Մենք մեր երկրում՝ մեր երկրի տերը չենք։

Չեմ սիրում քաղաքական քննարկումներ անել, սակայն այն ամենը, ինչ հիմա կատարվում է, կարծում եմ յուրաքանչյուր մարդու անհանգստացնում է, եթե իրեն հայ է համարում։ Ես մի հոդված գրեցի ոգևորված 2018թ․-ի հեղափոխությունից ու վերջում հատուկ շեշտադրում արեցի`

Աստված տա դեպի լույս տանող այս քայլը ավարտվի լիարժեք հաղթանակով, և Հայաստանում տիրի օրինականությունը, և երկրիս սահմանները լինեն անսասան, ու մենք հաղթենք թե՛ մեր մեջ եղած թշնամուն, և թե՛ արտաքին թշնամուն: Իսկ նրանց, ովքեր կփորձեն իրենց օգուտը քաղել իմ սերնդի տարած հաղթանակից, զգուշացնում եմ, որ նորից կբռունցքվենք ու այն ժամանակ ավելի շռնդալից կհաղթենք:

Իմ քայլի պատմությունը

Սակայն պիտի նկատեմ, որ սա գրելուց երեք տարի անց իմ սերնդի տարած հաղթանակից օգուտ քաղողները շատ են` ի դեմս Ն․ Փաշինյանի և ոչ ստաբիլ թիմի։ Ուզում եմ փաստել ու ևս մեկ անգամ ասել, որ հեռու չէ այն պահը, որ բռունցքվելու ու բոլոր նրանց, ովքեր վտանգ կհանդիսանան հայ հասարակության ծաղկմանը՝ հայ երիտասարդների բռունցքը շատ հուժկու է լինելու և չի խնայելու ոչ նախկին, և ոչ ներկա կառավարություններին։ Ոչ Արցախյան առաջին պատերազմի, ոչ Ապրիլյան քառօրյա պատերազմի և ոչ էլ 44 օրյա Հերոս եղբայրներիս արյունը հենց այնպես չի թափվել, և ես այդ 44 օրյա պատերազմի ժամանակ հենց այնպես չէ, որ անզորությունից կիսախելագար վիճակում էի հայտնվել ու վերջերս եմ վերականգնվել։

Հայը Հայաստանում Հայաստանի Տերը չէ։ Սա կարծում եմ նորություն չեմ ասում, ու շատերը քննարկման ժամանակ փորձում են համեմատել մեր երկիրը մյուս երկրների հետ։ Սակայն չեն ուզում հասկանալ, որ մենք անհամեմատելի ենք։ Մենք մեր քաղաքակրթությամբ, նիստ ու կացով տարբերվում ենք յուրաքանչյուր ազգից։ Եվ ոչ միայն նսեմ չենք մյուս ազգերից, այլ նաև առավել չենք ոչ ոքից՝ մենք ունենք մեր ազգային յուրօրինակ խնդիրները, հույս ունեմ նաև` նպատակներն ու Հայկական Երազը։

Փորձեմ անկեղծ լինել՝ երբեմն ես մտածում եմ արտագաղթելու մասին, որովհետև հիմա այն տպավորությունն է, որ հայը չի տերը Հայաստանի, ու արհեստականորեն ընդունվում են այնպիսի օրենքներ, որոնք մարդկանց ուղղակի հիասթափեցնում են այս երկրից։ Երբ ասենք, ասում են, որ բոլորը պետք է պատվաստվեն, բացի կառավարական պաշտոնյաներից, դա ինձ համար աբսուրդ է։ Երբ պատերազմից մի քանի տարի առաջ տխրահռչակ ԿԳՄՍ նախարարը ավիրում էր այդ ոլորտը, դա աբսուրդ էր, երբ պատերազմի  մեկ տարին չլրացած մենք գունագեղ միջոցառում ենք անում Անկախության օրվա կապակցությամբ, դա աբսուրդ է: Ես իհարկե, դեմ չեմ միջոցառմանը, սակայն ոչ գունագեղ ու ոչ տոնակատարություն: Ու սա իրականություն է։

Շատ բան է փոխվել մեր հոգեբանության մեջ։ Ինձ պատմել են, որ գյումրեցին երկրաշարժից հետո մոտ երկու տարի հարսանիք չէր անում, անելու դեպքում էլ` առանց երաժշտության։ Իսկ հիմա՞, չեմ կարող հասկանալ, թե ինչ է կատարվում մեր ժողովրդի հետ։ Միգուցե բոլորս թմբիրի մեջ ենք ու պետք է դո՞ւրս գանք։

Ճիշտն ասած, եթե մի փոքր չլինեի պատվախնդիր, Հայրենիքի հանդեպ պարտքի ու հայրենասիրության զգացումը (որը փորձում են արմատախիլ անել, ու որը հույս ունեմ, չի ստացվի), ուսումս ու հայրենիքի համար օգտակար լինելու ցանկությունս, ես վաղուց արտագաղթած կլինեի Հայաստանից։ Քանի որ երբ Հայաստանը համեմատում ենք մյուս երկրների հետ, այստեղ թե ապրելն է դժվար, թե հնարավորություններն են քիչ։ Ու երբ ասում ենք, որ այլ երկրում էլ է Հայաստանի նման, չարաչար սխալվում ենք։ Այլ երկրներում գոնե իրենց քաղաքացիներին ու իրենց տեսակին հարգում են, և շատ ավելի լավ են վերաբերվում օտարերկրացու նկատմամբ, քան հիմա հայը հային է վերաբերվում։

Հայը երբեք թուրքի հետ «աղբերություն» չէր անի, թուրքի հետ առևտուր չէր անի։

Եվ վերջում ուզում եմ ասել. ՀԱՅԵՐԸ քիչ են, անհամեմատ ավելի քիչ, քան կարող ենք պատկերացնել: Հայաստանցիներն են շատ։ Բայց ի հեճուկս այս ամենի՝

Մենք կռնանք ետ բերել Հայի թասիբը։

Ես ծնվեցի

Երբ ես ծնվեցի, արվեստը կար,
Մի քանի դար մեծացել ու մարդկանց գույներն էր փոխել,
Մի քանի մարդիկ էլ արվեստն էին փոխել…
Ու երբ ես եկա, արվեստն ու մարդը իրար բարեկամ էին,
Բարեկամներ, որ ամեն դժվար պահի օգնության էին հասնում,
Բարեկամներ, որ ամեն սևին ու սպիտակին գույներ էին հաղորդում,
Երանգնե՜ր…
Հոգու վառ կարմիրը միաձուլած շրջապատի մուգ սևի հետ,
Ու ստանում մի երանգ, որ ժպիտ է կոչվում,
Որ արցունքի տակից է ժպտում.
Արվեստն ու մարդը ծանոթներ դարձան, երբ մարդիկ կորցրեցին իրենց,
Կորցրին արժեքներ, որ կոչվում էին` Սեր,
Նկարչություն,
Երաժշտություն,
Պար,
Ծիծաղ,
Հոգու երանգ…
Կորցրին էն ժամանակ, երբ ամեն ինչ նյութականացվեց,
Ու նյութականն էլ համակարգչի մեջ,
Գեղեցիկ ծուղակ է, մարդիկ հեշտ են տրվում,
Իսկ արվեստին տրվելը դժվար է, արվեստին պետք է դանդաղ տրվել,
Իսկ արվեստին առանց սեր տրվել չի ստացվի…
Ծուղակին տրվելը արագ է պատահում
Առանց սիրել, առանց գիտակցության…
Արվեստը մեռնում է, իսկ մարդիկ ծրագրավորում…

 

Մուսաս սահմանին է 

Սպասել մուսային,

խզբզել

կամ իսկապես

գրել տողեր։

 

Երկար ժամանակ է՝ չէի գրում,

երկար ժամանակ է, ինչ մուսաս գնացել էր դիրքեր`

սահմանը պահելու։

Ոչինչ անել չի ստացվում,

նույնիսկ խելագարվել չի ստացվում,

իսկ սպասել՝ առավել ևս։ Ինչի՞ն սպասես.

սահմանի խաղաղությա՞նը,

թե՞ մուսայի վերադարձին։

Ախր, էդպես կկործանվես, երկու տարի ոչինչ չգրել ու միայն սպասել։

Իսկ գուցե մուսաս հավերժի բաժին է դարձել,

Գուցե էլ չգա՞։

Չէ՛,

Չէ՛,

Կգա՛, սպասում եմ,

Կգա, գրչիս կփաթաթվի, չի թողնի մենակ,

կգա ու կմնա,

և անքուն գիշերներիս հետքը կմաքրի,

արցունքոտ աչքերիս սևաներկը կսրբի

Կամ կթողնի, որ հետքը բոլորը տեսնեն,

բայց կգա հաստատ։

Խոստում է տվել.

Մտքերիս անտեր չի թողնելու,

Թանաքամանն էլ հաճախ է դատարկ մնալու,

Տան պատերին ճաքեր չի պարգևելու,

Ու գինին էլ բացվելու է առաջվա պես,

երկու լիքը բաժակի մասին գրեմ։

Բայց հիմա մուսաս սահմանին է:

Գնացել է խաղաղություն բերելու:

Իսկ ես բարձր-բարձր գոռում եմ`

Խաղաղությունը սահմանին չէ, խաղաղությունը գիրկդ է՝

սահմանից ես բերել։

Քոթոն մեր դիրքի միակ շունն է, ամբողջ օրը չկա, բայց հենց սկսում ենք հաց ուտել, մեկ էլ հայտնվում է: Մեզ հետ է նախաճաշում, ճաշում ու ընթրում, իսկ մնացած ժամանակ չկա: Հիմա կասեք` էս ի՞նչ շուն է, մենակ ուտելիս է գալիս, բայց չէ, Քոթոն իրականում ինքն իրեն հարմար դիրք է ընտրել ու մնացած ժամանակ զգոն ու ուշադիր նստած հետևում է անցուդարձին, ու երբ մի անսովոր բան է նկատում, հաչոցով ահազանգում է մեզ, որ ստուգենք: Թե որտեղից է Քոթոն հայտնվել մեր դիրքերում, էդ պատմությունը ես չգիտեմ, բայց մի ավելի սիրուն պատմություն գիտեմ:

Մի օր մեր Քոթոն չի երևում ոչ նախաճաշին, ոչ ճաշին ու ոչ էլ ընթրիքին, ինչը մեզ, իհարկե, անհանգստացրեց: Առանց Քոթոյի ո՞նց հաց ուտենք: Ես ինձ վերապահեցի գնալ ու Քոթոյին գտնել, մի բանով կերակրել: Երկար փնտրեցի, բայց ինչքան էլ տարօրինակ էր, Քոթոն տարածքում չէր… Տխուր լուրը ես պիտի հայտնեի տղերքին:

-Տղեք, Քոթոյին չգտա:

-Հաստատ գայլերն են տարել, – ասաց մեկը:

-Խելքդ են գայլերը տարել, – ասաց մյուսը` հակադարձելով առաջինին, – մի տեղ ընկել քնել է:

Քոթոյին երեք օր չտեսնելուց հետո կարծես թե բոլորը մոռացան նրա մասին, ու այնպիսի տպավորություն էր, թե նա այստեղ  չէր էլ եղել, բայց իմ հոգում դեռ չէր մարել հույսը, որ Քոթոն վերադառնալու է ողջ ու առողջ…

Հուրախություն ինձ` հույսերս արդարացան: Չորրորդ օրը, երբ պառկած էի վրանում, հանկարծ շան ձայներ լսեցի: Դուրս վազելով, տեսա Քոթոյին. ուրախությունը պատեց ներսս, կյանքը վերադարձավ իր նախկին տեսքին:

Անցնելով երկու-երեք շաբաթ` Քոթոյի կրծքերից պարզ դարձավ, թե որտեղ էր կորել այդ երեք օրերը. զուգավորման շրջանն էր: Քոթոն իրեն հարմար զուգընկեր էր գտել ոչ հեռու գտնվող գյուղում ու երևի լավ ժամանակ էր անցկացրել:

Հիմա անցել է արդեն մոտ երկու ամիս, ու Քոթոն մի քանի օր առաջ լույս աշխարհ բերեց միանգամից ութ ձագուկ: Սպիտակ ու սև մորթի տակ թաքնված մեր փոքրիկ քոթոների անմեղ աչքերում շատ բան կարող եք տեսնել:

Հիմա մեր ընտանիքը նոր անդամներով համալրվեց, ու դիրքերում մենք արդեն ավելի շատ ենք: