Նշանավոր անձնավորությունը նստում է Երեվան-Երասխավան ճեպընթացը:

-Վաղ առավոտ էր, ցուրտ, տեղական ժամանակով ժամը վեցը: «Երևան» կայարան կառամատույցի առջև կանգնած էր այն գնացքը, որը Հարավկովկասյան երկաթուղային տեղեկագրքերում մեծարվում է որպես «Երեւան-Երասխավան» ճեպընթաց:

-Ի՞նչ ես խոսում:

-Ճեպընթացը բաղկացած է վագոն ռեստորանից, մեկ ննջարան-վագոնից և երկու վագոնից, որոնք հարմարեցված են տեղական հաղորդակցության համար:

-Լսի: Ես էլ ու հավանաբար դու էլ հոգնած ենք: Էս ճեպընթաց չի: Էս սովորական գնացք ա, որը բաղկացած ա ընդամենը վագոններից: Ես քո հետախուզական արկածների ժամանակը չունեմ: Խելոք կնստես, որ մարդավարի հասնենք Արարատ: Լա՞վ:

-Սկսվե՜ց: Լսիր, քո աշխարհում բացի քեզնից ուրիշ էլ ո՞վ կա: Ախր, չե՞ս հասկանում էս ամենը պատահականություն չի: Ինձ տիեզերքն ա նույն ժամին ուղարկել, որ ինչ-որ սպանություն բացահայտեմ:

-Նախ, քեզ տիեզերքը չի ուղարկել, մամադ ա կանչել: Հետո էլ՝ ի՞նչ սպանություն: Գժվե՞լ ես: Էս արևելյան ճեպըթնացը չի, դու էլ Էրքյուլ Պուարոն չես:

-Պա՜հ, բա էն մարդը, որ վագոնի դռան մոտ փայլուն համազգեստով պճնված կանգնած է, հեչ նման չի՞ ֆրանսիական բանակի երիտասարդ լեյտենանտ Դյուբոսկին, ու որը հիմա խոսում է փոքրամարմին մարդուկի հետ, ինչպես գրքում էր:

-Չէ, Պուարո ջան: Էն մարդը լեյտենանտ չի, այլ Զորիկ ձյաձյան է, իսկ փոքրամարմին մարդուկը` տոմս հավաքողը:

-Սարսափելի ցուրտ է:

-Արդեն շարժվում ա գնացքը, կխնդրեի, որ դադարեցնես ստեպ-ստեպ պաճուճազարդ նախադասություններդ, որոնք արտասանում ես ամենանրբին հայերենով, քանի որ դու երբեք Պուարո չես դառնա:

-Բայց դու լրիվ Մսյո Բուկն ես, լսի:

Ես այս ոչ խոստումնալից զրուցակցիս հետ գնալու էի երկար ու անխուսափելի ճանապարհ, որն անցնելու էր Արարատյան դաշտավայրի գեղատեսիլ հովիտներով: Քամին սառն էր, ինչպես նրա անտարբերությունը, որը հետզհետե լցնում էր իմ համբերության բաժակը: Զրուցակիցս քնեց, իսկ ես պարապությունից սկսեցի ուսումնասիրել մարդկանց: Դիմացս մի կին էր նստած, որը հավանաբար անգլիացի էր: Երիտասարդ, բարեկազմ, սևահեր, արտաքինից մի 30 տարեկան: «Նա իրեն շատ անկաշկանդ, անկախ էր պահում և դատելով այդ ամենից նա չափազանց գործնական է»,-եզրակացրի ես: Հագին կար մուգ գունավորմամբ բարակ կտորից ճամփորդական զգեստ` չափազանց հարմար վագոնի պայմաններում: Վախեցած նայեցի կողքս` զրուցակցիս, ու հանգստացած շունչ քաշեցի, որ քնած է, թե չէ մտածածս լսելուց հետո կասեր` «Չէ՛, ինքն էլ միս Դեբենհեմը չի, Գայան ծյոծյան ա»:

Արդեն 30 րոպե ճանապարհ էինք անցել, բայց ոչ մի սպանություն չէր կատարվել: Ինչ անհետաքրքիր է, իզուր էի նախապատրաստել Պուարոյի կերպարը:

Հանկարծ տեսնեմ նույն կինը դուրս եկավ մեր վագոնից:

«Հետաքրքիր է»,- մտածեցի ես: Սկսեցի հետևել նրան, և տեսա, որ խոսում է մյուս վագոնի անծանոթ պարոնի հետ: Հազիվ լսեցի, որ տիկինն ասաց. «Շուտով ժամանակը կգա»: Ի՞նչ ժամանակ: Հա՜, հիշեցի: Սպասում են հարմար առիթի՝ սպանության համար: Ավելի լավ է արթնացնեմ նրան, որ հավատա ինձ: Բայց չէ, է, չի հավատա ինձ: Ես մենակ կբացահայտեմ էս ամենը: Լավ, բայց էս անգլիացիները լավ էլ հայերեն են խոսում, կմտածես, թե հայ են: Այս ամենը ծրագրել են, զուտ իրականությունը թաքցնելու համար:

Քիչ ժամանակ հետո նույն տիկինը բաժակով ջուր բերեց իր մոտ նստած ծեր կնոջը: Բայց դե ես հո՞ հիմար չեմ: Էդ ջուր չի: Էդ թույն ա: Ուրեմն էս ծեր կնոջն են ուզում սպանել: Ինչ մեղք է, շատ անուշիկ տատիկ է:

-Հը՞ն, դիմանո՞ւմ ես պարապությանը,- արթնացավ նա այն ժամանակ, երբ պետք չէր:

-Չէ՜:

-Ի՞նչ՝ չէ: Չե՞ս դիմանում:

-Հա, հա:

-Հա, հա՞:

-Չէ, չէ, չէ՜…

-Թե մի բան հասկանում եմ…

Հենց այդ ժամանակ տատիկը խմեց ինչ-որ նյութով լի բաժակը: Ես հասկացա, որ ամեն ինչ կորցրեցի: Ստուգեցի դեղատուփս: Տեսա, որ մոտս միայն «Մեզիմ» է: Էդ դեղն էլ, միայն ստամոքսի խանգարման համար էր կարծեմ օգտագործվում: Երևի: Ուֆ… Ամեն ինչ կորավ: Վայ, ոնց նշտարիկով կսպանեի սրան: Ասա` քնած էիր, քնեիր, մտածեցի ես:

Էդ պահին նկատեցի, որ տատիկը գունատվեց ու սկսեց դժվար շնչել: Չհամբերեցի ու մոտեցա:

-Տատիկ ջան, էն բաժակի միջինը ամբողջությամբ խմեցի՞ր:

-Հա: Դո՞ւ էլ էիր ծարավ:

-Մոտս միայն էս դեղն է: Կուզեի օգնել: Բայց երևի ուշ է:

-Ի՞նչ իմացար:

-Դե ես գիտեի, որ էն երիտասարդ կինը վատ մտադրություններով էր կողքդ:

-Աղջիկս էր:

-Բայց ինչ դաժան ա, ո՞նց եք դիմանալու էս ցավին: Աղջիկը… Մորը…

-Վիրահատված եմ, ու նարկոզից նոր եմ դուրս եկել: Իմ դեպքում դաժան չի, նորմալ է:

-Ո՞նց, բա ձեզ չպիտի սպանեի՞ն:

-Եթե վիրահատությունը սպանություն է, ուրեմն 13-րդ անգամ եմ սպանվում:

-Հա-, հուսահատված ասացի ես:

Փաստորեն տատիկի մոտ հետվիրահատական շրջան էր, ոչ թե թունավորում, իսկ երիտասարդ կինը` անգլիացի չէր, այլ տատիկի միակ հայ դուստրը, որը խնամում էր նրան: Ես էլ Պուարոն չէի, որը ճեպընթացից դուրս եկավ Արարատի կանգառում, իսկ նա` նա էր, սառը ինչպես անտարբերությունը և իրական, ինչպես մսյո Բուկը:

Սեպտեմբերյան բա՛րև, ընկե՛րս: Հուսով եմ՝ դու էլ ինձ նման ուրախ ես, որ վերջապես նորից դպրոց ենք գնում: Ես ուրախ եմ, որ ամեն առավոտ մոխրագույն երանգ ստացող երկնքին բարև եմ ասելու: Ամեն օր վաղ եմ արթնանալու, բայց մեկ է՝ ուշանալու եմ:

Վերջին շրջանում ահավոր շոգի պատճառով ես շատ էի կարոտում աշունը: Հիմա կմտածես՝ երևի չեմ սիրում աշունը, բայց չէ, սիրում եմ: Չէ՞ որ աշունը սկիզբ է, նոր բանի սկիզբ:
Մի պահ պատկերացրու, որ ժամերով կարող ես քայլել փողոցով, զգալ տերևների խշշոցը կամ սենյակում նստել, տաք թեյ խմել, դիտել ամենասիրելի մուլտֆիլմն ու լսել, թե ոնց է անձրևը թակում պատուհանը: Հը՜մ, հավե՜ս:
Այսօր ուզում եմ քեզ պատմել տպավորություններիս մասին: Հիշո՞ւմ ես՝ ասել էի, որ շատ եմ կարոտել դպրոցս: Գիտե՞ս, երեկ, երբ դպրոց մտա, զգացի, որ ամեն ինչ նույնն էր:
Հա, նույն աղմկոտ միջանցքները, ուսուցիչների նույն բարի դեմքերը, նույն արտահայտությունները. «Լավ անցկացրի՞ք արձակուրդները», «Այսօր դաս չեմ հանձնարարում, բայց մյուս ժամից կլրջանաք ու կսկսեք սովորել», «Բան չմնաց, երեխեք, լավ սովորեք, արդեն մեծ եք»:
Ես էս ամեն ինչն էի կարոտում:
Հիմա համոզված կարող եմ ասել, որ դպրոցական տարիներից լավ բան չկա: Այն մաքրությունն ու պարզությունը, որ կա այդ տարիների մեջ, դու ոչ մի տեղ չես գտնի, ընկերս:
Երբ մի պահ հետ ես նայում, այ, հենց այդ ժամանակ հասկանում ես, թե ոնց մեծացար, երբ կողքիդ կանգնած են փոքրիկ, աչքերը լայն բացած մարդուկներ, որոնք արդեն աշակերտ են: Ու հիմա սրտի թրթիռով ես նայում կրտսեր ու ավագ սերունդներին:
Ամուր պահենք այս տարիները:

Երբևէ ցանկացե՞լ ես լինել Փոքրիկ Իշխանը: Ես ցանկացել եմ: Հա, անհավանական բան է, գիտեմ: Դու էլ ես, չէ՞, մտածել, թե ինչ կանեիր, եթե լինեիր նրա փոխարեն: Ես էլ եմ մտածել: Երբ գիշերը պառկում եմ քնելու, չէ, չեմ քնում, խաբում եմ կոպերիս, իսկ միտքս ու ուղեղս արթուն են մնում: Գիտե՞ս՝ ինչու, ես մտովի քայլում եմ այն անապատով, որով անցել է նա: «Խոսում եմ» աշխարհագրագետի, լապտերավառի, բաոբաբների հետ: Շոյում եմ իմ վարդի գլուխը, չէ՞ որ նա ամենակարևորն է աշխարհում: Նայում եմ վերջալույսին: Փոքրիկ Իշխանն էր ասում. «Մի օր ես քսաներեք անգամ տեսա, թե ինչպես է մայր մտնում արևը»:
Գիտե՞ս… Երբ շատ տխուր ես լինում, լավ է վերջալույսին նայել: Ուրեմն այն օրը նա շատ տխուր էր:
Երևի բոլորն էլ իրենց տխրության ինչ-որ պահի մտովի հիշել են Փոքրիկ Իշխանին, քայլել նրա խոսքերի հետ, մտածել, չէ՞ որ սովորական բառերը խանգարում են լավ հասկանալուն:
Ուրեմն տխրության մեջ էլ գեղեցկություն կա:
Երբ առաջին անգամ էի կարդում գիրքը, անհետաքրքիր էր թվում, դե, այն գիրք է մեծահասակների համար: Բայց հասկացա, որ մեծահասակները երբեք ու ոչինչ չեն հասկանում, իսկ երեխաների համար դժվար է դա նրանց բացատրելը:
Դրա համար սա թող լինի իմ ու քո փոքրիկ գաղտնիքը: Վերցրու, կարդա ու դիր դարակումդ:

Գրիչը ձեռքիս՝ մտածում եմ, թե ո՞րն է իմ կյանքի գլխավոր պակասը, ու հիշում եմ, որ մի անգամ մտերիմներով զրուցում էինք Հայաստանի վատ կողմերից, ու հանկարծ նրանցից մի տղա, որն ապրում է նյութապես ապահով պայմաններում,ասաց, որ մենք չպետք է բողոքենք Հայաստանից, որովհետև այստեղ ամեն ինչ էլ կա: Իսկ ընկերուհիս դրանից հետո ասաց, որ եթե նա էլ տարվա ընթացքում շատ կարճ ժամանակով ապրեր իր հոր հետ, դժվար թե նույնն ասեր:

Այո, հիմա ասում եմ, որ իմ կյանքում պակաս է հայրս, որը Հայաստանի շատ հայրերի պես ընտանիքը պահելու համար մեկնել է արտագնա աշխատանքի:

Տարվա ընթացքում մի որոշ ժամանակ եմ հասցնում նրան տեսնել, կամ էլ, լինում են տարիներ, որ ընդհանրապես չեմ տեսնում: Սա միայն իմ կյանքի պակասը չէ: Եթե հարցնես, 10-ից 8-ը կասեն, որ իրենց կյանքում էլ կա այս պակասը:

Իսկ ինչի՞ համար: Ո՞վ կտա այս հարցի պատասխանը, ո՞վ կլրացնի երեխայի կյանքում հոր պակասը:

Իմ կյանքում պակաս է հայրս, պակաս է լիարժեք ընտանիքս:

Գիտե՞ք՝ գրքերի պակասը կլրացնես մի ամսում մի քանիսը կարդալով, վիտամինի պակասը՝ մրգերով: Իսկ այս պակասը երբեք չի լրացվի, որովհետև ընտանիքը մարդուն պետք է յուրաքանչյուր րոպե, ժամ ու պահ:

Ամեն մարդ ունի իր առջև դրված նպատակներ ու երազանքներ։ Դե, բնականաբար ես նույնպես ունեմ։ Երբ փոքր էի, գիտեի` ինչպես իրականացնել։ Շատ հեշտ մի միջոց էի գտել. կախարդական փայտիկ էր պետք։ Դե, մուլտֆիլմերի ազդեցության տակ էի։ Եթե դպրոցում լավ սովորեի, ինձ կտային այդ փայտիկը, բայց ամեն բան այդքան հեշտ չէր։ Հիմա արդեն փոխադրվել եմ իններորդ դասարան ու բավականին լավ եմ սովորում։ Հիմա կասեք` իսկ ո՞ւր է փայտիկը։ Դե ոչ, արդեն գիտեմ` չկա նման փայտիկ, ու մարդ ինքնուրույն պետք է կարողանա հասնել իր նպատակներին և իրականացնել երազանքերը։

Հա, մոռացա ասել, թե կախարդական փայտիկով ինչ պիտի անեի։ Մտածում էի հենց ունենամ, պետք է կրկնօրինակը ստեղծեմ, որպեսզի եթե կորցնեմ, էլի մեկը  ունենամ։ Մի մեծ տնակ էի ուզում, որի մեջ կլինեինք ընկերուհիներով ու կխաղայինք։ Տատիկիս հետ նույն սենյակն ունեինք, և ինձ համար առանձին սենյակ էի ուզում։ Նաև ուզում էի մեր տունը մեծացնել ու ավելի գեղեցկացնել։ Դրանից հետո փայտիկը կտայի եղբորս, նա էլ հայրիկին, հետո մայրիկին ու բոլորիս երազանքները կկատարեր։ Ճիշտ է, ես չունեցա այն, ինչ երազում էի, բայց ասում են, եթե մի բան շատ ես ուզում, կատարվում է։ Հիմա ներքուստ էլի հավատում եմ փայտիկի գոյությանը և երազանքներ ունեմ։ Շատ եմ ուզում խաղաղ ապրել, ուզում եմ բոլորը առողջ լինեն։ Այսքան տարիների ընթացքում հասկացել եմ, որ երջանկությունը  առանձին սենյակ ունենալու և մեծ տան մեջ չէ, բայց էլի ուզում եմ այդ գեղեցիկ տունը և իմ առանձին սենյակը։ Երբ մի քիչ էլ մեծանամ և լավ աշխատանք ունենամ, կփորձեմ իրականացնել դա։

Իհարկե, իմ երազանքներն այսքանով չեն ավարտվում, ավելին՝ դեռ նոր են սկսում, սակայն դրանց մասին առայժմ կլռեմ։ Երբ իրագործվեն առաջին մի քանիսը, կսկսեմ մտածել նորերի մասին։ Չէ՞ որ մարդ պետք է միշտ երազանքներ ունենա:

Սառն արևի ցոլքերն ընկել էին գյուղի վրա: Օրը հուսադրող չէր, բայց, ինչպես ասում են, հույսը վերջում է մահանում: Դուրս եկա տանից: Մանկապարտեզ պիտի գնայի՝ եղբորս վերցնելու: Մանկուց սիրել եմ անձրևային եղանակը: Ինձ միշտ թվացել է, որ անձրևը մեր վրայից մաքրում, տանում է այն, ինչ մենք խնամքով թաքցնում ենք ուրիշներից: Հիմար միտք է, գիտեմ:

Քայլում էի դեպի մանկապարտեզ, որն այնքան էլ հեռու չէ մեր տնից, բայց անձրևի մանր կաթիլները ճանապարհը կարծես մի քանի կիլոմետրով երկարացրած լինեին:
Նայում էի երկնքին ու ինքս ինձ հարց տալիս՝ տեսնես կա՞ սրանից ավելի սիրուն երևույթ: Կարծում եմ՝ չկա:

Վերջապես հասա, եղբորս հետ սկսեցինք կամացուկ վազել: Անձրևը սաստկանում էր: Դե, վազելն իմ սրտով չէր, բայց երեխան կթրջվեր:
Ինչևիցե, ես վայելում էի անձրևի կաթիլները, անձրևի հոտը:
Երբևէ զգացե՞լ եք անձրևից հետո եկող հոտը: Հրաշալի է, չէ՞:
Դե, յուրահատուկ են ամառային անձրևները: Նկատե՞լ եք՝ ծառերը ոնց են հրճվում անձրևի կաթիլներից: Ոնց է անձրևը խուտուտ տալիս թփերին, շոյում ասֆալտը, պար գալիս անցորդների հետ, երազանքների գիրկն ուղեկցում ինձ ու քեզ…
Ես առաջին անգամ զգացի, թե ոնց անձրևը դիպավ ոսկորներիս, առաջին անգամ վախից դողացի: Ես անձրևն իրապես զգացի առաջին անգամ…