Նստած կարդում էի Ռուբեն Զարյանի հուշերը քսաներորդ դարի գրական գործիչների վերաբերյալ: Կարդում էի գրողների փոխհարաբերությունների, միմյանց ստեղծագործություններին գնահատական տալու մասին: Որոշեցի այդ մասին գրել, ուզում էի անցնել հետազոտությունների և ինձ զգում էի ինչպես Շերլոկ Հոլմսը՝ հերթական գործը բացահայտելիս, երբ հայրս դուռը բացեց հետևյալ խոսքերով.

-Բալես, մի հատ խանութ գնա:

Շքամուտքից դուրս եկա բակ, որտեղ սովորականի նման երեխաները խաղում էին: Նրանցից մի քանիսը պահմտոցի էին խաղում: Ուշադրությունս գրավեց գազարագույն շապիկով ու սև շորտով մի տղա, որն իր թաքնված տեղից կամաց մոտենում էր «փակելու» վայրին, որպեսզի ազատի իրեն, բայց փակողը նկատեց նրան ու «թքեց»: Տղան սկսեց կռվել ընկերների հետ՝ ասելով.

-«Թավը չի», ուշադիր ինձ էիք նայում, ու տեղս իմացավ:

Երբ վերադառնում էի խանութից, տեսա, որ արդեն տղան է հաշվում, իսկ նրա ընկերներից երկուսը կամաց մոտենում են նրան: Տղայի՝ հաշվարկը վերջացնելուց հետո այդ երկուսը միանգամից «թքեցին» իրենց: Ես մտածեցի, որ տղան կսկսի նորից կռվել, բայց ոչ, նա սկսեց փնտրել մյուս թաքնված ընկերներին:

Նայում էի նրանց և հիշում իմ ու ընկերներիս խաղը: Մենք պահմտոցի էինք խաղում ուշ ժամի, որ ավելի հետաքրքիր լինի: Սև շոր էինք հագնում, երբեմն էլ վերնաշապիկներով փոխվում էինք, որպեսզի փակողը շփոթվի ու սխալ անուն արտասանի: Շատ անգամ բակի մեծահասակներն էլ էին միանում, ու խաղն ավելի հետաքրքիր էր ստացվում: Մտորումների մեջ խորացած՝ չնկատեցի, թե ինչպես տուն մտա:

Այդ փոքրիկ միջադեպը երևի հետաքրքիր մի հոդված խլեց, բայց հիշեցրեց իմ մանկությունից մի ուրախ շրջան:

Առավոտյան նախավարժանքը՝ առողջության երաշխիք

4:30 զարթուցիչը զնգաց: Արագ վերցնում եմ հեռախոսս ու զանգում.

-Շող, արթնացի՛ր:

-Ես էլ ուզում էի քեզ զանգել: Լավ, սպասի՝ զանգեմ մյուս երեխեքին արթնացնեմ:

Նույն կերպ արթնացնում ենք բոլոր այն մարդկանց, ովքեր վաղ առավոտյան՝ դեռ մութ, գալիս են վազելու, մարզվելու և կոփվելու:

5:30. նստած եմ իմ մշտական քարին, որը դարձել է իմ սպասելու վայրը: Սպասում եմ, մինչև երեխաները գան, որ գնանք: Սովորության համաձայն՝ նրանք միշտ կարծում են, թե ես այդ քարի վրա քնել եմ, և դեռ հեռվից բղավում են.

-Անգե՜լ, արթնացիր, Անգե՜լ:

Ճանապարհի կեսը քայլելով, կեսը՝ վազելով հասնում ենք մարզադաշտ՝ ավելի առույգ մարզվելու համար: Ողջ ընթացքում հումորն ու ծիծաղը չի լքում մեզ, դե, երևի պատճառն այն է, որ մենք իրար հետ մեզ լավ ենք զգում: Եվ ինչպես Շողերն է ասում.

-Հա՛մ մարզվում ենք, հա՛մ մեր կյանքն ենք երկարացնում:

Իսկապես, եթե ուզում ես առողջ, կոփված լինել, մի ափսոսիր առավոտյան քունդ և գնա վազելու կամ պարզապես քայլելու (երկուսն էլ նույնչափ օգտակար են, բայց քայլելն՝ ավելի): Հատկապես այս անտանելի շոգ օրերին առավոտյան մաքուր օդն ամեն ինչ արժե:

Հ.Գ. Ընկերուհիս վազքի միջոցով նիհարել է յոթ կիլոգրամ:

Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ էլեկտրոնային փոստիս մի նամակ եկավ. «Հարգելի Անետա Բաղդասարյան, շնորհավորում ենք, դուք ընդունվել եք ինտերնետ կառավարման հայկական դպրոց»:

Անմիջապես գրեցի Անուշին.

-Ան, լսի, մենք գրանցվե՞լ ենք ինչ-որ ինտերնետ կառավարման դասերի:

-Չէ, Անետ, ես չեմ գրանցվել:

-Լավ, երևի էլի համալսարանի խմբում էին գցել, ես էլ գրանցվել եմ ու մոռացել դրա մասին:

Պարզվեց, որ իրոք մի քանի ամիս առաջ համալսարանի խմբում նկատելով հայտարարությունը՝ որոշել էի գրանցվել:

Դասերի առաջին օրն առավոտյան դուրս եկա տանից և ուղղվեցի դեպի կանգառ: Հեռախոսիս դեռ նամակեր էին գալիս, այս անգամ երգչախմբի երեխաներն էին: Արդեն երրորդ շաբաթն էր, որ պլանավորում էինք քաղաքից դուրս գնալ:

«Բայց այսօր երեկվա համեմատ հով է»,- մտածեցի ես ու մինչև կհասցնեի կապել սպորտային կոշիկներիս արձակված կապերը, կանգառում հայտնվեց ավտոբուսը: Նետվեցի ներս: Ավտոբուսում ինձ սպասում էր մի անակնկալ: Պատուհանի մոտ, հենց այնտեղ, որտեղ միշտ ես եմ կանգնում, կանգնած էի մեկ ուրիշը ու իր տեսքով հասկացնում էր, որ բոլորովին չի պատրաստվում ինձ տեղ զիջել: Շոգն արդեն հարձակվել էր Երևանի վրա:

-Աղջիկ ջան,- հնչեց մի կնոջ ձայն,- ես հիմա կիջնեմ, դու արի նստի իմ տեղը, այստեղ հով է:

Այդ կինն իմ փրկիչն էր: Այդ օրվա երկրորդ անակնկալը խցանումն էր,որի պատճառով ուշացած հասա դասի: Մտնելով դահլիճ` նկատեցի ծանոթ դեմքեր: «Լավ ա, համալսարանից էլ մարդ կա»: Քանի որ ես ինտրովերտ եմ, այդ փաստն ինձ անչափ ուրախացրեց: Մի քիչ անսովոր էր մեկամսյա դադարից հետո նորից դասի գնալ ու լեկցիա լսել: Ինձ ստիպում էի ուշադիր լսել ու չշեղվել: Կամաց-կամաց դասերն ավելի հետաքրքիր էին դառնում: Այնքան նոր տեղեկություն ստացա ինտերնետի և այն կառավարելու մասին: Իմացա, թե ինչպես և ինչի համար է ստեղծվել ինտերնետը: Մեզ բացատրեցին, թե ինչ են կիբերհանցագործությունները և ինչպես պաշտպանվել դրանցից: Հրավիրված էր «Մայքրոսոֆթում» աշխատող մեր հայրենակից Լևոն Հովհաննիսյանը: Նրա դասն ամենահետաքրքիրն էր ինձ համար:

Ժամը հինգին ավարտվեց վերջին խոսնակի դասը և ես դուրս եկա դահլիճից: Այնտեղ ինձ սպասում էր երրորդ անակնկալը:

-Անետ,- հանկարծ լսեցի անունս,- ի՞նչ ես անում այստեղ:

Դա Լաուրան էր, իմ երգչախմբից:

-Լաուր, ես դասերի եմ գալիս, բա դո՞ւ:

-Ես էստեղ աշխատում եմ:

-Լառ, ինչ լավ ա քեզ տեսա, կարոտել էի: Տեսնում ես, չէ՞, էլի չենք կարողանում հարմար օր ընտրել:

-Հա, հեսա 10 հոգով ենք գնալու քաղաքից դուրս:

Լաուրայի հետ զրուցելուց հետո դուրս եկա և ուղղվեցի դեպի կանգառ: Արևը համառորեն չէր պատրաստվում նահանջել: Մի պահ մտածեցի՝ մետրո իջնեմ, հովանամ, բայց ծուլացա ու գնացի կանգառ, այնտեղից ուղիղ մեր տան դիմաց հասնող երթուղայինը նստեցի: Վատ միտք էր: Բարեբախտաբար, երթուղայինում էլ գտնվեց կին-փրկիչ: Նա նստած էր կողքիս և իրեն հով էր անում իր մեծ չինական հովհարով: Այդ հովհարի հովից ինձ էլ հասավ:

Կանգառում նորից համարյա ինձ նետեցի երթուղայինից դուրս և վերջապես հասա տուն: Ընկա բազմոցին ու երևի մեկ ժամ այդպես անշարժ պառկած էի: Մտքում վեր էի հիշում անակնկալներով լի օրն ու իմ փրկիչներին: Վաղը մետրոյով կգամ տուն:

Հուլիսի 18: Պետք է որ լիներ սովորական մի օր Հրազդանում՝ տանը նստած, բայց պարզվեց, որ հայրիկս ու եղբայրս փոխել են օրվա պլանները: Այդ օրը Չեմպիոնների լիգայի որակավորման 2-րդ փուլի պատասխան խաղը պիտի լիներ: «Ալաշկերտը» հյուրընկալելու էր Բելառուսի «ԲԱՏԷ»-ին, իսկ քանի որ մեր տանը ֆուտբոլասերներ ունենք, խաղին ներկա չգտնվելն անհնար էր: Անկեղծ ասած՝ ես երբևէ իրականում ֆուտբոլ նայելու չէի գնացել, առաջին անգամը պիտի լիներ:

Ամբողջ ընտանիքով գնացինք, անգամ մայրիկս էր ոգևորված, բայց ես՝ չէ: Հարմար տեղ գտանք, նստեցինք:
Մինչ խաղն սկսելը շուրջս սկսեցին քաջալերել հայերին, մեր դրոշը ծածանել, հայրենասիրական երգեր երգել, ու թվում էր, որ միայն այսքան ոգևորությունից, որով լցված էին բոլորը, հայերը բացարձակ հաղթանակ կունենան:
Առաջին գոլը Ուրոշ Նենադովիչը խփեց՝ Ալաշկերտի թիմից, ու մի պահ զգացի, որ շուրջս ոչ ոք չկա: Չէ, ուղղակի բոլորը ոտքի էին կանգնել ու գոռում էին ուրախությունից: Ես էլ ժպտացի:
Դե, հետո հակառակորդ թիմը երեք գոլ խփեց ու հաղթեց մեզ: Բայց դա մի կողմ: Ես երբևէ ֆուտբոլային խաղի ֆիզիկապես ներկա չէի գտնվել, ու էսպիսի երկրպագուներ, աջակիցներ, ոգևորողներ չէի պատկերացնում, որ կլինեն: Կարևորն այդ պահին ուրախությունն էր, երբ տեսա ու հասկացա, որ մենք՝ հայերս, կարող ենք իրոք սարեր շուռ տալ, երբ ունենք հայրենասիրական երգեր, եռագույն, հայկական պարեր ու հայկական ոգի: Բա որ սրանք բոլորը իրար հետ գործի ենք, է՜, դնում…

Գիշեր էր: Մտամոլոր նայում էի տան բացված փոքրիկ լուսամուտից: Ընդամենը կարողացա յոթ աստղ հաշվել: Դեռ զգում էի նրա բույրը, հիշում էի նրա հետ անցկացրած ամեն մի վայրկյանը: Լուսինը շատ պայծառ էր ու կարծես իր լույսը փոխանցել էր քաղաքի բոլոր շենքերին: Քթիս տակ երգում էի, երբ նկատեցի կողքի հարևանին, որը նույնպես լուսամուտից դուրս էր նայում, երևի ականջի ծայրով էլ լսում, թե ոնց եմ երգում: Մոռացա երգելու մասին: Ուշադրությունս գրավեցին շատ հեռվում երևացող լույսերը, որոնք նույնպես յոթ հատ էին՝ աստղերի նման…

Դիմացի փողոցի հարևանի շունն արդեն քնել էր, իսկ երեք աղջիկները դուրս էին եկել զբոսնելու, աջ կողմինը շատ գեղեցիկ էր: Նորից զգացի նրա բույրը, արդեն քիչ էր մնում խելագարվեի:

Դըմփ, դըմփ… Լսվեց բարձր առանձնատնից եկող հրավառություն ձայնը: Շատ գեղեցիկ գույներ էին: Սիրում եմ հրավառությունը:

-Հով ջան, գնա քնելու, ժամին նայե՞լ ես:

-Լավ:

Առավոտյան ժամը 08:34 էր, երբ արթնացա ու սպասում էի, որ գիշերը շուտ գա: Կարոտել էի երեկվա քաղաքի լույսերին:

Մենք՝ մարդիկս, որ կոչված ենք լինելու բանական էակ, ինչքա՜ն կոշտ ու պնդաճակատ ենք։ Մենք ստեղծել ենք մի բառ՝ անտանելի, բայց երբեք չենք հասկացել, մեր մաշկի վրա չենք զգացել այդ բառն ամբողջությամբ, տառ առ տառ։ Մենք ասում ենք՝ գրողը տանի, այս ատամի ցավն անտանելի է, բայց հեզ ու հնազանդ տանում ենք, դիմանում, ապրում ենք էդ ցավը։ Ասում ենք՝ անտանելի է էս կարոտը, չեմ դիմանում, բայց ստում ենք, դիմանում ենք։ Մենք չենք մահանում կարոտից, մինչդեռ ես անտանելին որպես մահի հոմանիշ եմ հասկանում։

«Անտանելի է քեզնից հեռու ապրելը, ես չեմ կարող», – ասում էր ինչ-որ մեկը, որ որքան ժամանակ է՝ կորել է։ Չէ՛, չի մահացել, ապրում է։ Ուրեմն անտանելի չէ նաև ինչ-որ մեկի բացակայությունը։

Ի՞նչ կարիք կա ամեն ինչ այնքա՜ն բարդ նեկայացնելու, ամեն անգամ «անտանելի»-ն օգտագործելու։ Չէ՛, անտանելին մենք ենք, հա՛, հենց մենք՝ մարդիկս։ Մենք անտանելի ենք դառնում, ու մեզնից ազատվելը հեշտ է։ Ինչ-որ մեկը անտանելի է դառնում, ու մենք լքում ենք նրան։ Մենք ամեն ինչ տանում ենք, բացի մարդկանցից։ Տալիս ենք մեզ զզվեցնողի հետույքին ու դուրս շպրտում մեր կյանքից։ Իսկ միգուցե ատամի ցավը բուժելն ավելի դժվա՞ր է, քան իրար տանելի դարձնելն ու հասկանալը։

Ես կարոտում եմ այն սուրճը, որը թեև դառն էր, բայց խմում էինք միասին։ Այն կերակուրը, որն այդքան էլ իմ սիրելին չէր, բայց եփում էր տատս։ Այն նամակները, որ հասցեագրել էի քեզ, բայց չէի ուղարկել։ Ես կարոտում եմ, բայց չեմ մահանում։

Գրեցի կարոտի մասին, բայց մտքիս դա չէր։ Կարոտի մասին չեմ մտածում, բայց ենթագիտակցությունս կարոտ է գոռում։ Այդ զգացումը, որ հասցնում է աշխարհի ծայրը՝ մի ակնթարթ միայն, ու երբ ուզում եմ գրկել, դեռ չդիպած հետ է քաշում։

Մեր ամենամեծ թուլություններից է կարոտը, եթե ոչ ամենամեծը։

Ուզում ենք դառնալ ամենակարող, ձգտում ենք ամենաբարձր կետերին, բայց հասարակ մի գոյական մեզ ծնկի է բերում։

Մի օր ես կարտը կսպանեմ, ու հեռավորությունն էլ ինձ չի վախեցնի։