hovik vanyan dsex

Սիրում ա, չի սիրում

 

Լուսանկարը՝ Հովիկ Վանյանի

Լուսանկարը՝ Հովիկ Վանյանի

Անձրևի կաթիլների ծանրությունից վար խոնարհված խոտերը վերջապես կարողացան հանգիստ շունչ քաշել արևի առաջին ճառագայթների հետ: Մեր տնից դաշտ տանող փոքրիկ արահետն արդեն չորանում էր: Արահետից այն կողմ մի հեքիաթային աշխարհ էր բացվում` իր գույնզգույն դաշտերով ու զմրուխտապատ անտառներով: Ով եղել է Դսեղում, կպատկերացնի: Երիցուկի ճերմակ երանգը պատել էր ամբողջ դաշտը, իսկ անտառից լսվող թռչունների հաճելի ձայնի տակ կարելի էր խոր քուն մտնել: Հանկարծ, քամու հետ խշխշացող խոտերի միջից երևաց մեր թաղի հավերին գողացող թմբլիկ աղվեսը, որն ինձ տեսնելով անմիջապես փախավ…

Մի քանի ժամ ամբողջ դաշտով թափառելուց հետո ` մի փունջ դաշտային ծաղիկ հավաքած, նստեցի մի միայնակ երիցուկի մոտ, որն ասես ինչ-որ բան էր ցանկանում ինձ ասել…

-Սիրում ա, չի սիրում, սիրում ա …

Արդեն երիցուկի վերջին թերթիկն էր մնացել պոկելու:

-Սիրում ա:

Զգացի` ինչպես են աչքերս փայլում, ու հասկացա, որ դաշտ տանող արահետը, ճերմակ երիցուկները, աղվեսը, քամին և այլն, դրանք բոլորը նշաններ էին, որպեսզի հասնեմ այդ միայնակ երիցուկին ու նրա վերջին թերթիկն ինձ ասի.

-Սիրում ա…

arxiv

Կրտսեր եղբայրս

Մենք երկու երեխա էինք` ես և քույրիկս: Մեզ համար ուրախ և անհոգ ապրում էինք. ուտում, խաղում, քնում: Հավանաբար դա իմ կյանքի ամենաերջանիկ օրերն էին: Այն լուրը, որ ընտանիքում նոր անդամ պիտի հայտնվի, ինձ ուրախացրեց. նոր խաղընկեր կամ, ավելի ճիշտ, նոր խաղալիք: Ես արդեն գիտեի, որ իմ ապերիկի անունը Ստեփան է լինելու:

Եղբորս ծնվելու օրերին մենք տատիկիս տանն էինք ապրում: Չեմ հիշում` իրո՞ք այդպես էր, թե՞ ես եմ հնարել, բայց ամեն օր գնում էինք հիվանդանոց և պարանով ուտելիքը բարձրացնում վերև` մայրիկիս մոտ:

Վերջապես եկավ այնքան սպասված օրը: Մայրիկս ու եղբայրս տուն էին վերադառնալու: Ճիշտն ասած, ես մի քիչ հիասթափված էի: Եղբայրս սև էր, ճղճղան ու լացկան: Ճիշտ է, տուն բերելուց հետո սպիտակեց, բայց մյուս երկու հատկությունները դեռ մեջը կան:

-Մամ, ինչո՞ւ է լացում,- միամտորեն հարցրեցի ես:

-Ափսոսում է այս աշխարհը գալու համար,- պատասխանեց մայրիկս:

-Դե արի հետ տանենք, որ չի ուզում,- առաջարկեցի ես, բայց ոչ ոք չլսեց, քանի որ բոլորը զբաղված էին նորածնով:

Ես շրթունքներս ուռեցրած նստեցի մի անկյունում` սպասելով, որ որևէ մեկը կգա ինձ մխիթարելու: Սակայն ինձ վրա ուշադրություն դարձրեց միայն քույրս, բայց նա հաշվի մեջ չէր, քանի որ ընդամենը երկու տարեկան էր:

-Աղղղղ, ղղ…,- բազմոցի վրա պառկած` փոքրիկ ոտքերն ու ձեռքերը շարժելով ղունղունում էր եղբայրս:

-Զիբիլ,- բարկացած վրա բերեցի ես:

Քույրս երևի կիսում էր իմ զայրույթը, քանի որ մի անգամ ինձ օգնեց «մահափորձ» կատարել եղբորս դեմ: Մենք նրան դրել էինք գետնին և բարձերը լցրել վրան: Եվ եթե մայրիկս ժամանակին չհասներ, ապա այժմ աշխարհում մի տղա պակաս կլիներ:

Չգիտեմ, թե ինչքան շարունակվեց իմ և եղբորս «հակամարտությունը», բայց օրերից մի օր հասկացա, որ շատ եմ սիրում այդ կամակոր, չարաճճի փոքրիկ արարածին: Ու արդեն մայրիկիս խնդրում էի.

-Մամ, տուր մի քիչ էլ ես գրկեմ ապերիկին:

Մայրիկս տալիս էր բարուրը ու տակից բռնում:

-Մամ, թո՛ղ, չեմ գցի,- դժգոհում էի ես:

Ես միանգամից չհասկացա, բայց հիմա արդեն գիտեմ, որ եղբորս ծնվելու հետ մեր տուն է մտել ոչ միայն ուրախությունը, այլ նաև այն անխուսափելին, որը կոչվում է հասունացում:

Լուսինե Հակոբյան 14տ., 2004թ.

Լուսավոր սահման

Երբևէ լսածս ամենալուսավոր, բարի ու հետաքրքիր նախաձեռնություններից մեկը՝ «Լուսավոր սահման»։ Նախաձեռնությանը հետևում եմ դեռ ամենասկզբից և ուղղակի համոզված էի, որ այն երկար կյանք կունենա ու շարունակական բնույթ կկրի, որովհետև մարդիկ անում են շատ կարևոր ու լավ մի բան։ Կանգնում են սահմանամերձ գյուղերում ապրող գյուղացիների կողքին, նրանց օգնության ձեռք մեկնում ՝ընտրելով ամենաարդյունավետ միջոցն ու այն երկարատև դարձնելով։ Նվիրում են «լույս»։ Հետաքրքիր է, չէ՞, լույս են նվիրում։ Դե եթե հաշվի առնենք, որ լամպը հենց լույսն է, ուրեմն իրոք՝ լույս են նվիրում։ Բազմաթիվ կամավորների ու նույնիսկ օտարերկրացիների գրեթե ոչինչ չի խանգարում «լույսը» հասցնել սահման։ Ո՛չ վատ եղանակը, և ո՛չ էլ վթարը։ Հենց դա էր պատճառը, որ այդպիսի հետաքրքրությամբ էի լցված այս ծրագրի հանդեպ։

Վերջերս մի շատ հետաքրքիր զրույց ունեցա «Լուսավոր սահման» նախաձեռնության համակարգող, «Երիտասարդ ինժեներների ասոցացիա» հասարակական կազմակերպության նախագահ Հովհաննես Կարապետյանի հետ, ով ավելի մանրամասն պատմեց նախաձեռնության մասին։

-Ո՞րն է «Լուսավոր սահման» նախաձեռնության նպատակը:

-Ծրագրի նպատակն է՝ մեղմել սահմանամերձ բնակավայրերի բնակիչների էլեկտրաէներգիայի ծախսը` ամեն ընտանիքի նվիրելով հինգ լուսադիոդային լամպ, հինգ հատ, որովհետև լամպերն ամենաօգտագործվող տեղերում տեղադրելով, մարդը զգալի խնայողություն կնկատի ու հետագայում, ցանկության դեպքում, արդեն կարող է ինքն իր միջոցներով փոխարինել լամպերն ու այդ խնայողությունները ծախսել այլ նպատակների վրա։ Ասեմ, որ բոլոր լամպերն ունեն երեք տարվա երաշխիքային սպասարկում: Լամպերը մատակարարներից գնելու դեպքում պատահականության սկզբունքով վերցվում են մի քանիսն ու ստուգաչափվում, որպեսզի տեսնենք, թե տուփի վրա առկա տվյալները արդյո՞ք համապատասխանում են իրականությանը։ Բացի այդ, այն մատակարարները, որոնք համապատասխանում են մեր տեխնիկական չափանիշներին, կարող են գնային առաջարկ տալ և մասնակցել մրցույթին։ Այսինքն, մշակվել են մինիմալ չափանիշներ լուսադիոդային լամպերի գնման համար, որոնցից ցածր չափանիշների դեպքում գնելն ուղղակի նպատակահարմար չի։

-Ինչպե՞ս ծնվեց գաղափարը, ու՞մ առաջարկով:

-«Լուսավոր սահման» բարեգործական նախաձեռնության միտքն առաջացել է էլեկտրաէներգիայի սակագնի թանկացումների հետևանքով, որպեսզի փորձենք ձեռնարկել քայլեր, որոնք կմեղմեն հատկապես թիրախային համարվող սահմանամերձ համայնքներում ապրող բնակիչների վիճակը։ Գաղափարը Էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների փոխնախարար Հայկ Հարությունյանինն էր։

-Ովքե՞ր և ինչ կազմակերպություններ են իրականացնում նախաձեռնությունը։

-Տարբեր հանդիպումների ընթացքում քննարկել ենք գաղափարը, և մի քանի կազմակերպություններ միանալով պարոն Հարությունյանի կոչին՝ այսօր «Լուսավոր սահման» բարեգործական նախաձեռնությունն իրականացնում են «Երիտասարդ ինժեներների ասոցացիա» ՀԿ-ն, «Շտիգեն» արևային էներգիայի և էներգաարդյունավետ տեխնոլոգիաների կազմակերպությունը և «Սահման» ՀԿ-ն։

-Ե՞րբ տրվեց ծրագրի պաշտոնական մեկնարկը։

-Ծրագրի պաշտոնական մեկնարկը տրվել է 2016 թվականի նոյեմբերի 9-ին, դեկտեմբերի 10-ին լուսադիոդացվել է առաջին գյուղը՝ Տավուշի մարզի Ներքին Կարմիրաղբյուրը։ Ու դրանով էլ սկսեց նախաձեռնությունը շարունակական բնույթ կրել։ Արդեն Հայաստանի Հանրապետությունում լուսադիոդացվել են տասը սահմանամերձ համայնքներ ու գյուղեր, իսկ երկուսն էլ Արցախում՝ Թալիշն ու Մադաղիսը։

-Ովքե՞ր են սովորաբար լինում ծրագրի մասնակիցները։

-Ծրագրի մասնակիցները երեք կառույցների աշխատակիցներն են, մեզ աջակցում է Էներգետիկ ենթակառուցվածքների ու բնական պաշարների նախարարությունը, բազմաթիվ ընկերություններ, ունենք ֆինանսական աջակիցներ, կամավորներ, ովքեր գալիս են մեզ հետ գյուղ։ «Լուսավոր սահման» նախագծի պայմաններում յուրաքանչյուրը փորձում է օգնել ինչով կարող է. տրանսպորտի հարցերով, կայքի սպասարկմամբ, նյութերով, ֆոտոներով, ֆինանսական աջակցությամբ։ Ֆինանսական աջակցությունը հիմնականում ստանում ենք նվիրատվություններից, որոնք կատարվում են առցանց տարբերակներով, վճարային տերմինալներով։

-Ինչպիսի՞ն է լինում սովորաբար գյուղացիների առաջին ռեակցիան, երբ իմանում են անցկացվող ծրագրի մասին։

-Մինչև գյուղ գնալը մենք տվյալներ ենք հավաքում, որպեսզի գործող տնային տնտեսություններին աջակցենք: Այսինքն, այն տնային տնտեսությունները, որոնք տարին մի անգամ են այնտեղ բնակվում, իրենք չեն ստանում, քանի որ մեր նպատակն է աջակցել հենց գյուղում ապրողներին։ Գյուղում ապրողները առաջին հերթին ոգևորվում են մեծ ուշադրությունից, որովհետև իրենց համար շատ կարևոր է զգալ, որ մենակ չեն։ Իհարկե, ամսվա վերջում խնայողության չափը տեսնելով, կրկնակի ոգևորություն են ապրում։ Հետագայում, երբ անցնելով լուսադիոդացված գյուղերի միջով, երբ գնում ենք նոր գյուղեր, կանգնում ենք, հարցուփորձ անում ու տեսնում, որ մարդիկ շատ գոհ են: Հատկապես գոհ են լինում, երբ տեսնում են, որ երաշխիքային սպասարկումն աշխատում է, քանի որ այսօր էլեկտրաէներգետիկական համակարգի վիճակը որոշ տեղերում այնքան էլ բարվոք վիճակում չէ, ու այդ պատճառով լամպեր կան, որոնք փչանում են, բայց մատակարար ընկերությունները սիրով փոխարինում են դրանք նորերով։ Այսինքն, մարդիկ տեսնելով, որ գոյություն ունի մեխանիզմ, որն աշխատում է, մեծ ոգևորությամբ են լցվում։

-Ի՞նչ հետաքրքիր դեպքեր են գրանցվել ծրագիրն իրականացնելիս։

-Բնականաբար հետաքրքիր դեպքեր շատ են եղել։ Մեզ հետ արտասահմանից են մասնակիցներ եղել։ Վերջին անգամ, երբ Մովսես գյուղ էինք այցելել, մեզ հետ եկան ամերիկահայեր, ովքեր շատ ոգևորված էին ու նպատակադրված հաջորդ տարի ևս մեզ միանալու։ Իսկ առաջին այցի ժամանակ մի գերմանացի կար մեր մասնակիցների մեջ, ով մեզ հետ գյուղ գալով մասնակցեց գործընթացին, հասկացավ գործընթացի նպատակը, իմաստը և շատ ոգևորված գնաց Հայաստանից։ Դժվարություններ էլ են եղել, բայց քանի որ լավ նպատակով ենք ճանապարհ ընկել, դրանք հաղթահարել ենք ու նույն պատրաստակամությամբ շարունակել ենք ճանապարհը։ Մեքենան էլ է փչացել, ճանապարհին էլ ենք մնացել, բայց դրանք մեզ չեն խանգարել։

Հունվարի 28-ն էր, պետք է գնայինք Վազաշեն ու Այգեպար, ու շատ ուժեղ ձյուն էր գալիս: Շատերը չէին հավատում, որ կգնանք, բայց ոչնչի չնայելով մենք գնացինք ու այդ ուժեղ ձյան պայմաններում նույնիսկ ձնագնդիկ խաղացինք:

-Ի՞նչ հետագա պլաններ ունենք։

-Նախաձեռնությունը պետք է շարունակական բնույթ կրի։ Հայաստանի սահմանամերձ 34 գյուղերից 10-ն արդեն լուսադիոդացվել է։ Ցանկանում ենք նախաձեռնությունը մնացած գյուղեր ևս հասցնել։

Նախագիծը բացի իր բարեգործական բնույթից նաև մեծացնում է մարդկանց տեղեկացվածության մակարդակը էներգախնայողությունից ու լուսադիոդային լամպերից։ Այն զարգացնում է Հայաստանում նոր ձևավորված լուսադիոդային լամպերի շուկան՝ գնելով որակյալ արտադրանք։ Բացի այդ, ձևավորում է մշակույթ, որով հենց դուք էլ կարող եք աջակից դառնալ նախաձեռնությանը՝ առցանց տարբերակով նվիրաբերելով գումար, որով կգնվի գոնե մեկ լամպ սահմանամերձ գյուղում ապրող որևէ ընտանիքի համար։ Դե, իսկ մենք էլ կարեկցող ու գնահատող ազգ ենք։

seda harutynyan-2

Անջատեք արևը

Անջատեք արևը։
Ամեն առավոտ նույն միտքը գլխումս արթնանում եմ՝ հաճախ կատակելով, որ արևը պաշտոնապես իմ զարթուցիչն է դարձել։

-Բարև, Ռիմա տոտա ջան։
-Բարև, Սեդուլ ջան։
Ամեն Աստծո օր ինձ դասի է ճանապարհում մեր շենքի կողքին համեղ բլիթներ վաճառող տատիկը:

-Բարև, երեխեք, անգլը գրե՞լ եք,- սովորական խոսակցություն մեր կուրսում։

-Բարև Ձեզ, որ խնդրեմ՝ ինձ պաղպաղակ կտա՞ք։
-Բարև, թիթիզ ջան, իհարկե։
Հասցրել եմ նաև ընկերանալ քոլեջի մոտ գտնվող խանութի աշխատողների հետ։

-Ալո, Անուշ, արագ կանգառ արի, վատ եմ։
Ու ընդամենը մի րոպեից հեռվում նշմարվում է վազող ընկերուհիս, որը հասնում է կանգառ ու սկսում նեղանալ ինձնից՝ իր հետ նման կատակներ անելու համար։

-Մա՞մ, ո՞նց ես։
-Լավ, իմ աղջիկ, դո՞ւ։
-Հիանալի, մամ, ու գիտե՞ս՝ ինչի, որովհետև եղանակն էլ է շատ լավը, ու գիտե՞ս՝ դա ինչ է նշանակում, որ…
-Չէ, Սեդ, ոչ մի դուրս, դաս արա, քննությունների ես։

-Տատ, ի՞նչ կա ուտելու։
-Համով բորշ եմ պատրաստել, բալես։
-Ահա՜, էսօր էլ սոված մնացի։

-Բարև աշխատավոր պապիկին։
-Բարև, ինձ հենց հիմա «կոֆե» դնող գեներալ։
Սովորական պապիկ-թոռնիկ հարաբերությունները մեր տանը։

-Ի՞նչ կա էդքան էդ հեռախոսի մեջ։
-Մամ, «Մանանայի» երեխեքի հետ եմ զրուցում, սպասիր։
-Ո՞ւմ հետ։
-Մամ, «Կանաչիկի»։
-Հա՜, Սոնա՞ն։
Մայրիկիս արդեն ծանոթացրել եմ բոլոր-բոլորի հետ։

Իսկ գիշերը պառկում եմ ու սկսում կարդալ 17.am-ում նոր տեղադրված նյութերը։ Լիլիթի վերջին նյութն ինձ շա՜տ դուր եկավ: Նա գրում է, որ «Մանանայի» շնորհիվ Հայաստանի բոլոր կետերից արդեն ծանոթներ ունի։ Իրոք որ, էլ Մալիշկա, էլ Մարտունի, էլ Ակնալիճ, Աբովյան, Գյումրի, Բաղանիս, Երևան, Սոլակ և այլն։

Իսկ առավոտյան նորից.
-Գրողը տանի, անջատեք այս արևը։

narine gabrielyan

Սպիտակ դաշտը

Սիրում եմ ամառային արձակուրդներս անցկացնել գյուղում: Մշտական մաքուր օդ, անխախտելի խաղաղություն ու անսահման կանաչ: Գյուղի բոլոր անկյունները շատ եմ սիրում, հատկապես՝ մեր տան մոտի բլրակը: Միշտ բարձրանում եմ բլրի վրա, նստում ու հիանում եմ գյուղիս աննկարագրելի գեղեցկությամբ: 

Գյուղում մի դաշտ ունենք, որը «սպիտակ դաշտ» ենք անվանում: Սպիտակ՝ որովհետև այնքան երիցուկներ են աճում, որ այդ փոքրիկ հողակտորն ամբողջովին սպիտակում է:

Մի հետաքրքիր ավանդույթ ունենք գյուղում: Երբ երիցուկներն արդեն ծաղկում են՝ գյուղի երիտասարդ, սիրահարված աղջիկները հավաքվում են և գնում դաշտ՝ գուշակության:

-Սիրում է, չի սիրում, սիրում է, չի սիրում…

Միշտ հետաքրքրվում էի, ուզում էի գնալ, բայց չէի ուզում ցավեցնել երիցուկներին:

Հուլիսյան մի ամառային առավոտ էր, շուտ էի արթնացել, որոշեցի գնալ «սպիտակ դաշտ»՝ մտածելով, որ ոչ ոք այնտեղ չի լինի:

Երբ հասա, հաճելիորեն զարմացա. տեսա մի փոքրիկ աղջնակի՝ խուճուճ մազերով ու երկնքի պես կապույտ աչքերով: Մի փունջ երիցուկներ գիրկը դրած՝ իր փոքրիկ մատներով պոկում էր երիցուկների թերթիկները.

-Սիրում է, չի սիրում, սիրում է, չի սիրում…

Մոտեցա, նստեցի կողքին, ժպտացի ու ասացի.

-Արի միասին անենք:

Զարմացած նայեց ինձ, բայց միանգամից համաձայնեց.

-Արի՛:

-Սիրում է, չի սիրում, սիրում է…

Վերջին թերթիկը պոկելով՝ կարծես այդքան էլ չհավատաց.

-Էլի փորձենք, էլի՜:

-Բա մեղք չե՞ն:

Ասածիցս հետո երկուսս էլ լռեցինք: Լռության մեջ լսվում էր միայն երիցուկների խշշոցը:

-Լսո՞ւմ ես:

-Ի՞նչը,- զարմացավ փոքրիկը:

-Խշշոցը:

Լռեց, աչքերը փակեց ու սկսեց ուշադիր լսել: Դեմքին ժպիտ հայտնվեց, բայց հանկարծ տխուր նայեց ինձ.

-Որ պոկեմ տերևները, «ռամաշկաները» էլ չեն խոսա: Ափսո՜ս են:

lilit harutyunyan lchshen

Լուսնի հակառակ կողմը

«Բախման արդյունքում այդ մոլորակը բաժանվել է բազմաթիվ կտորների, որոնք ստեղծել են մեծ օղակաձև գոտի Երկրի շուրջը: Ավելի ուշ այդ օղակը «խտացել» է, որից էլ առաջացել է լուսինը…» Բլա-բլա-բլա…

Չեմ կարողանում հավատալ գիտնականների առաջ քաշած այս թեորիային, փորձում եմ կառուցել իմ երևակայական աշխարհը, որտեղ բնակվում են միայն իմ սիրելի մարդիկ, և գոյություն ունեն այնպիսի բաներ, որոնք չկան մեր իրական աշխարհում: Երազել եմ միշտ տեսնել լուսնի հակառակ կողմը, միգուցե այնտեղ է իմ երևակայական աշխարհը, կամ այն աշխարհը, որտեղ ես կգտնեմ ինքս ինձ: Ո՞վ գիտե: Երբեք չեմ սիրել իմ անունը: Վերջերս եմ իմացել անվանս ստուգաբանությունը: Այն նշանակում է լուսնի հակառակ կողմը կամ սև լուսին, սակայն բնույթով այնքան էլ սև լուսնի նման չեմ: Դրանից հետո սկսեցի ուրիշ կերպ «վերաբերվել» անվանս: Երևի ինչ-որ կապ կա այս ամենի մեջ: Ուզում եմ աշխարհը տեսնել ինձնից 100 տարի անց, ուզում եմ տեսնել՝ արդյոք իմ երևակայական աշխարհը երբևէ իրականություն կդառնա՞: Եթե կարողանայի, իմ ուժերով կստեղծեի «տիեզերական» կամ հենց «լուսնային» տուրիզմ: Ծիծաղելի է թվում, չէ՞, «լուսնային տուրիզմ» ասվածը: Ոմանք ասում են, որ մեր վախերը մեր երևակայության արդյունքն են, սակայն իմ դեպքում, երևակայությունը իմ բնույթի ու բնավորության անբաժան մասնիկն է…»:

Վերջերս հին տետրերս փորփրելիս գտա այս տողերը «անձնական օրագիր» կոչվածի միջից: Գրել եմ երևի 12-13 տարեկանում: Հիմա եմ տեսնում, թե ինչպես կարող է փոխվել մարդկային մտածելակերպը ընդամենը մի քանի տարվա ընթացքում:

10 խորհուրդ ապագա լրագրողներին

  1. Գրելուց առաջ նախ պետք է տեսնել, «հոտն առնել»: Մի խոսքով, լրագրողին հնարամտություն է պետք: Եթե չունեք, խուզարկու վարձեք:

Agnes-2

  1. Գրեք շատ և առանց հոգնելու: Ճիշտ է, շատ գրելով Շեքսպիր չեն դառնում, բայց թերթում մի օր ձեր անունը կերևա:

 

  1. Գրեք պարզ և հասկանալի: Եթե ուզում եք ասել, որ դուք տխուր եք կամ այսինչը տուն է գնում, այդպես էլ գրեք, էլ ի՞նչ եք գլուխներս տանում:

Agnes-4

  1. Գրեք առանց սխալների, կետադրական նշանները մի մոռացեք: Եթե չի ստացվում, կարող եք հեռուստալրագրող դառնալ:

 

Agnes-3

  1. Սկսեք մասնակցել մամուլի ասուլիսներին: Եթե ոչինչ էլ չգրեք, ձեզ դեմքով բոլորը կճանաչեն:

Agnes-5

  1. Ամեն տեղ շրջեք ձեր ձայնագրիչով: Եթե նույնիսկ պետք էլ չէ, հանեք պայուսակից, սեղմեք կոճակը: Թող տեսնե՜ն, թող իմանա՜ն, որ դուք լրագրող եք:

 

Agnes-6

  1. Ամեն տեղ թերություն փնտրեք (յա՜խք, ինչ էլ կեղտոտ «պադյեզդ» ա): Ինչքան շատ քննադատեք, այնքան շատ ձեզնից կվախենան:
  1. Ինչքան անկապ գրեք, այնքան լավ: Օրինակ՝ ձեր հոդվածի հերոսին հարցրեք. «Ի՞նչ տարբերություն եք տեսնում կոկորդիլոսի և մածունի միջև»: Մինչ նա զարմացած լայն բաց կանի բերանը ու կճպճպացնի աչքերը, վրա տվեք՝ «Մածունը ոսկորներ չունի»:

 

  1. Եթե նման խորիմաստությունն էլ չի օգնում, և հոդվածի ամենակարևոր մասում կտրվում է մտքի թելը, հանգիստ բազմակետ դրեք: Այդպես ավելի խորհրդավոր է:

 

  1. Եթե այսքանից հետո էլ ոչ մի բան չկարողանաք գրել… Էլ ձեզ ի՞նչ ասեմ:

 

1998 թ. Պատանի լրագրողների «Հեյ» ակումբ

Նկարները՝ Ագնեսա Ավագյանի

jemmapetrosyan

Թուփ հավաքելու ճանապարհին

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

-Բարև, տա՛տ։ Զանգե՞լ էիր:

-Հա։ Ասում եմ՝ պիտի հարսիկենց հետ գնանք թփի, կգա՞ս։

-Դե, չգիտեմ, պարապմունքի եմ ու չեմ հասցնում։

-Շուտ ենք գալու, արի՛, համ մի քիչ կցրվես, համ էլ կօգնես։

-Հըմ, հիմա հասկանում եմ՝ ինչի ես ուզում, որ գամ, տա՛տ ջան։

Համաձայնելով ու վստահ լինելով, որ ժամանակը արագ է անցնելու, գնացի նրանց հետ։

Հա, մոռացա նշել. գնալու էինք Արմավիրի մարզի Արևիկ գյուղը։ Ինչպես ասում էր տատս՝ դա իր քաղաքն է։ Հիմա կմտածեք՝ էդ ո՞նց գյուղը դարձավ քաղաք։ Ասեմ։ Տատս բազմիցս պատմել է, որ երիտասարդ ժամանակ թատրոն, կինո գնալիս ոչ թե գյուղից են դուրս եկել, այլ իրենց գյուղում գտնվող ակումբում են հավաքվել: Հաճախ դրսում վրան են խփել ու ողջ գիշեր ուրախացել։ Անցնեմ մեր թուփ հավաքելուն…

Դե, ինչպես գիտեք, ամեն հայ ընտանիքում, մանավանդ՝ գյուղական, ինչպես ասում են՝ իրենք են տեսնում իրենց գլխի ճարը: Այդ իսկ պատճառով ամռանը կամ աշնանը հավաքում ենք ձմռան համար նախատեսված պաշարը, որպեսզի ձմռանը կարողանանք օգտվել այն ամենից, ինչն ունեցել ենք ամռանը, ուղղակի՝ արդեն ոչ թարմ վիճակում։ Ամեն տարի մի 5 հոգով հավաքվում, գնում ենք տատիկիս հայրենի գյուղը, որը հարուստ է խաղողաշատ այգիներով: Երբ մտնում ես գյուղ, քեզ թվում է՝ մի անծայրածիր խաղողի այգի ես մտել։

-Տա՛տ, բա ինչքա՞ն ժամանակ է, որ էս գյուղում խաղողի այգիներ են մշակում։

-Դե, ինչ ծնվել-չեմ ծնվել՝ կար։ Մի վախտ, երբ քո տարիքին էի, էդ հարցը ինձ էլ էր հետաքրքրում: Մամայիցս հարցրի, ասեց, որ ինքը այստեղից չի եղել ու չի փորձել հետաքրքրվել։ Պապայից հարցրի, ասեց՝ ինչ հիշում եմ, կա։ Ես էլ որոշեցի պապիկիս հարցնել, չնայած՝ ջղային պապ ունեի: Ի վերջո, պապս ասաց, որ ժամանակին ծիրանենիներ, տանձենիներ, գիլասենիներ, և այլ մրգերի ծառեր էլ են ունեցել, ձմռան ցրտին ու մութ տարիներին բոլորը կտրել վառել են։ Ու քանի որ ամեն տարի ի վիճակի չեն եղել նորից սերմեր առնելու, տնկել են խաղողի մովեր (թփեր) ու խնամքով հետևել: Էդպես մեկը մյուսից սովորելով՝ կարողացել են բավականին մեծ ու լայնատարած այգիներ սարքել։

-Բա խաղողից բացի ուրիշ բան չէի՞ն կարում դնեն։

-Կարում էին, ոնց չէին կարում, ուղղակի՝ ասեցի չէ, եկամուտ ստանալու լավ տարբերակ էր: Ամեն տարի սերմի, սելափոնի ու նմանատիպ այլ բաների փոխարեն համապատասխան դեղեր գնելը, խաղողի վազերը բուժելը:

-Իսկ խաղողի հետ միասին ուրիշ բաներ էլ են, չէ՞ ցանում։

-Դե հա, ոնց չէ: Ամեն մարդ իրա տան համար ցանում ա ամեն ինչ էլ՝ իրա օրվա հացը վաստակելու համար, հո չի՞ գնալու հարևանից ուզի։ Դու չե՞ս տեսել, որ համ «շեմուշկա» են ցանում, համ վարունգ են դնում, համ էլ մի երկու առու «պամիդոր», բիբար, սոխ, ու ըտենց, էլի։

-Հա, բայց էդ երկու առվով ի՞նչ փող պիտի առնեն։

-Ա՛յ բալա, էդ հո ծախելու համար չեն դնում։ Դնում են, որ համ ուտելու բան ունենան, համ էլ կարողանան «զակատներ» (պահածոներ) փակել, որ ձմռանը իրենց երեխեքը կուշտ փորով ու հանգիստ քնեն:

-Բա դուք էն ժամանակ այդքան մեծ ընտանիքով ո՞նց եք ապրել (տատիկիս ընտանիքում բացի իրենից ևս ութ երեխա են եղել)։

-Է՜, բալա ջան,- նեղսրտեց տատս,- ո՞նց պիտի ապրեինք: Մերս ու հերս, Աստված հոգիները լուսավորի, կաշիներից դուրս գալով աշխատում, տանջվում, պահում էին մեզ: Մենք էլ ինչով կարում՝ օգնում էինք։ Ճիշտ է, շատվոր էինք, բայց խիղճներս հանգիստ, օրվա հացով ապրում էինք։

Տատիկիս տխուր հայացքը նկատելով՝ այլևս չշարունակեցի: Այս խոսակցությունից հետո չհասցրինք նկատել, թե ինչպես անցավ ժամանակը, թե ինչպես թուփ քաղեցինք, այդ անձրևոտ եղանակին հասանք տուն և, ի վերջո, թե ինչքան բան իմացա այդ գյուղի մասին: Երանի թե այս տարի էլի գնանք թփի, այս անգամ ոչ թե ինձ կհամոզեն գնալ, այլ ես կհամոզեմ, որ ինձ հետ գան թփի:

Աղջիկները խաղում են ֆուտբոլ

Երեկ ավարտվեց Լոռու մարզի աղջիկների ֆուտբոլի գարնանային առաջնությունը: Ոչ առաջնության, ոչ էլ ավարտի մասին համոզված եմ տեղյակ չեք, որովհետև հեռուստատեսությամբ այդ մասին չեն խոսում, երևի թե անկարևոր թեմա են համարում: Չէ որ նշանավոր ֆուտբոլիստների անձնական կյանքի մանրամասները հանրությանը տեղեկացնելը ավելի առաջնային ու հետաքրքիր է:

Բայց առաջնությունից պատմեմ: Մասնակցում էին ութ թիմեր, երկուսը՝ Տավուշի, մնացածը՝ Լոռու մարզից: Բոլոր թիմերն էլ պայքարել են հաղթանակի համար, ու մինչև վերջին վայրկյանը հաղթողի անվան վերաբերյալ ինտրիգը պահպանվում էր: Վերջին որոշիչ խաղն էլ անցավ դրամատիկ ու անզիջում պայքարում: Հավաստիացնում եմ, այս խաղը դիտելով էլ երբեք չէիք ասի, որ աղջիկները ֆուտբոլ խաղալ չգիտեն: Ի վերջո մեկ միավորի տարբերությամբ հաղթեց Ալավերդու առաջին թիմը:
Թե հաղթողներին, թե մասնակիցներին հանձնվեցին վկայականներ, իսկ խորհրդանշական հավաքականում ընդգրկվածներին` լավագույն հարձակվող, դարպասապահ և այլն, հանձնվեցին նաև հատուկ մրցանակներ:
Հետևելով վերջին օրվա զարգացումներին, զրուցեցի մարզիչների, կազմակերպիչների ու երեխաների հետ:
Օրինակ, Մանեն արժանացավ լավագույն դարպասապահի մրցանակին:

-Ողջույն, Մանե, կարո՞ղ ես մի քիչ պատմել քո մասին:
-Ես Այդինյան Մանեն եմ, խաղում եմ Ալավերդի 1 թիմում որպես դարպասապահ:

-Դու ֆուտբոլում ընտրել ես դարպասապահի դիրքը, ի՞նչն է քեզ գրավում այդ դիրքում:
-Կարծում եմ, որ դարպասապահը կատարում է գլխավոր դերը թիմում, և շատ դեպքերում լավ դարպասապահը ստացված խաղի հիմնական գրավականն է: Եթե դարպասապահ չլինեի, պաշտպանի դիրքում կխաղայի:

-Ո՞րն է ձեր թիմի հաջողության գրավականը:
-Թիմային աշխատանքը, համարձակությունը և նպատակին հասնելու ձգտումը:

- Ի՞նչ տվեց քեզ այս առաջնությունը:
-Նախ և առաջ, գիտելիքներ մինի ֆուտբոլի մասին, կանոններ, որոնց մասին մինչ այդ անտեղյակ էի:

-Ի՞նչ անձնային հատկանիշներ են պետք մարդուն լավ դարպասապահ լինելու համար:
-Կատարյալ ուշադրություն, ինքնավստահություն և ճարպկություն:

-Մեծ ֆուտբոլում ո՞ր դարպասապահն է քեզ ոգեշնչում:
- Ջանլուիջի Բուֆոնը:

Իսկ Հասմիկը և իր խաղընկեր Նելլին առաջնության ամենաակտիվ խաղացողներ ճանաչվեցին:

-Բարև ձեզ: Ես Հասմիկ Ղազարյանն եմ՝ Տավուշի մարզի Բերդավան գյուղից, և խաղում եմ համանուն ֆուտբոլի թիմում:

- Հասմիկ, ի՞նչ տվեց քեզ ֆուտբոլը և, մասնավորապես, այս առաջնությունը:
- Այն ինձ սովորեցրեց, որ երբեք պետք չէ հուսահատվել, ստիպեց մտածել, որ ես կարող եմ խաղալ ֆուտբոլ, և որ երբեք ուշ չէ սիրած գործով զբաղվելու համար: Սովորեցի համագործակցել թիմի հետ, միշտ նրանց կողքին լինել ու պայքարել երազանքի համար:

-Իսկ ի՞նչ ես կարծում, ինչո՞վ է առանձնանում աղջիկների ֆուտբոլը տղաների ֆուտբոլից:
- Միայն նրանով, որ մարդիկ չեն հավատում, որ աղջիկները կարող են ֆուտբոլ խաղալ տղաներին հավասար, դեռ մի բան էլ ավելի: Այսօր Հայաստանում աղջիկներին պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլով զբաղվելու համար պետք է հաղթահարել մի շարք կարծրատիպեր, իսկ այս առաջնությունը լրացուցիչ վստահություն է հաղորդում նրանց:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաս այն աղջիկներին, ովքեր ցանկություն ունեն սպորտով զբաղվելու, բայց կոմպլեքսավորվում են:
-Խորհուրդ կտամ հաշվի նստել միայն սեփական կարծիքի հետ, ամեն գնով հասնել դրված նպատակին: Ոչ մի նշանակություն չունի, եթե ասեն, թե իբր աղջիկը սպորտի համար չէ, կամ աղջիկը ֆուտբոլի համար չէ:

Աղջիկներին մարզելու դժվարությունների մասին զրուցեցի նաև Ալավերդի 2-ի մարզիչ`Վարուժան Մկրտչյանի հետ:

- Որքան գիտեմ, մարզել եք նաև տղաներին: Ի՞նչ տարբերություն եք տեսնում նրանց մարզելու միջև. որքանով է հեշտ կամ դժվար աղջիկներին մարզելը:
-Զուտ ընկալման հարցն է: Ես համարում եմ ֆուտբոլը տղաների սպորտաձև, այս հարցով աղջիկներին սովորեցնելը մի փոքր ավելի դժվար է ստացվում, քան տղաներին:

- Իսկ ինչո՞վ է առանձնահատուկ աղջիկների ֆուտբոլը:
-Գեղեցիկ սեռն է ֆուտբոլ խաղում:

-Գեղագիտական հաճո՞ւյք:
-Իհարկե:

-Ըստ ձեզ, ի՞նչ հատկանիշներ են հարկավոր աղջկան ֆուտբոլային կարիերա ստեղծելու և այս ասպարեզում առաջ գնալու համար:
-Նախ, ֆիզիկապես պատրաստ լինել, հետո չլինել կաշկանդված: Մեր աղջիկների մի մասը շատ է «ռամկաների» մեջ, ավելի անկաշկանդ լինելը չէր խանգարի, որին հասնելու համար և՛ մենք, և՛ ծնողները մեծ աշխատանք ունենք կատարելու:

-Ֆուտբոլի մեջ ձեր կարծիքով կարևոր է շատ գոլեր խփելն ու հաղթելը, թե՞ որակյալ ու դիտարժան խաղ ցուցադրելը:
-Ինձ համար՝ որակյալ խաղը, իսկ երկուսը միասին ուղղակի կատարյալ կլինի:

- Ինքներդ ֆուտբոլով զբաղվե՞լ եք:
-Ես բասկետբոլով եմ զբաղվել 20 տարի, բայց ֆուտբոլի մեծ սիրահար եմ` Բարսելոնայի, Հենրիխ Մխիթարյանի, մեր ազգային հավաքականի:

-Եթե խաղայիք ֆուտբոլ, ո՞ր դիրքում կփորձեիք ձեր ուժերը: Եվ ո՞վ է այդ դիրքում աշխարհում լավագույնը:
-Կենտրոնական պաշտպան և, միանշանակ, Պույոլ:

Նախաձեռնության մասին խոսեցի նաև պատասխանատուներից մեկի՝ Բրայան Լեոպոլդի հետ:

-Ո՞ր կազմակերպություններն են հովանավորում առաջնության անցկացումը, և արդյո՞ք այն լինելու է շարունակական:
-COAF-ը և GOALS-ը: Առաջնությունը անց է կացվում երեք մարզերում` Սյունիք (Գորիս), Տավուշ (Իջևան), Լոռի (Ալավերդի): Մտադրություն ունենք շարունակել աշնանային մրցաշրջանով:

-Ի՞նչ է սպասվում առաջնություններում առաջին տեղ գրավածներին:
- Նրանք այլցելելու են Երևան` ԱՄՆ դեսպանատուն, ու մրցելու են միմյանց հետ:

- Ո՞րն է առաջնության անցկացման նպատակը:
- Ցանկանում ենք զարգացնել աղջիկների ֆուտբոլը Հայաստանում, մանավանդ որ, այն քիչ տարածում ունի մարզերում: Ու նաև ցույց տալ, որ աղջիկները ունակ են տղաներին հավասար ֆուտբոլ խաղալու:

-Որևէ տարբերություն նկատո՞ւմ եք երեխաների մեջ:
-Իհարկե, նրանք սկսել են ավելի լավ խաղալ, քան առաջ, նոր ընկերներ են ձեռք բերել ու ավելի ինքնավստահ են դարձել:

Լիգայի խաղերին հետևելով կարող եմ ասել, որ այնտեղ տիրում էր ընտանեկան մթնոլորտ: Բոլորը ընկերացել էին և հակառակորդներ էին բացառապես միայն խաղադաշտում:

Իսկ եթե դու մինչև հիմա կարծում ես, որ ֆուտբոլը միայն տղաների սպորտաձև է, ուրեմն… Ես չգիտեմ, ուղղակի չգիտեմ…

anushmkrtchyan

«Իմ իրավունքները և ինչպես են դրանք պաշտպանվում» թեմայով էսսեների մրցույթի հաղթողները

Երկրորդ մրցանակ 

Սովորական անձրևոտ կիրակին իր ձանձրույթով նստեց պատուհանիս: Ես, անտարբեր հայացքով գամված ճռճռան աթոռիս, վայելում էի անձրևն իր բոլոր սառն ու անգույն կաթիլներով հանդերձ: Երևի այդպես էլ կնստեի մինչև երեկո, եթե անձրևի մռայլ ֆոնը է՛լ ավելի չմռայլվեր նրա հայացքով:

Ցեխակոլոլ կոշիկներով, կիսաճղված տաբատով, թրջված վերնաշապիկով մի տղա ակնթարթի պես անցավ իմ սառած աչքերի առջևով: Սթափվեցի այն պահին, երբ անձրևն իր ողջ ուժով ծեծում էր հողն ու ներկում պատուհանս:

Տղան վազում էր, ձեռքին՝ երկար մի փայտ, որը շարժում էր այնպիսի վարպետությամբ, ասես այն ամենևին էլ իրենից երկար չէր: Ամբողջ ուժով վազում էր մոլորյալ նախրի հետևից, գոռում, հարվածում կենդանիներին, ասես նրանք էին իր վիճակի միակ մեղավորը:

Տղային տեսա երկու ժամից, երբ իր գործն ավարտած տուն էր վերադառնում: Հայացքը գետնին էր: Տաբատը վերև քաշելով, ցեխոտ ձեռքերով մազերն ուղղելով՝ անցավ պատուհանիս առջևով այնպիսի խաղաղությամբ, ասես ինքը չէր ֆիլմի հերոսը, որին տեսա քիչ առաջ:

Աթոռս ճռճռաց՝ բողոքելով, որ վեր կենամ: Ես, անտարբեր հայացքս պատուհանին գամած, վեր կացա, քայլեցի դեպի փողոց, որը դատարկ էր, խաղաղ: Պատուհանից այն կողմ օդն այնքան սառը չէր, որքան հիմա: Տղան վաղուց էլ այնտեղ չէր: Նայեցի ցեխերի մեջ՝ նրա կոշիկների հետքերին, հետո աչքիս առաջ եկավ այն երկար փայտն ու հանդուգն նախիրը, ու ես հասկացա, որ պատուհանից այն կողմ ես ապահով էի, այնինչ այստեղ նա կռվում էր՝ անձրևի ու ճակատագրի դեմ: