tatev aghazaryan

Մարդն ամեն ինչ հակառակն է անում…

Իմ կարծիքով յուրաքանչյուր մարդ պետք է իմանա իր օրգանիզմի առանձնահատկությունները, օրգան-համակարգերը, հիվանդություններից կանխարգելման միջոցներ և շատ ու շատ այլ բաներ: Ես համոզված չեմ, որ բոլորը գիտեն, թե ոսկրանյութը քանի անգամ է ամուր աղյուսից (2.5 անգամ) և գրանիտից (3 անգամ), ո՞ր գույնի եղջերաթաղանթն է ամենազգայունը (կապույտ), ինչի՞ համար են մարդիկ հորանջում (սթրեսային վիճակում, ինչպես նաև ձանձրույթից), մինչև ո՞ր ջերմաստիճանը մարդը կարող է դիմանալ (+70-80 աստիճան ցելսիուսի սահմաններում), ինչի՞ն է նպաստում ծիծաղը (իջեցնում է տագնապ առաջացնող հորմոնների քանակը, ամրապնդում իմունային համակարգը) ինչի՞ պատճառով է, որ մարդը երազ տեսնելու ժամանակ անշարժացած է (նշագեղձերի արտադրած հորմոնի պատճառով), ժառանգական հիվանդությունները և դրանց մասին (ալբիմիզմ, բազմամատություն, շաքարային դիաբետ, հիպերտրիխոզ, հեմոֆիլիա…), ծխելու հետևանքով կարող են երազները գունավոր չլինել: Ինչևէ, ձեզ շատ չձանձրացնեմ: Այս ամենի համար շնորհակալ եմ իմ կենսաբանության ուսուցչուհի  Ջուլիետա Խոեցյանին: Իմ տարիքի դեռահասները քնում են շատ ուշ ժամի, իսկ դա մեծ տարիքում կհանգեցնի ճնշման հետ խնդիրներ ունենալուն: Եվ, երբ դա ասում եմ ընկերներիս, նրանք դա ոչինչ են համարում…

Առողջությունը ամենակարևորն է մարդու համար: Մարդու անզգույշ և սխալ քայլերի հետևանքով տարեցտարի ավելանում է հիվանդությունների թիվը: Առողջությունը պահպանելու համար պետք է առաջին հերթին զբաղվել սպորտով, հրաժարվել վատ սովորություններից և հնարավորինս չափով ստեղծել լավ մթնոլորտ:

Այս ամբողջը կեզրափակեմ հետևյալ խոսքերով.  «Մարդն ամեն ինչ հակառակն է անում: Շտապում է դառնալ մեծահասակ, իսկ հետո ափսոսում է անցած մանկության համար: Վատնում է առողջությունը փողի համար, և այդ փողերով վերականգնում կորցրած առողջությունը: Ապագայի մասին այնպիսի անհանգստությամբ է մտածում, որի պատճառով չի ունենում ոչ ներկա, ոչ էլ ապագա: Ապրում է այնպես, կարծես երբեք չի մահանալու, և մահանում է այնպես, կարծես երբեք էլ չի ապրել…»

Kristina Epremyan

Հիշողություններ իմ Մայիսյանից

«Առավոտ էր, Արարատյան դաշտի լուսապայծառ առավոտներից մեկը»: Այսպես է սկսում Րաֆֆին Արարատյան դաշտի նկարագրությունը և էլ ավելի գեղեցիկ շարունակում այն. «Արևի առաջին ճառագայթների ներքո՝ Մասիսի սպիտակափառ գագաթը փայլում էր վարդագույն շողերով, որ աչք էին շլացնում: Արագածի պսակաձև գագաթը չէր երևում: Նա դեռ պատած էր ձյունի ճերմակ մշուշով, որպես մի ամոթխած հարսիկ, որ սքողում էր իր դեմքը անթափանցիկ շղարշով: Կանաչազարդ դաշտավայրը, ցողված մարգագետիններով, վառվում էր ծիածանի ամենանուրբ գույներով: Փչում էր մեղմ հովիկը, ծաղիկները ժպտում էին, դալար խոտաբույսերը ծփում ու ծածանվում էին, և դաշտի խաղաղ տարածությունը օրորվում էր սքանչելի ալեկոծությամբ: Գեղեցիկ էր այդ առավոտը»:

Այս դրախտային Արարատյան դաշտավայրում էլ գտնվում է իմ հայրական գյուղը՝ Արմավիրի մարզի Մայիսյան գյուղը: Փոքրիկ, բայց մեծանուն այս գյուղն արդեն ութսունչորս տարեկան է: Ինչո՞ւ մեծանուն, որովհետև նրա անունն իսկ արդեն հզորություն է խորհրդանշում:

«Մայսիյան»՝ մայիս ամսի, հաղթանակի ու աշխատավորի անունն է կրում իմ մի բուռ գյուղը…

Կյանքիս տասնութ գարուններն անցել են այս գյուղում: Ծնվել, մեծացել, կրթվել և դաստիարակվել եմ այստեղ: Այժմ հանգամանքների բերումով օրերիս մեծ մասն անցկացնում եմ գյուղից հեռու, և կարծես սա խթան լինի, որ ավելի շատ սիրեմ այն, կարոտեմ ու անհամբերությամբ սպասեմ տուն գալուս օրվան:

Ահա և հանգստյան օրեր են: Վերադարձել եմ տուն և չգիտեմ ինչպես առնեմ կարոտս գյուղից…

Առավոտ էր, Մայիսյանի լուսապայծառ առավոտներից մեկը: Չնայած անցած օրվա հոգնածությանս՝ զարմանալիորեն շուտ էի արթնացել, այնքան շուտ, որ գյուղում դատարկություն էր տիրում (բոլորն այդ ժամին քնած են լինում): Որոշել էի շրջել գյուղով, ես էլ չգիտեմ՝ ինչու… Դուրս եկա և քայլում էի անհայտ ուղղություններով: Ընկել էի հիշողությունների գիրկը և հանկարծ հասկացա, որ քայլերս ինձ բերել են իմ դպրոց: Ոչ ոք չկար դպրոցում, բացի տնօրենից: Նա չէր ազատվել իր վաղեմի սովորությունից՝ դասերը սկսվելուց երկու ժամ շուտ էր գալիս դպրոց (ապրում է ք. Արմավիրում, բայց մեր գյուղի լիիրավ բնակիչն է): Տեսնելով նրան, շատ ուրախացա…

-Հիշում եք, ընկեր Պետրոսյան, միշտ ուշանում էի դասերից, և միշտ Ձեր դիտողությանն արժանանում: Տեսեք՝ այսօր ինչ շուտ եմ եկել՝ բոլորից շուտ,-ասացի ու երկուսս էլ ծիծաղեցինք:

Քայլում էինք դպրոցում, հիշում լավ օրերը:

Բակում արդեն երևան էին գալիս վազվզող երեխաներ, դասի ժամն էր մոտենում: Դպրոցի ռադիոն առաջվա նման երգում էր: Ամեն ինչ նույնն էր, միայն մենք չկայինք…

Դուրս եկա դպրոցից ահագին թեթևացած:

Արդեն կեսօր էր, արևը փայլում էր երկնքում և ջերմացնում շրջապատը: Այն սկսել էր ջերմացնել նաև իմ կարոտած սիրտը:

Գյուղում արդեն շարժ կար, մարդիկ իրենց առօրյա գործերով էին: Նրանց համար դա սովորական օր էր, իսկ ինձ համար… Ես կարծես այդ օրը ուրիշ լինեի:

Երեխաները դպրոցից տուն վերադառնալուն պես, գցել էին պայուսակները ու վազել դուրս: Խաղում էին, վիճում, երբեմն իրար չէին հասկանում… Ակամայից հիշեցի ինձ, եղբորս: Հասնում էինք տուն թե չէ, առանց որևէ բան ուտելու դուրս էինք վազում: Խաղում էինք մինչև մութն ընկնելը, և երբ արդեն մթից իրար չէինք տեսնում, այդ ժամանակ միայն վերադառնում էինք տուն:

Արևը քիչ-քիչ մայր էր մտնում, օդի մեջ արդեն դուրեկան սառնություն կար, և հենց դա ինձ սթափեցրեց ամբողջ օրվա դյութանքից: Հասկացա, որ շատ ուշ է, պետք է տուն վերադառնալ: Չէի էլ նկատել՝ ինչպես էր ժամանակն անցել, ինչպես էի ամբողջ գյուղը ոտնատակ տվել: Բայց մի բան հստակ գիտեմ՝ չէի ուզում այդ օրը վերջանար: Ես կարծես գտել էի ինձ և չէի ուզում նորից կորցնել…

Այսպես ամեն անգամ գյուղ վերադառնալիս հիշողությունները լցնում են օրերս: Ժամանակս թռչում է, և չեմ էլ հասցնում մի կարգին հագեցնել կարոտի ծարավս:

Մի բան անհերքելի է. այստեղ, թե այստեղից հեռու, ես սիրում եմ գյուղս և հպարտ եմ, որ ծնվել եմ այստեղ:

Պահանջված բնակիչը, որ բոլորը ունեն

Նրա մասին կարելի է խոսել անվերջ ու անդադար, որովհետև ինքն էլ ուրիշների մասին խոսում է անվերջ ու անդադար…

Առավոտ է: Նույնիսկ մենք ` աշակերտներս, դեռ չենք արթնացել, իսկ նա շքամուտքի մոտ է:
Շագանակագույն վերարկուն հագին, սև, պլպլացրած կոշիկները ոտքերին, ձեռքերը «բաքսի քաշած» գրպանները դրած (ա՜խր, ձմռանը շա՜տ ցուրտ է. հնարավոր չէ այսքան ժամանակ դրսում կանգնել. հաստատ ջեռուցվում են գրպանները), խաժ աչքերն էլ չորս արած` կանգնած է: Հա՛,ճաղատ չէ ու ոչ էլ գլխարկ է դնում: Բա որ վեհանիստ սանրվածքը փլվի՞:

Լուսանկարը` Մանե Սարգսյանի

Լուսանկարը` Մանե Սարգսյանի

Էս մարդը բարևում է նույն տան բոլոր անդամներին. հանկարծ մի լուր բաց չթողնի: Շենքի բոլոր բնակիչներին աշխատանքի ճանապարհելուց հետո շտապում է կողքի բակ. բա ամոթ չէ՞, կանայք չե՞ն ասի` ինչ մարդ է , տո՜, կասեն, թե գործի էլ չի ճանապարհում իրենց ամուսիններին, բարև էլ չի տալիս, իրենց երեխաների հագ ու կապին էլ հավելյալ ուշադրություն չի դարձնում: Պատկերացնո՞ւմ եք, անգամ գործն է լրաբեր. տաքսի է քշում: Մարդկանց փոխադրում է, հետն էլ նորություն ստանում. մասնագիտություն եմ ասել` երկուսը մեկում…

Սուտ են ասում, թե հաղորդակցման առաջին միջոցները նամակներն ու հեռագրատներն են եղել. Ալյոշն է եղել, հենց էն նույն «տելեֆոն» Ալյոշը…
Հետո Ալյոշը կասի.
-Հա՜յ, հու՜յ, կեսօր է արդեն, ախչի, Թամար, բարձրացի՛ր տասնչորս, տե՛ս նորություն, բան հո չկա՞:

Թամարն էլ կգնա, սուրճ կխմի, հետո գալուց էլ հետը լիքը նորություն կբերի, որ Ալյոշի համար հէչ նորություն չեն, արդեն հնաբանություն են, նախորդ շաբաթվա թերթի պարունակություն, անցած էտապ: Չնայած լավ մտածելու դեպքում դրանք կարող է նորացնել, ճոխացնել, ծաղկացնել. Դե, դա իր ոճն է:

…Օ՜ֆ, մեղք է էս մարդը, գոնե հաց ուտո՞ւմ է…
Վա՛յ, վա՛յ, քիչ էր մնում մոռանայի, որ սա եմ գրում (արդեն ժամը երկուսն է ), վերելակը մեկ էլ աշխատում է. հաստատ ինքն է :

Գիշերը լուրերի պակասից խեղդվել է (լուրապակասամանիա ունի), որոշել է նորությունների որսի դուրս գալ:
Վա՜յ, վա՜յ …

karine nahapetyan

Տվեք ինձ գրքեր` թռչելու թևեր

Գիրքը մարդու համար ինքնազարգացման, ինքնաձևավորման, ինքնահաստատման լավագույն միջոցն է, բայց իհարկե, լավ գիրքը: Կարծում եմ, որ մարդը մի փոքր «գող» պետք է լինի և իր յուրաքանչյուր կարդացած գրքից որսա իրենը և դարձնի կյանքի բանաձև:

Իսկ ի՞նչ գրքեր եմ կարդում ես: Նախ ասեմ, որ ուղղակի և անուղղակի ձևով կառչած եմ հայ գրականությանը: Հիմա կարդում եմ Հովիկ Չարխչյանի «Չարենցի կրակոցը»: Վերջերս եմ մտել Չարենցի աշխարհը և աներես հյուրի նման չեմ ուզում դեռևս դուրս գալ: Զարմանում եմ, երբ մարդիկ մերը թողնելով, ընկնում են օտարների հետևից, երբեմն փնովում են մերը, ընդ որում` չուսումնասիրելով :

Անդրադառնանք գրքին: Նախ ասեմ ` Չարենցը հանճար է: Ես առաջ շատ էի անտեղի շռայլում «հանճար» բառը, հիմա օգտագործում եմ տեղին: Գրքում, կարելի է ասել, որ պատկերված է Չարենցի կյանքից մի դրվագ` խենթություններով և բազում սիրահարվածություններով լի, իսկ կենտրոնում մեծ սերը` իր կինը` Արփենիկը:

Առաջ կարդում էի այն,  ինչ ընկնում էր ձեռքիս տակ: Հետո սկսեցի զանազանել անարժեքն ու արժեքավորը: Ասեմ, որ ինչ կարդում եմ, ոչ միշտ է, որ «հալած յուղի» նման ընդունում եմ, և ըստ իս,  սխալ է ամեն բան ընդունել այնպես, ինչպես որ գրված է: Այսպես վարվելով կարծես դառնում ես ինչ-որ մեկի ստրուկը և անցնում նրա ենթակայության տակ:

Իմ կարդացածներից շատ եմ հավանել Վարդգես Պատրոսյանի «Կրակե շապիկը»: Այստեղի հերոսները ամեն մեկը յուրովի է կերտված: Գրքում կար մի  այնպիսի հերոս, որ չբացահայտվեց իմ կողմից և կարծում եմ, որ լավ գրքի գրավականը հենց սա է, երբ ինչ-որ բան առեղծված է մնում, և հերոսի կամ որևէ երևույթի բացահայտումը մնում է կարդացողի հայեցողությանը: Այսպիսով մենք էլ ենք դառնում գրքի հերոսներ և որոշ ժամանակ ապրում նրանց հետ, զբոսնում, զրուցում, վիճում, գովաբանում, հիասթափվում, երազում… Եվ վերջիվերջո` լքում:

Լքում ենք , սակայն երբեք չենք մոռանում…
Կան հեղինակներ, որոնք դարձել են «գրասեղանային», միշտ մեր ձեռքին են: Նրանցից են ինձ համար Վահագն Դավթյանը, Չարենցը,  Ակսել Բակունցը, Համո Սահյանը, Վարդգես Պետրոսյանը և այլն:

Գիրք կարդալիս մատիտս միշտ ձեռքիս է, որ ինձ դուր եկած մտքերը արտագրեմ տետրիս մեջ, բայց շատ ժամանակ ծուլությունս ինձ հաղթում է, և դրանք այդպես էլ մնում են:

Ժամանակակից գրականությունը այդքան էլ չեմ հավանում, որովհետև հիմքը կենցաղն է, ոգին բացակայում է: Համ էլ` ժամանակակից աշխարհը, կարծում եմ, որ իր բացասական և դրական կողմերով բոլորիս հայտնի է, և այդքան էլ հետաքրքիր չէ իմացածդ և տեսածդ կարդալ` հազար հատ բառարան քրքրելով:

Violeta Mkrtchyan

Բացահայտեք ձեր մեջ եղած վախը

Երբևէ չեմ պատկերացրել, որ իմ մեջ հնարավոր է լինի վախ որևէ բանի հանդեպ: Միշտ եղել եմ շատ անվախ, խիզախ և իմ կամքի տեր մարդ: Պետք չէ այդպես ասել, քանի դեռ տեղյակ չես դու ինքդ քեզնից: Փաստորեն ես տեղյակ չե՞մ ինձնից: Ձեզ կպատմեմ մի դեպք, որն ամբողջովին հեղափոխեց ինձ, ոչ միայն դա, այլև ինքս արդեն ճանաչեցի իմ իրական անձը:
Դասընկերներով էքսկուրսիա էինք գնացել: Սկզբում շրջեցինք Երևանի տեսարժան վայրերով, հետո՝ կեսօրին, որոշեցինք մի փոքր ադրենալին ստանալ և գնացինք «Հաղթանակի» զբոսայգի, այսպես կոչված՝ «Մոնումենտ»: Մի քանի կարուսել նստեցի, ոչինչ չեղավ, սակայն… Մի նոր ատրակցիոն էր բացվել, բոլորս փորձեցինք տեսնել, թե ինչպիսին է դա: Եվ ահա… Ոչինչ չեմ կարող ասել, միայն կասեմ՝ ահավոր էր, դեռ ուշքի չեմ գալիս: Այնքան էի վախից ճչացել և լաց եղել, որ նույնիսկ ձայնս էր կտրվել: Ինձ թվում է, հնարավոր չէ նստել այդ տեսակի կարուսել և չճչալ: Այնքան արագ էր շարժվում, բարձրանում էր շատ վերև և, պատկերացրեք, ոտքերս վերևում էին, և ես ամբողջովին օդում: Աչքերս պինդ-պինդ փակել էի, չէի շարժվում ընդհանրապես, բայց դրանք չէին օգնում, ես ահավոր վախեցած էի, չէի էլ կարող պատկերացնել, որ այդքան կվախենամ: Օդում կանգ էր առնում կարուսելը, և միանգամից արագ իջնում էր վար: Այդ վերևում կանգնած պահին ես մտածեցի, որ միգուցե ավարտվել է սահմանված ժամանակը, և աչքերս բացեցի ու ինչ տեսնեմ՝ բարձր, բարձր, շատ բարձր էր: Այս պահին էլ այդ ամբողջ տեսարանը աչքիս առաջ է գալիս: Երբ իջա, արդեն գլուխս պտտվում էր, և ինքնըստինքյան լացս գալիս էր: Մարմինս, ձեռքերս, ոտքերս դողում էին, և ես լաց էի լինում, որովհետև չգիտեի, որ ես այսքան վախկոտ աղջիկ եմ: Փաստորեն, այո, վախենում էի ամեն ինչից և չգիտեի, որ դա այդպես է: Մինչև հիմա ձեռքերս դողում են, նույնիսկ ինչ-որ բան նորմալ չեմ կարողնաում բռնել: Զարմանալի է, չէ՞: Երևի դուք էլ ինձ նման չեք վախենում ոչնչից, բայց հավատացեք, այդ ամենից հետո դուք նույնպես կվախենաք և բոլորովին կփոխվեք: Բացահայտեք ձեր մեջ եղած վախը:

Նարե Շարմազանովա

Բջնեցի Ռիմա տատը

Ռիմա տատին հանդիպեցի Բջնիի սուրբ Աստվածածին եկեղեցում: Բնիկ բջնեցի է, բազմազավակ մայր: Ջերմ ընդունեց այնքան, որ ակամայից անցա դու-ի: Երեսուն տարի է` որբևայրի է: Ծնվել է 1939թ.-ին : Պատմում է, որ «սովետի ժամանակ» շատ խեղճ են ապրել.

«Ոտներս բոբիկ, տրեխները հագներիս, չանթիկները վզներիս գնում էինք դպրոց, բալա ջան: Իսկ հիմա, Աստծուն փառք, ապրում ենք: Մենակ խաղաղություն լինի աշխարհին: Որ ասենք` բջնեցիքը զբաղված են, զավոդում աշխատում են, տենց բան չկա: Հիմնականում զբաղվում ենք անասնաբուծությամբ ու հողագործությամբ»:

-Տատ, գո՞հ ես այսօրվա Հայաստանից. հիմա՞ է լավ, թե՞ այն ժամանակները:

-Ո՞նց կարանք համեմատենք հիման ու էն ժամանակները: Հիմա աշխարհը զարգացել ա: Գիտությունը զարգացել ա, մարդիկ զարգացել են: Բոլորը դեպի առաջ են գնում` հետ չեն գնում: Սովետի ժամանակ ի՞նչ կար, բալա ջան: Անասունով ենք ապրում, անասունով ենք զբաղված կամ եզով, գութանով` ցուրտ նեղ օրվա համար: Էն որ ասում են` եզո ջան, եզո ջան, էդ լրիվ դրա համար ա:

Դա մութ ու խավար երկիր էր: Հիմա զարգացել ա գիտությունը: Երեխաները առաջադիմում են: Հագնվում են լավ, կուլտուրական, մաքուր: Աստծուն փառք, որտեղ տեսնում ես` ապրուստը թափած: Մենակ պետք ա աշխատես: Ապրուստը ծովի պես կա: Եթե պառկես քնես, քեզ ո՞վ կտա: Պիտի աշխատես, պիտի ստեղծես, թե չէ, քեզ ո՞վ կտա: Դրա համար հիմիկվանը ավելի լավ ա ,հագուստի կողմից էլ, ուտելիքի կողմից էլ, բայց ունենաս էն պայմանները, որ աշխատող ունենաս տնիցդ: Գոնե երկու հոգի աշխատող ունենաս տնիցդ: Մնացածը դե թոշակով-մոշակով յոլա կգնանք»:

Ռիմա տատը հպարտությամբ է նշում` հինգ երեխաների մայր է: Բոլորին ամուսնացրել, «տնավորել» է: Որդու համար է անհանգիստ. «Զինվոր ունեմ Ղարաբաղում: Էս տասը օր ա, Ղարաբաղում ա, զանգի ենք սպասում»: (հուզվում է):

-Երևի դրա համա՞ր ես եկել եկեղեցի:

-Ինձ Աստծո տուն բերել ա իմ հավատքը: Միշտ էլ հավատացել եմ, միշտ էլ քրիստոնյա եմ եղել: Շատ օգնել ա ինձ Քրիստոս: Երբ ասել եմ` Աստված ջան, մի ճար արա, մի բան արա, Աստված իմ կողքին ա եղել: (կրկին հուզվում է)

-Հաջորդ անգամ Բջնի գալուց, տատ, կգամ քեզ հյուր, կարո՞ղ եմ:

-Անպայման կգաս, արևիդ մեռնեմ: Իմ թոռի թայ ես:

-Իմ անունը Նարե է, ինձ կհիշես:

-Նարինե անունով թոռ ունեմ:

-Նարինե չէ , Նարե, Նարե:

-Մարգարիտ անունով էլ ունեմ …

seryoja ghazaryan

Մահ և անմահություն

Լինում են դեպքեր , երբ մտածում եմ մահվան և անմահության մասին: Փորձում եմ հասկանալ,   թե ինչ է նշանակում մահացած լինել, կամ թե` անմահ: Շատ հեշտ բան է, երևի մահը` կյանքի ավարտն է , բայց ո’չ, ես սխալ գիտեմ: Եթե մահը կյանքի ավարտ է , ուրեմն ի՞նչ է նշանակում անմահ լինել: 

Անմահ լինել՝ ես հասկացա, նշանակում է , որ մարդիկ միշտ հիշեն քո գոյությունը, ինչպես մեծանուն բանաստեղծներինը, կամ ազգի հերոսներինը: Անմահության արժանանալը շատ դժվար է: Այն պետք է մարդ կյանքում կատարած լավ գործերով վաստակի: Ճիշտ է, պատմությունը մեզ ապացուցել է, որ անմահության կարելի է հասնել նաև վատ գործերով, ինչպես Վասակը, որ դավաճանեց հայ ժողովրդին: Այդպիսիները պատմության մեջ հայտնի են «անմահ դավաճաններ» անունով: Նույնիսկ, երբ մարդիկ մեկը մյուսին ցանկանում են վատ խոսք ասել, նրան անվանում են Հուդա, Վասակ, կամ մեկ ուրիշ դավաճանի անունով:

Որքան էլ փորձեմ արդարացնել նրանց, միևնույն է, մեղմացուցիչ փաստեր չեմ գտնում, և այդպիսինների անունը իմ սրտում և մտքում մնում է` անմահ դավաճան:

Լավ է, որ մարդ մեռած լինի, քան կրի այն կնիքը, որ կրում են դավաճանները:

Մահը կամ անմահությունը միայն անհատ մարդկանց համար չէ, այլև պետությունների և ժողովուրդների համար էլ է ասված: Եկեք միասին մեր սերունդներին պատմենք անմահ հերոսների մասին, մի կողմ դնելով դավաճաններին: Նրանց մեջ սերմանենք հայրենասիրություն և կյանքում բարին գործելու համար սեր, որպեսզի նրանք ձգտեն անմահ լինել: Չէ որ նրանց ձեռքերում է մեր վաղվա օրը, անմահ լինելու և չլինելու հարցը: Հուսով եմ, ես ճիշտ հասկացա  անմահության և մահվան տարբերությունը: Կփորձեմ  իմ կյանքում գործել այնպիսի արարքներ, որի համար ամբողջ կյանքում ինձ չեմ մեղադրի:

Այնպես անենք, որ մեր Հայաստան երկիրը միշտ մնա վսեմ  և դարերով լինի անմահ:

Թող բոլորիս բերանից հնչի «Ես անմահ եմ» արտահայտությունը:

Քառօրյա պատերազմի ժամանակ զոհված մեր հայորդիները ապացուցեցին անմահության գաղափարը: Նրանք միշտ կհիշվեն մեր սրտերում և մեր պատմության մեջ:

Sose zaqaryan

Ծիծաղիր, Ալիա

Այսօրվա թոհուբոհի, դաժան իրականության, պատերազմական իրավիճակի և դառն փորձությունների  ժամանակաշրջանում, երբ ոչ մեկի դեմքին ժպիտ չկա, սիրտ չկա ժպտալու, ուրախանալու, մեր դպրոց մի կամավոր եկավ: Անունը` Ալիա:  Ալիա, ինչ Ալիա. սիրուն, բոյով, «զդառովի» (ինչպես գյուղացիներն են ասում), այնքան դրական լիցքերով, որ փոխեց մեր բոլորի թե տրամադրությունը, թե առօրյան: Նա խոսում էր  կիսահայերեն և ամեն մի խոսքից հետո այնպես վարակիչ ծիծաղում, որ շրջապատում բոլորը սկսում են ծիծաղել: Ծիծաղում էր Ալիան, և նրա հետ ծիծաղում էին բոլորը, իրենք էլ չիմանալով,  թե ինչու կամ ինչի վրա: Ուսուցչանոցից ուսուցիչները դուրս էին գալիս, բոլորի դեմքին ոչ թե ժպիտ, այլ ծիծաղ կար: Զրուցում էին ուրախ և էլի բարձր ծիծաղում: 

Այդ աղջիկը մեր դպրոց ծիծաղ էր բերել, ծիծաղ, որ ինչքան ժամանակ է կորել էր մեր գյուղում, մեր դպրոցում, մեր տանը: Անժամանակ հեռացել էին Սիսիանցի կամավորականներ: Էլ սիրտ կմնա՞,  որ մարդ ծիծաղի կամ կատակի, երբ իր հասակակիցներից շատերը կռվի դաշտում են, առաջին գծում:

Բայց Ալիան եկավ ու բեկում մտցրեց մեր գյուղի կյանքում: Ընդամենը նրա ծիծաղը փոխեց ամեն ինչ. խոսում էր գյուղացիների հետ, ծիծաղում, նրա հետ էլ` զրուցակիցները:

Թող քո այս ծիծաղը, սիրելի Ալիա, փոխի մեր կյանքը: Բարի գալուստ մեր ձորեր: Այսպիսի դրական լիցքերով մեկը պետք էր, որ փրկի ամեն ինչ:

Ասում են` «Գեղեցկությունը կփրկի աշխարհը»: Իսկ իմ կարծիքով «Ծիծաղը կփրկի աշխարհը»: Ծիծաղիր, Ալիա, քո ծիծաղը շատերին է հարկավոր:

Երնեկ հայերն էլ ամերիկացիների նման շատ դարդ ու ցավ տեսած չլինեին և սիրտ ունենային ուրախ ապրելու:

nona petrosyan

Ինչպես անել, որ հաճույքով սովորենք

Ինչո՞ւ է բոլոր աշակերտների մոտ «դպրոց» բառը հոգնածություն առաջացնում, ինչպես են աշակերտները վերաբերվում կրթությանը, և ինչպիսին պետք է լինի իսկական աշակերտը:

Այս հարցերը ծագեցին այն ժամանակ,երբ ես սկսեցի մտածել,  թե ինչու բոլոր աշակերտները չեն սովորում ամենօր և գերազանց: Ես ինքս գերազանցիկ եմ, բայց հաճախ ինձ հետ էլ պատահել էայնպես, որ հավես չունենամ դաս անելու:

Պատճառներից մեկը կարծես թե ես գիտեմ:

-Աշակերտների մեծ մասը չի պատկերացնում,  թե ինչքան վատ կլինի իր ապագան առանց կրթության, չի պատկերացնում, որ հավերժ չեն անհոգ ժամանակները,-նշում են մեծահասակները:

Իսկ ի՞նչ անել, որ երեխաները պատկերացնեն իրենց ապագան: Ինձ շատ դուր եկավ այն գաղափարը, որ զարգացած երկրներում ուղարկում են աշակերտներին,այսպես կոչված, մեկ շաբաթյա պրակտիկաների, որոնց շնորհիվ աշակերտները ծանոթանում են իրենց նախընտրած մասնագիտությանը և կողմնորոշվում, այլ ոչ թե ավարտում դպրոցը, ընդունվում  համալսարան և կեսից զգում, որ իրենց  համապատասխան մասնագիտություն չեն ընտրել:

Խնդիրը ավելի հիմնավոր պատկերացնելու համար անցկացրեցի փոքրիկ հարցում:

Հարց  աշկերտներին` ինչու չեք սովորում:

-Ոմնանք պատասխանեցին, որ սովորում են այնքան ինչքան հարկավոր է, կամ սովուրում են իրենց ուժերի ներածին չափով:

Հարց ուսուցիչներին` ինչու երեխաները չեն սովորում, ինչ պետք է անել նրանց շահագրգռելու համար, ինչպիսին պետք է լինի իսկական աշակերտը:

-Այդ հարցի մասին երկար մտածել ենք, բայց կոնկրետ պատասխան չենք կարողացել գտնել:  Բայց կա մի բան, որը հաստատ է նրանց մեծամասնությանը խանգարում են հերախոսները, սոցցանցերը և  այն ինչ կա համացանցում: Այդ ամենը ստեղծված են, որպեսզի օգտակար լինեն  նրանց և նրանք օգտվեն օգուտ քաղելու համար, իսկ նրանց մեծ մասը ամբողջ ժամանակը ծախսում են դրանցով զբաղվելով: Հաճախ փորձում ենք համեմատել մեր սերնդի հետ, մեր ժամանակ այդպես չէր: Կարող է մեկ օր շահագրգռվեն, բայց դա երկար չի տևում: Մենք ուսուցիչներս ամեն բան անում ենք ձեզ շահագրգռելու համար: Իսկական աշակերտը այն աշակերտն է, որ բացի դասի նյութից կարդում և գտնում է նոր տեղեկություններ դարձնելով  իր գիտելիքները հիմնարար: Աշակերտներին նաև խանգարում է գնահատման համակարգը, շատերը սովորում են այնպես, որպեսզի ստանան իրենց ստաբիլ նույն գնահատականը չձգտելով ավելիին:

 

Նույն հարցով դիմեցի նաև ուսանողներին և շրջանավարտներին:

-Սովորելու համար մոտիվացիա չկա: Սովուրում ենք և հետո զգում, որ ընդհանրապես ոչ մի տեղ հարկավոր չի լինում այդ գիտելիքները, նյութերը ծավալուն են և անիմաստ: Համալսարանում ոչ մի հիմնարար կրթություն չենք սովորում ինչ սովորում ենք դպրոցում ենք սովորում:Դրա համար դպրոցական տարիները ամենակարևորներից են հիմնարար և բազմակողմանիորեն կրթություն ստանալու համար:

Իմ կարծիքով մարդը գնահատում է այն աշխատանքը, որին հասել է դժվարությամբ: Իսկ մենք հեշտությամբ ընդունվում ենք դպրոց և ավարտում դպոցը: Շատերը սովորում են միայն  քննությունից քննություն:  Եթե մենք դպրոց ընդունվեինք դժվարությամբ, և մեր առաջ խնդիր դրված լիներ, որ ամեն տարի  պետք է սովորենք մեր ուժերի ներածին չափով,թե չէ, չենք փոխադրվի մյուս դասարան,  այ այդպես, իմ կարծիքով կբարձրանար երեխաների կրթական մակարդակը:

Ես հասկանում եմ, որ ոչ բոլոր երեխաները կարող են լինել գերազանցիկ, բայց այդպես ավելի արդյունավետ կլիներ:

Մինչ դուք կզգաք, թե ինչքան սխալ եք արել, որ չեք սովորել, գնացեք և հենց հիմա սկսեք պատրաստել ձեր դասերը:

Հ.Գ. Միգուցե դուք ա՞յլ բան ունեք առաջարկելու: Ինչպե՞ս անել, որ աշակերտները սովորեն և սովորեն հաճույքով: Խնդրում ենք մեզ ուղարկեք ձեր տեսակետը: Միգուցե միասին գտնենք այս կարևոր հարցի պատասխանը:

jibrayil alexsanyan

Հայրիկս հոգեբույժ է

Հարցազրոյց հայրիկիս` Ռոբերտ Ալեքսանյանի հետ:

-Հայրիկ, ի՞նչ կրթություն ես ստացել:

-Սովորել եմ բժշկական ինստիտուտում, ավարտել եմ այն, որից հետո գնացել եմ վերապատրաստման հոգեբույժի մասնագիտությամբ, որը տևել է 2 տարի։

-Որտե՞ղ ես աշխատում։

-Աշխատում եմ Արմավիրի բժշկական կենտրոնում որպես հոգեբույժ արդեն 16 տարի:

-Ինչո՞ւ որոշեցիր հոգեբուժությունը ընտրել։

-Միշտ հետաքրքրել է մարդկանց գիտակցությունը, գործելու օրենքները, մարդու ուղեղի աշխատանքը, շարժառիթները, գործողությունների դրդապատճառը, առողջ և հիվանդ մարդու հոգեբանությունը։

-Ինչպիսի՞ հատկանիշներ ու գիտելիքներ են պետք հոգեբույժ դառնալու համար։

-Հոգեբույժը առաջնահերթ պետք է ունենա ամուր կամք, անվախ լինի, միշտ տիրապետի իրեն։ Պետք է ունենա հատուկ բժշկական կրթություն: Բացի բուն հոգեբուժությանը տիրապետելուց պետք է ունենա ընդհանուր բժշկական լավ կրթություն, որպեսզի հարկ եղած դեպքում հասկանա, թե իր հիվանդը ինչ այլ հիվանդություններով է տառապում, և այլ մասնագետների մոտ էլ կարողանա ուղարկել հետազոտման։

-Հոգեկան հիվանդությունը ձեռքբերովի՞ է, թե՞ ժառանգական։

-Հոգեկան հիվանդությունների պատճառագիտությունը մինչև վերջ ուսումնասիրված չէ: Կան բազում տեսություններ` ինֆեկցիոն, ժառանգական տեսություններ։ Մարդը կարող է սթրես ապրի և ձեռք բերի հոգեկան հիվանդություն։

-Հոգեբուժությունը ի՞նչ ճյուղեր ունի։

-Հոգեթերապիա, հոգեբանություն, նարկոլոգիա, հոգեբուժություն։ Հոգեբանությունը իր հերթին տրոհվում է ընդհանուր եւ կլինիկական հոգեբանության։

-Ի՞նչ դեպք է եղել քո պրակտիկայում, որը տպավորել է։

-Հետաքրքիր դեպքեր շատ են եղել։ Մի անգամ լուսաբացին ժամը 3-ից 4-ը գնացել էի կանչի: Հիվանդը մի մեծ դանակ ձեռքին ասում էր. «Վայ, բժիշկ ջան, դու մի կողմ։ Պապա, մտել ես հայաթ` ես քեզ կմորթեմ»։

Նաև հիստերիկ կուրության դեպք է եղել։ Մարդը զայրանալուց կորցրել էր տեսողությունը, երբ նա երբևէ չէր ունեցել աչքերի հետ կապված խնդիր։ Դեղ ներարկեցինք, տեսողությունը վերականգնվեց։

-Եթե հնարավորություն ունենայիր մասնագիտությունդ նորից ընտրելու, ի՞նչ կընտրեիր։

-Իհարկե, նորից կընտրեի հոգեբուժությունը։