Աշխարհում ինչ-որ տեղ ինչ-որ բան սխալ է

Սաշա. այդպես էի ես անվանել նրան, որովհետև չգիտեի` տղա՞ է, թե՞ աղջիկ: Նա ապրում էր մեր դպրոցից մի քանի մետր հեռու` իմ ճանապարհի վրա: Մենք հաճախ նրան Սաշոկ էինք անվանում և ամեն օր խաղում հետը: Նա փողոցում էր ապրում, բայց բոլորի կողմից շատ սիրված էր և միշտ ուտելու բան ունենում էր: Նա ուղղակի ընդունակ չէր ինչ-որ մեկին կծել, կամ վախեցնել: Անգամ հաչելիս նրան երբեք չէի տեսել: Նա մուգ էր և ուրախ աչքեր ուներ: Միշտ վազվզում էր իմ ու ընկերուհուս հետ:

-Սաշ, պրիվետ,- ասում էի ես ամեն անգամ և թփթփացնում նրա գլխին: Նա պտտվում էր շուրջս և ձեռքս լպստում: Հետո ես մեկնում էի ձեռքս նրան և ուրախ բացականչում.

-Սաշ, թաթիկդ: Թաթիկդ տուր, դե տու~ր… Իսկ հիմա մյուսը:

Նա, առջևի թաթերն ինձ տալով, կանգնում էր երկու ոտքերի վրա և ուրախ բացում բերանը: Երևի պոչն էլ կշարժեր, եթե ունենար պոչ: Նրա պոչն ու ականջները կտրված էին:

-Իրան տենց ավելի լավ ա,- ասում էր ընկերներիցս մեկը,- փողոցի շներինը կտրում են, որ մյուս շները չքաշքշեն…

Արդեն մենք հին ընկերներ էինք դարձել, ամեն անգամ, երբ ինձ տեսնում էր, վազում էր մոտս ու թաթերով բարձրանում վրաս: Իսկ երբ քնած էր լինում և չէր տեսնում ինձ, ես շոյում էի նրա գլուխը, որ դանդաղ արթնանա, հանկարծ չվախենա:

Մի օր դասերս ուշ վերջացրի և չհասցրի Սաշոկին տեսնել: Երբ տուն եկա և մտա ֆեյսբուք, անմիջապես ընկերուհուցս հաղորդագրություն ստացա.

-Մար, Սաշոկին տարել են:

-Ի՞նչ: Ո՞ւր, ո՞վ:

-Բակի մյուս շների հետ: Ինչ-որ մեծ մեքենա էր, վրան գրած էր «Պայքար փողոցային շների դեմ» կամ ինչ-որ տենց բան:

Աչքերիս առջև մի պահ սևացավ: Փորձեցի ինձնից հեռու վանել այն մտքերը, որ դեռևս անտուն շների ոչ մի կացարանի մեր երկրում չեմ հանդիպել: Ուրեմն ի՞նչ են անելու Սաշոկիս: Ընկերներիցս ոմանք ինձ երկար համոզում էին, որ նրան պարզապես ինչ-որ դեղ են սրսկելու և հետ բերեն, կամ բաց թողնեն: Միևնույնն է, նա հոտառությամբ կվերադառնա: Բայց գիտակցությանս մեջ մի գորշ միտք էր ծանրանում, որը բարձրաձայնեց ընկերուհիս.

-Մար, լավ էլի, երեխա՞ ես, ի՞նչ հետ բերել…

Չգիտեմ, նրանցից ով է ճիշտ, բայց փաստը մնում է փաստ, Սաշան դեռ չի վերադարձել: Ես հիմա չգիտեմ էլ, թե ու՞ր է նա, ո՞ղջ է արդյոք, բայց փողոցային շների նկատմամբ այդ վերաբերմունքը շատ մեծ սխալ է, որի արմատները շատ-շատ խորն են մեր հասարակության մեջ: Չէ՞ որ «Փողոցային շների դեմ պայքարին»,  կամ էլ ինչպես որ կոչվում է դա, չգիտեմ, ինչ-որ մեկը զանգահարել և կանչել էր: Ինչ-որ մեկը, ում անհասկանալի անհանգստություն էր պատճառել լրիվ անվնաս ու բարի այդ կենդանին:

Հետաքրքրասիրության հետևանքները

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Լույսը նոր էր բացվել, և ընտանիքիս անդամները բոլորը աշխատում էին: Ես հինգ տարեկան էի: Այդ ժամանակ ես շատ հետաքրքրասեր էի, և ամեն աշխատանք ինձ հետաքրքիր էր: Պապիկս ինչ-որ գործ էր անում, իսկ ես աստիճանների ճաղավանդակից մտցրի գլուխս, որպեսզի տեսնեմ, թե նա ինչ է անում: Երկար ժամանակ նայում էի, բայց երբ փորձեցի գլուխս հետ տանել, զգացի, որ չեմ կարողանում: Սկսեցի լաց լինել, իսկ երբ լաց եղա քթիցս արյուն եկավ. փոքր ժամանակ քթիցս հաճախ էր արյուն գալիս: Պապիկս արդեն գնացել էր տրակտորի մոտ և տրակտորի ձայնը չէր թողնում, որ նա ինձ լսեր: Երբ տրակտորի ձայնը կտրվեց, բոլորը լսեցին իմ ձայնը և եկան ինձ մոտ: Մեր հարևանը գնաց և մի երկաթ բերեց, որպեսզի ծռեր ճաղավանդակը և ազատեր իմ գլուխը, բայց ես կարծել էի, թե նա ինձ ուզում է ծեծել այդ երկաթով և սկսեցի ավելի բարձր գոռալ: Գլուխս հանել էին ճաղավանդակից, բայց ես դեռ լացում էի: Ճիշտ է, անցել են շատ տարիներ, բայց ես այդ հարևանին չեմ սիրում և նրանից վախենում եմ: Իսկ աստիճաններով բարձրանալիս անպայման հիշում եմ այս դեպքը:

Ես ունեմ իմ բլոգը

Ես ունեմ մեկ անձնական և մեկ աշխատանքային բլոգ: Իմ անձնական բլոգը կոչվում է «Ութոտնուկ», որի հասցեն է՝ www.utotnuk.wordpress.com : Սա «Կրթությունը կոռուպցիայի կանխարգելման միջոց ծրագրի» արդյունքում է բացվել, որի ժամանակ իմ ծրագիրը հաղթեց և դրա հիման վրա բացվեց այս բլոգը: Բլոգում շատ պատմություններ կան, որտեղ քննարկվում են կոռուպցիայի օրինակներ, կան նկարներ, տեսանյութեր և այլն: Այս բլոգը ղեկավարում եմ ես` չնայած որ ունեմ յոթ հոգուց բաղկացած աշխատանքային  թիմ:

Եթե առաջին բլոգը իմն է, ապա երկրորդ բլոգում ուղղակի աշխատում եմ: Բլոգը կոչվում է «Ես ուզում եմ փոխել իմ կանքը», որի հասցեն է՝ www.dprocakan.wordpress.com: Այս բլոգը բացվել է մրցույթային ծրագրի հիման վրա, որը տևելու է վեց ամիս: Ես այստեղ հեղինակ եմ, գրում եմ այն հարցերի, խնդիրների մասին, որոնք առկա են դպրոցում: Նախագծի ավարտին պարզ կլինի, թե ով է շահել գլխավոր մրցանակը, և ամեն ամսվա հաղթող ով է ճանաչվելու:

Ես շատ եմ սիրում իմ երկու բլոգները և հաճույքով եմ աշխատում:

Երբ սկսեմ աշխատել

Լուսանկարը՝ Նարե Խաչատրյանի

Լուսանկարը՝ Նարե Խաչատրյանի

Երբ սկսեմ աշխատել, պատրաստվում եմ ֆինանսական աջակցություն ցույց տալ աղքատներին: Մի անգամ խանութում ականատես եմ եղել, թե ինչպես է վաճառողուհին կոպտել ֆինանսապես անապահով երեխային, շատ եմ ազդվել և որոշել եմ, որ առաջին կտավս վաճառելուց ստացված եկամուտով փակելու եմ այդ ընտանիքի պարտքերը և հոգալու եմ, որ այդ վաճառողուհին զրկվի իր աշխատանքից: Շատ եմ նյարդայնանում, որ մարդկանց հագուստով են գնահատում: Մտածում եմ, որ վատ հագնված մարդու հոգում ավելի շատ մարդկային հատկանիշներ կարող են լինել թաքնված, քան թանկարժեք հագուստների մեջ քողարկված ինչ-որ մեկի: Ինձ հուզում է իմ համայնքի գործազրկությունը, աշխատավարձերի չափը, անապահով ընտանիքների կեցության մակարդակը, մարդկանց անտարբերությունը:

Դե վերջացիր, իմ ձախորդ օր

Լուսանկարը՝ Լաուրա Հովսեփյանի

Լուսանկարը՝ Լաուրա Հովսեփյանի

Վատ օրերիցս միայն այս մեկն եմ պարզ հիշում: Գարնանային արևոտ օր էր: Ինչքան հիշում եմ 5-րդ դասարանում էի սովորում: Առավոտյան արթնացա և զգացի, որ վիզս բռնվել էր: Երևի մնացած անախորժություններիս մեծ մասը կապված էին այն իրողության հետ, որ գլուխս ոչ մի կերպ չէի կարողանում շարժել: Ճանապարհին պայուսակիս բռնակներից  մեկը պոկվեց: Եվ այդպես  պայուսակս գրկած մտա դպրոց: Ուշացել էի և այն էլ 10 րոպեով: Թակեցի դուռը և մտա դասարան: Ուսուցիչս ասաց, որ  արդեն բացակա է դրել: Ստիպված եղա սպասել միջանցքում մինչև դասաժամի ավարտը: Չմասնակցեցի ֆիզկուլտուրայի ժամին, ինչի պատճառով ստացա լուրջ զգուշացում և բացակա: Հասա տուն: Չէի կարողանում դասերս սովորել: Դե, ի վերջո մի կերպ սովորեցի դասերս: Գնացի դուրս ու տեսա, որ պապս խաղողի վազերն է մշակում: Փորձեցի օգնել: Դարձյալ ցավի պատճառով չկարողացա կատարել պապիս ասածները և նախատվելով պապիս կողմից, գնացի ընկերներիս հետ խաղալու: Նորից իրենն ասաց պարանոցս և դրա պատճառով ոտքս ոլորեցի: Ոտքս վիրակապեցին և ասացին, որ հանգիստ նստեմ ու չշարժվեմ: Տեսնելով, որ օրս անհաջող է անցնում, որոշեցի քնել, որ էլ ուրիշ պատմությունների մեջ չընկնեմ: Չնայած պետք էր առավոտից զգուշանալ, բայց ես ինչ իմանայի…

Ալյոշա պապը

Լուսանկարը՝ Մերի Բորյանի

Լուսանկարը՝ Մերի Բորյանի

Իմ շրջապատի ամենահետաքրքիր մարդը Ալյոշա պապն է: Նա արդեն ութսունյոթ տարեկան է և ապրում է մեր գյուղում՝ Բարաբաթումում: Ալյոշան երիտասարդ ժամանակ աշխատել է շինարար, կառուցել է հայտնի մարդկանց տներ: Ալյոշա պապը շատ բարի մարդ է: Նա իր հիվանդության կամ ծերության պատճառով դժվար է տեղաշարժվում և ամեն հնարավոր բան արել է, որ իր քայլելու գործը հեշտացնի: Քայլելու համար նա իր ձեքով սարքել է ձեռնափայտ: Չնայած իր այս տարիքին՝ նա անշարժ չի մնում, պահում է կով և շուն: Ալյոշա պապիկը մեզ միշտ հետաքրքիր ու ծիծաղելի պատմություններ է պատմում: Մի օր նա մեզ պատմեց, որ երբ երեխա էր, իր երկու ընկերների հետ վարձվել էր մի մարդու մոտ աշխատելու: Ինքը մյուս երկուսից լավ էր աշխատում: Երբ աշխատանքը վերջացրեցին, լավ աշխատող երեխային տվեցին մի մեծ կոպեկ, իսկ այդ երկուսին՝ երկուական փոքր կոպեկներ: Լավ աշխատող երեխան լացելով գնացել էր տուն ու պատմել հայրիկին: Հայրիկը վերցրել է այդ կոպեկը և գնել էր կոնֆետ, այդ մեծ կոպեկը դարձրել էր երկու փոքր կոպեկ ու տվել երեխային: Այդ պատմությունը շատ ծիծաղելի պատմություն է, բայց Ալյոշա պապիկը դա պատմում էր լացելով: Նա երևի լաց էր լինում այն օրերի  մարդկանց մաքրությունը և միամտությունը հիշելու պատճառով:

Առաջին սեր

Բոլորն ունեն առաջին, իրական, ամենամաքուր ու միամիտ սեր: Ոմանց սերն անպատասխան է, ոմանցը` փոխադարձ, ոմանցն էլ` անհասկանալի: Ահա վերջինիս էր պատկանում և իմ առաջին սերը, իմ անհասկանալի, իմ մի բուռ անսահման սերը: Քչերն են սիրում խոսել իրենց անհասկանալի սերերի մասին: Ես նրանց շարքերից չեմ: Դժվար թե հետաքրքրի, թե ի՞նչ էր իմ առաջին սիրո անունը կամ ազգանունը: Ինչ էլ որ լիներ, ես պաշտում էի նրան: Ես անգամ քունս էի կորցրել: Կողքին անգամ նրա կարոտում էի նրան: Ես նրան լուռ և առանց ակնարկի անգամ սիրեցի 2 տարուց ավելի: Իսկ հետո ես խոսել ստիպված էի: Ես չգիտեմ, թե ինչ էի մտածում, ինչ էի անում և ինչու էի անում, բայց հիշում եմ, որ սկսել էր դաշնամուրի գնալ: Վեր կացա ես էլ գնացի: Վեցն անց տասնչորս դուրս եկավ, լավ եմ հիշում: Խնդրեցի հետս բարձրանալ գրադարան և այնտեղ հենց որոշեցի խոսել: Չէ, չեմ ափսոսում: Խոսեցի, որովհետև պետք էր: Գրադարանում ես նրան ասացի, որ սիրում եմ իրեն ու չթողեցի խոսել հավելելով, որ երեք օրից կհանդիպեմ: Այդ երեք օրը ինձ համար երեք տարվա պես անցավ` աչքս չէի կտրում ժամացույցից, դե հանդիպումն էլ սովորական չէր լինի: Որոշեցի հանդիպել հենց մեր հնարած կասկադում, որտեղ մենք այնքան երջանիկ էինք: Պատրաստեցի հինգ հազար թղթե նավակներ: Իսկ նավակների մեջ շոկոլադներ, որոնք նա այնքան էր սիրում: Առավոտյան 7:30 արդեն ամեն ինչ վերջացրեցի քնից շուտ արթնացած ընկերներիս օգնությամբ: Երբ արդեն ամեն ինչ տեղում էր, ես զանգեցի նրան, իսկ նա… Իսկ նա հանդիպման անգամ չեկավ…

Խնդիր, որի լուծումը ընդամենը երազանք է

Լուսանկարը՝ Արփինե Խոջայանի

Լուսանկարը՝ Արփինե Խոջայանի

Ես ապրում և սովորում եմ Գեղարքունիքի մարզի Կալավան գյուղում: Գյուղն ունի բազում խնդիրներ: Ամենացավալին այն է, որ չունենք արվեստի և արհեստագործական դպրոցներ: Մեր  դպրոցում կան շատ տաղանդավոր երեխաներ: Նրանք չունեն հնարավորություն ցույց տալու իրենց գիտելիքները և դրանք հարստացնելու: Այդ պատճառով նրանք լքում են գյուղը: Շատերը սովորելուց հետո աշխատանք են գտնում և այդպես էլ չեն վերադառնում: Ոչ բոլոր ընտանիքները հնարավորություն ունեն իրենց երեխայի ուսումը կազմակերպելու: Տաղանդավոր երեխաները մնում են աննկատ ու այդպես էլ չեն կարողանում դրսևորել իրենց տաղանդը: Ինչով են մեղավոր այդ երեխաները: 

Այնքան կուզեի, որ մեր գյուղն էլ երևար բարյացկամ և բարեգործ մարդկանց գործունեությունը ծավալող աշխարհագրական քարտեզում:

Նորա տատիկը

 

Լուսանկարը՝ Մանե Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մանե Տոնոյանի

Իմ շրջապատի ամենահետաքրքիր մարդը մեր հարևան Նորա տատիկն է: Նա շատ լավ բնարավորություն ունի, սիրում է իր թոռնիկներին և մեր բակի գրեթե բոլոր երեխաներին: Նա առաջ աշխատում էր դպրոցում, իսկ հիմա՝ ոչ: Մենք, երբ բակում միջոցառում պետք է կազմակերպենք, միշտ դիմում ենք Նորա տատիկին: Նա շատ է մեզ օգնել, և մենք միշտ շնորհակալ կլինենք նրան: Նորա տատիկը ունի այգի, որը լի է ծաղիկներով, մենք միշտ օգնում ենք նրան ծաղիկները խնամելու գործում: Լինում է նաև, որ միջոցառումների վերջում նա մեզ իր ծաղիկներից է նվիրում: Նա շատ խելացի, բարի և հետաքրքիր տատիկ է: Նորա տատիկի ամուսինը՝ Վաչագան պապիկը, մահացել է, նա նույնպես շատ լավ մարդ էր: Նրանք միշտ համերաշխ էին, ես հիշում եմ, երբ փոքր էի ու իրենց ինչ-որ գործում օգնում էի, նրանք միշտ ինձ կոնֆետներ էին տալիս: Ես հիշում եմ, երբ դեռ Վաչագան պապիկը չէր մահացել, մեր վերջին միջոցառումը նվիրված էր ծերերին, ու այդ միջոցառման վերջում բոլոր տատիկներն ու պապիկները կանգնեցին և մեզ ծափահարեցին, իսկ մենք շատ հուզվեցինք: Ես միշտ կհիշեմ նրանց ու նրանց օգնությամբ կազմակերպված միջոցառումները:

Հայաստանը

Լուսանկարը՝ Վահե Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Սուքիասյանի

-Ասում եմ, ա’յ Սեդա ջան, ընչի՞ ես մուննաթ գալի, ասում ա` որովհետև դու չես քնում, շու’ռ արի քնի: Ընչի՞, որ մնացած էրեխեքը քնում են, իրանք ուզո՞ւմ են քնեն: Էն էլ` չէ: Ինչ արի, էս Սեդան` մեր դաստիարակը, էլի, իրա էդ մուննաթով խոսալը չփոխեց: 

Որոշել եմ. «խանութվան» դառնամ: Ի՞նչ վատ կըլնի որ։ Էս Սվետուլենց խանութի մոտ մի խանութ կբացենք, ավտոն կգա «մայոժնի» կառնեմ, ծամոն կառնեմ ու կծախեմ, մինչև որ Հայաստան ինձ տանեն: Դյանից հետո ուզում եմ զինվոր դառնամ: Դե կայողա թղթերը կորեն, համ էլ ես սիրում եմ, որ գտնում եմ թղթերը:

-Իսկ կարո՞ղ է բժիշկ դառնաս:

-Կարող է դոկտոր դառնամ, կամ էլ պալիկլինիկայի բժիշկ, էրեխեքի ատամ հանող: Բայց ուզում եմ սամայոտի քշող էլ դառնամ:

-Իսկ դու գիտե՞ս ինչ են ասում սամալյոտի քշողին:

-Չէ’:

-«Լյոդչիկ»:

-Իի՜, չէ,- ու սկսեց ծիծաղել: -Չէ’, լավ էդ չեմ դառնալու: Բայց ամենից շատ Հայաստան եմ ուզում գնամ, էէէէ՜……

Սրանք չորսամյա Միլենայի մանկական երազանքներն են, որոնցից մեկը երևի կիրականանա ըստ իր ցանկության, բայց այն, որ Միլենան ապրում էր Հայաստանում, բայց ուզում էր Հայաստան գնալ, շատ տարօրինակ էր, և հետաքրքրություն առաջացրեց Վանաձոր գնացող բոլոր ուղևորների մոտ, ու ես փորձեցի պարզել ամեն ինչ… Հետաքրքիր է այն, որ Միլենայի համար Հայաստանը, որը հենց Վանաձորն էր, սկսվում էր Գյումրի-Վանաձոր ճանապարհի թունելից այն կողմ…Սկզբում, երբ լսեցինք նրա խոսքերը, ամենքս մեր հերթին փորձում էինք ինչ-որ գեղեցիկ տեսարան գտնել ու ապացուցել, որ Հայաստանը հենց դա է, բայց չէ. բոլորս էլ մի պատասխան էինք ստանում.

-Է՜, չենք հասել Հայաստան էլի, սպասե’ք, որ հասնենք ցույց կտամ, ու կտեսնեք Անո տատիս Հայաստանը…

Անցավ որոշ ժամանակ: Մեր ավտոբուսը կանգ առավ Միլենայի Անո տատի շենքի մոտ: Տեսնելով տատին՝ Միլենայի աչքերը այնպես էին շողում, նա այնքան երջանիկ ու ոգևորված էր, որ ես մի պահ մտածեցի, որ գուցե ես եմ ուրիշ տեղ ապրում ու երբևէ չեմ եղել Հայաստանում: