-Մա՞մ, էս ի՞նչ փոշոտ թղթեր են սեղանի վրա:

-Քո բոլոր տարիների նամակներն են ուղղված Ձմեռ պապիկին:

-Է… Ախր, ինչի՞ համար ես պահում: Ես դրանք բոլորն էլ անգիր հիշում եմ:

-Պահել եմ, որ երբ հանրաճանաչ մարդ դառնաս` խայտառակ անեմ քեզ,- իրեն հատուկ տոնով կատակեց մայրս:

Ահա դրանք:

2009-2010թթ.

Բարև, հեռավոր Լապլանդիայում բնակվող Ձմեռ պապիկ: Ես քեզ շատ եմ սիրում: Ցանկանում եմ, որ այս տարի ինձ բերես ատրճանակ: Կարող ես մտնել իմ սենյակի պատուհանով, այն բաց եմ թողնում: Ես վարդագույն զիզի-բիզի բաներ չեմ սիրում, ես ուզում եմ «տղավարի» սև ատրճանակ: Ուզում եմ գող դառնալ: Կբերես:

2010-2011թթ.

Բարև, Ձմեռ պապիկ: Անցյալ տարի ես քեզանից ուզել էի սև ատրճանակ, բայց դա կոտրվեց, որովհետև այդ ատրճանակով ուզում էի սպանել մեր մանկապարտեզի Յուրային: Նա հրել էր ինձ ճոճանակից: Ես ուզում էի դրանով նրան սպանել, բայց Յուրիկի գլխից արյուն չեկավ, ես էլ ստիպված դրանով խփեցի գլխին: Կոտրվեց: Յուրիկի գլուխն էլ, իմ ատրճանակն էլ:  Նորն եմ ուզում: Միայն ատրճանակի նորը: Յուրիկի գլուխը պետք չի: Հասնում ա դրան:

2011-2012թթ.

Ողջույն, Ձմեռ պապիկ: Այս տարի ինձ պետք է քո կախարդական փայտիկը: Դասագրքում մի դաս եմ կարդացել, որ այդ փայտիկի միջոցով կարելի է կույրերին աչք նվիրել, հաշմանդամներին` ոտք, խուլերին` ականջ, աղքատներին` փող, հարուստներին էլ` ոչ մի բան, իսկ ինձ` դիմացի նոր ատամներ:

2012-2013թթ.

Ոչ մի  բան էլ չեմ ուզում: Ես հիասթափված եմ անցյալ տարվա քո աշխատանքից: Դիմացիս ատամները ծուռ են գալիս: Հիմա՛ր:

2013-2014թթ.

Ողջույն, Ձմեռ պա՛պ: Այս տարի կարդացել եմ նվիրածդ բոլոր գրքերը, չնայած որ չէի խնդրել: Դրանք բոլորն էլ հետաքրքիր էին: Ինձ նոր գրքեր նվիրիր, միայն հեքիաթներ չբերես: Անհետաքրքիր է, երբ միայն բարին է հաղթում: Հայրս ասում է, որ իրական գրքերում, հեղինակը թողնում է ընթերցողի եզրակացության վրա` արդյո՞ք վատ, թե՞ լավ էր ավարտը: Շատ կբերես:

2014-2015թթ.

Բարև պապ, ո՞նց ես: Էս տարի որոշել եմ քեզ քիչ նեղություն տալ: Պա՛պ, գիտես, որ հետաքրքրված եմ կենսաբանությամբ, ինձ միկրոսկոպ բեր: Իրականում ավելի հետաքրքիր ու զվարճալի է միկրոաշխարհը, որտեղ մարդ չի ապրում: Նման վայրում եմ ուզում ապրել, պա՛պ:

2015-2016թթ.

Պա՛պ, քեզնից ոչինչ չեմ ուզում: Ուղղակի թող առողջ տարի լինի, հաջողություններով լեցուն:

2016-2017թթ.

Ձմեռ պապի՛կ, ես դադարել էի հավատալ քո գոյությանը, մտածելով, թե հայրս է ինձ նվերներ բերում, բայց այս տարի ես համոզվեցի, որ գոյություն ունես: Այն ամենը, ինչ կա մեր երևակայության մեջ, արդեն իսկ գոյություն ունի: Կապ չունի, որ դու հեռու ես ապրում, կամ մարդիկ քեզ չեն տեսել: Դու կաս, որովհետև ես հավատում եմ, իսկ եթե մի բանի գոյությանը հավատում ես, ապա ողջ տիեզերքն է կանգնում կողքիդ ու նպաստում երազանքիդ իրականացմանը: Ամեն ինչ կախված է մարդու ցանկությունից: Ես ուզում եմ, հավատում եմ ու վստահ եմ, որ դու կաս: Երազանքներս թղթին չեմ հանձնի, դու արդեն գիտես, թե ես ինչ եմ երազում:

2017-2018թթ.

(Այս նամակը դեռ գտնվում է  գրելու փուլում):

Բարև ընկե՛ր: Ես 17 տարեկան եմ. չտարբերվող արտաքինով, մի քիչ վախկոտ ու մի քիչ փակ բնավորությամբ դեռահաս: Վախենում եմ տարբեր երևույթներից՝ բարձրությունից, մթությունից ու ամենասարսափելին՝ շներից: Վախենում եմ նաև կյանքի՝ իմ դիմաց դրած ընտրություններից, մեծանալուց ու հիասթափվելուց (ի դեպ, վերջին երկուսը ուղիղ համեմատական են իրար): Ինչևէ, չեմ ուզում շատ խորանալ, անցնեմ բուն թեմային:

Վերջերս տարբեր՝ ծանոթ, «կյանք տեսած», տարիքով մարդկանց հետ խոսակցություն եմ սկսում դեռահասության մասին: Ներկայացնեմ դրանցից մեկը՝ հարևանուհուս՝ Սեդա «տոտայի» հետ.

-Սեդա տոտա, հիշո՞ւմ ես քո պատանեկությունը:
-Հա, ոնց չէ: Ի՜նչ տարիներ էին, ամեն ինչ կտայի, որ գոնե մի օրով հետ դառնայի 16-18 տարեկան ժամանակներս:

-Ինչի՞, էդքան լա՞վ էր ամեն ինչ էն ժամանակ:

-Շա՜տ: Ա՛յ, մեր պատանեկությունը ուրիշ էր, բա չէ ձերը. ամբողջ օրը ինտերնետում:

-Դե ինչ անենք, դարի թելադրանքով ենք շարժվում: Բայց համաձայնիր՝ ինտերնետով, թե առանց դրա, դեռահասների համար ամեն ինչ շատ բարդ ա ու դժվար: Հենց 15-18 տարեկանն ա ամենադժվար տարիքը:

-Ի՞նչ ես խոսում: Էդ տարիքը ծաղկման տարիքն ա, ամենաերջանիկը պիտի լինի: Էդ հիմիկվա երիտասարդությունն ա բարդացնում ամեն ինչ: Հետո մեծանում ես, ու սկսվում են իսկական դժվարությունները: Անիմաստ բաների մեջ մի խորացիր ու վայելիր էս տարիներդ…

Ես աշխատում եմ այս նոտայի վրա միշտ ավարտել խոսակցությունը, լուռ համաձայում եմ ասվածների հետ, բայց իրականում լրիվ հակառակն եմ մտածում:

Ըստ իս, դեռահասությունն այն տարիքն է, երբ սկսում ես հասունանալ ու հասկանալ, թե ինչ է կատարվում աշխարհում: Հենց այս տարիքում է ամեն ինչ իրար խառնվում: Մտքերդ քոնը չեն, իսկ քո մտքերը չեն հասկացվում: Եթե հաշվի չառնենք շատ ու շատ դեռահասների համար մեկ խնդիրը՝ անպատասխան սերը, կան շատ ուրիշ կրիտիկական պահեր, որ անընդհատ կաթվածահար են անում մեզ՝ դեռահասներիս:

Կխոսեմ ամենահասարակից՝ մասնագիտության ընտրություն: Հենց այս տարիքում մենք պիտի ընտրենք կյանքի էնպիսի ուղի, որ հետո չզղջանք մեր ընտրության համար: Կյանքի համար ամենակարևոր ընտրությունը կատարում ենք այն տարիքում, երբ մենք կարող ենք մոտավորապես 2 ժամ հագուստ ընտրել խանութում, փորձել, փնտրել ու գտնել մեր ստանդարտներին համապատասխան հագուստ, գնել, հասնել տուն ու փոշմանել: Հասկանո՞ւմ եք: Էսպիսի հոգե-զգայա-կենսաբանական անորոշ վիճակում պիտի կատարենք ընտրություն ու այնպիսի ընտրություն, որը մեծ դեր կխաղա ոչ միայն մեր ապագա նյութական կամ անձնական կյանքում, այլև հսկայական հետք կթողնի մեր՝ որպես մարդ, որպես անհատականություն ձևավորվելու գործում: Այդպիսով ընտրում ենք ոչ միայն մասնագիտություն, այլ մի ամբողջ կյանք՝ հույսով, որ մի օր չենք արթնանա ու զղջա կատարած ընտրության համար:

Հ.Գ. Գուցե մտքերս ծայրահեղական թվան, բայց կարծում եմ ժամանակ առ ժամանակ պետք է հիշեցնել մեծերին՝ ինչ ասել է դեռահասություն և անցումային տարիք:

2017-ը նոր կյանքի սկիզբ էր, կամ էլ, այսպես ասած, հրաժեշտ մանկապատանեկան ու անհոգ կյանքին:

Իմ 2017-ը սկսվեց տևական բաժանումով՝ եղբայրս բանակ գնաց: Դրան հաջորդեց կյանքում առաջին այցս Ղարաբաղ, որին շատ էի սպասել: Ինձ համար այնտեղ ամեն բան հետաքրքիր էր ու հարազատ: Այնտեղ ակամա ուժ ստացա, որովհետև Արցախում չես կարող ուժեղ չլինել:

Մյուս ամիսներին պարապում էի ընդունելության քննությունների համար: Դիմորդ էի, շրջանավարտ: Վերջին զանգի փորձեր, վերջին դաս, ավարտական երդում ու վերջին անգամ դպրոցի դահլիճում կանգնած՝ թաց աչքեր: Հունիսի 30-ին գնացի վերջին քննությանս և ընդունվեցի ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ:

Համալսարան, նոր կյանք ու նոր ընկերներ: Այս կյանքի ընթացքին շատ արագ հարմարվեցի ու 12 տարվա վաստակավոր աշակերտից դարձա նորաթուխ ուսանող: Տես, աչքս թարթեցի, ու արդեն ավարտվում է առաջին կիսամյակը:

Դե ինչ, սիրելի 2017, գնա, միևնույնն է՝ միշտ էլ մնալու ես որպես նոր կյանքի սկզբի տարեթիվ:

Ողջո՜ւյն, ես Անուշն եմ: Ապրում եմ Երկիր մոլորակում: Հարյուրավոր գալակտիկաներից, միլիոնավոր աստղերից ու ինը մոլորակներից այն կողմ գտնվում է իմ աշխարհը: Այն լի է ուրախությամբ ու տխրությամբ, սիրով ու ջերմությամբ, հոգսերով ու խնդիրներով, հույսերով ու երազներով: Կարծում եմ՝ արդեն հասկացար, որ այն նման չէ Ալիսայի հրաշքների աշխարհին: Բայց ես սիրում եմ իմ փոքրիկ աշխարհն այնպես, ինչպես դու սիրում ես շոկոլադե պաղպաղակ:

Գիտե՞ս, թե որքան եմ փորձել ուղարկել քեզ այս նամակը, բայց հաջորդ վայրկյանին մտածել եմ, որ քեզ հետաքրքիր չի լինի կարդալ այնպիսի աշխարհի մասին, որտեղ հրաշքներ չեն լինում: Ո՛չ, չմտածես, որ ես հեքիաթային աշխարհներ չեմ սիրում: Անկեղծ ասած՝ եթե ինձ մնար, կուզեի, որ անունս Սպիտակաձյունիկ լիներ, իսկ աշխարհս՝ թզուկներինը:

Լսի՛ր, ես քեզ կպատմեմ մեր աշխարհի մասին: Ուզում եմ այն ներկայացնել իրական գույներով, այնպիսին, ինչպիսին կա: Քո բարության մոլորակից այն շատ է տարբերվում: Կարծում եմ՝ լսել ես, որ մեր աշխարհում կեղծիքն ու չարությունը երբեմն բույն են դնում. նրանք նման են թռչունների: Լսե՞լ ես կետուսի մասին: Նրա մարմնի գարշահոտ ճարպի մեջ գտնվում է անուշաբույր համպարը, որից ստանում են օծանելիք: Այդպիսին է նաև մեր աշխարհը: Այն արտաքինից կարող է վատը թվալ, բայց որքա՜ն բարություն կա ներսում: Քեզ ուզում եմ հրավիրել մեր աշխարհ, կարող ես գալ ընկերներիդ հետ:

Օ՜, մայրս է կանչում…

-Գալի՜ս եմ, մայրի՛կ:

Կներես, ընկեր, նամակս անավարտ մնաց: Ես այն էլի չուղարկեցի քեզ…

7:50: Զարթուցիչը զնգաց: Մի կերպ անջատում եմ և՛ հեռախոսիս, և՛ զարթուցիչի ձայնը, գրկում արջուկիս ու քնում, բայց հինգ րոպե հետո ինչ-որ բան հուշում է, որ ուշանալու եմ (այդպես էլ չիմացա, թե ով կամ էլ ինչ է դա): Արագ-արագ արթնանում եմ, կամաց-կամաց գնում լվացվելու ու մի կերպ գալիս եմ հագնվելու: Տաք-Տաք հագնվում եմ ու դուրս գալիս տանից: Փողոցը չոր է՝ ծածկված բաց դարչնագույն հողով, ծառերն ազատվել են իրենց հագուստից, մի՞թե չեն մրսում: Ծառերը, մարդիկ և կլիման հակասում են միմյանց: Երբ շոգ է, ծառերը ծածկված են սաղարթով, իսկ մարդիկ պայքարում են տապի դեմ, և հակառակն է լինում ձմռանը: Ինչևէ:

Ինչ-որ բանի պակաս կա իմ բնակավայրում, իմ մարզում: Սպիտակի պակաս կա, նրբության պակաս կա:

3:05: Վերջացան դասերը: Վերադառնում եմ դպրոցից: Դուրս եմ գալիս փողոց թե չէ՝ տեսնում եմ ձմեռվան պատրաստվող շատ մարդկանց: Ամեն մեկն իր գործին է: Վաչիկ «ձաձան» իր գառանն էր մորթում, մյուսները փայտն էին շարում՝ ցուրտ ձմռանը դիմակայելու համար, կանայք ծառերից ընկած վերջին տերևներն էին մաքրում գետնից: Չէ՞ որ ձմեռ է: Արարատի մարզում ձմռանը բնորոշ է միայն այն, որ առավոտյան խոսելիս գոլորշի է դուրս գալիս բերանից:

Արդեն երեկո է: Ականջի ծայրով լսում եմ «Լրաբերը»: Բոլոր մարզերում արդեն կա ձմռան շունչը, սպիտակը, սպիտակ հեքիաթը: Թարմություն, հանդարտություն ու մաքրություն բերողը:

Քննարկում էինք դասը, երբ ուսուցիչը հարցրեց.

-Ի՞նչ է հարկավոր ձեզ երջանիկ լինելու համար:

-Ձյուն,- պատասխանեցի ես:

Երազանք է դարձել ինձ համար ձյունը: Քայլում եմ փողոցով ու երազում, որ երկնքից սպիտակ մի փաթիլ ընկնի վերարկուիս վրա: Ի՞նչ է հարկավոր երազանքների իրականացման համար:

Հ.Գ. Կարծես թե քիչ-քիչ երազանքս իրականանում է:

Առավոտյան 6:27 Alarm-ն է զանգում:  Ինչ-որ սղոցող աղմուկ: Որովհետև մի բան վաղուց եմ հասկացել. սիրելի երգերը զարթուցիչ դնել չի կարելի: Սա նախնանախնական արթնացուցիչն է: Անջատում եմ, ժպտում. դեռ 2 ծըլնգ քնելու ժամանակ կա: 6:43 հաջորդ զանգն է: Երբեմն չձգելով ցավոտ պահը՝ հենց էդ ժամանակ էլ զարթնում եմ: Երբեմն էլ սպասում եմ 6:47-ին. (զույգ ու կլոր թվերը տանել չեմ կարողանում) հայրիկը թեյ է բերում ու համոզում, որ ես դժբախտ չեմ, որ բոլորն էլ ի վերջո արթնանում են: Սենյակում կատարյալ մութ է ու ցուրտ: Նայում եմ Արևիկին՝ քնած է: Մի օր ես էլ 4-րդ կուրս կլինեմ, եթե գոյատևեմ: Հագնելու բան եմ ընտրում՝ քանդրտում եմ դարակները, թափրտում շորերս, որովհետև եթե ես քիչ եմ քնում, թող մյուսները շատ հավաքեն: Գիտեմ՝ հիմարություն է, հատկապես, որ էդ «մյուսները» սովորաբար հենց ես եմ լինում: Աստիճաններով իջնելիս ուտում եմ, մեքենայում՝ կոշիկներիս թելերը կապում:

Միշտ ծայրահեղ ատել եմ ուշանալը: Արևը նույնիսկ կատակում էր, թե առաջին ժամադրությանս մի քանի ժամ շուտ եմ գնալու ու սպասեմ: Հիմա անտարբեր եմ: Ուսանողական ավտոբուսի շարժվելու ճիշտ ժամը անցել է: Հանգիստ եմ ու չեմ զանգում վարորդին, որ սպասի. ոնց էլ լինի, ուրիշ ուշացածներ ու զանգածներ կլինեն:  Ու, իհարկե, չեմ սխալվում: Բարձրանում ենք ավտոբուս: Տղաները տեղ են  զիջում: Ուզում եմ ասել՝ չէ, մերսի, նստեք: Չէ՞ որ ես գիտեմ, որ չի կարելի ամեն անգամ էդպես շահագործել նրանց: Բայց թքած, նստում եմ: Պատահում է՝ առանց շնորհակալություն հայտնելու:
Գիշերը մի 3-4 ժամ եմ քնում: Մի օր՝ 3 ժամ. դաս եմ անում, որ ուսանողականում քնեմ, մի օր՝ 4 ժամ. քնում եմ, որ ուսանողականում դաս անեմ: Էս ավտոբուսում միշտ Էդվարդ Նորթընի Fight Club-յան հայտնի դեմքով եմ, որովհետև everything is a copy of  a copy of a copy of a … Իջնելիս վճարում եմ մեր «անվճար ուսանողականին»: Վարորդը՝ Սիմոնը, որ իմ ու Արևի թեթև մտքով Սայմըն է դարձել, ինչպես միշտ, բարի-դեբիլոտ ժպտալով վերադարձնում է մանրը: Մոտավորապես էսպես ես բարևում եմ մետրոյի՝ ժետոն վաճառող կանանց: Ու ինչպես իրենք են իմ բարևն անպատասխան թողնում, էնպես էլ ես՝ Սայմընի ժպիտը:  Օրիգինալ սիրային եռանկյունի ենք:

Չեմ իջնում էնտեղ, որտեղ ԵՊՀ-ում սովորող երեխեքն են իջնում: Շատ քայլել ու մենակ քայլել: Սա, եթե դրական լիցքեր չի տալիս, գոնե բացասականից է մի քիչ մաքրում:
Հասնում եմ համալսարան՝ շնչակտուր: Կես ժամից ավել ժամանակ դեռ կա, բայց արագ քայլելը չբուժվող հիվանդություն է: Բարևում եմ շենքի մաքրուհիներին, գնում՝ 4-րդ հարկի հայելուն այցի: Դասամիջոցներին էստեղ փումփուլիկաաղջիկախառը ռոմանո վիճակներ են: Հիմա մենակ ես եմ: Օ՜, որքան գոհ է հայելին դրանից: Մեյքափով մաքրում եմ Էդվարդ Նորթընին, ժպիտ եմ նկարում ու գնում լսարան: Երաժշտություն եմ լսում, ծիտիկների հետ շփվում (Ռոմանոյի չէ՝ իսկական), գրատախտակին Բարսայի լոգոն նկարում, հաստ տառերով YNWA գրում: Հետո կամաց-կամաց գալիս են երեխեքը: Իսկ ես արդեն մի քիչ պայծառ եմ:  «Ինչի՞ ես տխուր» հարցի ամենահեշտ պատասխանն եմ գտել. ուղղակի աշխատում եմ տխուր չերևալ:
Դասերից հետո համալսարանում իվենթ կար: Էս անգամ մնացի: Արդեն ժամը 4-ն է, կուրսեցիներս տանն են, ես՝ երկրորդ տանս՝ Մետրոնոմում: (Եթե ուշացել ես ուսանողականից, հեհե, հաջորդ ավտոբուսը ժամը 6-ին է: Իսկ եթե դրանից էլ ես ուշանում, հաջորդը ուժս կինո ժանրից է, չեմ պատմի): Մտածում եմ, եթե Նոր տարվան Մետրոնոմի Հանրապետության նախագահը պարգևներ բաժանի, ինձ առաջինն ա «պատվավոր քաղաքացի» տալու: Բայց ես չեմ գնա, որովհետև ոչ մի տեսակի նախագահից չարժի մեդալ ստանալ, կամ ավելի ճիշտ՝ որովհետև հոգնած կլինեմ: Հետո կայարան եմ գնում՝ մետրոյում սիրահարվելով կամ էլի մետրոյին սիրահարվելով: Ավտոբուսում տեղ եմ պահում ու չվում պոնչիկանոց: Մի հատ թռչնի կաթ: Նայն, հարուստ չեմ, ուղղակի ատում եմ պոնչիկը:
Ավտոբուսը գնում է, գնում է, գնում է… Ես փակում եմ աչքերս, դնում ականջակալներս, որ չտեսնեմ, չլսեմ բարձրահասակ, մկանուտ տղաներին, որոնց կարող էի սիրահարվել, բայց որոնք ոստիկան են ու հրճված պատմում են, թե ոնց են ցուցարար ծեծել: Ավտոբուսը գնում է: Ես համարյա լացում եմ: Ավտոբուսը դեռ գնում է… Մի քանի հավերժություն անց քայլում եմ գյուղի մութ ու դատարկ փողոցներում ու 15 րոպեով սիրում մեր գյուղը: Հետո տանն եմ: Մի քանի ժամ նստում եմ անջատված, էս ընթացքում կարող եմ ժպիտոտ նկար փոսթել՝ տափակ գրությամբ կամ քո նկարը լայքել: Հետո, երբ կուրսեցիներս գնում են քնելու, ես միանում եմ ու անցնում դասի:
3-ն անց ա: Ուզում եմ օրագրիս պատմել, թե ինչքան սիրահարված եմ ու ինչքան կոտրված: Բայց հոգնած եմ, թող մնա վաղը:
…Հոգնած եմ AC/DC լսելուց ու երևակայելուց, թե Դինի Impala-յում եմ, ու սլանում ենք Թեքսասի անմեքենա, անծայր փողոցներով, երբ իրականում Սիմոն-Սայմընի ուսանողականում եմ, գնում ենք հավերժական հյուսիս-հարավով ու լսում «Գիտե՞ս՝ հիմա ինչ կուզեի»: Հոգնած եմ Լուսառատի փողոցներում Englishman in New York լսելուց, արթհաուս ֆիլմի աղջիկ ապրելուց, պարապելով ֆուտբոլ լսելուց…

Հահ, սրանք երևի անցյալում կմնան: Հիմա այնքան հոգնած չեմ, որ նյութ եմ գրում: Այսուհետ գոնե մի քանի ամիս Երևանում եմ ապրելու ու… Ու ուշանալու եմ դասից՝ առնվազն կես ժամ: Վրեժ է, սիրելի՛ս: