2017 թվականը ավարտելով՝ ես դիմավորում եմ իմ 17-րդ Ամանորը, ու հենց 2017 թվականին ես դարձա 17.am-ի թղթակից: Ցավոք, սա իմ 17-րդ նյութը չէ, այլապես կատարյալ կլիներ: Որոշեցի նամակ գրել Ձմեռ պապիկին, բայց, անկեղծ ասած, չգիտեի, թե որտեղից սկսեմ: Բայց, ի վերջո, գրում եմ:

Բարև, Ձմեռ պապիկ: Քեզ հիմա գրում է մի աղջիկ, ում գրելը գուցե ծիծաղելի կթվա, քեզ գրում է մի մե՜ծ աղջիկ, ով կներես, բայց վաղուց այլևս չի գրում նամակներ քեզ: Հիշո՞ւմ ես, մի ժամանակ ամառվանից սկսած քեզ նամակ էի գրում, ավելի ճիշտ՝ նամակներ, քանի որ դրանք քեզ «ուղարկելուց» հետո միշտ մտափոխվում էի ցանկությանս հարցում (գիտեմ, որ չես հիշի): Գրում էի երկա՜ր էջերով ու խնդրում շա՜տ-շա՜տ խաղալիքներ, նվերներ: Ու կարծում էի, որ դու իմ նամակը միշտ ավելի սիրով ես կարդում, քան մյուսներինը, որովհետև իմ նամակը ավելի լավն էր, բայց սա ամենևին եսասեր երեխայի արարք չէր: Ես քեզ էի նկարում նամակիս մեջ, ավելի ճիշտ՝ փորձում էի նկարել: Հիմա մեծ եմ, բայց ինձ միշտ ուղեկցում է քո բարի ու լուսավոր կերպարը: Հիմա երկար որևէ բան չեմ գրելու, ավելի ճիշտ՝ քեզնից նյութական ոչինչ չեմ խնդրելու: Ես քեզնից խաղաղություն եմ ուզում, խնդրում եմ, որ մեր այս պայծառ երկիրը՝ լցված ապագայի մեծ սպասումով, երբեք այլևս թշնամուց հարված չստանա: Քեզնից առողջություն ու երջանկություն եմ ուզում, ոչ միայն ինձ համար, հարազատներիս ու ընկերներիս, այլ մի ամբողջ հայ ազգի համար: Մանկական անհոգ ժպիտին կարոտ երեխաներին ժպի՛տ պարգևիր, օգնի՛ր, որ գտնեն իրենց կորցրած ժպիտները: Գիտե՞ս՝ էլ ինչ եմ ուզում՝ ծերանոցների ու մանկատների փակումն եմ ուզում, զինվորների անփորձանք ծառայությունն ու բարի վերադարձն եմ ուզում, երջանկություն ու սեր եմ ուզում հայ ժողովրդի համար: Ու վերջապես՝ կայացած հայրենիք եմ ուզում:

Հ. Գ. Նյութս այդքան էլ լրագրողական ոճի չէ, բայց 17-ում երազանքները իրականություն են դառնում:

Ինչից է, որ երբ մի մարդու ի սկզբանե չես սիրում՝ հենց առաջին հայացքից, հետո էդպես էլ նրա մեջ միայն վատ գծերն ես տեսնում, թերությունները, ու սիրելու ոչ մի պատճառ չի մնում:

Դրա հակառակն էլ կա, երբ մարդուն առանց որևէ պատճառի, առանց ծանոթ լինելու սկսում ես հազար տարվա ծանոթի պես սիրել:
Հիմա դա ինձնի՞ց է, թե՞ մարդկանցից: Էդպես էլ չեմ հասկանում, գիտեմ միայն, որ միշտ էլ պետք են թե՛ լավ, թե՛ վատ մարդիկ, որ իրար հետ համեմատելու բան ունենաս, որ կարողանաս տարբերել՝ որն է լավը, ու որը՝ վատը:
Երբևէ փորձե՞լ եք ինչ-որ բան անելու հիմք ընդունել այն բոլոր աֆորիզմները, որ կարդում եք գրքերում, լսում եք հեռուստատեսությամբ, տեսնում եք համացանցում: Քանի որ ես դեռ պատանի եմ ու ամեն ինչ պիտի փորձեմ, դա էլ փորձեցի: Ասեմ, որ դա անելը գործնականորեն անհնար է, որովհետև նույնիսկ մի մարդու երկու մտքերը հակասում են իրար, յուրաքանչյուրը այս կամ այն միտքը արտածում է ելնելով իր փորձից, կյանքի պատմությունից ու հաղթահարած դժվարություններից: Բայց չէ՞ որ բոլոր մարդկանց կյանքերը տարբեր են, հնարավոր չէ մեկ ուրիշի կյանքի կանոնով կառավարել սեփական կյանքը, հարկավոր են նոր կանոններ, որովհետև ինչպես ամեն մարդ ունի չկրկնվող ու յուրահատուկ մատնահետք, այնպիսի էլ կյանք ունի՝ միայն իրա համար կարևոր ու միայն իր համար ստեղծված:
Գիտե՞ք՝ ինչքան դժվար է դեռահաս լինելն ու հիմնական տեսակետ ձևավորելը: Մեր ուղեղը մի սովորական հարցի շուրջ այնքան աղբով է լցվում, և մարդիկ այնքան են սիրում իրենց կարծիքները փաթաթել վզիդ, որ սեփական տեսակետը ձևավորելու համար ժամանակ չի մնում: Հետո, այս տարիքում պատահում է, որ տարված ես լինում ինչ-որ գաղափարով, երազանքով, մեկ էլ մի անզգույշ խոսք, մի չմտածված քայլ, ու ամեն ինչ փլվում է, հարկ է լինում նոր աշխարհ կառուցել՝ նախորդից լավն ու ամուրը, էդպես կատարելագործելով՝ մի օր էլ աշխարհդ անմատչելի է դառնում: Լավ է՝ գոնե բավարար ժամանակ կա ինքնակատարելագործվելու: Կյանքի մեջ ամենից շատ այդ ինքնամաքրվելու ու կատարելագործվելու հատկությունն եմ սիրում:

Իմ կյանքը 1000 հատիկ ունեցող փազլ է:

Դու իմացար, որ այն այդքան շատ հատիկներ ունի: Իմացար ու վախեցար: Վախեցար ու փախար: Փախար ու էլ hետ չեկար: Ես անգամ չհասցրի ասել, որ 999-ը ես արդեն վաղուց հավաքել եմ, քեզ միայն մեկն էր մնացել: Մեկը, բայց ամենակարևորն ու պատասխանատուն:

Քո գնալուց հետո իմ փազլի բոլոր հատիկները խառնվեցին իրար: Բայց ես քեզ պես վախկոտ չէի: Փազլիս՝ կյանքիս 999 հատիկը հավաքեցի ու սկսեցի փնտրել քեզ: Փնտրեցի ու չգտա: Չգտա ու տխրեցի:

Որպես օրենք՝ փազլ հավաքելիս մարդիկ կորցնում են վերջին հատիկը, փնտրում են ամենուր՝ տուփի մեջ, սեղանի ու բազմոցի տակ, անգամ այն տեղերում, որտեղ չեն էլ եղել, ու վերջում, երբ չեն գտնում՝ կանոնի համաձայն ասում են. «Ի սկզբանե տուփի մեջ չի էլ եղել այդ վերջին մի հատիկը»:

Կանոնից չշեղվելով՝ ես էլ չէի գտնում իմ վերջին ու 1000-րդ հատիկը, ու չէի կարողանում հասկանալ՝ կորցրել եմ, թե ի սկզբանե չի եղել:

Հիմա հասկացա, որ այդ մի հատիկը դու տարար քեզ հետ՝ չմտածելով, որ իմ մի մասնիկն ուրիշ փազլների համար խորթ է լինելու ու տարբեր: Իսկ դու միայն այդ մի հատիկն ունես՝ ամբողջություն լինելու համար:

Էլ ինչպե՞ս չատեմ քեզ, կամ էլ` ինչպե՞ս ներեմ, որ քո լինել-չլինելու պատճառով ուրիշները փորձում են իրենց կեղտոտ, ճմրթված ու անհամապատասխան փազլի հատիկը մտցնել իմ կյանք: Միևնույնն է՝ թույլ չեմ տա:

Եվ վերջապես, դու գիտես, թե ինչ է նկարված իմ փազլի վրա: Որքան էլ զարմանալի թվա քեզ, բայց փոկ, հեռավոր հյուսիսում ապրող փոկ: Դու ինձ սառն ու հաջողություն չբերող համարեցիր, փոխեցիր ճանապարհդ ինձ տեսնելիս: Իսկ ես գալիս էի քեզ մոտ, որ հասկանամ՝ ինչ կերպարանք ունես: Բայց դու միշտ փախչում ես ինձնից, նույնիսկ իմ մասնիկն ես վերցնում ու կորչում՝ չմտածելով ո՛չ իմ, ո՛չ էլ քո մասին: Չէ՞ որ դու կամ ավելի ես լինելու կամ պակաս, իսկ այդպիսի կիսատ-պռատ պատկերներով ո՞ւմ ես պետք: Հավատա, բոլորն էլ մեծ ու խոշոր, հասկանալի փազլներ են փնտրում, միայն ես եմ քեզ նման անհասկանալի, բայց նաև տարբերվող փազլի հետ կռիվ տալիս: Շատ եմ խնդրում, էլ ճամփադ մի փոխիր ինձ տեսնելիս, ես սառն ու անհաջողակ չեմ: Ես քո կիսատ սառնությունը լրացնող միակ մասնիկը կլինեմ։

Ես փազլի 1000, չէ՛, արդեն 999 հատիկից կազմված և 3 կյանք ունեցող փոկ եմ: Դու մի անգամ հեռացար ու սպանեցիր ինձ: Ես փազլի 999 հատիկից կազմված, 2 կյանք ունեցող փոկ եմ:

Անուշն այն մարդկանցից է, ում առաջին հայացքից ես սիրում: Նա գերող ժպիտ ունի ու նույնպիսի աչքեր:
Առաջին անգամ Անուշին ճամբարում եմ տեսել: Միջահասակ, կոկիկ հագնված, պոչիկ արած աղջիկ էր, ով անմիջապես գրավեց ուշադրությունս, հետո նույն սենյակ ընկանք, իսկ հետո պարզվեց մեզ շատ թելեր են իրար կապելու: Դա իմ առաջին ճամբարն էր, ու ես հիացած նայում էի շուրջս հավաքված դեմքերին, հարմարվում էի նոր միջավայրին, իսկ Անուշը, որ ինձնից փորձառու էր` օգնում էր: Հենց նրանից իմացա 17-ի մասին: Առաջին ճամբարից հետո մոտ մեկ տարի նորմալ չէինք շփվում, հետո իրար հետ մի ուրիշ ճամբար էլ գնացինք, ու էդտեղից այն ամենն, ինչ կար, ավելի ամրապնդվեց:
Իմ կենտրոնացած դեմքին նայելով հաստատ ոչ մեկի մեջ ցանկություն չի առաջանա ծանոթանալ ինձ հետ, եթե ես դա առաջինը չանեմ: Անուշը այլ դեպք է, բոլորի հետ բարի, բոլորի հետ ժպտերես, ասող-խոսող: Մենք իրար շատ բաներով ենք նման, բայց ավելի շատ բաներով տարբեր ենք, ու էդպես տարանուն լիցքերի նման ձգում ենք իրար, ձգում ենք համակարգչի մոտ ու գրում, հեռախոսի մոտ ու ժամերով խոսում, այնքան մինչև մնալն այլևս անկարելի է դառնում: Անուշը ծնված օրվանից նախաձեռնող առաջնորդ է, անգամ իր ծննդյան օրը ինքը պիտի ասի` իրեն ինչ նվիրեն, ով ինչ անակնկալ անի: Ամեն ինչի կհավատամ, բայց որ ասեն մարդ կա, ով Անուշին չի սիրում, դրան աչքովս էլ տեսնեմ՝ չեմ հավատա: Դրա ապացույցն է այն, որ նշվածներից ում էլ խնդրեցի, որ իրենց կարծիքը հայտնեն, սիրով համաձայնեցին: Իսկ ի՞նչ եմ մաղթում Անուշին: Իրեն թաքուն կասեմ (ոնց որ միշտ):
Անուշիկ, Ծնունդդ շնորհավոր, այս ամենը քեզ համար է:

Անի Ղուլինյան

***

Ազատաության հրապարակում էինք, ու հիշում եմ, որ ես էդքան էլ լավ չգիտեի պարի շարժումները, բայց Անուշը ասում էր` ոչինչ, վստահ պարիր: Կարող եմ մատներիս վրա հաշվել, թե քանի անգամ ենք հանդիպել Անուշի հետ, բայց նույնիսկ էդ քիչ անգամների ժամանակ նա իմ մեջ տպավորվել է որպես վառ ու կրակոտ անձնավորություն…

Հովիկ Վանյան

***

Անուշ, երևի չկարողանամ լիարժեք արտահայտել այն զգացմունքները ու երջանկությունը, որը քեզ ճանաչելու օրվանից պահում եմ սրտումս, պինդ: Հետո էլ կասեն, թե իրարից այսքան հեռու գտնվելով, իրար չտեսնելով, իրար հետ չշփվելով, ինչպես կարելի է պահպանել լավ ընկերությունը: Հա, ես հիշում եմ ու երբեք չեմ մոռանա քո անսահման հոգատարությունը, քո նվիրվածությունը, ժպիտը: Ան, մենակ մի բան եմ ուզում ` որքան հնարավոր է շուտ քեզ պինդ գրկել ու ասել, որ ցանկանում եմ ամենանվիրականը, որ կա աշխարհում:

Գայանե Ավագյան

***

Անուշ ջան, հիշում եմ GLOW-ի առաջին օրը, երբ հավաքվել էինք հանդիպման վայրում` Գյումրիում, դու առաջինն էիր, ում ճանաչեցի: Ճանաչեցի, որովհետև մեկն ասաց. «Տեսնո՞ւմ ես էս աղջկան, իմ ճանաչած ամենախելացի ու հետաքրքիր աղջիկն է»: Ինձնից չափազանց քիչ ժամանակ պահանջվեց դրա մեջ համոզվելու համար:

Լիդա Պողոսյան

***

Անուշին առաջին անգամ հանդիպել եմ 2015 թ-ին ՍԵԿ-ի կողմից իրականացվող «ԱՐՔԱՆԵ» աղջիկների ամառային դպրոցի ընթացքում, ուր աշխատում էի որպես դասընթացավար: 2016-ին առիթ ունեցա նրան հանդիպել այս անգամ արդեն GLOW ճամբարի շրջանակներում: Անհնար էր չնկատել Անուշի առաջընթացն ինչպես անձնային, այնպես էլ գիտության ոլորտում: Իսկ ահա 2017 թ.-ին հանդիպեցի մեկ այլ դասընթացի ընթացքում, որտեղ այլևս դասընթացավար և դասընթացի մասնակից փոխահարաբերությունները չէին , այլ միևնույն դասընթացի 2 մասնակիցների: Անուշի դիպուկ հարցադրումները երբեմն իրարանցման մեջ էին գցում փորձառու դասընթացավարներին և մնացած մասնակիցներին: Այս ընթացքում ես անթաքույց հրճվում էի Անուշի մտքի սրությամբ և ճկունությամբ:
Իմ Անուշին կյանքը ստիպել է իր հասակակիցներից մի փոքր շուտ հասունանալ և ապրել մեծահասակների հոգսերով, բայց այս ընթացքում նա չի մոռանում վայելել իր դեռատի տարիների գեղեցկությունը:

Ալմիրա Նիկողոսյան

***

Ընկերներիցս մեկը ինձ առաջարկեց մասնակցել Քարակերտում կայանալիք մի միջոցառման, որի թեման գրքերն էին: Դժվար հաղթահարեցինք ճանապարհը, բայց երբեք չեմ ափսոսում դրա համար, որովհետև այդ օրը ծանոթացա իմ ամենախելացի, ամենաառույգ, ամենաժպտերես, կազմակերպված ու մարդամոտ ընկերոջս հետ: Միջոցառման ժամանակ բոլորս ներկայանում էինք, երբ եկավ Անուշի հերթը, նա առաջինն ասաց, որ Շենիկից է, հետո ուրախ-ուրախ սկսեց պատմել իր մասին, գրքերի քննարկումներին էլ խելացի ու կշռադատված մտքեր էր արտահայտում: Երբ հետ էինք վերադառնում ընկերներիցս մեկը ասաց. «Էդ Անուշն էլ ա շատ խելացի, ամեն ինչից գաղափար ուներ, ինչ ասես կարդացել էր»:
Անուշը այն մարդկանցից է, ով լի է նորանոր գաղափարներով ու նպատակներով: Հիմա շատ չենք հանդիպում, բայց ամեն հանդիպումը մի կարևոր ու նշանակալից օր է դառնում:

Միլենա Անտոնյան

***

Անուշը պարզվում է շատ լավ ազգային պարեր պարող ու քեֆ անող աղջիկ է: Դրա համար էլ, Անուշ ջան, քեզ մաղթում եմ, որ եռանդդ չպակասի, դրական գործերդ էլ տարածվեն աշխարհով մեկ:

Հասմիկ Գալեչյան