Բանակ ուղարկված հազարավոր նամակների մեջ այդ նամակը ոգեշնչող ու ոգևորող էր թե՛ նամակագրի համար, և թե՛ հասցեատիրոջ։ Նամակ, որը պատճառն էր հետագայում այս գրքի լույս ընծայման։

Հունվարի 28-ին Խնկո Ապոր գրադարանում տեղի ունեցավ Տա Թևերի՝ «731 օր քեզ համար» գրքի շնորհանդեսը։

-Գիրքը 2014 թվականին բանակ զորակոչված երիտասարդի մասին է։ Նվիրված է սահմանին ծառայող զինվորին ու նրան թիկունքում սպասող հայուհուն,- նշեց հեղինակը։

-Ինչպե՞ս ծագեց գիրքը գրելու գաղափարը։

-Գաղափարը ծագել է 2015 թվականին, երբ նամակ էի գրել և ուղարկել զինվորներին։ Նամակը մեծ արձագանք ստացավ նրանց կողմից, անդադար նամակներ էի ստանում, որ ոգեշնչվել են։ Ու հետագայում նամակս նաև տպագրվեց։ Իսկ հետո ինձ ուղղված նամակներից հասկացա, որ տղերքի համար ու իրենց մասին պետք է գրեմ։ Քանի որ փոքր տարիքից միշտ մտածել եմ հայրենիքին պարտք լինելու մասին, որոշեցի, որ ես էլ այսպես պարտքս պետք է մարեմ։ 2016 թվականի հուլիսի 31-ից սկսեցի գրել գիրքը։

-Ինչպե՞ս ծագեց գրական կեղծանուն (Տա Թևեր) ունենալու գաղափարը։

-Կեղծանուն ունենալու գաղափարը ծագել է հենց այն ժամանակ, երբ տղերքը պատասխանում էին՝ դուք ձեր նամակով թևեր եք տալիս մեզ, հենց այդտեղից էլ առաջացավ Տա Թևեր գրական անունը։

Գրքի գլխավոր նպատակը այն է, որ հասնի զորամասեր, քանի որ այն հենց սկզբում էլ գրվել է զինվորների համար, որ իրենք իմանան, որ երբեք մենակ չեն, որովհետև շատ հաճախ ասում են, որ իրենց սպասողները իրենց սիրելիներն են միայն։ Բայց երբ սկսել էի գրել գիրքը, ես չունեի զինվոր ու գրել եմ այն քրոջ սրտով։ Գրել եմ, որ ապացուցեմ ու ասեմ նրանց, որ մենակ չեն, մի ամբողջ ազգ հավատով սպասում է իրենցից յուրաքանչյուրի վերադարձին,- եզրափակեց Տա Թևերը։

Բարև, մամ ջան, գիտեմ՝ լավ ես, ուրիշ կերպ լինել չէր կարող։ Դե հա, գիտեմ՝ կարոտում ես, ես էլ․․․ Ախր, շատ ենք կապված իրար, բայց երկուսս էլ գիտենք, թե ինչի պիտի դիմանանք էս հեռավորությանն ու կարոտին։ Ախր, դու ես հայրենիքի հանդեպ սերը կաթի հետ խառնած ինձ տվել․․․ Հիշո՞ւմ ես, որ մի անգամ հեքիաթի փոխարեն ինձ Գևորգ Չավուշի մասին պատմեցիր, հետո ամեն օր խնդրում էի, որ ինձ Չավուշի հեքիաթը պատմես։ Հիշո՞ւմ ես, որ փոքր ժամանակ ինձ հարցնում էիք՝ մեծանաս՝ ի՞նչ ես դառնալու, առանց հապաղելու, հպարտ ասում էի՝ զինվոր։ Հիմա արդեն զինվոր եմ, մամ ջան, մեծացել եմ մի քիչ․․․

Գիտեմ, որ հպարտ ես, որ քո ծնած ու սնած որդին հիմա հայրենիքին իր պարտքն է տալիս․․․ Քիչ մնաց, մամ ջան, էստեղ մի սար ունենք՝ Քյաթուկ, տղերքը ծառայությունը էդ սարը բարձրանալու ու իջնելու հետ են համեմատում։ Դու էլ հո գիտես, մամ ջան, կյանքիս կեսը սարերում եմ եղել, հիմա էլ մեր Քյաթուկի գագաթին եմ։ Բան չմնաց, շուտով հետ կգամ, իմ հպարտ մամա, շնորհակալ եմ քեզ ամեն ինչի համար․․․

Համբույրներով ու կարոտած՝

Քո մեծացած, զինվոր տղա․․․

***

Բարև, իմ թանկագին քույրեր, հիշո՞ւմ եք, որ փոքր ժամանակ ինչ լինում էր՝ միշտ պաշտպանում էիք ինձ, դե մեր երեքից փոքրը ու միակ տղան ես էի, դուք էլ ամեն հարցում համ քրոջ դեր էիք տանում, համ «մեծ ախպոր»։ Հետո՞ ինչ, որ համարյա ամեն օր կռիվ-կռիվ էինք անում։ Հիմա էլ ես եմ մեծացել, հիմա էլ իմ հերթն ա ձեզ պաշտպանելու։ Բա՜, մեծանում ենք․․․

Մելինե ջան, Մարսետ ջան, ընդամենը մի տարի եմ ձեզնից հեռու, ձեր պուճուրները էդ ոնց են մեծացել, որ Լիլիթս ու Լևոնս ինձ նամակ գրող են դարձել, Նատալիս էլ արդեն կարողանում ա «քեռի» ասի։ Պատկերացնում եմ՝ բա մինչև գալս ինչքան մեծացած կլինեն․․․ Մենակ թե գիտեմ, ես եմ, որ ձեզ համար էլի էն պուճուր ապերիկն եմ լինելու, որ ամեն մատս փուշ մտնելուց էլ մամայի պես մղկտալու եք։ Ախր, մամայի հետ հավասար ձեր գրկում եք մեծացրել․․․ Էստեղ շատ բաներ եմ հասկացել, քույրիկներս, և ուզում եմ հիմա ձեզ ասել` կներեք, թե երբևէ անմտաբար նեղացրել եմ ձեզ, ախր, ձեզ շատ եմ սիրում․․․

Պինդ-պինդ գրկում ու համբուրում եմ ձեզ ու պուճուրներիս։

Անչափ սիրով՝

Ձեր փոքր եղբայր․․․

 

***

Բարև, իմ սիրելի Մարգարիտա, էսօր հերթապահության ժամանակ նորից մեր սիրած երգն էի հիշել ու ամբողջ ընթացքում մտմտացնում էի քթիս տակ․․․ Մտածում էի, թե երբ եմ գալու, որ միասին երգենք էդ երգը, ու մտքիս էլի քո «ընդամենը» բառն եկավ, ու էդ մնացած ժամանակը ակնթարթ թվաց․․․

Հետո եղանակը մի քիչ ցրտեց, բայց չէի մրսում․ ծոցագրպանիցս քո պատրաստած ու նվիրած երկու պուճուր սիմվոլիկ ձեռնոցներից ջերմություն էր գալիս՝ քո ձեռքերի ջերմությունը ու քո օծանելիքի տաք բույրը․․․

Քո շնորհիվ նույնիսկ զինվորական կյանքի միօրինակ օրերն էլ ամենքը մի գույն են ստացել․․․

Գիտես, Մարգարիտա, ասում են, թե երբ արև չկա, խատուտիկը նեղանում ու թաքնվում է աշխարհից․․․ Իսկ հիմա իմ կյանքում կաս դու՝ քո զույգ արև աչքերով, որ իմ հետդարձի ճամփին են նայում․․․ Քիչ մնաց, ես շուտով կգամ, կգամ ու նորից աչքերիդ նայելով կասեմ, որ սիրում եմ քեզ․․․ Ու միասին մեր սիրած հին երգը կերգենք․․․

«․․․Դու իմ հեռու, իմ կարոտ․․․»։

***

Բարև, իմ փոքրիկ ընկեր՝ Նատալի։ Քեզ ասել եմ ու էլի կասեմ, որ քեզնից շատ շնորհակալ եմ, Նատալիս, քո՝ զինվորին գրած նամակը կարդալուց, քեզ հանդիպելուց հետո ես ավելի հպարտորեն սկսեցի վերաբերվել այն գործին, որն անում եմ․․․

Դու քո նամակում ասում էիր, որ զինվորը մի շարք բաների թվում պաշտպանում է նաև մեր երկինքն ու արևը, ու գիտես, հետաքրքիր զուգադիպությամբ իմ գործն էլ հենց դա է՝ պաշտպանել հայոց երկինքը, քանի որ ես հիմա ծառայում եմ հակաօդային պաշտպանությունում, ու իմ պարտքն է` թույլ չտալ, որ թշնամու ինքնաթիռները թռչեն մեր կապույտ երկնքով ու խախտեն նրա խաղաղությունը։

Երբ ամեն անգամ ինչ-որ բանում դժվարանում եմ, հիշում եմ քո նամակն ու քեզ, ու ոչինչ էլ անհնար չի թվում, իսկ խաչը միշտ ինձ հետ է ու պաշտպանում է ամեն վտանգից․․․ Հիմա ես անհամբեր սպասում եմ, թե երբ ենք կրկին հանդիպելու, պատկերացնում եմ, թե ինչքան մեծացած ու ավելի գեղեցկացած կլինես։ Գիտեմ, որ չես մոռացել խոստումդ՝ լավ սովորել ու լավ մարդ դառնալ, ես վստահ եմ, որ կկատարես այն․․․

Անչափ կարոտած՝

Քո մեծ եղբայր ու զինվոր ընկեր․․․

***

Բարև, Մարատ ջան, քեզ էլ եմ նամակ գրում, որ տարիներ հետո կարդաս ու հիշես էս օրը․․․ Հիշես՝ ոնց էիր էսօր դիտակետում կանգնած հիշում, որ մի տարի առաջ էս օրը՝ ծառայության հինգերորդ օրը ոնց էիր առաջին անգամ ոտք դրել շարահրապարակ՝ առավոտյան տողանի՝ նույն ինքը развод-ի, ու առաջին անգամ որպես զինվոր լսեցիր շնորհավորանք՝ Հայոց բանակի 26-ամյակի կապակցությամբ։ Հետո տղեքի էսօրվա սարքած քաղցրավենիքով տորթը կհիշես, որ համտեսելու հետ ասել-խոսելով չնկատեցիր էլ, թե ոնց ժամանակն անցավ ու նորից քո հերթապահության ժամը եկավ․․․

Ինչպես որ այս նամակը, հենց նույն պատճառով, գուցե կիսատ մնաց․․․

Նամակի հասցեն՝ ապագա․․

Հարգելի ընթերցող, ես Վահեն եմ Մալիշկայից։ Սիրում եմ գրել, կարդալ, ֆիլմեր նայել, ֆուտբոլ խաղալ, սիրում եմ ընկերներիս ու ընկերուհուս, քրոջս ու մեկ էլ շանս եմ սիրել։ Ես արդեն մեկ տարուց ավելի է՝ ծառայության մեջ եմ Հայոց բանակում։ Եթե հանենք պաթոսը, էստեղ, անկեղծ ասած, ոչ մեկն էլ հիացած չի, որ բան ու գործ թողած եկել է բանակ։ Բայց, դե ոչ մեկն էլ չի նվնվում։ Հայի հոգեբանություն է՝ բանակը սրբություն է։ Իսկ զինվորի անձը մեր ազգի համար առնվազն հերոս է։ Ուրեմն՝ գալով ծառայության՝ դառնում ես հերոս, որին հավատում ու վստահում են հազարավոր մարդիկ։ Պիտի միշտ ուշադիր լինես քեզ վրա հույս դնողներին չհիասթափեցնելու համար։ Հենց դա էլ բանակն ա. վստահություն ու պատասխանատվություն։

Կներեք, ես էս թեմայով ընդհանրապես չեմ սիրում խոսել, մի փոքր ուղերձ կանեմ ընդամենը բոլոր նրանց, ովքեր դեռ պիտի ծառայեն բանակում։ Կարող եք չընդունել, բայց ես ասում եմ ի սրտե, միգուցե պետք գա։ Երբեք բանակում չլինեք այն մարդը, որը չեք եղել կամ չեք կարող լինել քաղաքացիական կյանքում։ Մի եղեք չարացած կամ տրամադրված ոչ մեկի հանդեպ։ Բոլորն էլ տղաներ են՝ վատ կամ լավ։ Վատը մնում է վատ, ստանում է վատը, իսկ լավը արժանի ա լավին։ Ձեզ էստեղ շատ հիասթափություններ և շատ հիանալի օրեր են սպասվում։ Սա կյանք է կյանքի մեջ։ Փորձեք ճիշտ ապրել այն։

Սիրով ու հարգանքով՝ շարքային Ստեփանյան:

Եթե զինվորների պատասխանատվությունը մեծ է, ապա իմը կրկնակի մեծ է։ Բացի հայրենիքը պաշտպանելու հաճելի հոգսը, ուսերիս դրված է ավելի կարևոր խնդիր՝ հետևել զինվորների առողջական վիճակին։ Ճիշտ կռահեցիք. ես սանհրահանգիչ եմ։ Եթե զինվորների պարտականություններից է շարային քայլելը, դիպուկ կրակելը, ապա իմը՝ դիպուկ և ճիշտ ներարկելը։ Եթե զինվորների նպատակը հայրենիքը պաշտպանելն է, ապա իմը` զինվորների իմունային համակարգը պահպանելն է։ Եթե զինվորների ու սպայական անձնակազմի հիմնական խնդիրը թշնամու կրակը ճնշելն է, ապա իմը՝ սպաների և զինվորների ճնշումը իջեցնելն է: Մի խոսքով, սիրելի ծառայակից ընկերներ, ծառայած վերջացրած տղաներ և ապագա ծառայող տղաներ, շնորհավոր մեր տոնը՝ հունվարի 28-ը։ Թող մեր հարազատները մեզ հետ միասին ապրեն ապահով, անամպ ու պաշտպանված հայրենիքում։

Լինենք խիզախ, մարտունակ ու զգոն, քանի որ մենք պաշտպանում ենք մեր հայրերին ու մայրերին, սիրելիներին ու ընկերներին, մի բառով` մեր Հայրենիքը:

Ասում են` պատմությունը ուսումնասիրելու լավագույն ձևը կինոն է: Լավ, ես եմ դա ասում: Ցավոք, կինոն ի հայտ է եկել միայն վերջերս, ստացվում է, որ փոքր է մեր ուսումնասիրությունների դաշտը: Չնայած դրա փոքրությանը, վերջին հարյուրամյակում տեղի ունեցածը մի առանձին պատմության դասագիրք է, կամ մոտավորապես այնքան, ինչքան դրանից առաջ եղածը միասին վերցրած:

Կմտածեք` ինչի՞ համար է այս ամենը:

Կինոն այն է, ինչ կատարվում է այն դիտողի գլխում: Չէ որ դա ստեղծողը երկար ժամանակ նստել է հանդիսատեսի շարքերում, դե, չհաշված Լումիեր եղբայրներին: Հետևաբար, ստացվում է, որ կինոն կամ դաշտը ուսումնասիրելու համար նույնչափ կարևոր է ուսումնասիրել կինոդիտողին: Քանի որ այն, ինչ ցուցադրվում է, և այն, ինչ ուզում է նայել կինոդիտողը, կապված են միմյանց հետ պատճառահետևանքային կապով:

Ո՞վքեր էին այն մարդիկ, ովքեր Գրանդ Հոլում դիտում էին «Գնացքի ժամանումը», կամ նրանք, ովքեր օրերով և շաբաթներով հերթ էին կանգնում «Քամուց քշվածները» դիտելու համար, և ովքեր են այն մարդիկ, ովքեր գնում են կինո հիմա: Արդյո՞ք նույնն են նրանց նախասիրությունները, թե՞ ժամանակաշրջանների միջով անցնելիս կինոն փոփոխել է նաև իր հանդիսատեսին:

Ցավոք, այս հարցումը կարողացա անցկացնել միայն վերջին խմբին պատկանող մարդկանց շրջանում: Հարցմանը մեծամասամբ մասնակցել են երիտասարդներ և պատանիներ, ցավոք, մեծ մասամբ աղջիկներ, ինչպես ակնկալվում էր: 

Մարզաբնակ պատանիները կինոթատրոն այցելելու հաճախականության մասին հարցին բոլոր հնարավոր տարբերակներից ընտրում են հազվադեպը: Ես դա կապում եմ նրա հետ, որ մեր մարզերում գրեթե չկան կինոթատրոններ, և քանի որ հիմա տանը բոլորը ունեն համացանց և համակարգիչ, հավանականությունը, որ կգան Երևան` հատուկ կինոթատրոն այցելելու համար, զգալիորեն փոքրանում է:

Այնուամենայնիվ հարցմանը մասնակցողներից միայն երեքը երբեք չեն այցելում կինոթատրոն:

Չնայած դրան, մասնակցողների 60%-ը նախընտրում է ֆիլմ նայել տանը, մյուս 40%-ը` կինոթատրոնում: 39.5%-ի համար տոմսի արժեքը բարձր չէ նորմայից, մյուս 37.2 %-ը դժվարանում են պատասխանել, իսկ  23.3%-ը կարծում է, որ բարձր է:

Կինոթատրոնների ընտրության հարցում մրցում են «Մոսկվա» կինոթատրոնը և «Սինեմա Սթարը»:

Եվ այստեղ ես անցնում եմ ֆիլմի ժանրային և գաղափարային ընտրության հարցին: Իհարկե, 70,8%-ը նախընտրում է խաղարկային ֆիլմեր:

74.7%-ը ֆիլմում կարևորում են գաղափարը, 48.8%-ը` սյուժեն, իսկ մնացածը բաժանվում է անսպասելի ավարտի, գունաբաժանման և երաժշտության միջև:

Այստեղ ես հիշում եմ Սասփենսի մասին Հիչքոկի տեսությունը: Ինչո՞ւ են մարդիկ դիտում դրամաներ, սարսափներ, թրիլլերներ: Արդյո՞ք քիչ է մեզ ամենօրյա էմոցիոնալ լարվածության այն չափաբաժինը, որը մենք ստանում ենք, և արդո՞ք մեր օրգանիզմը ավելորդ սթրեսի կարիք ունի, որի միջոցով «update» է լինում, մաքրագործվում, և որը մենք բավարարում ենք այսպիսի ֆիլմեր դիտելու միջոցով:

Մի անգամ Հիչքոկը Տրյուֆոյին ասում է.

-Երբ ես պատմություն եմ հնարում, ինձ ավելի շատ ոչ թե հերոսն է հուզում, այլ այն աստիճանը, որը ճռռում է:

-Ի՞նչ նկատի ունես,- հարցնում է Տրյուֆոն:

-Այն աստիճանները, որոնք ճռռում են և ամեն պահի կարող են փլվել հերոսի ոտքերի տակ: Ես դա կոչում եմ սասփենս:

Իսկ ավելորդ սթրեսի մասին մտքերը նույնպես իմը չեն, դրանք էլ է ասել Հիչքոկը:

Նույնիսկ հեղինակային կինոյի սիրահարները երբեք անտարբեր չեն անցնում ֆիլմ-աղետների կողքով: Աշխարհը կործանման եզրին է, Էյֆելյան աշտարակը փլվում է, Հաղթական կամարը էլ չկա, բոլորը մահանում են, և մեր պետքն էլ չէ, միայն թե գլխավոր հերոսը կենդանի մնա: Մենք գիտենք, որ ինչ էլ լինի, նա չի մահանալու, բայց շարունակում ենք շունչներս պահած սպասել ամեն «ճռռացող աստիճանի» մոտով անցնելիս: Ու չնայած լավ գիտակցում ենք սա` միևնույնն է, եթե նույնիսկ կրկնեն` կդիտենք:

Ինչևէ:

Ինչքանո՞վ է կինոդիտողը ինտեգրվում ֆիլմի մեջ, զգում իրեն ինչպես հերոսներից մեկը և նույնականացնում իրեն, չէ՞ որ ժամանակների, պատմության, հանդիսատեսի նախասիրությունների հետ փոխվում է նաև հերոսը: 

Պարզվեց, որ ամենատարբեր ֆիլմերը կարելի է ասոցացնել մեր կյանքի հետ: Տարկովսկու ֆիլմերից մինչև «Մատանիների տիրակալը», «Մարտական ակումբը» (ի դեպ, քիչ չէին այս ֆիլմի հետ ասոցացնողները), «Ես նիհարում եմ», «Ֆանտաստիկ գազաններ և որտեղ գտնել դրանք» և այլն:

Պարզեցինք այս ամենը, մնաց պարզել, թե ով է այն հերոսը, ում ոտքերի տակ ամենայն հավանականությամբ, պետք է ճռռան աստիճանները:

Մայրիկս հաճախ աշխատանքի գնալուց առաջ հեռուստացույցով ֆիլմ է դիտում: Մեծ մասամբ, սովետական, հատկապես այն ժամանակաշրջանի, երբ բոլոր ֆիլմերը բանվորների և աշխատավորների մասին էին, ավելի կոնկրետ, «Աղջիկները» (Девчата) ֆիլմը: Ես և քույրս ամեն ձմեռ «Հարրի Փոթթերն» ենք նայում, իսկ մարդիկ էլ կան, որ ինչպես պարզ դարձավ, «Մարտական ակումբը» կամ «Կնքահայրն» են հաճախ նայում:

Ե՞րբ էր կինոյում այդ ժամանակը, երբ «լավ տղային» եկան փոխարինելու այնպիսի հերոսներ, ում հետ իրական կյանքում ամենայն հավանականությամբ կարգելեին մեզ շփվել: Գուցե դա այն ժամանակ էր, երբ մարդիկ տեսան Ժան Պոլ Բելմոնդոյին «Վերջին շնչով»-ում թանկարժեք մեքենաներ առևանգելիս, կամ երբ Մայքլ Կոռլեոնեն դառնում էր մաֆիայի կնքահայրը, իսկ գուցե երբ Լեո՞նն էր մարդկանց սպանում:

Ալեքսանդր Միտտան իր «Կինոն դժոխքի և դրախտի միջև» գրքում հերոսներին դասակարգում է 4 տեսակի: Եվ այս տեսակի հերոսները` կորուսյալ հոգիները, այն մարդիկ են, ովքեր ինչ-որ մի ժամանակ օրենք են խախտել, հանցանք են գործել, և դա չի կարող չազդել իրենց հետագա գործողությունների վրա: Այնուամենայնիվ, նրանք գլխավոր հերոսներն են, և մենք խենթանում ենք նրանց համար: 

Շերլոքները, սուպերմենները, գաղտնի գործակալները և մյուս սուպերհերոսները, որոնք նույնպես շատ էին առաջարկված տարբերակներում` կուռքերն են (Идолы), որոնք իրենց գործի գիտակներն են, մեծ համբավ են վայելում: Այս հերոսների մոտ, որպես կանոն, միշտ մի շատ մեծ, ակնհայտ թերություն կա` ասենք, նրանք էգոիստ են, ցինիկ, հարբեցող, կամ ունեն հակառակորդ` սուպերչարագործ: Դա իրենց և իրականության միջև կապ ստեղծելու համար է:

Մեր մայրիկների և տատիկների սիրելի հերոսները «Մեր ծանոթները» խմբին են պատկանում, որոնք ինչպես անունը հուշում է` մեր նման մարդիկ են և հաղթահարում են մեզ ծանոթ դժվարություններ:

Վերջին կատեգորիայի հերոսը` Անդերդոգն է: Տեսե՞լ եք «Միլիոնատերը հետնախորշերից» ֆիլմը: Դե, այն տղայի մասին, ով ամենացածր սոցիալական շերտից էր, անասելի դժվարությունների և վտանգների միջով էր անցել, բայց այնքան խիզախ էր ու բարի, որ ամեն պահի ուզում էինք կարեկցել իրեն: Իսկ վերջում նա հաղթում է «Ո՞վ է ուզում դառնալ միլիոնատեր» խաղում, և բոլորով պարում են կայարանում: Երևի հասկացաք, թե ինչ նկատի ունեմ:

Կապ չունի, թե որ ժամանակաշրջանում ենք ապրում, ֆիլմը պետք է այնպես հուզի, որ նույնիսկ եթե «Գնացքի ժամանումը» դիտողների պես դուրս չփախչենք դահլիճից, ապա դա պետք է գոնե թե անենք մեր մտքում կամ երևակայության մեջ: