Հենց սկսում ես մենակ ապրել, շատ արագ հասկանում ես վիճակիդ բոլոր առավելություններն ու թերությունները։ Ոնց որ մինչև էդ էլ էիր գիտակցում, որ քեզ համար ճաշ չեն սարքելու, դասի գնալուց չեն արթնացնելու, լվացքդ էլ մի օր թե մի շաբաթ կախած մնա դուրսը, մեկ է՝ քո տեղը չեն հավաքելու։ Բայց մենակ էս ամեն ինչի մեջ ընկնելուց հետո ես հասկանում, թե ինչը ինչից հետո էր։

Օրինակ՝ ինձ պես մենակ ապրող մեկին շատ հաճելի է, որ ցանկացած սենյակում ու ցանկացած տեղում կարող ես շպարիդ պարագաները թողնել, չհավաքել դրանք, որ ժամանակին կանգառ հասնես, 58-դ չգնա։

Կամ էլ որ նոութբուքի բացելն ու երգի սկսվելը մեկ են լինում, ու ամենաբարձրի վրա ամեն անգամ երգում է քո դրած ռուսական ռեփը, որը, իրականում, ոչ մի կարևոր իմաստ չի բերում հետը, բայց դրա տակ տանը շարժվելը առանձնակի հաճույք է։

Լավ կողմ է, որ թաքուն-թաքուն կարող ես Կիևյան 9 հասցեում գտած կատվի ձագին պահել (եթե լավ կնայեք` տարեք, էլի, էդ կատվին, աննման երկնագույն աչքեր ունի), բայց որ բերես տուն, մաման հաստատ կիմանա, ու հետո լավ բան չի ստացվի։ Կատվի հետ կլինես, բայց ոչ թե տանը, այլ երկուսով՝ դրսում։

Ու նման լիքը լավ կողմեր, որ ինչքան պատմես, էնքան ավելի շատ են լինելու։

Բայց ես միշտ չէի մենակ, ոչ էլ երկար էսպես կմնամ։ Բայց էս էլ հերիք էր ինձ, որ շատ-շատ կարևոր բան հասկանայի։ Եթե եղբայրդ հետդ չի մնում, մաման ուտելու բան քիչ է դնում ու չի հարցնում, թե ինչ կա տանը։ Մոր սիրտը հանգիստ է արդեն։ Ըստ նրա՝ դու քո գլխի ճարը շատ էլ լավ տեսնում ես։ Դե, սուտ չէ, լավ էլ մնում եմ։

Բայց պահ կա, որ հասկանում ես՝ ինչ վատ դրության մեջ ես, եթե քո տեղը խանութ իջնող չկա դեղերդ բերելու համար։

Սենյակով ման ես գալիս, կողքդ մարդ չկա, ձայն չի գալիս, ու դու կարողանում ես հստակ լսել, թե ոնց ես Դարթ Վեյդեռի պես շնչում։ Չգիտեմ՝ ինքը փնչացնելով ներշնչում էր, թե արտաշնչում, բայց ես արտաշնչում էի հաստատ։

Հետո էլ էսքան հիվանդանալու արդյունքում սկսում ես հասկանալ օրգանիզմդ, հարմարվել ինչ-որ ձևով։ Անձեռոցիկի տուփը հետդ ես ման տալիս, օրինակ, որ հենց պահը գա, ձեռքիդ տակ լինի։ Կամ անցնում ես ջրակայուն շպարի, որ արցունքների հետ սևաներկդ էլ հետը չհոսի։ Բայց ամեն դեպքում, ինչպես միջին վիճակագրական ցանկացած «21-րդդարցի», մտնում ես համացանց ու գանգատներդ գրում, մի լավ ման գալիս, վերլուծում բոլոր հավանական-անհավանական հիվանդությունները, ընտրության արդյունքում թողնում մի երկու հատ, որ կարող են լինել մոտդ։ Հետո էդ երկուսն էլ համեմատում ես, քեզ ավելի համապատասխանը գտնում ու եզրակացնում, որ սենց-սենց հիվանդ ես դու, բուժումն էլ, դե, տակի մասում միշտ գրած կա։ Ուղղակի հիմնականում, չնայած էդքան կարդալուն, մեկ է՝ չես էլ հետևելու խորհուրդներին։ Էդպես մի քանի օր հիվանդ ես մնում ու սկսում ես մտածել, որ մենակ լավ չի, խնամող չկա։ Զանգում ես հերթով բոլորին, տեղեկացնում, որ ծանր օրեր ես քաշում։ Այ, էս պահին մոր սիրտն անհանգստանում է, ահազանգում տատիկին ու կանչում տուն։ Տատին էլ դեղերով ու մրգերով գալիս է, գիշերով գլուխդ կապել տալիս, որ «շուտ լավանաս, Անուշի՛կ ջան»։

Տատիկի դեղերն էլ հրաշքներ են գործում։ Նախորդ օրվա գլխացավն ու գրիպը լրիվ հանում են մեջիցդ, լավացնում, տեղը դնում քեզ։ Դարթ Վեյդեռին ուղարկում են երկարատև հանգստի, որ էլ ձայնը դուրս չգա։

Տատիկը գնում է իրենց տուն, դու մնում ես էլի մենակ, բայց արդեն հաջորդ երեք օրվա համար սարքած ուտելիքով ու մրգերի մի շաբաթվա պաշարով զինված։

Մենակ մնալը շատ առավելություններ ունի։ Օրինակ, որ միայն քո հետևից պիտի հավաքես, երբ ուզես, ինչքանը ուզես, որ մասը ուզես։ Որ կարող ես ծնունդը տանը նշել ու մի քանի հոգու էլ հրավիրել։ Բայց դա մի շարք էլ թերություններ ունի։ Օրինակ՝ ինչքան էլ մենակ մնաս, խիզախությունդ չի հերիքի, որ տանը կենդանի պահես («քեզ պահի հլը», ինչպես կասեր մաման)։

Մի խոսքով՝ քանի դեռ մենակ եմ, դաս անելու տեղը հոդվածներ եմ գրում, ու խանգարող չկա, «չէ» ասող չկա։ Երևի խիղճս տանջի, որ ծուլանում եմ, կամ քունս տանի, որ ուշ եմ քնում՝ մինչև գիշերվա հազարը դաս անելու համար։ Թե չէ, նորմալ է ամեն ինչ։ Դիմանում եմ դեռ։

«Ապաստարան»… Ում համար փրկության վերջին հույս, ում համար հասարակ տառերի մի սովորական խումբ: Երևի շատերը անգամ չգիտեն այդ բառի այն իմաստը, որի մասին ուզում եմ խոսել: Ուղղակի բացեք «Ապաստարան» ֆիլմն ու նայեք, հետո միայն կարդացեք ֆիլմի ստեղծման պատմությունը:

Ասում են, ոչինչ հենց այնպես չի առաջանում: Մեր ֆիլմն էլ հենց այնպես չառաջացավ: Ինչ-որ մեկը գիշերը քնած ժամանակ տեսիլք չտեսավ ու առավոտյան որոշեց, որ պետք է ֆիլմ նկարի: Ամեն ինչ սկսվեց 17-ի թղթակից Տիգրան Մամյանի «Տխուր հիշողություններ պատերազմի տարիներից» նյութից: Նյութի հերոսուհին կոթեցի Լաուրա Վերանյանն (Խաչիկյան) է, ով իր աչքերով է տեսել պատերազմն ու դրա հետևանքները: Նյութի մեջ պատմվում է Կոթիի ապաստարաններից մեկի մասին, ու թե ինչպես է ապաստարանի կառուցման աշխատանքները դեռևս չավարտած, թշնամին կրակ բացել գյուղի խաղաղ ու անզեն բնակչության վրա: Մի խոսքով՝ ձեր կյանքից ևս մի քանի րոպե տրամադրեք ու կարդացեք նաև նյութը:
2016 թվականի մարտին Հայաստանի պատանի թղթակիցների Տավուշի գործնական դասընթացների ժամանակ նյութեր էինք քննարկում, ֆիլմերի գաղափարներ առաջարկում: Կանգ առանք հենց ապաստարանի վերաբերյալ նյութի վրա: Քննարկումներից հետո հասկացանք, որ ապաստարանի մասին ֆիլմ նկարելը բավականին լավ միտք է: Արդեն հուլիս-օգոստոս ամիսներին անցկացված մեդիա ճամբարի ընթացքում էլ ավելի հստակեցվեց ֆիլմ նկարելու գաղափարը: Մեկ-երկու ամիս անց «Մանանայից» զանգահարեցին և տեղեկացրին, որ ֆիլմն արդեն պետք է նկարահանվի:
Ապաստարանը, որ պետք է նկարահանվեր, գտնվում էր կոթեցի Լաուրա Խաչիկյանի տանը կից: Առաջին հերթին կապ հաստատեցի հենց նրա հետ, տեղեկացրի ծրագրի մասին ու խնդրեցի չմերժել առաջարկս, այսինքն՝ նկարահանվել:
Հիշում եմ, նկարահանման օրը եղանակն այնքան էլ բարենպաստ չէր՝ մառախուղ, անձրև.. Բայց մենք հասանք մեր նպատակին և հանդիպեցինք Լաուրա տատիկին: Մեր ֆիլմի գլխավոր հերոսուհին արեց ավելին, քան մենք սպասում էինք: Նա ընդամենը մի քանի րոպեում բոլոր հարևաններին հավաքեց ապաստարանում՝ ֆիլմն ավելի լավն ու հետաքրքիր դարձնելով: Հետո, որոշ հարևաններ էլ՝ տեսնելով տեսախցիկներով, անծանոթ մարդկանց, մոտեցան, հետաքրքրվեցին և որոշեցին ծանոթանալ նաև այն ամենին, ինչ հենց նկարահանման վայրում՝ ապաստարանում էր տեղի ունենում: Ֆիլմը հաջողությամբ նկարահանեցինք՝ ծանոթանալով գյուղի և գյուղացու անցյալին, ներկային ու ցավոք՝ դեռևս անորոշ ապագային…
Երբեմն համագյուղացիներս ասում են, որ համացանցում Կոթիի մասին մի շատ հետաքրքիր ֆիլմ կա, անունն էլ «Ապաստարան»: Չեք պատկերացնի՝ ինչ մեծ հպարտությամբ եմ նշում, որ ֆիլմը հենց իմ մեծ ու համեստ ընտանիքի՝ իմ «Մանանայի» միջոցով է նկարահանվել, որ ես ինքս էլ հեղինակներից մեկն եմ, մասնակցել եմ նկարահանմանն, ու որ որոշ կադրեր հենց ես եմ նկարել:
Հիմա, երբ ֆիլմը պետք է Tbilisi Sunrise միջազգային կինոփառատոնում ցուցադրվի, այն էլ՝ արտերկրում, հպարտությունս էլ ավելի է մեծացել: Ճիշտ է, տխուր եմ, որ դասերիս պատճառով չեմ կարող փառատոնին անձամբ ներկա գտնվել, բայց անհամբերությամբ եմ սպասում այդ օրվան:
Հպարտության հետ մեկտեղ ներսումս նաև հույսի մի նշույլ է ծնվել…
Հույս ունեմ, որ այն թեկուզ չնչին օգուտ կտա կոթեցիներիս…
Հույս ունեմ, որ թե կոթեցիները, թե Կոթիի ճակատագիրը կիսող այլ սահմանամերձ շրջանների բնակիչները այլևս երբեք ապաստարան կառուցելու, այնտեղ պատսպարվելու առիթ չեն ունենա…
Հույս ունեմ, որ այն կօգնի մարդկանց հասկանալ, թե որն է իրական դժվարությունը, որն է հայրենիքը, որն է ժպտալու ու միշտ պայքարելու մեր բանաձևը…
Հույս ունեմ, որ գոնե ֆիլմը դիտելուց հետո մարդիկ միշտ կհիշեն նրանց, ովքեր սահմանին են: Չէ՞ որ հայրենիքը սկսվում է սահմանից…

Վերցրո՛ւ, սա քո կյանքն է: Ուզում ես՝ կախի պատից ու նայի կամ ճմրթի գցի… Կամաց, նայի՝ ուր ես քցում, ուրիշի վրա մի գցիր: Ձախ նայիր, պուճուր քայլող բաներ են, կարող ես նրանց վրա գցել, կտանեն: Կամ եթե չես ուզում, նրանց վրայով թռի՛, էնտեղ քեզ ոտքեր կտան, ուր ուզում ես՝ գնա:

Մի քիչ զգո՜ւյշ, ինչ ես գնդակի նման էս պատով, էն պատով տալիս, դու էլ էդքան մի փայփայի, մի քիչ ձախ կողքինիցդ օրինակ վերցրու:

Տե՛ս, նա էլ որոշել է ոսկի շրջանակի մեջ դնել, նոր կախել պատից: Հեյ, վեր կաց քնից ու էդ էլ գլխիդ տակից հանի, տվածս բարձ չի:

Մոռացա ասել. կարող եք երկու հատը բարակ թելով իրար կարել: Մի րոպե, չէ, մի տուր նրան: Ախր, ընդամենն ասացի՝ իրար կարեք։

Էն մեկն առած ո՞ւր ա վազում, դիմացդ նայիր, փոս է: Ի՞նչ կլինի՝ էն բոյովին ասա՝ ձեռքինդ խաղալիք չի: Այ, էն մեկին տեսնում ես, չէ՞, կողքինը, հաշվել եմ՝ արդեն 6-րդ անգամ է խազում, վրան գունավոր ներկ լցնում, մեկը չկա ասի՝ մեկ է՝ փոսերը երևում են:

Դու ի՞նչ ես հետս կանգնել ուրիշներին նայում: Արագ կյանքդ վերցրու, գնա՛ մի անկյունում զբաղվի:

-Նամաստե,- ձեռքերի ափերը խաչում ու գլուխը փոքր-ինչ խոնարհում է Անահիտը:
-Նամաստե,- նույնը մեխանիկորեն կրկնում եմ ես:

Նա նայում է դեմքիս ու թերևս կռահում, որ առանց հասկանալու կրկնեցի ժեստը:
-Նամաստե, այսինքն՝ իմ ներսի ադամանդը ողջունում է քո ներսի ադամանդին:
Ես ժպտում եմ: Իմ պատկերացմամբ՝ ներսիս ադամանդը պիտի ժպտերես լինի: Ես ժպտում եմ՝ չնայած իմ ներսի ադամանդը ներկաներից միակն է, որ յոգայից բոլորովին գլուխ չի հանում: Սկսում ենք մեր յոգա-մոգական դասը:
Հայաստանում յոգայի մասին պատկերացումները, եթե դրանք կան առհասարակ, շատ խառն ու ցաքուցրիվ են: Ու իմ պատկերացումներն էլ այս առումով բացառություն չեն: Չէին: Համենայնդեպս, պատկերացում չունեի, որ միայն քեզ մտացածին ոսկով օծելով կամ «ճիշտ» շնչել-արտաշնչելով կարող ես մի լավ լիցքաթափվել լարված օրվանից հետո ու ներդաշնակություն գտնել ինքդ քեզ հետ:

Երևի հարց ծագեց՝ ի՞նչ ասել է «ճիշտ» շնչել-արտաշնչել: Բանաձևն ասե՞մ: Պարզապես պիտի կարողանաք շունչ վերցնել ձեր կյանքի լավագույն օրվանից՝ ա՜յ, այն մեկից, երբ երջանկությունից թվում էր՝ յոթերորդ երկնքում եք: Իսկ հիմա փորձե՛ք մոխրագույն օձի մեջ ամփոփել ձեր ներսի չարությունն ու բացասական լիցքերը կամ ալ կարմիր աքաղաղի մեջ՝ խանդն ու նախանձը: Ստացվե՞ց: Դե՛, հիմա այն ամենալա՜վ ու երջանիկ օրվանից վերցրած շունչն արտաշնչեք՝ պատկերացնելով, թե քթից դուրս եք հանում մոխրագույն օձին կամ ալ կարմիր աքաղաղին: Մի բան ստացվե՞ց: Եթե ոչ, ապա ոչի՜նչ, նորից փորձեք, ինձ մոտ էլ սկզբում ոչինչ չէր ստացվում: Անահիտը՝ մեր յոգա-մոգական դասի՝ պրոֆեսիոնալ որակավորում ունեցող ուսուցչուհին, ասում էր, որ կարևորն առանց հուսահատվելու փորձելն է. մի փոքր պրակտիկա, ու ամեն ինչ կստացվի: Անահիտի յոգան իսկապես մոգական էր, ու ստիպեց ինձ մի պահ կտրվել աշխարհից ու հայտնվել մեկ այլ՝ առանց կաղապարների ու սահմանների իրականությունում, որտեղ ենթագիտակցությունը գերիշխում էր միշտ զգոն գիտակցությանս:

Հաճախ եմ լսել «ես հեռուստացույց չեմ դիտում» արտահայտությունը: Նախկինում գուցե կզարմանայի, բայց հիմա հասկանում եմ, թե որքան հաճելի է, երբ օրդ այնքան հագեցած է, որ կարիք չունես սպանելու ժամանակդ ինչ-որ «օճառապղպջակային օպերաների» կամ «դժբախտ ու հարազատ նռան հատիկների» վրա:

Վերջերս փորձեցի ուղղակի տեսնել, թե ինչ նորություն կա հեռուստաաշխարհում: Առաջինը, իհարկե, այն 2 րոպեն մեկ հանդիպող «սուպեր» գովազդներից մեկն էր, որ ավելի երկար է տևում, քան հենց հաղորդումը: Անցա առաջ: «Միսս Հայաստան» մրցույթն էր: Արդեն այն պահն էր, երբ պետք է մասնակիցները գային բեմ, և վարողները հայտնեին հաղթող մասնակցի անունը: Հաղորդավարները, որոնք երևի թե ընտրվել էին լոկ իրենց արտաքին տեսքի համար, ձախողեցին մրցույթը` «հրաշալի» հումորներ անելով, մոռանալով կարդալ մասնակիցների անունները և ամեն վայրկյան իրենք իրենց համոզելով, որ այդքան էլ վատ չեն կարողանում երեկոն վարել: Տեխնիկական խնդիրների պատճառով ետնաբեմից չէին բերում ծրարը, իսկ հանդիսատեսին պետք էր ինչ-որ կերպ զբաղեցնել: Հաղորդավարները առաջարկեցին հանդիսատեսին ծափահարել ծրարին, մինչ այն կբերեն: Երբ ոչինչ չստացվեց, նրանք առաջարկեցին մասնակիցներին ծափահարել հանդիսատեսին, որոնք էլ նույն ժամանակ պիտի ծափահարեին ծրարին, իսկ այդ ընթացքում հաղորդավարները կծափահարեին իրենք իրենց: Բոլորը բոլորին ծափահարեցին, բայց ծրարը այդպես էլ տեղ չհասավ, և նորից սկսվեցին «սուպեր» գովազդները: Ինքս ինձ հարց տալով, թե ինչու եմ նայում այդ, ընկերներիցս մեկի ասած, «սինլքոր արարողությունը»՝ փոխեցի ալիքը:

Դե, կզարմանայի, եթե ամեն ալիքում գովազդի չհանդիպեի: «Զգա թարմության բույրը», «Դիտեք միայն մեր եթերում», «Դու դու չես, երբ քաղցած ես», «Մի գրեք մեր հեռախոսահամարը, պարզապես հիշեք այն» և այլ այսպիսի արտահայտություններից հետո վերջապես հանդիպեցի մի լրատվական ծրագրի: Հիմա կմտածես՝ վերջապես մի կարգին բան գտավ: Ես էլ այդպես կարծեցի, բայց, ավաղ, հենց այն պահն էր, երբ հաղորդավարը հորդորում էր չփոխել ալիքը, քանի որ մի քանի րոպե անց պիտի սկսվեր հեռուստասերիալ, որը, ըստ ավանդության, կդառնար նոր «Սանտա Բարբարա» հայկական հեռուստաաշխարհում:

Այսքանից հետո ինձ ոչինչ չէր մնում անելու, քան վերցնել հեռուստավահանակը, անջատել հեռուստացույցը, վերցնել մի կարգին գիրք, այդ պահին՝ «Փոքրիկ իշխանը», և սկսել կարդալ, այլ ոչ թե վատնել «ժամանակ» կոչվող ամենաթանկ բանը:

Իմ Երևանը իմ ընտանիքն է: Իմ պատուհանից բացվող տեսարանը, նստարանը զբոսայգում, ամառվա զով քամին, մեր դպրոցի ծանոթ արահետը, Աբովյանով զբոսնող աղջիկներն ու տղաները, Կասկադի աստիճանները, Օպերայի բակը, երթուղայինում փիլիսոփայող ծերունիները… Այն ամենը, ինչը տեղի է ունենում Երևանում…

Երեք խորհուրդ

Այս անգամ իմ 8-ամյա համակարգիչն այնքան լսեց Զեմֆիրայի «Я хочу повеситься» երգը, որ ամեն օր կախվում է: Ի տաբերություն համակարգչիս, նման մտադրություններ չեմ ունեցել, ուղղակի մեկ-մեկ մտածել եմ, թե ինչի համար կարելի է մեռնել: Հիմա կասեք, թե մտածելու ուրիշ ախմախ բան չկա՞ր: Ըհը՛, կար, ու լավ էլ մտածել եմ: Վերջում էլ հասկացա, որ պարապությունը վտանգավոր է ու նման բաների մասին մտածելու հանճարեղ նախադրյալ է: Սկսեցի պարապ չմնալ: Հաճախ գնում էի այգի: Այնտեղ էլ հասկացա, որ այգում մթնոլորտը մեղմ է, գրելու հավես է ներշնչում, ու այնտեղից երկնքին նայելիս իրոք մխիթարվում ես:

Երբ երկինքը կատարեց իր մխիթարական առաքելությունը, ես հասկացա երրորդ ամենակարևոր բանը՝ բազմաթիվ անգամ հնչած, արդեն հոգնեցրած «Don’t worry, be happy» արտահայտությունը: Ու հիմա ես երևի ուրախ եմ և առանց նույնիսկ մի կաթիլ արցունքի, լիքը-լիքը ժպիտներով հասցնում եմ ապրել:

Վեներա Գրիշյան, 15 տարեկան

***

Իմ սիրելիները

Դասերն ավարտվելուն պես սկսվեց անձրևը: Երբ դպրոցից դուրս եկա, քայլերս դանդաղեցրի:

-Մա՛ր, արա՛գ քայլիր, կթրջվենք,- անընդհատ ինձ շտապեցնում էր ընկերուհիս՝ Լիդան:

-Ես էլ դա եմ ուզում,- պատասխանեցի ես: -Լի՛դ, նայի՛, տես՝ ի՜նչ լավն ա,- հիացած բացականչեցի ես՝ տեսնելով դպրոցի ցանկապատի անկյունում կուչ եկած կատվին:

Նա անձրևից չէր փախչում, երևի ինձ նման անձրև շատ էր սիրում:

-Մարիա՛մ, դրա ի՞նչն ա լավը, հետո՝ հերիք ա դրան կանչես:

Տեսնելով, որ չեմ պատրաստվում կատվից հեռանալ, Լիդան շարունակեց.

-Ես գնացի:

Նա ինձ չսպասեց, իսկ ես 15 րոպե շարունակ կախարդված նայում էի կատվին: Ի վերջո անձրևը հորդացավ, և կատուն փախավ: Երևում է՝ այնքան էլ անձրև չէր սիրում, այնուամենայնիվ: Ես շարունակեցի ճանապարհս: Փորձում էի ինչքան հնարավոր է դանդաղ քայլել: Երբ տուն հասա, քույրս արդեն եկել էր:

-Մարիա՛մ, «որբերդ» եկել են,- ինձ տեսնելով՝ ասաց նա:

«Որբերը» երկու անտուն կատուներն են, որոնք գալիս են, մեր պատուհանի տակ նստում և մլավում: Ես ամեն անգամ նրանց կերակրում եմ:

-Չէ՛, հիմա անձրև ա գալիս, հենց անձրևը վերջանա, կգան,- ասացի ես և շտապեցի սառնարանից հանել նրանց համար պատրաստած ուտելիքը:

Քույրս շարունակեց բողոքել.

-Առաջ մեկն էր, հիմա՝ երկուսը: Շուտով կատուների որբանոց ա բացելու…

Հիմա էլ կատուները գալիս նստում են պատուհանի տակ և, ինչպես քույրս է ասում, սերենադ են երգում, իսկ ես նրանց կերակրում եմ: Երևի արդեն եկել են: Արագ իջեցնեմ իրենց համար նախապատրաստած ուտելիքը, հանկարծ սոված չմնան:

Մարիամ Նալբանդյան, 12 տարեկան

***

Իմ ծառը

Մի օր, երբ ես բակ իջա, տեսա իմ ընկեր Վանիկին և իր հայրիկին: Նրանք ծառ էին տնկում: Ես ասացի.

-Կարո՞ղ եմ ես էլ օգնել:

-Արի՛:

Նրանք ինձ մի բահ տվեցին և մի ծառ, որ տնկեմ: Ես սկսեցի տնկել իմ ծառը: Ձեռքերս մի քիչ կեղտոտվեցին, բայց ես շատ հպարտ եմ, որ ծառ եմ տնկել մեր բակում:

Դավիթ Խանզադյան, 8 տարեկան

***

Խաղ

Մի անգամ ես ու ընկերս բակ իջանք, որոշեցինք բադմինտոն խաղալ: Մենք միասին երկու ժամ խաղացինք: Ընկերս այնպես խփեց գնդակին, որ այն ընկավ իմ գլխին:

-Վա՜յ, էս գնդիկն ինչքա՜ն ծանր ա, քիչ էր մնում գլուխս վրայիցս ընկներ,- ասացի ես:

Քիչ հետո էլ ես խփեցի նրա գլխին, և մենք շարունակեցինք մեր խաղը:

Վանիկ Առաքելյան, 10 տարեկան

***

Հեռանում եմ ես

Շուտով ես հեռանալու եմ Հայաստանից և կարոտելու եմ Երևանը: Ես Երևանում ամենաշատը սիրում եմ ընկերներիս հետ խաղալ բակում: Շատ կկարոտեմ իմ բակը և իմ ընկերներին: Նաև կկարոտեմ Հանրապետության հրապարակը, շատ եմ սիրում այնտեղի պարող շատրվանները:

Զարուհի Սարգսյան, 7 տարեկան

***

Սրճարանի «մշտական հաճախորդը»

Ես այգում եմ, ավելի ճիշտ՝ շատերն են այն այգի անվանում, բայց ես վաղուց արդեն հակառակ մտքին եմ: Ես երկաթից եմ պատրաստված, բարձրահասակ եմ (քչից-շատից), երկու գլուխ ունեմ, որոնք գիշերվա ժամերին լուսավորվում են: Ինձնից ձախ գտնվում է բացօթյա սրճարանը, իսկ աջ կողմում՝ կրկին սրճարան, այսինքն՝ կարելի է ասել, ես սրճարանում եմ գտնվում և շրջապատված եմ ծառերով ու ծաղիկներով: Ես օրվա ընթացքում զննում եմ, թե ինչ կա իմ շուրջը, ովքեր են ճաշում, միգուցե ծանոթ մարդկանց տեսնեմ, ովքեր հաճախ են գալիս այստեղ, միգուցե նրանք չզգան էլ, որ ես իրենց իմ ծանոթն եմ համարում: Երբեմն ես էլ եմ ուզում փորձել այդ ուտեստները՝ մոռանալով, որ այդ հնարավորությունը չունեմ ու բնավ կարիքն էլ չունեմ: Հաճախ ինձ թվում է, որ մատուցողը նոր տաքացրած ֆրին բերելու է և ինձ տա, բայց նա փոխում է իր ուղղությունը և տանում ուտեստը դեպի հաճախորդի սեղանը: Երևի այդպես ավելի լավ է, որ ես չեմ փորձում այդ ֆրին. իսկ ի՞նչ պետք է վճարեի, եթե մատուցողը հաշիվը բերեր:

Ամեն դեպքում, իմ կարգավիճակը բավականին լավ է, քանի որ գտնվում եմ ծառերի տակ, որտեղ զովացնող քամի կա, ստվերի տակ եմ: Իսկ ի՞նչ անեն այն նստարանները, որ արևի տակ խաշվում են: Ես կուզենայի նրանց ինչ-որ ձևով օգնել, եթե ոտքերս հողի տակ չլինեին: Գոնե լավ է, որ այդ նստարանների ստվերի տակ թաքնվում են տատրակները, որ ամեն վայրկյան ուտել են ուզում: Հուսով եմ՝ նրանք էլ մի օր կկարողանան օգտվել սրճարանից, հաստատ հաճախորդի պակաս չի լինի:

Բայց տվյալ պահին ես նայում եմ խաշվող նստարանին նստած տղային, որն ինձ է նայում և ինչ-որ բան գրում: Եվ ես ուրախ եմ: Ուրախ եմ, որ ինձ ինչ-որ մեկը նկատեց ու անտարբեր չանցավ իմ կողքով:

Շանթ Հակոբյան, 15 տարեկան

***

Չկա չարիք՝ առանց բարիք

Գրեթե ողջ ամառն անցկացրել եմ մայրիկիս և փոքր եղբորս՝ Դավթի հետ: Նրա մեկ տարին նոր էր լրացել և ամբողջ օրը գոռգոռում ու լացում էր: Ամբողջ օրը միայն լսում էի «Կաթի շիշը բե՛ր», «Տակդիրը գցի՛ր», «Խաղացրո՛ւ» և նման շատ այլ արտահայտություններ: Առաջին անգամն էր, որ ասացի.

-Ե՞րբ է գալու սեպտեմբերը, որ հանգստանամ:

Իսկ հիմա, երբ արդեն գալիս է սեպտեմբերը, ուզում եմ, որ հետ գան տակդիրները: Իմ աշխարհագրության ուսուցիչը միշտ ասում է. «Չկա չարիք՝ առանց բարիք»: Ես սովորեցի տակդիր փոխել:

Քրիստինա Սարյան, 16 տարեկան

2010թ.