Հոդվածներ
stella avetiqyan
Ազատ տարածք Լոռի

Երբ կա «Այլ կերպ»-ը…

Մի միջոցառման համար դսեղցի դպրոցականներով գնացինք Երևան: Մեզ Երևանից միանալու էին Անի Ղուլինյանն ու Հովիկ Վանյանը: Ճիշտն ասած, առանց Անիի սրամտության և Հովիկի անսպառ հումորի մի քիչ անհետաքրքիր էր, բայց դե՜, դիմացանք:

Երբ Երևան հասանք ու Անիենք էլ մեզ միացան, մեր այցելություններն ավարտելուց հետո, երբ հետ էինք գալիս գյուղ, տեսանք, որ Անիի պայուսակը անհետացել էր: Ճիշտը որ ասեմ. «Աչքն էլ դուս էր էկել, էդ խի՞ էր մարշրուտնըմը թողըմ, որ մի հատ էլ կորչի»: Բայց դե բոլորս էլ անհանգիստ էինք: Մանավանդ, երբ իմացանք, որ պայուսակի մեջ էր նրա «ողջ հարստությունը»՝ վզնոցների հավաքածուն: Մի քիչ տխուր-տրտում նստեցինք: Բայց հանկարծ հիշեցի, որ հեռախոսիս մեջ «Այլ կերպ» ունեմ քաշած, որը, սովորաբար, խաղում ենք ազատ դասերի կամ երկար դասամիջոցների ընթացքում: Միացրեցի ու սկսեցի «բզբզալ»: Այնքան, մինչև բոլորը համաձայնեցին խաղալ, ու ես համոզվեցի, որ «Այլ կերպ»ը ոչ միայն կոփում է միտքը, այլև օգնում վերականգնել լավ տրամադրությունը՝ մոռացության մատնելով մեզ անհանգստացնող բաները: Ի դեպ՝ սա միակ դեպքը չէր:

shushan stepanyan portret
Կրթություն Սյունիք

Շնորհակալ եմ

Էլի ուզում եմ խոսել. էլի ասելիք ունեմ։ Ու ինչքան լավ է, որ 17-ը կա իմ կյանքում. ուրիշ էլ ո՞նց ես կարող էի այսքան լսելի դարձնել խոսքս:

Ուզում եմ այս անգամ պատմել բոլորին մարդկային երկու շատ բարի կերպարների մասին, ովքեր երկար ժամանակ հիացմունքիս առարկան էին: Գուցե այս կերպ կարողանամ արտահայտել շնորհակալությունս իրենց այդքան նվիրումի ու սիրո համար:
Երկու շատ բարի մարդիկ՝ ընկեր Խալաթյան ու ընկեր Վարդումյան, շնորհակալ եմ ձեզ։ Երբևէ չեմ պատկերացրել, որ կհանդիպեի այնպիսի դասախոսների, ովքեր կարող էին կապող օղակ հանդիսանալ, և իրենց շնորհիվ դանդաղ քայլերս ու դասի գնալ չկամեցող մտքերս ինձ մեծ ցանկությամբ համալսարան կտանեին։ Ամեն անգամ, երբ կարդում էի «Ընթերցանություն» կամ «Հայրենագիտություն» դասացուցակիս մեջ, մտածում էի՝ ջա~ն, էլի լավ բաներից կխոսենք, էլի իմ կարծիքը հաշվի կառնվի, էլի կնայեմ նրանց ու կհիանամ։
Ընկեր Խալաթյանը, ով մեր ընթերցանության դասախոսն էր, ով կարող էր շատերի նման միայն գալ, անգլերեն մի երկու բառ իրար կապել ու վերջում ասել «օքեյ, գուբդայ գըլզ», այս ամբողջ ուսումնական տարվա ընթացքում մեզ դասավանդեց համաշխարհային պատմություն, արվեստ, մարդկային արժեքներ։ Ու ես մտածում էի՝ մարդ ո՞նց կարող է այսքան զարգացած լինել ու լինել ընդամենը ընթերցանության դասախոս։ Ինչ բողոք էլ որ ունենայինք, հանգիստ խղճով կիսվում էինք, ու չնայած նրան, որ կարող էր շատ հոգնած լինել, իրեն բնորոշ համբերատարությամբ ու իր այդքան կանացի կերպարի բարի ժպիտով մինչև վերջ լսում էր խմբի քսաներկու լեզվաբան աղջիկների բողոքները, ովքեր իրար հերթ չէին տալիս: Ուրախ էինք. հազիվ մեկը, ով լսում ու հասկանում էր մեզ համալսարանում, ով մեզ հետ ապրում էր մեր բոլոր դրական հույզերը ու մեր լավ պատասխաններից ու հաջողություններից մեզնից շատ էր ուրախանում։ Մեր համատեղ վերջին դասի ժամանակ ես հուզվել էի, բայց կարողացա ինձ զսպել ու նորից նայել իր այնքան գեղեցիկ աչքերին ու նորից հիանալ իր այդքան բարի ժպիտով։
Ընկեր Վարդումյանը, ով մեր հայրենագիտության դասախոսն էր, զարմանալիորեն կարճ ժամանակում ներկայացրեց մեր ծագումն ու մեր անցյալը, հայի անցած ուղին, մեզ ավելի սիրել տվեց մեր երկիրը, մեր հողը, մեր պատմությունը, մեր գիտակցություն մտավ Հայաստանի՝ որպես դրախտային երկրի ու մարդկային արարչության օրրան լինելու անհերքելի փաստը։ Երբ մտնում էր լսարան, մի խաղաղ ու մեղմ ժպիտով բարևում էր բոլորիս, ու սկսվում էր մեր հարց ու փորձը։ Սկզբում, երբ հարց ունեի տալու, մտածում էի՝ ինչ ամոթ է, որ չգիտեմ, հիմարի տպավորություն կթողնեմ։ Բայց ամենաանհեթեթ հարցին անգամ նա տալիս էր շատ պարզաբանված պատասխան ու այնպես էր որևէ բան պատմում, բացատրում, որ դժվար թե հետո մոռանայինք։ Անգամ քննության ժամանակ, երբ հարց տվողն ինքն էր, ու պատասխանելու մեր հերթն էր, էլի հարցեր էինք տալիս արագ-արագ. Ախր, էլ ո՞վ կարող էր այդքան ստույգ մեզ պատմություն պատմել։ Ու մի բան էլ ասեմ. միակ քննությունն էր, որ մի վայրկյան լարվածություն չեմ զգացել, որ անգամ սխալ պատասխանիցս չեմ տխրել. փոխարենը այնքան բան եմ ստացել։
Սա էլ իմ մի պատառ շնորհակալությունն այն ամենի դիմաց, ինչն ինձ տրվեց, ինձ ու ինձ նման շատ շատերին:

anna sargsyan
Ինչն է ինձ հուզում Վայոց Ձոր

Ինչո՞ւ չի փչանում

Էլ ի՞նչ անեմ, ո՞ւմ դիմեմ, ո՞ր պատին տամ…

Արդեն երեք տարի… Անգամ իմ ծրագիրը կխախտվեր էդ երեք տարում, եթե օր ու գիշեր աշխատեի:
Ուրեմն երեք տարի առաջ հայրս դեռ Ռուսաստանում աշխատում էր ու ինձ խոստացել էր, որ եթե այդ տարում գերազանցիկ լինեմ՝ ինձ հեռախոս կուղարկի: Ես բնականաբար կրկին անգամ կատարեցի իմ պարտականությունն ու դարձա գերազանցիկ: Պապային ասացի: Ճիշտ է, ինքը սկզբում մի տեսակ նայեց, որովհետև՝ ով կուրախանար փող ծախսելու լուրն իմանալու ժամանակ: Շատ չանցած, ավելին ասեմ, ընդամենը մի տաս օր հետո ուղարկեց:
Ու եկավ էդ չարաբաստիկ գիշերը… Վայքում էի, երբ հորաքրոջս տղան եկավ ու ասաց, որ հեռախոսն իր մոտ է ու տվեց ինձ: Մի անմեղ աղջնակ, ով չգիտեր, թե ինչ չարիք է գտնվում իր ձեռքերում:
Հեռախոսն ինձ շատ դուր եկավ, ու ես երեք շատ խնամքով էի պահում: Հետո դասարանով գնացել էին դաշտ, ու գրպանիցս ընկավ ու քարերի վրայով գլորվեց ներքև: Ես վազեցի, մտածելով, որ հիմա դրա «դիակն» եմ գտնելու, բայց բանից պարզվում է, բան էլ չէր եղել:
Հետո բազմիցս ընկնում էր գրպանիցս, բայց էլի բան չէր լինում: Բոլոր փորձություններին դիմանում էր:
Անցած տարի ես ու Անին նստել էինք քարին ու ոտներս կախել էինք փոքր առվակի վրա, չնայած որ լավ էլ վարար էր առվակը:
-Ան, չհելնե՞նք:
-Հելնենք:
Ասելս ու վեր կենալս մեկ եղավ, ու հեռախոսս ծնկներիս վրայից ընկավ առվի մեջ: Ու ջուրը տարավ… Վազում ենք հետևից, ու պարզվում է, ոչ թե հեռախոսն է տանում, այլ դրա մասերից մեկը: Իսկ հեռախոսը տասը րոպե իջել էր ջրի հատակը, «մինչև չանցներ վտանգը»: Մինչև հետ եկանք, վերցրինք, ես արդեն մեռած էի՝ թաղած չէի: Ու ի՞նչ, էլ ի՞նչը՝ ինչ, սկսեց աշխատել միացնելուց հետո:
Այս տարի էլ՝ ձմռանը, դպրոց հասա ու կոշիկներս սկսեցի ցեխից մաքրել: Ես էի ու առաջին դասարանցիները: Մեկ էլ էս երեխեքը գոռացին.
-Վա՜յ…
Ես էլ էս երեխեքին եմ նայում, մտածում եմ՝ ինչ է եղել, էս երեխեքն էլ ինձ են նայում: Մեկ էլ նայեմ՝ էդ պղտոր ջրի միջից մի սպիտակ իր է երևում : Վերցնեմ ու, ի՜նչ…
Իմ տարիների զրկանք կրած հեռախոսը անցել էր իր հին գործին: Սեղմեցի կոճակը, էն հույսով, որ չի աշխատի, ու էլի լույսը վառվեց ու աշխատեց: Է՜հ…
Ինձ խոստացել են նոր հեռախոս էս մեկի փչանալուց անմիջապես հետո:

Հ.Գ. Մերոնք էլ գիտեն՝ ինչ են ասում, էլի:

Հարցազրույց, Մշակույթ Վայոց Ձոր

Պարի լեզուն

Բոլորն էլ սիրում են պարել և հաստատ լսած կլինեն հիփ-հոփ պարաոճի մասին: Հիփ-Հոփ ժանրի ամենահին պարաոճը՝ բրեյք դենսը, ծնվել է 1970-ականներին Նյու Յորքում: Հայաստան է հասել ավելի ուշ՝ 1999 թվականին: Այժմ Հայաստանում շատ են հիփ հոփի սիրահարները: Բացվել են պարի դպրոցներ և ստեղծվել են պարային խմբեր:

Իմ զրուցակիցը այս պարաոճի սիրահարներից մեկն է: Նա «Հայոց աշխարհ» պարային համույթի պարուհի Սյուզի Սարգսյանն է:

-Ե՞րբ է սկսվել պարարվեստով հետաքրքրել:
-Եթե անկեղծ լինեմ, երբևէ չէի պատկերացնի, որ պարարվեստով կհետաքրքրվեմ: Վեց տարեկանում եղել եմ մոդել և պարի գնալու մասին երբևէ չեմ էլ մտածել: Յոթ տարեկան էի, երբ մայրս որոշեց, որ ես պետք է հաճախեմ պարի:

-Քանի՞ տարի եք պարում և ո՞րն է Ձեր ամենասիրելի պարաոճը:
-Պարում եմ արդեն 13 տարի: Սիրածս պարաոճը հիփ-հոփն է, որովհետև այդ ոճում ինձ ավելի լավ և ազատ եմ զգում:

-Առաջին անգամ ե՞րբ եք պարել հանդիսատեսի առաջ:
-Առաջին անգամ բեմ եմ դուրս եկել 7 տարեկանում, քանի որ շատ լսող և ընդունակ երեխա եմ եղել: Իսկ 8 տարեկանում հանդես եմ եկել մենապարով:

-Եղե՞լ են պարի մրցույթներ, որոնց մասնակցել եք:
-Իմ կարծիքով, չկա այնպիսի խումբ, որ մրցույթների մասնակցած չլինի: Իհարկե մասնակցել եմ, ունեմ մեդալներ առաջին և երկրորդ տեղերի համար:

-Դուք ինքնե՞րդ եք ձեր պարերի բեմադրողը:
-Պար բեմադրելն այնքան էլ հեշտ չէ: Կողքից նայելով դժվար է պատկերացնել, թե ինչ մեծ աշխատանք է տարվում: Բայց այսքան տարիների պարապմունքները զուր չեն եղել: Ես հաղթահարել եմ այդ խոչընդոտը: Ունեմ բեմադրություններ, որոնք նույնիսկ բեմ են բարձրացել:

-Պարից բացի ինչո՞վ եք զբաղվում:
-Պարից բացի հաճախել եմ նաև բասկետբոլի, լողի, թենիսի, դաշնամուրի, յոգայի և ֆիթնեսի դասընթացների: Իսկ դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել եմ Երևանի թեթև արդյունաբերության պետական քոլեջ, սովորել եմ համակարգչային ծրագրավորում չորս տարի: Քոլեջն ավարտելուց հետո ընդունվել եմ Բլեյանի անվան քոլեջ՝ հագուստի մոդելավորում բաժին:

-Ի՞նչ եք կարծում, պարի միջոցով հնարավո՞ր է արտահայտել այն, ինչ կատարվում է մարդու հոգում, թե՞ պարի լեզուն քչերին է հասկանալի:
-Եթե կարողանայի բացատրել այն, ինչ զգում եմ, չէի պարի: Պարի միջոցով հնարավոր է արտահայտել այն, ինչ կատարվում է հոգում: Թե ուրախություն, թե տխրություն և թե ցավ: Վերջիվերջո, պարի միջոցով կարող ես արտահայտել ավելին, քան պատկերացնում ես: Օրինակ, արգենտինական տանգոյի միջոցով կարող ես արտահայտել սեր և նույնիսկ ատելություն: Պարի լեզուն քչերին է հասկանալի, պարը մի լեզու է, որը պետք չէ թարգմանել:

-Եթե պարը Ձեր կյանքում չլիներ, ինչ-որ բանի պակաս կզգայի՞ք:
-Չեմ էլ ուզում պատկերացնել, որ պարը կարող էր իմ կյանքում չլինել, որովհետև պարը իմ սրտում է: Իմ օրը սկսվում և ավարտվում է պարելով: Առանց պարի իմ կյանքը անիմաստ, ձանձրալի և անհետաքրքիր կլիներ:

gohar hakobyan (ararat)
Իմ էջը Արարատ

Մանկապարտեզ

Միշտ երազել եմ ունենալ իմ սեփական դպրոցը կամ մանկապարտեզը, որտեղ կլինեն շատ երեխաներ: Երբ մանկապարտեզ էի գնում, ուզում էի, որ ինձ էլ դիմեն «ընկեր Գոհարիկ»: Դա իմ ամենամեծ երազանքն էր այդ տարիքում: Մանկապարտեզն իմ ընկերն էր, ով ձեռքս բռնած տանում էր դեպի նոր աշխարհներ: Հիշում եմ, երբ մանկապարտեզ էի գնում, չէի սիրում քնելու ժամերը, նույնիսկ մի անգամ թաքնվել եմ մահճակալի տակ, որ չքնեմ: Երբ մանկապարտեզ ունենամ, չեմ ստիպի, որ երեխաները քնեն, եթե նրանք չեն ուզում:

Հիմա արդեն մեծ եմ բայց երազանքներս ու ցանկություններս կարծես նույնն են մնացել: Երազում եմ սեփական մանկապարտեզ ունենալու մասին: Երեխաներին սիրում եմ անչափ, կարծում եմ նրանք էլ ինձ:

Մանկապարտեզը, որը ես հաճախել եմ, գտնվում է Վերին Արտաշատ գյուղում: Այն տարիներին այնքան էլ լավ վիճակում չէր, ինչ այսօր: Կատարվել են վերանորոգման աշխատանքներ: Ես իմ մանկապարտեզը դարձնելու եմ ավելի լավը, նմանը չունեցող: Հաճախ այցելում եմ այն մանկապարտեզ, որտեղ անցել է իմ մանկությունը: Շփվում եմ կրտսեր ընկերներիս հետ, խաղում, կատակում, լիաթոք ուրախանում…
Երբ ունենամ իմ երազանքների մանկապարտեզը, կուզեմ, որ այն լինի գունավոր:
Կլինեն բարի դաստիարակներ, ովքեր չեն քնեցնում երեխաներին իրենց կամքին հակառակ:
Կուզեմ, որ մանկապարտեզս մեծ այգի ունենա, լի տարբեր խաղերով, որտեղ երեխաները կկարողանան խաղալ որքան ցանկանան:
Իմ երազանքների մանկապարտեզը անվճար է լինելու բոլոր 3-5 տարեկան փոքրիկների համար:
Երանի…

Հիմա եմ հասկանում, թե ինչու էի այդքան կապված մանկապարտեզիս: Իմ մահճակալը, աթոռը սեղանը, որի շուրջը նստում էի հաց ուտելիս… Ամենը նույնն է մնացել, միայն մեծացել եմ ես…
Եթե մի բան սրտանց ցանկանում ես անպայման կատարվում է: Ով գիտե, միգուցե օրերից մի օր ես ունենամ իմ երազանքների մանկապարտեզը:

Mishel Harutyunyan
Ազատ տարածք Արարատ

Արձակուրդներ են

Այս տարի չնկատեցի, թե ժամանակը ինչպես այդքան արագ անցավ, և սկսեցին ամառային արձակուրդները։ Ամփոփելով այս ուսումնական տարին, կասեմ, որ այս տարի մրցույթներ քիչ եղան մեծերի համար, եղան և հաջողություններ, և պարտություններ։

Այս տարի, ինչպես անցած տարիներին, դպրոցում կազմակերպվեցին միջոցառումներ։ Սակայն այս տարի «փոփոխություններ» կատարվեցին դպրոցում։ Աշխատանքից ազատեցին մեր շատ սիրելի տնօրենուհուն՝ տիկին Ռուզաննա Հայրապետյանին։
Շատ տխրեցինք:
Հիմա արձակուրդներ են, դասերն ավարտվեցին, և մի լավ շունչ կքաշեմ և կհանգստանամ։ Քննություններ չունեմ:
Մի քիչ էլ խոսեմ, թե ինչպես եմ անցկացնելու իմ արձակուրդները։
Կաշխատեմ, որ այն անցնի հետաքրքիր։ Արձակուրդների ընթացքում այցելելու եմ տատիկիս և պապիկիս։ Մեր դասարանով գնալու ենք էքսկուրսիա։ Կարդալու եմ գրքեր, ինչպես նաև հաճախելու եմ խմբակների՝ ֆրանսերենի և երգի։
Ահա այսպես եմ անցկացնելու իմ ամառային արձակուրդները։

Ազատ տարածք Երևան

Ամփոփվեց երեխաների իրավունքներին նվիրված մրցույթը

DSC_0630Հունիսի մեկին ընդառաջ ՀՀ փաստաբանների պալատը և «Մանանա» կենտրոնը համատեղ հայտարարել էին երեխաների իրավունքներին նվիրված լուսանկարների, Էսսեների և ֆիլմի սցենարների մրցույթ: Մրցույթի մեկնարկից սկսած մինչև ավարտը հանրապետության բոլոր մարզերից 7-ից 17 տարեկան երեխաներից ու պատանիներից ստացվել էր 50-ից ավելի հայտ: Ժյուրին առանձնացրել էր տարբեր տարիքային խմբերում առաջին, երկրորդ և երրորդ տեղերի մրցանակներ, ինչպես նաև խրախուսվել էին որոշ աշխատանքներ:

Հայտարարված մրցույթին իրենց մրցանակներով միացել էին ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատունը, Հայ գրողների միությունը, ԱՐԱՏՏԱ իրավախորհրդատվական կազմակերպությունը, Save the Children Armenia երեխաների իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող կազմակերպությունը:DSC_0629

Մինչ մրցանակակիրների անունները հայտարարելը՝ մասնակիցները դիտեցինք «Մանանա» կենտրոնի նկարահանած երեխաների իրավունքների մասին սոցիալական գովազդները՝ պատասխանելով իրավունքներին առնչվող հարցերին:

Իսկ վիկտորինայից հետո հայտարարվեցին հաղթողները:

Եվ այսպես.

«Հայաստանի երեխաները» խորագրով լուսանկարչական մրցույթի հաղթողներն են.

Ավագ տարիքային խումբ

Առաջին մրցանակ – Զարուհի Գեւորգյան, 17տ., Լճափի միջն. դպրոց, Գեղարքունիքի մարզ

Երկրորդ մրցանակ – Մարինե Նիկողոսյան, 16տ., Կաքավասարի միջն.դպրոց, Շիրակ

Երրորդ մրցանակ- Անուշ Հովհաննիսյան, 16 տ., Արմավիրի թիվ 4 դպրոց, Արմավիրի մարզDSC_0626

 Միջին տարիքային խումբ

Առաջին մրցանակ – Արտյոմ Մամյան, 15տ., Կողբի թիվ 1 միջն. դպրոց, Տավուշի մարզ

Երկրորդ մրցանակ – Իզա Ասծատրյան, 15տ., Հալիձորի միջն.դպրոց, Սյունիքի մարզ

Երրորդ մրցանակ – Ստելլա Ավետիքյան, 15 տ., Դսեղի Հովհ. Թումանյանի անվան միջն. դպրոց

Խրախուսական մրցանակ – Եվա Խեչոյան, 15տ., Չարենցավանի ավագ դպրոց,

Կրտսեր տարիքային խումբ

Առաջին մրցանակ – Լիլիթ Վարդանյան, Երեւան , Գ. Ստեփանյանի անվան համար 135 դպրոց,

Երկրորդ մրցանակ – Վիլյամ Հովհաննիսյան, Երեւան, Արեգնազան կրթահամալիր:

«Երեխաների իրավունքները» ֆիլմի սցենարների մրցույթ

Առաջին մրցանակ – Անուշ Աբրահամյան, գ. Ներքին Գետաշեն, Գեղարքունիքի մարզ

Երկրորդ մրցանակ – Անի Ավետիսյան, գ. Ոսկեհատ, Արագածոտնի մարզ

Երրրորդ մրցանակ – Նարեկ Բաբայան,  գ. Մալիշկա, Վայոց Ձորի մարզ

Խրախուսական մրցանակ – Մարատ Սիրունյան, գ․ Լեռնավան, Լոռու մարզ

Խրախուսական մրցանակ – Լիլիթ Խլղաթյան, գ. Լիճք, Գեղարքունիքի մարզ:DSC_0635

Էսսեների մրցույթ «Իմ իրավունքները եւ ինչպես են դրանք պաշտպանվում» թեմայով

Ավագ տարիքային խումբ

Առաջին մրցանակ – Զարուհի Գեւորգյան, 17տ., Լճափի միջն. դպրոց, Գեղարքունիքի մարզ

Երկրորդ մրցանակ – Անի Ավետիսյան, 17տ., գ. Ոսկեհատ, Արագածոտնի մարզ

Երրորդ մրցանակ – Անի Ղուլինյան, 16տ., Դսեղի Հովհ. Թումանյանի անվան միջն. դպրոց, Լոռու մարզ

Միջին տարիքային խումբ

Առաջին մրցանակ – Լուսյա Բալաբեկյան, 14 տ., Հրազդանի թիվ 8 հիմն. Դպրոց, Կոտայքի մարզ

Երկրորդ մրցանակ – Անուշ Մկրտչյան, 15տ., Շենիկի միջն. Դպրոց, Արմավիրի մարզ

Երրորդ մրցանակ – Անահիտ Մկրտչյան, 14տ., Հրազդանի թիվ 8 հիմն. դպրոց, Կոտայքի մարզ

Կրտսեր տարիքային խումբ

Առաջին մրցանակ – Էդուարդ Թամամյան, 9 տ., Երեւանի թիվ 71 դպրոց

Երկրորդ մրցանակ – Ալեքսանդր Սահակյան, 8 տ., Երեւանի թիվ 130 դպրոց,

Երրորդ մրցանակ – Աննա Խաչատրյան, 13տ., Երևանի թիվ 135 դպրոց

Շնորհավորում ենք բոլոր հաղթողներին և տեղեկացնում, որ մեր կայքը պարբերաբար կհրապարակի հաղթող լուսանկարները և էսսեները:

Astghik Hunanyan vayots dzor
Ինչն է ինձ հուզում Վայոց Ձոր

Երկրաբնակ մոլորակը

15 գարուն է արդեն, տնից դուրս գալիս բնազդաբար աչքս գցում եմ հեռու կանաչին տվող սարի վրա գտնվող հի՜ն կարկտակայանին՝ մանկությանս մեջ տպավորված սպիտակափայլ «մոլորակին»: 15 ամառ է արդեն, տնից դուրս գալիս տեսնում եմ, թե ինչպես է կիզիչ արևը նստում այն մեծ գնդի կողքին ու հետևում աշխարհին: 15 աշուն է արդեն, տնից դուրս գալիս նկատում եմ, թե ինչպես է նենգ մառախուղը պարփակում սարերը, խզում կապը իմ ու «մոլորակի» միջև, և 15 ձմեռ է արդեն, նստում եմ պատուհանիս կողքին գտնվող ճոճաթոռին, բրդե ծածկոցով ծածկված տա՜ք թեյ խմում ու ամեն անգամ հայացքս ուղղում պատուհանից դուրս՝ այն ակնկալիքով, որ արևը կծագի ու հերոսաբար կհալի սարի հաստ շերտերով ձյունը՝ նորից կտեսնեմ այն «մոլորակը», որն այդքան սպասում է, որ իր վրա էլ կրկին ուշադրություն դարձնեն:

Միշտ կարծել եմ, թե գարուններ, աշուններ ու նույնքան էլ ամառներ ու ձմեռներ ապրած այդ գունդը մոլորակ է: Հա, մի վայրկյան անգամ չեմ կասկածել, մինչդեռ այն սովետի ժամանակներից լքված կարկտակայան է: Կարկտակայան, ով սպասում է, որ իր վրա էլ ուշադրություն դարձնեն, ով ուզում է աշխարհին, կամ ավելի ճիշտ, իմ քաղաքին օգնել, բայց անզոր է: Ամեն անգամ, երբ տատիկի տուն էի գնում, այն ավելի ու ավելի մոտ էր թվում ինձ, ավելի մեծ, ավելի վեհ: Մինչև անգամ կարծում էի, որ մարդիկ չեն կարողանում այլմոլորակայիններին գտնել, քանի որ նրանք հենց այդ «մոլորակում» էլ թաքնվել են: Մեծանալուն զուգահեռ սկսեցի գիտակցել, որ դա ամենևին էլ մոլորակ չէ, բայց մանկությանս հուշերում այն միշտ էլ «մոլորակ» է մնալու, այդպես էլ կոչում եմ նրան՝ սպիտակ մոլորակ: Դե բնականաբար, ինչպես մյուս բոլոր հետաքրքրասերները, շա՜տ եմ մայրիկիս խնդրել, որ պատմի նրա մասին, երբեք չէի հոգնում դրա մասին լսելուց, միշտ նույն պատմությունը, բայց երբեք չհնացող:

Հիմա ձեզ էլ պատմեմ: Բայց մի րոպե. միացրեք ինչ որ սարսափ ֆիլմի երաժշտություն, նոր կարդացեք:

«Շուրջ 25 հատ 365 օր է անցել այն մեկ օրից, երբ կարկտակայանները դադարեցին գործել, ավելին՝ ավերվել են, թալանվել: Չէ, մի րոպե, պատմեմ սկզբից…

1945թ-ի Հայրենական մեծ պատերազմից հետո էլի սովետի կազմի մեջ մտնող Հայաստանի տնտեսությունը, իսկ ավելի կոնկրետ, գյուղատնտեսությունը, մեծ արագությամբ զարգանալ: 1980-ականներին Խորհրդային Հայաստանն արդեն տարածաշրջանում տնտեսապես ամենազարգացած հանրապետությունն էր, կոմունիստները ջանք չէին խնայում Հայաստանի գուղատնտեսությունը զարգացնելու համար: Դրան մեծապես նպաստեց կարկտակայանների կառուցումը (1970-1980թթ), կառուցվեցին բոլոր շրջաններում, բացառություն չէր նաև Վայոց Ձորը՝ Եղեգնաձոր, Խաչիկ, Աղավնաձոր, Գետափի շրջան: Մայրս ասում էր, որ եկան, կառուցեցին, սարի անունն էլ դրեցին «Թնդանոթի սար»: Հենց տեսնում էին ամպերը հավաքվել են, պատրաստ են պայթելու ու կարկուտ նվիրելու արդեն ծաղկած ծառերին, կրակում էին ու «վախեցնում» ամպերին: Այդպես ամեն տարի հարուստ բերք էինք ունենում, չէինք վախենում, որ կարկուտը կարող է բերքը վնասել, մինչև… Մինչև 1992թ-ին փլուզվեցին այն կարկտակայանները, որոնք պաշտպանում էին գյուղերը կարկուտից, որոնք գյուղացու միակ հույսն էին: Դե, չգիտեմ, մյուս գյուղերում գործո՞ւմ են, թե՞ չէ, բայց Եղեգնաձորում դադարեց գործել: Սկզբից լքվեց, հետո եկան, տարան բոլոր սարքավորումները, առանձին-առանձին, վաճառեցին, ու վերջ: Հետո ինչ-որ մեկը գնեց կայանը որպես գույք, մնացած բոլոր պետքական «դետալներն» էլ վաճառեց, հասնելով այն բանին, որ արդեն 25 տարի է, գյուղացիները վախով են դիմավորում գարունները: Կարկուտը գրեթե ամեն տարի գալիս է, ոչնչացնում նոր փթթող բերքը: Միգուցե դա է պատճառը, որ արդեն քանի տարի է, Հայաստանը՝ ծիրանի հայրենիքը, ծիրան չի տեսնում կարկուտի պատճառով, որ բալենին այնքան է վնասվում, որ երկրորդ, երրորդ, ինչու չէ նաև չորրորդ հայացքից հետո, դժվար թե ուզես ուտել:

Լավ է, է՜, ես ավելի լավ է նրան այդպես էլ որպես «սպիտակ մոլորակ» հիշեմ, չնայած չեմ կարող չգիտակցել, որ հենց այդ մոլորակն էլ կարող է փրկել այն բերքը, որն այսքան տարի է, հալածվում է բնության ու մարդկանց ագահության կողմից:

Իմ բնակավայրը, Ինչն է ինձ հուզում Շիրակ

Դիմանալով անտարբերությանը

Լուսանկարը՝ Կարինե Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Կարինե Հովհաննիսյանի

Տատիկս միշտ պատմում էր, որ երբ մարդիկ որոշել են գյուղ կամ բնակավայր կառուցել, ամենից առաջ եկեղեցի են կառուցել, հետո նոր իրենց տները: Ճիշտ է, ինչքն էլ զարմանալի է, բայց փաստ է։ Երբ 1830-ական թվականներին հիմնվեց Գուսանագյուղը, գյուղի բնակչությունը անմիջապես որոշեց եկեղեցի կառուցել։ 1900-ական թվականներին Գյումրիից եկած հոր և որդու ջանքերով կառուցվեց Գուսանագյուղի Սբ. Աստվածածին եկեղեցին։

Լուսանկարը՝ Կարինե Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Կարինե Հովհաննիսյանի

Շինարարական աշխատանքները տևեցին շուրջ 10 տարի, և 1910 թվականին ավարտվեց եկեղեցու շինարարությունը: Ասում են, որ հենց հաջորդ օրը տեղի ունեցավ առաջին Պատարագը։ Իսկ երբ Հայաստանում խորհրդային կարգեր հաստատվեցին, և տարածվեց աթեիզմը, մեր եկեղեցին ևս արժանացավ մյուս եկեղեցիների բախտին և դադարեց գործելուց:

Ինչքան էլ որ դժվար էր գյուղացիների համար, բայց նրանք հարկադրված քանդեցին եկեղեցու գմբեթը և ամբոջությամբ սպիտակեցրին սրբապատկերները, որպեսզի ավելի նմանվի պահեստի: Շուրջ 70 տարի այն ծառայեց որպես պահեստ։ Իսկ քահանային՝ տեր Թադևոսին, աքսորեցին:

Լուսանկարը՝ Մանե Անտոնյանի

Լուսանկարը՝ Մանե Անտոնյանի

Երբ ԽՍՀՄ-ը փլուզվեց, եկեղեցին ցավոք, չվերականգնվեց։ Երբ հետ ես նայում, զարմանում ես, թե ինչպես են մարդիկ՝ չունենալով ժամանակակից տեխնիկա, կարողացել կառուցել այդպիսի ճարտարապետական կառույց: Իսկ հիմա, երբ կան բոլոր կենսական պայմաները, մարդիկ զլացել են նույնիսկ վերանորոգել: Սակայն վերջերս արդեն սկսել են վերանորոգման աշխատանքները, և հույս ունեմ, որ հաջորդ նյութս վերանորոգված եկեղեցու մասին կլինի։

Ամենօրյա կյանք Արագածոտն

Ճանաչի՛ր ինձ

«Ցանկացած երեխա հատուկ է, և այս աշխարհի յուրաքանչյուր փոքրիկ իր հետ հատուկ մի բան է բերում կյանք: Սակայն, շատ հաճախ մենք ենք սահմանափակումներ ունենում և չենք կարողանում հասկանալ, թե հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաները ինչ յուրահատուկ գծեր կարող են ունենալ…»,- Երեխաների իրավունքների պաշտպանության օրը իր խոսքում նշեց Հայաստանում ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի ներկայացուցիչ Տանյա Ռադոչայը:

Հունիսի մեկը երեխաների ամենասիրելի օրն է, տարվա այն յուրահատուկ օրը, երբ ամեն փոքրիկ բոլորից առավել ունի լիարժեք երջանիկ լինելու հնարավորություն: Չնայած նրան, որ միայն մեկ օրը բավական չէ, բայց հունիսի մեկը ևս մեկ առիթ է անդրադառնալու երեխաների իրավունքների պաշտպանությանը, և հատկապես նրանց, ովքեր ամենից առավել ունեն դրա կարիքը:

Հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաների իրավունքներին էին անդրադարձել նաև Dasaran կրթական ծրագիրը, UNICEF-ը և Հայաստանում ԱՄՆ-ի դեսպանատունը: ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակում նրանք հավաքվել էին՝ ներկայացնելու «Իմ ընկեր Ավգուստը» օնլայն խաղը և ամփոփելու «Ճանաչի՛ր ինձ իմ ունակություններով» նկարչական մրցույթը: Թե՛ մեկը, թե՛ մյուսը նվիրված էին հաշմանդամություն ունեցող երեխաների իրավունքներին:

ԱՄՆ փոխդեսպանը միջոցառման ընթացքում նշեց, որ ՀՀ Կրթության և գիտության նախարարության հետ նպատակ ունեն մինչև 2025 թվականը Հայաստանի բոլոր դպրոցներում ապահովել ներառական կրթության համար անհրաժեշտ պայմաններ, ինչին մեծապես օգնում է նաև Dasaran-ի «Նոր Սերնդի դպրոց» ծրագիրը: Ռաֆիկ Մանսուրը նշեց նաև, որ ամենևին էլ կապ չունի երեխան հաշմանդամ է, թե ոչ. նա իրավունք ունի լիարժեք կրթություն ստանալու:

Շնորհանդեսում ներկայացվող «Իմ ընկեր Ավգուստը» խաղի հիմքում Ռ․ Ջ․ Պալացիոյի «Հրաշքը» և «Ջուլիանան» գրքերն էին, իսկ խաղի հերոսը՝ Ավգուստը՝ «Հրաշքը» գրքի հաշմանդամություն ունեցող հերոսը:

Dasaran կրթական ծրագրի հիմնադիր տնօրեն Սուրեն Ալոյանը, շնորհավորելով ներկա և աշխարհի բոլոր փոքրիկներին՝ ամենաուրախ տոնի կապակցությամբ, նշեց, որ մրցույթի և խաղի հիմնական նպատակը հաշմանդամություն ունեցող երեխաների նկատմամբ հանդուրժողականության և կրթական հավասար հնարավորություններ ունենալու գաղափարի ամրապնդումը և տարածումն է.

«Խաղը դեռ փորձնական շրջանում է, սակայն ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ արդեն իսկ մոտ քսաներեք հազար աշակերտներ փորձել են իրենց ուժերը: