lilit vardanyan

Չտաքացնող կոշիկներով ջրափոսի մեջ

Ձեռքերս չորացել են: Ոտքերս մշտապես սառն են: Իսկ բակի ծիրանենու տերևները չորացել ու թափվել են:

Արդեն կարող եմ հագնել ոտքերս չտաքացնող աշնանային կոշիկներս ու տրորել չորացած տերևները: Քայլում եմ մեջքս ուղիղ, արագ, վստահ: Այնպես, որ աշնանային, ոտքերս չտաքացնող կոշիկների ձայնը որքան կարելի է համահունչ ու բարձր լսվի: Կանգնում եմ իմ դիմաց հայտնվող յուրաքանչյուր տերևի վրա, որ լսեմ աշնան ձայնը:

Քայլում եմ աշնանային անձրևի ժամանակ, որպեսզի զգամ աշնան անձրևի հոտը: Չտաքացնող կոշիկներով մտնում եմ ջրափոսի մեջ: Մեկ է, ոտքերս չեն թրջվի: Մեկ է, ոտքերս միշտ սառն են:

Արդեն կարող եմ հագնել իմ սիրած վերնաշապիկներն ու ջինսե վերարկուն:

Սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, նոյեմբեր: Այնքան սիրուն է հնչում: Ամիսներ, երբ չեմ անհանգստանում արևից ալերգիայիս համար: Բայց նաև չեմ բողոքում արևի բացակայության համար:

Աշուն, երբ սպասում եմ աշնանային անձրևներին, այն օրվան, երբ կարող եմ հագնել ոտքերս չտաքացնող աշնանային կոշիկները, անհամբեր սպասում եմ՝ երբ կարող եմ ուտել ցիտրուսային մրգեր: Թե երբ կարող եմ նարինջ, մանդարին ուտել, կիտրոնով թեյ խմել: Ցիտրուսներից ալերգիան իմ աշնանային ալերգիան է: Միակ ալերգիան, որից երբեք չեմ զզվի:

Հաշվում եմ, թե երբ է գալու ծննդյանս օրը: Սիրում եմ նոյեմբերը: Այդ ժամանակ արդեն կան ցիտրուսներ: Արդեն կարող եմ հագնել իմ գնած նոր աշնանային շորերը: Կարող եմ դնել աշնանային գլխարկներս: Կարող եմ ընտրել՝ կարմիր, թե մոխրագույն, որովհետև պահարանումս միայն այդ գույներն են: Կարող եմ նոր սանրվածք անել: Էլ ոչ ոք չի հարցնի, թե ինչու են մազերս սպիտակ, որովհետև աշնանը սպիտակ մազերս չեն փայլում:

Նոյեմբեր: Այդ ժամանակ ձեռքերս շատ չոր են, իսկ ոտքերս ավելի սառը, քան սեպտեմբերին:

Աշուն: Երբ ուզում եմ փաթաթվել տաք ծածկոցի մեջ, խմել կիտրոնով թեյ, գիրք կարդալ ու լսել աշնանային անձրևի ձայնը: Երբ կարող եմ նկարագրել այս իրավիճակը, բայց երբեք չիրականացնել:

Աշուն է: Ես ծնվել եմ աշնանը: Աշնանը ես այնպիսին եմ, ինչպիսին կամ, որովհետև ձեռքերս միշտ չոր են, իսկ ոտքերս երբեք չեն տաքանում:

Moving ideas forward, Մոնտենեգրո. օր 4-րդ

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Վերջին անգամ, որ գրել եմ, թուղթ ու գրիչն էր թրենդի մեջ:

Շատ բան է փոխվել:

Էն ժամանակ սովորում էի դպրոցում ու «Մանանայի» սան էի, իսկ հիմա… Հա, հիմա կոնկրետ ես էլ չգիտեմ, բայց սան չեմ, դպրոցն ու համալսարանն էլ ավարտել եմ:

Բայց մենակ իմ կյանքում չի, որ շատ բան է փոխվել վերջին մի քանի տարում:

«Մանանան» էն ժամանակ չուներ ամեն օր թարմացվող կայք, իմ ու «Մանանայի» ընկերների շրջապատն էլ ավարտվում էր Երևանով:

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Ահագին նմանություններ ունենք ես ու «Մանանան». նույն թվին ենք ծնվել, նույն ընկերների շրջապատը ունենք ու էլի ընդհանուր բաներ ունենք. երևի գիտեք արդեն:

Վերջը:

Այսօր Moving ideas forward ծրագրին ինձ հետ մասնակցող Աննան, Անուշը, Լիլիթը և Սուրենը ինձ ասացին, որ իմ հերթն է գրելու: Ես ճիշտ է, իրենց թարս նայեցի, բայց իրենք շատ էին:

Այսօր ծրագրին մասնակցող կազմակերպությունների մասնակիցներին ժամանակ տրվեց մտածելու իրենց կազմակերպությունների ռազմավարության մասին: Մենք հենց սկզբից շատ ուրախացանք, քանի որ վերջապես կարող էինք հայերեն խոսել իրար հետ:

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Մոռացանք` ինչ հարցերի պետք է պատասխանեինք, ինչքան ժամանակ էին մեզ տվել, ու սկսեցինք իրար հետ վերհիշել, թե ինչ հավես բաներ ենք արել «Մանանայում»: Մեր հիշած բաները իրարից տարբերվում էին, քանի որ տարբեր ժամանակներից ենք «Մանանայի» հետ կապված: Հետո սկսեցինք մտածել, թե էլ ինչ կուզենայինք անել: Բլոկնոտի մի քանի էջ լցվեց, մեր հավեսները` նույնպես: Մեզ տված ժամանակն ավարտվեց, բայց մենք դեռ ուզում էինք իրար հետ քննարկել մեր անելիքները:

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Մեր գաղափարները իրագործելու քայլերը մտածեցինք արդեն ընթրիքի ժամանակ:

Ես հիմա էլի թղթի վրա եմ գրում, բայց իմ ու «Մանանայի» կյանքում կարծես թե նոր փոփոխություններ են սպասվում:

Moving Ideas Forward, Մոնտենեգրո. Օր 3-րդ

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Փոքրիկ տոթ սենյակում երկու սեղաններից մեկի շուրջ նստած երկու տղամարդ լուռ փազլ են հավաքում, երկուսն էլ՝ թղթե բացիկների համար զարդանախշեր պատրաստում։ Չորս կին ուշադրությամբ եւ առանձնահատուկ հոգատարությամբ հետևում են նրանց, որպեսզի հանկարծ իրենք իրենց չվնասեն։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Կանանցից մեկը՝ «Ադրիա Բար» ասոցիացիայի նախագահ Մարթա Անջելիչը պատմում է, թե ինչպես է կազմակերպությունը զբաղվում հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց խնամքով.

-Հիմա վեց անձ ունենք մեր խնամքի տակ, դե, իրականում չորսն են, որովհետեւ օրենքը պարտադրում է, որ յուրաքանչյուր հաշմանդամություն ունեցող անձին խնամի գոնե մի աշխատակից, իսկ մենք հիմա միջոցներ չունենք ավելի շատ մարդու վճարելու համար։ Ճիշտ է՝ կան նաև այլ կազմակերպություններ, որոնք զբաղվում ենք հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնամքով, բայց նրանց շահառուները անչափահասներ են. հենց դառնում են 16 կամ 18 տարեկան, ամբողջ խնամքը մնում է ընտանիքի անդամների վրա։ Մենք աշխատում ենք հիմնականում մեծահասակների հետ որպես ցերեկային խնամքի կենտրոն, քանի որ չնայած տարիքին, նրանց դեռ անհրաժեշտ է այդ հոգատարությունը։ Նրանց միտքը մանկան մտքի մակարդակի վրա է մնացել, բայց պահանջմունքները նույնն են, ինչ հասուն մարդկանցը։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Առաջ կային հատուկ մանկատներ, որտեղ ծնողները հանձնում էին մտավոր խնդիրներ ունեցող երեխաներին, ում չէին կարողանում համապատասխան խնամք տալ։ Մեծ դժվարություններից ու երկար պայքարից հետո նման հաստատությունները փակվեցին։ Դրանց փոխարեն հիմա գործում են ցերեկային խնամքի կենտրոններ՝ ինչպիսին և մերն է։ Այս կենտրոնները հնարավորություն են տալիս հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց չկտրվել ընտանիքից, և միևնույն ժամանակ, ստանալ անհրաժեշտ խնամքը։ Մեր կենտրոնում մարդիկ կարող են օգտվել հոգեբույժի, թերապևտի և սոցիալական աշխատողների ծառայություններից։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Որոշ ժամանակ առաջ ֆինանսավորվող ծրագիր ունեինք, որի շնորհիվ կարողանում էինք աշխատել 12 հաշմանդամություն ունեցող անձանց հետ։ Նրանց անգամ ուտելիքով և տրանսպորտով էինք ապահովում։ Հիմա նրանցից ութը սպասողների ցուցակում են՝ թե տարածքային, թե ֆինանսական սահմանափակումների պատճառով։

Բար քաղաքի տեղական ինքնակառավարման մարմինները ոչնչով չեն օգնում, անգամ այս խնդիրներով  զբաղվող և օրենսդրությունը  կազմող փորձագետները ոչ միշտ են ճիշտ լուծումներ առաջարկում։ Նրանք խնդիրը ճանաչում են միայն տեսականորեն՝ ստատիստիկ թվերի ու վերլուծությունների հիման վրա։ Բացի այդ, գրեթե ամեն կառավարության այս ոլորտի աշխատակից մի հասարակական կազմակերպություն ունի իր անվամբ գրանցված, որը դիմելով տարատեսակ ֆոնդերի, կատարում է հենց այն աշխատանքը, որը իրենք պիտի կատարեին որպես կառավարության աշխատակից։ Մենք նախընտրում ենք աշխատել հենց ծնողների հետ, նրանցից լավ ոչ ոք չի պատկերացնում, թե ինչ խնդիրների կարող են բախվել իրենց երեխաները և ընտանիքները։

 

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Երբ տղաս ծնվեց, իմացանք, որ հաշմանդամություն ունի։ Ամեն ինչ անում էի, որ նրա համար լավագույն խնամքն ապահովեմ։ Ընթացքում իմացա, որ մեր քաղաքում միայն ես չեմ, որ բախվել եմ նման խնդրի, ծանոթացա այլ մայրերի հետ, միասին էինք գտնում լավ մասնագետների, որոնք աշխատում են այս ոլորտում։ Այդպես որոշեցի ստեղծել ասոցիացիան, որպեսզի օգնեմ ինձ նման ծնողների, որոնք նույն իրավիճակում են հայտնվել։

Արդեն մոտենում էր զբոսանքի ժամը։ Տիկին Մարթան, ավարտելով զրույցը, թևանցուկ արեց փազլն ավարտած որդուն։ Նրանք դուրս եկան փոքրիկ ու տոթ սենյակից՝ քայլերն ուղղելով դեպի Սուրբ Հովհաննես Վլադիմիրի տաճարը։

Առաջին քայլերը

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

Նախորդ հարցազրույցից հետո ինձ շատ հետաքրքրեց վիրտուալ իրականության գաղափարը, և ես որոշեցի անել ևս մեկ հարցազրույց` այս անգամ Ֆրանսիայից ժամանած Շերին Լակդարի հետ:

-Ներկայացեք խնդրում եմ:

-Ես Շերին Լակդարն եմ` «Էրվե» կազմակերպության համահիմնադիրն եմ: Կազմակերպությունը զբաղվում է իմերսիվ տեխնոլոգիաներով, որոնցից են` վիրտուալ իրականությունը, լրացված և միքս իրականությունները: Այսպիսով, մենք զարգացնում ենք դրանց բովանդակությունը որպես ապրանք, ինչպես նաև երբեմն ստեղծում ենք ծրագրային ապահովումներ վիրտուալ իրականության մեջ կինոթատրոնի դահլիճների ստեղծման համար:

-Ինչպե՞ս իմացաք Երևանում անցկացվող Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովի մասին և ինչպե՞ս եկաք այստեղ:

-Մենք արդեն երկու տարի է, ինչ համագործակցում ենք «Institut français»-ի հետ, այսպիսով, իրենք մեզ զանգահարեցին գագաթնաժողովի ընթացքում Ֆրանկոֆոն ավանին մասնակցելու համար: Եվ հենց այդպես մենք հայտվեցինք այստեղ:

-Նախկինում եղե՞լ եք Հայաստանում:

-Ոչ, սա իմ առաջին այցն է Հայաստան:

-Ի՞նչ տպավորություններ ունեք Հայաստանից:

-Շատ եմ հավանել, շատ գեղեցիկ է: Դե, իրականում դեռ ժամանակ չեմ ունեցել Հայաստանին լավ ծանոթանալու համար, քանի որ այստեղ շատ աշխատանք կա անելու, բայց անպայման մի քանի օր կտրամադրեմ տեսարժան վայրեր այցելելուն:

-Ըստ Ձեզ` ինչպե՞ս կարելի է Հայաստանում զարգացնել ֆրանսիական մշակույթը:

-Կարծում եմ` պետք է զարգացնել փոխանակումները, որպեսզի մարդիկ շարժվեն, որպեսզի այդ շարժը լինի հայերի և ֆրանսիացիների միջև, ինչու ոչ, նաև դասընթացներ և կրթական միջոցառումներ լինեն այս երկու երկրների միջև: Հիմա այստեղ շատ դպրոցներ կան, ինչը, կարծում եմ, այս զարգացման համար առաջնային է: Էլ ի՞նչ կարող ենք անել… Ուտել հայկականը Ֆրանսիայում և ֆրանսիականը` Հայաստանում:

ella mnacakanyan yerevan

Ֆրանկոֆոնիան ու Հայաստանը. պատվիրակությունների ուղեկցորդ

Դե, երևի արդեն կարդացել եք Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովի օրերին կամավոր երեխեքի նյութերը իրենց կամավորական փորձի մասին օդանավակայանում, հյուրանոցում, Ֆրանկոֆոնիայի ավանում և այլուր, ու ես մի քիչ ուշացած եմ (դե՜, ինչպես միշտ, էլի), բայց, այնուամենայնիվ, ես էլ մի քիչ պատվիրակություններին ուղեկցելու մասին պատմեմ: Չգիտեմ՝ երեխեքը պատմել են արդեն, թե չէ, բայց նախորդող շաբաթվա համար հավաքագրվել էին 1000-ից ավելի կամավորներ ու նրանց դեռ ամառվանից փորձում էին համակարգել 5 խմբի մեջ՝ օդանավակայան, հյուրանոցներ, Ծիծեռնակաբերդ, Մարզահամերգային համալիր ու պատվիրակությունների ուղեկցում: Դե՜, երկար դես ու դեն ընկնելուց հետո էնպես ստացվեց, որ ես վերջնականապես «հաստատվեցի» վերջին խմբում, ու ամեն ինչ սկսվեց:

Չգիտեմ, մյուս խմբերի կամավորներին` ոնց, բայց մեզ այնքան էին նախապատրաստական աշխատանքների համար ԱԳՆ կանչում, որ երբեմն թվում էր՝ իմ երկրորդ տունը ոչ թե դպրոցն (արդեն համալսարանն) է, այլ նախարարությունը: Բայց խնդիրն այն էր, որ նախապատրաստական աշխատանքների էությունն այդպես էլ շարունակում էր սահմանափակված մնալ միայն թեորիայի՝ հսկայածավալ ինֆորմացիայի ու պարտականությունների ցանկի մեջ, որից գլուխ սկսեցինք հանել միայն վերջին մեկ շաբաթը՝ մեր պատվիրակությունների անուններն ու տվյալներն իմանալուց հետո: Ի դեպ, դրան մենք սպասում էինք անհամբեր ու մի թաքուն վախով, որովհետև սրտի խորքում բոլորս էլ հույս ունեինք ստանալ Ֆրանսիայի կամ գոնե Կանադայի պատվիրակությունները (դե՜, Մակրոնին կամ Թրյուդոյին անգամ մոտիկից տեսնելն էր շատերի համար երազանք, ուր մնաց՝ ուղեկցելը) ու չստանալ այնպիսի մի երկիր, որի անունն անգամ չենք լսել երբևէ (իսկ դա շատ էլ հնարավոր էր Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպությանն անդամակցող երկրների ցանկը տեսնելով): Եվ քանի որ Արտաքին գործերի նախարարությունն աշխատում է այնպես, ինչպես մեր գյուղի սովետական սառնարանն ամռանը, մենք այդ լուրը ստացանք մեր պատվիրակությունների ժամանումից 5-6 օր առաջ միայն՝ շատ սպասված հեռախոսազանգի միջոցով:
-Էլլա ջան,- այն պահին, երբ լսափողի այն կողմից պիտի լսվեր այդքան սպասված երկրի անունը ես հստակ զգում էի սրտիս զարկերի արագությունը՝ չնայած ավտոբուսում եղած աղմուկին, որովհետև ընկերներիս փորձից արդեն գիտեի, որ կարող է հնչել Մոզամբիկի, Տոգոյի կամ, ասենք, Սենթ-Լյուսիի անունը,- Դուք ուղեկցելու եք Ուրուգվայի պատվիրակությանը,- ես երևի թեթև ժպտացի,- Ձեզ կուղարկենք պատվիրակության տվյալները:
-Շնորհակալություն,- ասացի ես ու անջատեցի հեռախոսս՝ մտածելով, որ ամեն դեպքում բախտի հարցում բախտս բերել է:
«Ուրուգվա՞յ: Վատ չի: Դե՜, առնվազն գիտեմ՝ աշխարհի որ կետում է գտնվում, որն է մայրաքաղաքը, պաշտոնական լեզուն ու կրոնը: Հա՜, մեկ էլ հիշում եմ, որ Ուրուգվայն է առաջինը ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը: Դրոշն էլ կապտավուն է կարծեմ: Չէ՜, ահագին էլ բան գիտեմ փաստորեն: Նույնիսկ լավ է: Գուցե մի քիչ իսպաներեն էլ խոսեմ դեռ»:
Պարզվեց, որ բախտի հարցում բախտս ոչ թե մի քիչ, այլ շատ էր բերել: Իմ ուղեկցությանը վստահված պատվիրակությունը բաղկացած էր միայն մեկ անդամից՝ Ուրուգվայի դեսպանից, ով նաև պատվիրակության ղեկավարն էր, Մշտական խորհրդին, Նախարարական խորհրդին և բուն գագաթնաժողովին Ուրուգվայի ներկայացուցիչը, իսկ ինչպես պարզվեց նաև հետագայում՝ մի հրաշալի, լատինաամերիկյան կոլորիտով անձնավորություն, որի հետ լեզու գտնելը բավականին հեշտ էր՝ չնայած երբեմն-երբեմն պատահող «դեսպանային» կամակորություններին ու սկզբունքայնությանը: Դե՜, առնվազն պատասխան ստանալու համար նրան պետք չէր դիմել «Ձերդ գերազանցություն»-ով՝ ի տարբերություն որոշ այլ պատվիրակությունների անդամների, իսկ մեզ տրամադրված մեքենայում նա հայտնվում էր միայն այն բանից հետո, երբ իմ հետևից փակում էր մեքենայի դուռն ու համոզվում, որ ողջ-առողջ եմ, ու նույնիսկ առաջարկում էր, որ մեքենան սկզբում ինձ տանի տուն և նոր միայն իրեն՝ հյուրանոց, որպեսզի ես հնարավորինս շուտ տուն հասնեմ ու քնեմ, հոգնած կլինեմ:
-Գիտե՞ք՝ Դուք հաստատ ինձնից ավելի շատ եք հոգնում այս օրերի ընթացքում,- ասաց մի անգամ, երբ էլի շուտ էր լքել հավաքույթը ինձ երկար սպասել չտալու համար:
-Ինչո՞ւ,- զարմացա ես:
-Որովհետև չկա ոչինչ ավելի հոգնեցուցիչ, քան սպասելն է,- նրա խոսքը հնչեց որպես վաղուց հաստատված ճշմարտություն,- ես դա հաստատ գիտեմ, որովհետև երբ դեսպանի կցորդ էի, ես ստիպված էի անընդհատ սպասել: Դա հոգնեցնում էր, ես չեմ մոռացել:
Նա չէր մոռացել, ու գուցե դա էր պատճառը, որ հաճախ մինչև վերջ չէր մասնակցում նիստերին կամ պետական ընթրիքներին, խուսափում էր ոչ պարտադիր միջոցառումներին ներկա լինելուց՝ գուցե հավես չունենալու, գուցե՝ ինձ ավելորդ անգամ չսպասեցնելու ու չհոգնեցնելու համար, որովհետև, այո՛, սպասումն ամենահոգնեցուցիչ բանն է աշխարհում:
Չէ՜, հրաշալի մարդ է պարոն Սգարբին ու հենց իր նման մարդկանց հանդիպելու, նրանց լսելու, նրանցով հիանալու, նրանցից սովորելու ու մի քիչ էլ նրանց քաղաքիդ սովորեցնելու համար արժեր մեկ շաբաթով դուրս գալ կյանքի սովորական հունից ու անշահախնդրորեն լծվել մի գործի, որը պահանջում է պատրաստակամ ժպիտ՝ անկախ տրամադրությունիցդ, խնդիրները (որոնք մեծամասամբ ԱԳՆ-ի՝ սովետական սառնարանից էլ վատ աշխատելու արդյունքում էին ծնվում) արագորեն հարթելու ունակություն, դե՜ մի քիչ էլ անքնություն ու էներգիա, ու փոխարենը տալիս հնարավորություն՝ ուղեկցելու մարդկանց, որոնցից կարելի է անվերջ սովորել…

ella mnacakanyan yerevan

Ֆրանկոֆոնիան ու Հայաստանը. լիքը չգրված բաներ

Մինչ մյուս 17-ցիներն իրենց նյութերում ակտիվորեն պատմում էին իրենց կամավորական հետաքրքիր կամ մի քիչ ձանձրալի փորձի մասին գագաթնաժողովի օրերին, ես դրանց հասցնում էի հետևել աչքի պոչով ու թաքուն նախանձով միայն, որովհետև իրենք՝ հյուրանոցների, օդանավակայանի, Համալիրի, Ծիծեռնակաբերդի կամ Ֆրանկոֆոնիայի ավանի կամավորները, որքան էլ ստիպված լինեին ամեն օր կրել այդ կամավորական կապույտ շապիկները կամ ժամերով կանգնել բաց երկնքի տակ՝ չնայած ցուրտ եղանակին, բայց գոնե կարող էին իրենց թույլ տալ այնպիսի ճոխություն, ինչպիսին իրենց տպավորություններով կիսվելն է 17-ում, որովհետև իրենց աշխատանքը, գուցե և ֆիզիկապես ծանր էր, բայց սկսում ու ավարտվում էր հստակ ժամի՝ երեկոյան 8-ին: Ու հա, ընդհանուր կամավորությունն էլ հստակ ավարտ ուներ՝ հոկտեմբերի 12, ժամը 20:00: Եվ չնայած՝ էնպես ստացվեց, որ այդ օրը ես էլ իրենց հետ մասնակցեցի իրենց կամավորական «after-party-ին Ֆրանկոֆոնիայի ավանում (ու, ի դեպ, էնտեղ էլ ինձ գործի դրեցին՝ բեմից մի քանի ֆրազ ֆրանսերեն թարգմանել տալով (Մարիա՜մ, դու մենակ չես, էլի մեկը կա քո օրին), բայց իմ կամավորական աշխատանքը, որը կարող էր սկսվել, ասենք, առավոտյան 7-ին ու ավարտվել արդեն հաջորդ օրը՝ գիշերվա 1-ին, իսկապես ավարտվեց միայն այսօր՝ գագաթնաժողովի ավարտից 2 օր անց, երբ իմ ուղեկցությանը վստահված պատվիրակությանը վերջապես ճանապարհեցի օդանավակայան, ֆրանսիացիներին բնորոշ լայն ժպիտով ու շատ «կարոտալից» տոնով ասացի. «Մինչ շուտափույթ հանդիպում Հայաստանում», հանեցի կամավորական բեյջս, որ երևի ինձնից էլ շատ էր տանջվել այս մեկ շաբաթվա ընթացքում, ու հասկացա, որ վաղն առավոտ շուտ դասի եմ: Էլի: Աշխարհի ծայրում: Դեռ ավելին՝ վեցօրյա գրաֆիկով, որովհետև պիտի լրացնենք այս մեկշաբաթյա տանջանքների օրերը ևս: Այդ է պատճառը, որ գրում եմ միայն հիմա, երբ մյուսներն արդեն վաղուց ամփոփել են ֆրանկոֆոնիան, ծալել ու խնամքով մի կողմ են դրել կամ միգուցե այրել են իրենց բեյջերը, շապիկներն ու հիշողությունները: Դե՜, իսկ ես դեռ նոր եմ փորձում որոշել դրանց ճակատագրերը: Բեյջի ճակատագիրն արդեն պատմեցի, իսկ այ, շապիկի հարցում բախտս, կարելի է ասել, բերել էր: Մեզ՝ պատվիրակությունների ուղեկցորդներիս, ոչ միայն չէին պարտադրել դրանք կրել, այլև առհասարակ չէին էլ բաժանել: Փոխարենը սահմանել էին դասական dress code ու հորդորել հնարավորինս խուսափել որպես կամավոր ներկայանալուց, որովհետև մեր փոխարեն իրականում պիտի պետական արարողակարգի աշխատակիցներ լինեին, բայց…

Ինչ վերաբերում է հիշողություններին, ապա դրանց ճակատագիրը հստակ է. նրանք մնալու են ինձ հետ թերևս ողջ կյանքիս ընթացքում ու նրանցով դեռ շարունակելու եմ կիսվել ձեզ հետ (թեկուզ մի քիչ ուշացումով), որովհետև այս մեկ շաբաթը, ինչքան էլ անվերջ ու տանջալից թվար, ամենաանհավանական փորձն էր, որ կարելի էր ունենալ այս տարիքում, այն էլ սեփական հայրենիքում և այն էլ իրադարձություններին այսքան մոտ:

mariam nalbandyan

Ամփոփենք Ֆրանկոֆոնիան

Լուսանկարը` Զարա Ղազարյանի

Լուսանկարը` Զարա Ղազարյանի

Առաջին օրն էր իմ կամավորության, աղջիկներից մեկի հետ կանգնած խոսում էինք Օպերայի բակում, մի քիչ շուտ էինք հասել, տաղավարների աշխատանքները դեռ չէին սկսվել, երբ մի ոստիկան մոտեցավ մեզ ու հարցրեց՝ երեխեք ջան, հիմա դուք կամավո՞ր եք։ Ասացինք՝ հա։ Հարցրեց՝ բա ձեր օգուտը ո՞րն ա։ Դե, չենք սիրում հիմնականում այդ հարցը։ Ասացինք, որ պարզապես հետաքրքիր է մեզ, ու հավես է։ Այն ժամանակ դեռ առաջին օրն էր, ու չէի կարող էդ հարցին պատասխանել։ Իսկ հիմա կփորձեմ ավելի մանրամասն պատասխանել ոստիկանի հարցին ու ասել, թե իմ օգուտը որն է։

Սկսեմ նրանից, որ այս մի շաբաթվա ընթացքում ավելի շատ մարդու հետ շփվեցի, քան իմ ամբողջ կյանքում։ Ինձ նման ինտրովերտի համար, կարծում եմ, լավ փորձ է մի քիչ մարդկանց հետ խոսել սովորելը։ Երբ կամավոր ես, ու մարդիկ քեզ լիքը հարց են տալիս, քո աշխատանքն է` պատասխանել այդ բոլոր հարցերին, անկախ այն բանից, պատասխան ունես, թե չէ։

Սովորեցի արագ որոշումներ կայացնել ու լուծումներ գտնել։

Իմ աշխատանքի երկրորդ օրվանից սկսած ես բեմի թարգմանիչ էի։ Էդ պաշտոնը ես եմ հնարել, ուղղակի բեմ բարձրանալուց առաջ պետք է ներկայացնել, թե ով է ելույթ ունենալու, ու պետք է ներկայացնել նաև ֆրանսերեն։ Ես ֆրանսերեն ձայնն էի, ինձ տեսնել չէիք կարող, բայց կլսեիք։ Թարգմանում էի նախապես ասելիքս ու ասում։ Բայց պահեր եղան, երբ կատարողները ժողովրդի հետ խոսում էին ելույթի ընթացքում։ Առաջին անգամ զուգահեռ թարգմանեցի Մեհդի Կայենին՝ Կանադայից ժամանած, բայց ծնունդով ալժիրցի երգչին։ Ու հենց նրա հետ էլ առաջին անգամ բեմ բարձրացա։ Վերջին պահին որոշվեց, որ թարգմանիչը պետք է բեմում լինի, ու Մեհդին ինձ ֆրանսերենով գեղեցիկ ներկայացրեց՝ ես ունեմ թարգմանչի կարիք, ու շնորհակալ եմ Միրիամին (չէի դնելու բեմից ուղղեի, թե բա՝ Մարիամ), որ կթարգմանի ինձ։ Ասաց՝ ծափահարեն ինձ, ձեռքերով էլ ցույց տվեց, ասաց՝ ծափահարեք, Միրիամ, բայց ես ինքս ինձ ներկայացնելու մասերը չթարգմանեցի, ու էդպես էլ ոչ ոք ծափ չտվեց ինձ։ Էդ պահից հիշում եմ միայն ուժեղ լույսերը ու իմ անփույթ ժպիտը։ Ելույթից հետո Մեհդին ասաց, որ իր ծնողները մինչ իր ծնվելը, գիտեին, թե ինքը աղջիկ է լինելու, ու անունը Միրիամ պետք է դնեին։ Հետևաբար, ես իր քույրն եմ։ Մեհդիին բարեհաջող թարգմանեցի, քանի որ ֆրանսերենից հայերեն էի թարգմանում, բայց մյուս դեպքը, երբ ստիպված եղա զուգահեռ թարգմանել, շատ ավելի դժվար էր։ Թարգմանում էի «Օպերա Վիվա» վոկալ քառյակին, բայց այս անգամ՝ հայերենից ֆրանսերեն։ Ինչքան էլ բոլորը համոզեն, որ այդ պահին լսարանի մեծ մասը հայեր էին, ու ոչինչ, որ սխալվել եմ, չեմ կարողանում մինչև հիմա ինձ ներել շատ կարևոր սխալների, մի քանի անգամ կմկմալու ու բառեր մոռանալու համար։ Բայց, ոչինչ, դա էլ ապրեցի։

Իսկ վերջին օրը Ֆրանկոֆոն ավանի փակումից մոտ մեկ ժամ առաջ ինձ խոսք տվեցին բավականին երկար, որպեսզի թարգմանեմ ու բեմից կարդամ։ Սովորեցի արագ գործել։ Իհարկե, բախտս բերեց, որ այդ պահին ընկերուհիս ինձ հետ էր, ու շատ օգնեց թարգմանության հարցում, բայց, համենայնդեպս, դժվար էր, քանի որ ընթացքում էլի ընդհատում էի թարգմանությունս ու վազում հաջորդ կատարողին ներկայացնելու։

Չգիտեմ՝ սխալներով, թե լրիվ ճիշտ, բայց ես, ոչ բեմի մարդ և ոչ էլ մի կարգին թարգմանիչ լինելով հանդերձ՝ բեմից ֆրանկոֆոնիայի փակման խոսք կարդացի։ Եթե սխալներ նկատել եք, ես լրիվ պատասխանատվություն եմ կրում դրանց համար, որովհետև ես էի թարգմանել։

Հիմա գիտեմ, ինչ է նշանակում բեմում լինել, նայել ժողովրդին, նրան որևէ խոսք ասել, ու հիմա ավելի հաստատ գիտեմ, որ դա իմ բանը չէ։ Ամեն դեպքում, շատ հետաքրքիր էր, դա էլ փորձեցի։

Չնայած՝ ոչ մի երկրի ոչ վարչապետի եմ տեսել, ոչ էլ նախագահի, ոչ ոքի հետ չեմ հասցրել նկարվել, ինչպես շատ ընկերներս, բայց այս մեկ շաբաթվանից հետո ես էլ կարող եմ Մակրոնի ու Տրյուդոյի հետ նկարված ընկերներիս նախանձելու փոխարեն բացել «Կյանքում հասցնել անել» երևակայական ցուցակս ու մի շարք թռչնակներ (պծիչկա) ավելացնել։

Քվեբեքի տաղավարում Մանուկ Ալեմյանն է

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

Հարցազրույց Ֆրանկոֆոն ավանում Քվեբեքի տաղավարի ներկայացուցիչ Մանուկ Ալեմյանի հետ

-Ներկայացեք և խնդրում եմ ներկայացրեք Քվեբեքի տաղավարը:

-Մանուկ Ալեմյան, Մոնրեալից, Քվեբեքի կառավարության հետ միասին ներկայացնում եմ անիմատորների տաղավարը:

-Ինչպե՞ս եք հայտնվել Մոնրեալում:

-Ծնողներս հոն կացին, ես խոսք չունեի մեջը (չգիտեմ ոնց թարգմանեմ): Մայրս սիրիահայ է, հայրս` Լիբանանի պատերազմի հերոս, երկուսն էլ տեղափոխվեցին Մոնրեալ` ավելի լավ կյանք ունենալու համար և այնտեղ էլ ծանոթացան: Ցեղասպանության երես են տեսել նախնիներս` պապերս Տիգրանակերտից և Մարաշից են եղել: Իսկ ես ծնվել և մեծացել եմ Մոնրեալում:

-Շա՞տ հայ կա Մոնրեալում: 

-Այո, թվերը տարբեր են, բայց մոտավորապես 60 000 հայ:

-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ Ֆրանկոֆոնիայի շրջանակներում եկաք Հայաստան:

-Մեր քաղաք եկավ «Logiq» կազմակերպությունը, որի առաքելությունն է` հեշտացնել Քվեբեքի երիտասարդության մասնակցությունը տարբեր ծրագրերի: Այս ծրագիրը դրանցից մեկն էր:

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

-Ի՞նչ է ներկայացված ձեր տաղավարում:

-Ունենք Virtual reality (վիրտուալ իրականություն), որտեղ ցուցադրում ենք Քվեբեքի 4 տեսարժան վայր` Québec city, Îles de la Madeleine, ville de Montréal և Saguenay–Lac-Saint-Jean: Եվ այս ամենը ուղեկցվում է Քվեբեքի հռչակավոր երգիչ Jean Leloup-ի «Գմբեթ» երգով ( «Le dôme»): Երկրորդ մասում մենք պատասխանում ենք Քվեբեքի վերաբերյալ բոլոր հարցերին և վերջում բոլորին հրավիրում ենք photobooth, որտեղ իրենց կհագցնեն ձմեռային ձկնորսների պես և կնկարեն: Նաև ունենք «Քվեբեք-Երևան 2018» գրվածքով գլխարկներ, որոնք կնվիրենք նրանց, ովքեր նկարը կտեղադրեն իրենց Ֆեյսբուքյան կամ Ինստագրամյան էջում #QuebecErevan2018 հեշթեգով:

-Ըստ Ձեզ, ի՞նչ է պետք անել, որպեսզի ֆրանսիական մշակույթը ավելի լայն տարածում ստանա Հայաստանում

-Առաջին հերթին ֆրանսիացի զբոսաշրջիկների գալով, ինչքան շատ զբոսաշրջիկ գա և ինչքան շատ ֆրանսիացի տեսնի ժողովուրդը: Շատ մարդիկ Հայաստանը ճանաչում էին ուղղակի որպես քարտեզի վրա երկիր: Իսկ հիմա ավելի շատ ֆրանսիացիներ կգան Հայաստան` գործ սկսելու, սովորելու համար, որպես տուրիստ մշակույթին ծանոթանալու համար:

-Իսկ նախկինում եղե՞լ եք Հայաստանում, թե սա Ձեր առաջին այցն է:

-Այո, ես մի քանի անգամ եկել եմ Հայաստան: Հայաստանը շատ եմ սիրում, Հայաստանը սիրուն երկիր է:

Կանաչ դաշտից դուրս

«Ֆուտբոլն ազատություն է,մի ամբողջ տիեզերք», – Բոբ Մարլի

Ֆուտբոլի վերաբերյալ ցանկացած մարդ իր պատկերացումներն ունի. շատերը կարծում են, որ ֆուտբոլիստները կանաչ դաշտից այն կողմ կյանք եւ հետաքրքրություններ չունեն, ու ամեն ինչ սահմանափակվում է մարզադաշտով: «Փյունիկ» ֆուտբոլային ակումբի եզրային կիսապաշտպան Վիգեն Բեգոյանը այդ կարծիքին չէ. երկար տարիներ ֆուտբոլում լինելով` սպորտաձևը նրա համար, միգուցե, դարձել է կյանք, բայց դրա հետ մեկտեղ նա չի մոռանում ֆուտբոլից դուրս աշխարհի մասին: Վիգեն Բեգոյանը վերջերս է վնասվածք ստացել` կոտրել է ամրակը և վիրահատվել, սակայն այդ վնասվածքը, կարծես, ավելի ուժեղ է դարձրել նրան ու օգնել հասկանալ, որ ոչ մի վնասվածք նրան ֆուտբոլից չի հեռացնի.

 -Ի՞նչու հենց ֆուտբոլ:

- Փոքրուց շատ եմ սիրել այս սպորտաձևը, դե, բոլոր տղաների նման, բայց չէի մտածում, որ ավելի լուրջ կզբաղվեմ:

- Ո՞րն է Ձեր սիրելի ֆուտբոլային ակումբը:

- Սիրելի թիմս «Բարսելոնան» է:

- Ի՞նչը Ձեզ բերեց կանաչ դաշտ:

- Սերը ֆուտբոլի նկատմամբ: Փոքր ժամանակ ամբողջ օրը բակում ֆուտբոլ էի խաղում: Անընդհատ խնդրում էի հայրիկիս, որ ինձ ֆուտբոլի տանի. հենց այդպես սկսվեց ամեն ինչ:

- Ի՞նչպիսին էին ապրումները, երբ առաջին անգամ մտաք ֆուտբոլի դաշտ: 

- Շատ լարված էի, բայց հենց գոլ խփեցի, ամեն ինչ անցավ ու ավելի կենտրոնացա, որ նորից դառնամ գոլի հեղինակ:

- Ի՞նչպիսին է կյանքը մարզադաշտից դուրս: 

- Մարզադաշտից դուրս` բացի հանգստից, սիրում եմ ժամանակս տրամադրել հարազատ մարդկանց: Բնական է` որքան էլ ֆուտբոլն իմ առօրյայի մեծ մասն է կազմում, ունեմ նաև հետաքրքրություններ դրանից դուրս:

- Բոլոր ժամանակների ամենասիրելի ֆիլմը:

- «Գլադիատոր». սիրում եմ հերոսի բնավորությունը, ուժը:

- Նկարագրեք ձեզ 3 բառով: 

- Նվիրվող, ընկերասեր և նպատակասլաց:

- Ո՞րն է ձեր ամենամեծ թերությունը: 

- Ինքնամփոփ եմ: Երբեմն դա ինձ խանգարում է:

- Ձեր բնավորության ամենակարևոր գիծը:

- Երբեք չեմ հանձնվում , որքան էլ դժվար իրավիճակ է լինում. դա ինձ համար չէ:

- Մանկության ամենալավ հիշողությունը և սիրած մուլտֆիլմը:

-Այնքան լավ պահեր եմ ունեցել, որ չեմ կարողանում առանձնացնել: Հիմնականում բակային ու դպրոցական արկածներն են: Սիրածս մուլտֆիլմը «Ավատարն» է:

- Ամենասիրելի նկարիչը:

- Սալվադոր Դալի: Մարդկանց ուշադրությունը գրավելու համար նա երբեմն այնպիսի բաներ էր անում, որ նրա այդ տաղանդը շատ ավելի մեծ էր թվում նրա մյուս տաղանդներից:

- Ամենակարևոր հատկանիշները մարդու մեջ: 

-Բարություն և անկեղծություն:

- Ձեր սիրած երկիրը: 

-Անգլիան:

-Ո՞րն է Ձեր կարգախոսը: 

- Երբեք մի՛ հանձնվիր:

Վիգենի կարգախոսը թվում է պարզ , բայց յուրաքանչյուրը պիտի կարողանա գտնել իր ներսի չհանձնվողին ու միշտ պայքարողին, որովհետև նրանք բոլորիս մեջ էլ ապրում են:

mariam nalbandyan

Հայաստանը և Ֆրանկոֆոնիան։ Ֆրանկոֆոն ավան

Մի կերպ աջ ոտքս ծալելով՝ երեկոյան ժամը իննին ընկա բազկաթոռիս։ Նոր եմ տուն եկել Ֆրանկոֆոն ավանից։ Ինչպես համարյա բոլոր ֆրանսախոս երիտասարդները, ես էլ այժմ կամավոր եմ։ Աշխատանքս այսօր է սկսվել, հյուրանոցի ու օդանավակայանի ընկերներիցս մեկ օր ուշ, մեկ օր էլ ես եմ բաց թողել թեթև սխալի պատճառով։ Բայց դա կարևոր չէ։ Կարևորն այն է, որ այսօր առավոտյան ժամը 11-ին ես ստացա իմ շապիկը, բեյջը ու միանգամից անցա աշխատանքի, քանի որ ֆրանսախոս կամավորները շատ պահանջված էին։ Ու այդպես ոչ մի րոպե չնստեցի մինչև ժամը երեկոյան 8-ը, անգամ մեկ-մեկ հեռախոսիս չնայեցի։ Պատմեմ, թե ինչ է կատարվում առհասարակ Ֆրանկոֆոն ավանում։

Ֆրանկոֆոն ավանը տեղակայված է Օպերայի բակում և կազմված է տարբեր երկրների ու կազմակերպությունների տաղավարներից։ Այստեղ այդ կազմակերպությունները ներկայացնում են իրենք իրենց, իրենց երկիրը ու Ֆրանկոֆոնիան։ Իսկ բակում անընդհատ տարբեր կատարումներ, երգեր, պարեր ու հետաքրքիր այլ բաներ են կատարվում։ Ընդհանրապես, համեմատելով իմ օրը հյուրանոցում նստած ձանձրացող ընկերուհուս օրվա հետ, կարող եմ հաստատ ասել, որ ամենահետաքրքիրը մեզ մոտ է անցնում։ Իսկ հնչող երաժշտությունը ամենահոգնած պահին էլ նոր ուժ է տալիս։

Եթե «Կարմիր Գլխարկի նոր պատմությունը» մուլտֆիլմը տեսել եք, ասեմ, որ այսօր ես ճիշտ դրա միջի Ճտպտիկն էի՝ սկյուռը։ Չեմ հիշում վերջին անգամ երբ էի այսքան ակտիվ եղել։ Ես այսօր աշխատում էի Քվեբեկի տաղավարում։ Քվեբեկը, ինչպես գիտեք, երկիր չէ, այլ շրջան Կանադայում, բայց այն միակ շրջանն է, որտեղ ֆրանսերեն են խոսում։ Հետևաբար, Ֆրանկոֆոնիայի շրջանակներում Քվեբեկը միշտ ընդունվում է որպես առանձին երկիր, ինչն էլ շատ կարևոր է այս շրջանի ժողովրդի համար։ Կարող եմ առանց չափազանցնելու նշել, որ Քվեբեկի տաղավարում ամենահետաքրքիրն էր, որովհետև այդքան շատ մարդ միայն մեզ մոտ կար։ Մենք երեք կետ ունեինք՝ առաջինում լսում եք շատ գեղեցիկ երաժշտություն և վիրտուալ իրականության միջոցով հայտնվում եք Քվեբեկի տարբեր քաղաքներում ու գյուղերում։ Ես դեռ ինքս չեմ հասցրել նայել դա, բայց բոլորն ասում են՝ շատ գեղեցիկ է։ Վաղը փորձեմ հարմարեցնել։ Մյուս կետում կարող եք ծանոթանալ Lojiq կազմակերպության հետ, իսկ երրորդում՝ նկարվել որպես ձկնորսներ։ Ես ամբողջ օրը աշխատել եմ երրորդ կետում։ Հագնում եք տաք գլխարկ, վերարկու, ծածկվում եք ծածկոցով, նստում կոճղին ու կառթով ձուկ բռնում սառույցի մեջ բացված անցքից, ինչպես Քվեբեկում։ Եվ իզուր չէ, որ ես ձեզ այդքան տաք եմ հագցնում, մի մոռացեք, որ Քվեբեկում՝ այդ շրջաններում, որտեղ սառույցից ձուկ են բռնում, -40 աստիճան է։ Նկարվում եք այդպես, և մենք անմիջապես ուղարկում ենք նկարը ձեր մեյլին։ Դե, իսկ ես այսքան մարդուն հագցնում էի, նստեցնում, հետո վերցնում շորերը, հագցնում նախապատրաստում մյուս նկարվողներին, բացատրում ամեն ինչ։ Ինձ պետք էր մի քանի զույգ ձեռք ավել ունենալ, մի քանի լեզու էլ՝ ավելի, որովհետև երբեմն, երբ մենյուս էի առաջարկում՝ անգլերեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն, հայերեն, մարդիկ կային, որ բացասաբար շարժում էին գլուխը։ Դե, իսկ այդ ժամանակ արդեն բոլորին հայտնի «ձեռուոտով» էինք խոսում։

Հազար հոգու եմ այսօր հագցրել, դասավորել կադրի մեջ, հանել հագցրածս շորերը, հազարավոր հարցերի պատասխանել այնքան, որ հիմա բազկաթոռիս ընկած, զգում եմ, որ չեմ կարողանում մորս հարցերին պատասխանել, որովհետև այնքան բարեհամբույր ու շփվող եմ եղել այսօր, որ շփման լիմիտս սպառվել է, էլ խոսել չեմ կարողանում։

Դե, իսկ Քվեբեկում մի տեղ հիմա երկու վանդակավոր վերարկուներով տղամարդիկ նստած սառցակտորի վրա թերմոսից տաք թեյ են խմում, ձուկ որսում ու ֆրանսերեն խոսում Հայաստանի մասին։