astghik hunanyan

Հեչ էլ ռոմանտիկ չի

Չեմ սիրում, էլի, նոյեմբերյան աշունը, հո զոռո՞վ չի։ Ֆիզկուլտիս ուսուցիչը հնարավորություն ունենար նյութս կարդալու, ինչպես միշտ կասեր. «Աչ, տու լրիվ բողոքի գիրք ես, ուրիշ պաներ մի զուռցը»։ Միշտ է էդպես ասում, համարյա միշտ, դե, կամ էլ երբ ինձ տեսնում է, այսինքն՝ երբ ֆիզկուլտի դասին եմ նստում, այսինքն՝ ամիսը մի քանի անգամ։ Մեկ-երկու անգամ ես լսում եմ, որ աչ եմ (աղջիկ) ու որ բողոքի գիրք եմ, բայց չեմ եկել ֆիզկուլտուրայի գերանիմաստ դասերից բողոքելու։

Ընդհանրապես, չեմ եկել բողոքելու, ուղղակի մի բան պիտի խնդրեմ. պատկերացրու, որ քայլում ես «նոյեմբերյան» փողոցներով, վառ ոսկեգույն ծառերն էլ երկու շարքով երկու մայթերն են եզերում, մեղմիկ քամի է, տերևներն էլ պար գալով թափվում են գետնին։ Օ՜, ինչ ռոմանտիկ է, դե, հիմա շուտ արի իրականություն, նոր քայլիր, կամ էլ վազիր, ի՞նչ տարբերություն, մեկ է՝ էլ ոչինչ քեզ չի փրկի, վառվող տերևների բարբարոս ծուխն արդեն հասցրել է մարմնիդ, մազերիդ ու նույնիսկ փռածդ լվացքի ահռելի մասը կազմել։ Դրա ի՞նչն է ռոմանտիկ: Ու ոչ էլ սառը օդը, բուք ու բորանն են ռոմանտիկ։ Բացառված է, իրոք։ Միայն ցուրտ, մառախուղ, վառվող տերևների ծխի գարշահոտ, էդ գարշահոտից փախչող կարմիր քթերով ու այտերով մարդիկ, մերկ ու մեռած ծառեր։ Թեթև քամի՞, ի՞նչ թեթև քամի, էս նոյեմբերյան քամիները երևի վաղուց արդեն գերազանցել են լույսի արագությունը, մեկ-մեկ էնպես են ողջ մարմնովդ անցնում, մտածում ես՝ դեմենտորի համբույր ստացար, ու դա հերիք չի, եթե ինձ նման «մի քանի կիլոգրամ» ես, ուրեմն եթե «գետնից բռնված» չքայլեցիր, քամին կքշի, կտանի։

Եթե ինձ ճանաչում եք, ուրեմն գիտեք, որ ես ռոմանտիկայից յոթ սար այն կողմ գտնվող մարդ չեմ, բայց ես ոչ մի ռոմանտիկ բան չեմ տեսնում նոյեմբեր-դեկտեմբերին ակտիվացող ագռավ-կաչաղակների մեջ, որոնք իրենց փայտփորիկի տեղ են դնում, գլուխդ էլ՝ փայտի, ու էնպես են կտցահարում, որ հիվանդանոցում, ու հետո էլ՝ ոստիկանությունում, չես կարողանում ապացուցել, որ հարբած ամուսինդ (կինդ) չի գլուխդ «բացել»։

Ռոմանտիկա չկա էն ցրտի մեջ, որը հազարավոր անապահով ընտանիքիների փաստի առաջ է կանգնեցնում։ Հո ցախ առնելն էլ խաղ ու պա՞ր չի, հատկապես, որ էս տարի կրակի գին են դարձրել, ինչ է թե՝ արգելված է ծառահատումն, ու իրենք ռիսկի են դիմում։ Ու հեչ էլ ռոմանտիկ չեն մառախուղների պատճառով տեղի ունեցող ավտովթարները։ Այ, բայց բերանից դուրս եկող «մառախուղն» իրոք հրաշք է։ Մի տեսակ քեզ ինքնավստահ մեկն ես զգում, երբ «հո» ես անում ու բերանիցդ «մառախուղ» է դուրս գալիս։

Նոյեմբեր, երբ չգիտես էլ ինչ շոր հագնես, որ լավ լինի։ Առավոտյան ցուրտ է լինում, տաք-տաք հագնվում դուրս ես գալիս, մի 6 ժամից այնքան շոգ է լինում, որ էլ ասելու չի։ Կամ գլխարկ ես դնում՝ ամոթ է, չես դնում՝ ականջներդ սառում են։ Աշնանային կոշիկներ ես հագնում՝ ոտքերդ սառցակալում են, ձմեռային ես հագնում՝ «Ծո, խելառ է էս աղջիկը»։ Մի խոսքով՝ հակասությունների սեզոնում ենք։ Չես էլ հասցնում կանգնել, ֆոտոներ անել՝ էս «հրաշք» բնությունը թեթև ձեռքով անմահացնել, էդ ձեռքերդ էնպես են սառչում, որ մի փոքր կպնես, կփշրվեն, հետո վերականգնելն ու կյանքի կոչելը Արա Գեղեցիկին վերակենդանացնելու նման դժվար է դառնում։ Միակ մխիթարանքը տուն վերադառնալն ու «փեչը» գրկել, նստելն է (կխնդրեի «փեչ» բառը չփոխեք, գրեք «վառարան», մերը վառարան չի, ու էդ երկաթից գլանաձև տաքացնող բանն իր համն ու հոտը կորցնում է, երբ վառարան են ասում)։

Այս եղանակը ոչ մի տիպիկ բան անգամ չունի։ Արքայանարինջ, մանդարին, նուռ ու այլ «չռթելու» մրգեր ձմռանն էլ կան, «փեչի» վրա կարմրացված լավաշի կտորներն էլ ձմռանը կան, համենայնդեպս՝ ձմռանն ուզածիդ չափ տաք ես հագնվում, թեկուզ շորերով փաթաթված խմորի գնդի ես նմանվում։ Ու այս «հրաշք»-ը տևում է այնքան, մինչև ձյուն է գալիս։ Նոյեմբեր-դեկտեմբեր, էլի։ Ախ, էլ ի՞նչ բողոքեմ, ամեն ինչ հիանալի է։ Չեմ բողոքում։

astghik hunanyan

Երևի թե խենթ եմ ես

Սովորական դպրոցական օր էր, ինչքան հիշում եմ՝ մարտի 19-ը: Արթնացա զարթուցիչի անբարեհաճ ձայնից, աչքերս մի լավ տրորելուց հետո նայեցի ժամացույցին, հետո՝ պահարանիս: Ժամերով մտորելուց հետո հագա առաջին աչքիս ընկած հագուստն ու շտապեցի խոհանոց՝ նախաճաշելու: Դե, նախաճաշ ասվածը սովորաբար թեյն է՝ հաց ու պանրով, կամ ձվածեղը, որը, սովորաբար, սիրում եմ ուտել 10 գդալ շաքարով շաղախված: Այս անգամ հերթը թեյինն էր: Արագ-արագ թեյեցի այն հույսով, որ եթե արագ խմեմ, քունս շուտ կփախչի, ու կկարողանամ սթափ գնալ դպրոց, չնայած՝ առանց թեյի ազդեցության էլ դպրոց տանող միակ ճանապարհին բնակություն հաստատած հնդիկ ուսանողների ձայները չեն թողնի, որ անսթափ լքեմ այդ փողոցը (տնաշեններն այնքան արագ ու այնքան բարձր են խոսում, որ եփած հավի ծիծաղն անգամ կգա՝ նրանց խոսակցությանն ականատես լինելուց հետո): Մի կերպ ինձ զսպեցի, որ աչքերս չփակեմ, կապեցի կոշիկներիս կապերը, պայուսակս գցեցի ուսերիս ու դուրս եկա տնից:

Սակայն հույսերս չարդարացան. թեյը չօգնեց, իսկ ուսանողները, չգիտես ինչու, մոռացել էին ինձ ուշքի բերելու իրենց պարտականության մասին ու քնել էին: Փողոցը լի էր երեխաների իրար խառնված ամբոխով: «Ահա, հեսա ոնց էլ չլինի՝ կհանդիպեմ ընկերներիցս մեկին, կցրվեմ ու կմոռանամ քնի մասին»,- մտածեցի ես՝ չորս կողմս զննող հայացք գցելով: Բայց չէ, է՜, ախր տաքուկ-փափուկ մահճակալս ինձ է սպասում, ինչպե՞ս թողնեմ նրան մենակ սենյակիս խառնաշփոթի մեջ, ու գնամ դպրոց՝ անցկացնելու հերթական ձանձրալի օրը: Վե՛րջ, հետ եմ դառնում:

Վերադարձա տուն, հանեցի կոշիկներս, մի կողմ նետեցի պայուսակս ու սլացա դեպի սենյակս, որ մայրս չնկատի, բայց, դե ո՞նց չէր նկատի… Զարմացած եկավ հետևիցս, հետո զարմանքին փոխարինեց բարկությունը, բայց տեսնելով, որ մուշ-մուշ քնած եմ՝ որոշեց չարթնացնել: Դուռը փակեց, որ տատիկի «Իչան» ու «Վիրը» չխանգարեն ինձ, ու զգույշ հեռացավ: Երևի 7-րդ երազն էի տեսնում, երբ հեռախոսս ծնգաց: Անակնկալի եկած կամ, ավելի շուտ, վեր թռնելով՝ բացեցի աչքերս, քթիս տակ փնթփնթացի, մի կերպ ինձ ստիպելով հավաքեցի հեռախոսիս մի քանի մետրանոց գաղտնաբառը՝ բնականաբար, մի քանի անգամ սխալվելով: Դա միշտ ինձ նյարդայնացնում է: Ընկերներիցս մեկն էր գրել: Նրա, ինչպես նաև մյուս ֆեյսբուքյան ընկերներիս հետ ծանոթացել եմ Հարի Փոթերի աշխարհի շնորհիվ: Մի խումբ փոթերհեդներ են, ովքեր արդեն մի տարի է՝ կարծես մեկ ընտանիք լինեն, և ի դեպ, ես նույնպես նրանցից մեկն եմ:

-Էս ի՞նչ ա:

-Ը՜, շարադրություն:

-Ինչի՞ համար ես գրել:

-Դասատուս էր հանձնարարել:

-17.am-ի մասին գիտե՞ս:

-Դե, լսել եմ:

-Ուրեմն «Ով եմ ես» թեմայով շարադրություն կգրես ու նկարիդ հետ կուղարկես:

Տեսել էր ֆեյսբուքյան էջումս տեղադրված շարադրությունը, հավանել ու մտածել, որ ես նույնպես պետք է շարադրություններս ուղարկեմ 17.am-ին:

Սկզբից կարևորություն չտվեցի, դա միայն խոսակցություն էր, որն ուղղակի «հարամ էր արել» քունս, հետո սկսեցի մտածել այդ հարցի շուրջը: Ինչո՞ւ չլցնեմ ձանձրալի օրս կյանքով, արկածներով, չէ՞ որ դա կարող էր հենց այն լինել, ինչին այդքան ժամանակ սպասում էի՝ փոփոխության, ու որոշեցի գրել այդ շարադրությունը:

Ոգևորված՝ սենյակիս քաոսի միջից գտա թուղթ ու գրիչ ու սկսեցի գրել: Բայց մի րոպե, ո՞վ եմ ես, ի՞նչ գրեմ, գրողը տանի: Երևի այդ հարցն ինձ երբեք չէի տվել, դե, անհրաժեշտություն էլ չէր եղել դրա մասին մտածելու: Ընդհանրապես, մինչ վերջերս ես շատ քիչ էի մտածում ու չէի էլ նկատում շուրջս տիրող քաոսին միախառնված բնության բազմաթիվ հրաշքերի գոյությունը, հետևաբար իմ մասին գրելը շատ ավելի խրթին էր, քան ես պատկերացնում էի: Ես աղջիկ եմ, ով երազում է, հավատում հրաշքների, ամենուր փնտրում է արկածներ, 15 տարեկան մագլ եմ (այդպես են դիմում մարդկանց Հարի Փոթերի աշխարհում), ով հույսը չի կտրում ու սպասում է Հոգվարթսի իր նամակին: Ունեմ աչքի չընկնող արտաքին, մեծ, շագանակագույն աչքեր, որոնք ամեն ինչի մեջ մի մեծ դույլ յուրահատկություն են տեսնում: Սիրում եմ նվագել դաշնամուր ու երգել, չնայած երգելուցս «ագռավները հավաքվում են շուրջս»: Ունեմ բազմաթիվ վախեր, բայց և այնպես՝ էքստրիմի սիրահար եմ: Ատում եմ ձմեռը, քանի որ շատ շուտ եմ սառչում և չեմ կարողանում նորմալ ձնագնդի խաղալ: Գարունն ատում եմ նրա համար, որ անձրևների պատճառով միշտ կոշիկներս ցեխոտվում են: Ամռանը մեր քաղաքում անտանելի շոգ է լինում, իսկ ծիտիկները ափալ-թափալ կեղտոտում են մարդկանց: Ատում եմ աշունը, որովհետև աշնանն արդեն պաղպաղակ չեմ կարող ուտել, և երկարատև հանգստից հետո էլի պետք է դպրոց հաճախենք: Սպասում եմ իմ 5-րդ եղանակին:

Սիրում եմ ֆանտաստիկ ժանրի ֆիլմերն ու գրքերը: Ըստ ընկերներիս, ովքեր ինձ պես խենթ ու խելառ են, ես, բացի լավ շարադրություններ գրելը, ոչինչ չեմ կարողանում անել: Չնայած մյուս կողմից էլ ասում են, որ եթե հաղթահարեմ ծուլությունս, ամեն ինչի էլ կհասնեմ: Հա՜ մոռացա մի բան ասել. խենթանում եմ բենզինի, նոր գրքերի ու ներկի բուրմունքի համար: Դե, լավ, արդեն ինչ-որ երկար խոսեցի: Երևի ես խենթ եմ, ով փնտրում է արկածներ այնտեղ, որտեղ ըստ մարդկության՝ դրանք լինել չեն կարող:

Nane Eghiazaryan

Իրականացավ

Մեկ օր էր մնացել: Ամբողջ գիշեր անհամբերությունից տեղս չէի գտնում: Մի՞թե այն, ինչի մասին այդքան երազում էի, պատկերացնում ու ստեղծում տարբեր աշխարհներ, տարբեր իրականություններ, որտեղ կիրականանար երազանքս, վաղը կիրականանա իմ աշխարհում:

Առավոտ էր, ընկերներիս հետ Ջերմուկից ուղևորվում էի դեպի երազանքս: Սկզբում՝ մինչ տեղ հասնելը, մտանք Երևան: Այվազովսկու նկարները դիտեցինք: Չէինք ուզում թանգարանից դուրս գալ: Ինչքան խորն իմաստ կար այդ զարմանահրաշ մարդու ստեղծագործությունների մեջ: Այնքան խորն էին նկարներն ու այնքան շատ բան էին պատմում Այվազովսկու մասին: Նա իր նկարների օգնությամբ մեզ սովորեցրեց, ու դեռ շատերին էլ կսովորեցնի, որ նույնիսկ մեր կյանքի մռայլ նկարներում չմոռանանք լույսի շողեր նկարել:

Արդեն երեկո էր: Մտավախություն ունեինք, որ երկնքում ամպեր են լինելու, բայց, ի ուրախություն մեզ, ոչ մի ամպ չկար: Մտանք ներս, բարձրաձանք շենքի տանիք ու անհամբերությամբ սպասում էինք մեր հերթին: Վերջապես հասավ իմ հերթը, ու ես սրտի տրոփյունով աստիճաններով բարձրացա ու շունչս պահելով՝ նայեցի աստղադիտակից դեպի ամենապայծառ աստղերից մեկը՝ Վեգան: Ինչքան գեղեցիկ էր, ինչքան խորհրդավոր էր փայլում: Հետո դիտեցի «Զևսի յոթ աղջիկներ» անվանվող աստղերի խումբը: Ու վերջում տեսա տասհազարավոր աստղեր, որոնք անզեն աչքով երկնքում նույնիսկ չէին էլ երևում: Ափսո՜ս, որ չկարողացանք տեսնել լուսինը: Բայց չէ՞որ մեկ այցելությունը դեպի Բյուրականի աստղադիտարան իրականացրեց իմ երազանքը: Ուղղակի հպարտանում էի, երբ պատմում էին, որ Վիկտոր Համբարձումյանը առաջին աստղաֆիզիկոսն է եղել, որ հայտնաբերել է, թե աստղերը, ինչպես և մարդիկ, ծնվում ու մահանում են: Հետաքրքիր էր նաև այն փաստը, որ նա Նոբելյան մրցանակ չի ստացել այն պատճառով, որ իր շատ գյուտերի հիման վրա այլ գիտնականներ ստեղծել են տարբեր սարքեր:

Ես երբեք չեմ մոռանա 2017 թվականի նոյեմբերի 18-ը. չէ՞ որ այդ օրն իրականացավ ապուշիս երազանքը…

Nane Eghiazaryan

Դարի առաջին սերունդը

Մենք ապրում ենք 21-րդ դարում, ու հաճախ մեզ շրջապատող մարդկանց հետ մտքերի ու կարծիքների բախում ենք ունենում: Դասերից մեկի ժամանակ հանկարծ հնչեց մի նախադասություն. «Մենք 21-րդ դարի առաջին սերունդն ենք»: Նախադասություն, որը մեզանից շատերի մեջ պատասխանատվության մեծ զգացում առաջացրեց:

Իսկ ինչո՞վ ենք մենք տարբերվում նախորդ դարի առաջին սերնդից: Սկսեցինք քննարկել շատ տարբերություններ ու նմանություններ: Ու ուսուցիչներից մեկն ասաց. «Մենք՝ ուսուցիչներիցս շատերը, այն հազվագյուտ սերունդներից ենք, ովքեր տեսնում են դարի փոփոխությունը»: Հետո հնչեցին հարցեր, ու պարզվեց, որ ըստ ուսուցչի՝ շատ աշակերտներ գնում են դեպի վիրտուալ աշխարհը, իսկ մյուսներն ավելի ակտիվ են դառնում ու մասնակցում տարբեր միջոցառումների:

Մեզանից շատերը երևի նույնիսկ չեն էլ մտածել, որ ներկայացնում են նոր դարաշրջան, նոր պատմություն: Եթե միայն մի քանի տասնամյակ առաջ մարդիկ մտածում էին, որ ապրում են նորագույն տեխնոլոգիաներով շրջապատված՝ հեռախոս, ռադիո, համակարգիչ, ապա մենք հիմա պարծենում ենք մեր նոր՝ ավելի զարգացած տեխնոլոգիաներով: Հաճախ մեր տատիկ-պապիկները չեն կարողանում հեշտությամբ յուրացնել հեռուստացույցի օգտագործման ձևը, կամ էլ հեռախոսից օգտվելը, իսկ երբեմն «կոմպ»-ին «պոմպ» են ասում, իսկ մենք ծիծաղում ենք: Միայն մի քանի տասնյակ տարի առաջ մարդիկ երազում էին տեսնել իրենց հեռվում գտնվող բարեկամներին, իսկ հիմա դա ամենահեշտ բաներից մեկն է: Մարդկանց գաղափարները, որ թվում էին անիրական, իրականացել են: Իսկ հիմա՞: Ի՞նչ գաղափարներ ունենք մենք, ի՞նչ երազանքներ, որ միգուցե հնարավոր լինի իրականացնել մոտ ապագայում:

Nane Eghiazaryan

Ժամանակներ

Ասում են, որ կյանքում ամեն ինչ անցողիկ է, ամեն ինչն էլ իր ժամանակն ունի: Ասում են, որ մարդիկ մեր գալակտիկայում ամենափոքր մասնիկներն են, բայց ամենահսկա աստղերը նույնպես ծնվում, ապրում ու մահանում են:

Հաճախ մարդիկ ունենում են պարտականություններ, կամ էլ ինչ-որ բան ուղղակի պետք է անեն, բայց ասում են, թե ժամանակ չունեն: Ժամանա՞կ: Ժամանակը Աստծո տված ամենակարևոր բաներից մեկն է, որը տրվում է մարդուն այն չափաբաժնով միայն, ինչքան ինքը՝ Արարիչը գիտի: Կյանքում ամեն ինչն ունի իր ժամանակը: Երազելու ու երազանքներն իրականացնելու համար ժամանակն անվանում եմ «հեքիաթային»: Վատ իրադարձությունների համար տրված ժամանակը հաստատ հավասարակշռում է մարդու կյանքը, դրա համար այն անվանում եմ «հավասարակշռող ժամանակ»: Սիրելու ու սիրվելու համար տրված ժամանակն ամենագեղեցիկն ու դրախտայինն է: Այն ժամանակ, երբ մարդը սիրում է մեկին, ու սիրված է նրա կամ, թեկուզ, ուրիշի կողմից, գտնվում է դրախտում: Այդ ժամանակը ամենասպասվածն է, ու երևի թե այն անվանեմ «դրախտային ժամանակ»: Երբեմն ուղղակի կարոտում ես ու վերջ: Կարոտում ես ծնողներիդ, երբ նրանցից հեռու ես, կամ հարազատ-բարեկամներիդ, միգուցե պատահական անցորդներին, կամ էլ նրան, ում սիրում ես, ում մասին մտածում ես ամեն վայրկյան… Կարոտում ես խենթություններդ, կարոտում ես մարդկանց ընկերակցությունը, կարոտում ես զրույցները, որոնք քեզ մոռացնել էին տալիս ժամանակի մասին: Կարոտելու ժամանակը ամենայուրահատուկն է: Այդ ժամանակ դու լալիս ես, քահ-քահ ծիծաղում, արցունքներդ խառնվում են ժպիտիդ, ու դա դառնում է անհասկանալի մի զգացում, որ երբեք էլ չես կարող կրկնել, չէ՞ որ ամեն անգամ տարբեր կերպ ես կարոտում: Այդ ժամանակն անվանում եմ «յուրահատուկ ժամանակ»:

Այս ամբողջի մեջ տարբեր մարդկանց տարբեր ժամանակ է բաժին հասնում: Մեկի մանկության երազանքն է իրականանում, մյուսի ամբողջ կյանքը գլխիվայր շրջվում է դեպի վատը, մեկը նոր ընկեր է ձեռք բերում, իսկ մյուսը իր հիմարության պատճառով կորցնում իր ամենամտերիմին: Մեկը լալիս է, ու արցունքները ոչ մի կերպ չեն դադարում, իսկ մյուսն այնքան բարձր է ծիծաղում, որ ամբողջ քաղաքն է լսում: Մեկն այնքան տխուր է, փորձում է գտնել կյանքի իմաստը, իսկ մյուսը գտել է իր կյանքի իմաստը, ունի ամեն ինչ, և ոչինչ նրան էլ չի գոհացնում:

Ժամանակը միակ բանն է, որ երբեք շատ չի լինում: Այն կարող է լինել մի փոքր քիչ, կամ էլ ընդհանրապես չլինել: Եթե մարդը խելացի է, ապա պետք է ճիշտ օգտագործի իր ժամանակը:

astghik hunanyan

Նյարդային նյարդերիս ու էլի շատ բաների մասին

Ասում են, չէ՞՝ իմ նյարդերի վրա ազդում է այն ամենը, ինչը շարժվում է, իսկ ինչը չի շարժվում՝ ես եմ շարժում ու նյարդայնանում։ Իրականում չեմ հիշում՝ ովքեր են ասել։ Համենայնդեպս, էս փոքր բառախումբը վիճակիս ամենատիպիկ նկարագրությունն է։ Ասենք՝ հենց հիմա ես նյարդայնացած եմ, որովհետև չգիտեմ՝ ինչից սկսել գրել և ուր հասնել, հետո նյարդայնացա նյարդերս հանգստացնելու համար դեպրեսիվ դեռահասի նման նոթատետրիս էջերը պատռելուց (էն ֆիլմերի նման, որ մեկը մյուսին ուզում է նամակ գրել, չի ստացվում, էջը պատռում ու դեն է նետում անքան անգամ, մինչև մյուս կադրում սենյակի ողջ հատակը թղթի կույտերով է պատվում)։ Բայց էդ խեղճ նոթատետրն ի՞նչ մեղք ունի, որ հենց ինքն է ձեռքիս տակ ընկել։ Հասարակագիտությանս դասագիրքն ընկներ, գոնե էջերը պատռելով նյարդերս հանգստացնելու հետ մեկտեղ հաճույք էլ ստանայի, որովհետև էդ դասագրքի բովանդակությունն էլ է նյարդերիս վրա ազդում։

Դու պիտի սովորես, որ մարդը ոչինչ է առանց սեփական իդեալն ունենալու, որովհետև էդ մարդը չի ձգտի ինչ-որ բանի հասնել։ Դե, չգիտեմ, գրքում էդպես է գրված, թե չէ, համենայնդեպս ուսուցչուհիս էդպես էլ ասում է։ Թե բա. «Դուք ինչքան էլ երազեք, օր ու գիշեր էլ աշխատեք, չեք կարող դա Վինչիին հասնել» կամ՝ «Ինչի՞ տեղ եք ձեզ դրել, որ ասեք՝ իդեալ չունենք», «Նկարի գեղագիտական արժեքը դուք չեք որոշում, եթե վերադասը, կամ մի խումբ արվեստագետներ ասում են, որ էդ նկարը իդեալական ա ու շատ գեղեցիկ, ուրեմն էդպես էլ կա, պետք չի հակառակվել ու ասել՝ չէ, սիրուն չի»։ Ու հետո էլ չի թողնում՝ ասեմ. «Այ ձեր ցավը տանեմ, ինչքան էլ ինչ-որ մեկին ձգտեք նմանվել ու ինչքան էլ էդ անտեր գործը լավ անեք, դուք չեք հիշվելու երբեք։ Կհիշվեք էն ժամանակ, երբ ձեր սեփականը կստեղծեք, մի ինքնատիպ բան, ձեր իսկ ոճը։ Այ ձեր ցավը տանեմ, էդ ինչի՞ց վերցրիք, որ մենք՝ «ստորադասներս», չենք կարող գնահատել գեղեցիկը կամ սեփական կարծիք ունենալ, մինչև անգամ՝ հակաճառել»։

Բայց քանի որ թանկագին ուսուցիչդ իր կարծիքն է ճիշտ համարում ու չի թողնում դու էլ խոսես ու կարծիքդ հայտնես, դու՝ նյարդերից թույլ դեռահասդ, չես կարող չնյարդայնանալ էս դարի ուսուցիչների մի տեսակի վրա, որ ուզում է խոսել, չի ուզում լսել, ու իր ասածներով ու քայլերով միայն քեզ կոտրում է, վանում տվյալ առարկայից, իսկ քո ձեռքն անտեսվելուց հետո էլ չի ուզում բարձրանալ։ Ու դրա պատճառով ես նյարդայնանում եմ շաբաթը մի քանի անգամ, օրը 50 րոպե։ Չէ, չկարծես մեր դասաժամերը 50 րոպե են, ուղղակի ուսուցիչները տնային հանձնարարություն տալու մասին միայն դասամիջոցներին են հիշում, ու իմիջիայլոց՝ մեր դասամիջոցներին։ Ու եթե համարձակությունդ ներեց տեղիցդ շարժվել, անդաստիարակի մեկն ես, հա, ու հումանիտար (որպես վիրավորանք հասկացեք)։ Ու դու էլի ամբողջ հոգով-սրտով նյարդայնանում ես, որովհետև հենց էդ ուսուցիչը, որ ասում է. «Մի ուշացեք, բա դասամիջոցն ինչի՞ համար ա», քո իսկ դասամիջոցն օգտագործում է, ու դու դա իրեն չես կարող ասել, որովհետև «թարսվել կա, բան կա»։

Հումանիտար ասացի, հիշեցի. ես նաև անչափ նյարդայնանում եմ, երբ որոշ ուսուցիչներ դասարան են մտնում «եկել եմ հումանիտարների պարապեմ» դեմքով։ Սիրելի ուսուցիչներ, եթե դուք սա կարդաք, չնեղանաք, բայց մեր «ՀԲՉ» դասարանական կոալիցիան սկսել է ու շարունակում է կոտրել բոլոր կարծրատիպերը հումանիտարների մասին (եթե հետաքրքիր է, հապավումը բացվում է՝ հումանիտարները բութ չեն)։

Լավ, սա հեչ, երկու րոպե էլ դասամիջոցին եմ հասցնում նյարդայնանալ։ Էն, որ շքախմբով տղաները կանգնած են, մեկ էլ մյուս կողմից իրենց անտանելի «ձև տալով» աղջիկներ են գնում։ Ու դու սկսում ես մտածել, որ էդ մարդիկ ծնված են իրենց ցույց տալու համար։ Ու հետո քեզ՝ խեղճուկրակ «հետամնացիդ» էնպես են ոտքից գլուխ «չափում», որ աչքերդ լցվում են։ Ծիծաղից, որովհետև իրենք ուղղակի առաջին մի քանի վայրկյանը պատկերացում էլ չեն ունենում, որ դու ավելի «օձական» հայացք ունես։ Նյարդայնանում եմ այնքան ժամանակ, մինչև չեմ մոռանում իրենց տաղտկալի դեմքերը, որոնք կարծես ստեղծված լինեն նկարելու ու սոցկայքեր գցելու համար։ Ախր, դեմքերն էլ չեն նկարում, է, որ նայես՝ նյարդայնանաս։ Մի հսկայական հեռախոս պահում են դեմքի առաջ ու նկարվում, հետո էլ պատահաբար երևացած մի աչքը «սմայլով» փակում են, նոր գցում սոցկայքեր։ Ու դու այդ ժամանակ էլ չես նյարդայնանում, ուղղակի ուզում ես սպանել իրենց, հետո դիակների մոտ նկարվել, մի աչքդ «սմայլով» փակել ու գցել սոցկայք։ Էդպիսի նկար գցեք մեկ, երկու անգամ, բայց ոչ բոլոր նկարները, Աստծու սիրույն։ Ու եթե էդպիսին եք, հանեք ինձ ձեր ընկերների ցուցակից, որ չտեսնեմ ու նյարդայնանամ։ Խոստովանում եմ, մի ժամանակ ես էլ էի էդպիսին, ու ամեն անգամ նախկին «ես»-իս մասին հիշելիս էլի ահագին նյարդայնանում եմ։

Աստված ասացի, էլի բան հիշեցի։ Ես անչափ նյարդայնանում եմ, երբ տեսնում եմ, որ «նորաթուխ» աթեիստները սկսում են ծաղրել քրիստոնյաներին, նրանց կրոնն ու մի բան էլ՝ վիրավորում։ Ու նյարդայնանում եմ, երբ քրիստոնյան ամեն եղած-չեղած առիթին քարկոծում է անկրոն մարդկանց ու «ազգի դավաճաններ» անվանում։ Ախր, ի՞նչ եք ուզում իրարից, այ մարդիկ, էլ բան ու գործ չունե՞ք։ Ինչի՞ եք վիրավորում ուրիշի աշխարհայացքը, կարծիքներն ու դիրքորոշումը, ուրիշի մաշկի գույնն անգամ հանգիստ չեք թողնում, ախր, գոնե իմ մասին մտածեք, նյարդերս այդքան դիմացկուն չեն, է։

Մի օր այնքան եմ բորբոքվելու, որ գյուղացուն ծաղրողին էնպիսի ապտակ հասցնեմ, որ անգամ «Աստերիքսի ու Օբելիքսի» մեջ իրար էդպես չեն խփում կախարդական թուրմի ազդեցության տակ, որովհետև էդպիսի մարդիկ ամենանյարդայնացնողն են։ Էն, որ իրենցից ոչինչ չեն ներկայացնում, բայց որ ծնվել են քաղաքում՝ վերջ. իրենք մարդ են, իսկ գյուղացին՝ չէ։ Նույն միս ու արյունն ենք, էլի, վերջներս էլ՝ մահ, էլ ի՞նչ եք կռիվ տալիս, ապրեք, էլի։

Իսկ երբ որոշ ժամանակ չեմ ուզում ոչնչի մասին մտածել, որ չնյարդայնանամ, մեկ էլ տատին հրամայական տոնով մի բան կասի, որ անեմ։ Ու ես չեմ անում։ Ինչ ուզում եք՝ մտածեք, կարող է՝ վատ թոռ եմ, բայց ես երբեք չեմ անի այն, ինչն ինձ կհրամայեն։ Այ, հանգիստ ասեք՝ օգնեմ։

Բա որ նյարդային ժամանակ եղբայրս է գալիս ու սկսում ինչ-որ անիմաստ հարցեր տալ, թող ու փախիր։ Ու էդ ժամանակ ոչ ոք հաշվի չի առնում, որ ես նյարդային երեխա եմ, ու միայն դրա համար գոռացի եղբորս վրա, հետո էլ սկսեցի խփել, ինչն էլ սուսերամարտի վերածվեց։

Օրվա վերջում, երբ պառկում եմ «տեղերիս» մեջ ու սկսում սերիալս նայել, սկսում է նյարդայնացնել հեռախոսի լիցքավորիչը։ Վայրկյանը մեկ անջատվում, միանում, անջատվում, միանում, ու երբ նորմալ դիրքի ես բերում, որ էլ չանջատվի, մեկ էլ փռշտում ես ու վերջ, լիցքավորիչը նորից «ցնդում է» (5-րդ մարտկոցի լիցքավորիչն եմ արդեն «ուտում»)։

Բայց մարդիկ էլ կան՝ հրաշալի «անտիսթրես» են: Նայում ես՝ էնքան անկեղծ են ժպտում, էնքան կյանքով լիքն են, քեֆդ գալիս է։ Բա չէ՝ դատարկ ու ոչինչ չասող հայացքովները։

Հ. Գ. Երևի նկատած կլինեք, որ մի քիչ պասիվացել եմ: Գիտե՞ք, ինտուիցիաս ինձ հուշում է, որ նյութերս չեն կարդում, գրելու հավեսս էլ է փախնում, ու էլի նյարդայնանում եմ։ Շատ դժվար է արևածաղիկը կեղևազրկել ու հավաքել, բայց հեշտ է էդ ամբողջը միանգամից ուտել, նույնն էլ նյութերի հարցում է։ Դժվար է միլիոնավոր էջերից հավաքել ամենալավ ստացված նախադասությունները, խմբագրել ու գրել, բայց հեշտ է չկարդալը։ Ասածս ինչ է՝ գնամ արևածաղիկ չրթեմ, մինչև կարդաք ու կարծիքներ հայտնեք։

anna sargsyan

Արի իմաստավորենք միասին

Բարև: Ինչո՞ւ ես այդքան բողոքում: Կարծես բողոքի գիրք լինես: Բողոքում ես, որ կյանքն անհետաքրքիր է, որ այն այնքան անգույն է, որ եթե երկար մտածես, իմաստը կկորցնի:

Բայց, ախր, դու շատ սխալ ես, ինչպե՞ս կարելի է կյանքը համարել անիմաստ: Էդ դեպքում մենք չէինք զարգանա: Հա, մի բան էլ. կյանքն իմաստավորողը նստած է հենց համակարգչի առաջ ու հիմա կարդում է այն, ինչ ես մտածում եմ:

Դուք խոսում եք այն մասին, որ ընդամենը 14-15 տարեկան եք, բայց ոչ մի բանի հավես չունեք: Ախր ինչո՞ւ, է: Ճիշտն ասեք, որ տնից դուրս եք գալիս, ձեր գլխում էլ են, չէ՞, նոր ու շատ խառնափնթոր մտքեր ծնվում, բայց հենց ինչ-որ մեկի հետ կիսվում եք, ասում է, թե բա՝ ոնց, չէ, չես կարող, չի լինի, անիմաստ է: Ուֆ, էդ վերջին բառն ինձ հունից հանում է: Ես տանել չեմ կարողանում այն պատանիներին, ովքեր օգտագործում են այդ բառը շատ հաճախ: Ամեն ինչի մեջ էլ իմաստ կա, ուղղակի տվյալ «ամեն ինչի» մեջ եղած իմաստին մի քիչ մեր ձեռքում եղած կախարդական փոշուց է հարկավոր, որ վերածվի գլուխգործոցի, որ բոլորը հասկանան, որ դու կարողացար, ու իմաստ կար:

Այո, ես արդեն տասնյոթ տարի է, ինչ ապրում եմ այս մոլորակի վրա, բայց այդ հետաքրքիր ու արագընթաց տարիների ընթացքում չեմ ասել, թե՝ անիմաստ է, անիմաստ են, անիմաստ էր:

Ախր, այնքան հետաքրքիր բաներ կան, ինչո՞ւ ես ուզում ամեն ինչ «չոր» անել ու հետո բողոքել, որ իմաստ չուներ: Իսկ դու իմաստավորի՛ր: Ես ամեն ինչից փորձում եմ լավը դուրս պոկել, իսկ իմաստը հենց լավի մեջ է, չէ՞: Դու էլ փորձիր: Ու հա, քիչ բողոքիր, ձանձրացնում ես:

Սկսիր ավելի շատ գնահատել, անգամ էն ժպիտը, որ ավտոբուսի միջից մի պատահական երիտասարդ պարգևեց քեզ, կամ որ պատահական մեկը հրեց ուսդ ու հաճելի ձայնով ասաց «կներեք»: Տես, ինչ հաճելի ասաց, ինչ գեղեցիկ ժպտաց:

Գնահատիր ամեն ինչ, բայց անկեղծ: Կյանքն այնքան իմաստ է իր մեջ պարունակում, որ մեկ-մեկ ինձ թվում է, թե ուր որ է, ինչ-որ տեղից կյանքը «կպատռվի» ու իմաստը կսկսի թափվել:

Իմաստավորիր կյանքս հենց այս պահից, հա, ու մի բան էլ. քիչ բողոքիր:

Mari Baghdasaryan malishka

Հիշողությունների աշունը

-Այսօր ուզում եմ նստել կողքիդ և անկեղծանալ մի քիչ,- ասաց ծանոթներիցս մեկը և սկսեց պատմել իր պատմությունը:
-Տարիներ են անցել այն օրվանից, ու տարիներ առաջ էլի աշուն էր, բայց տարբերվող:

Աշուն էր ամենուր, ու թաց մայթերին տերևներ էին թափվում: Թափվում էին այնպես, ինչպես այսօր: Անձրևում էր, անձրևում էր անդադար, անվերջ, անընդմեջ: Կամ նրան կամ ինձ հակառակ՝ անձրևը շարունակում էր գալ: Տերևները շարունակում էին թափվել: Անձրևի առաջին կաթիլն ընկավ թարթիչներիս, երկրորդը՝ այտիս, երրորդին խանգարեց արդեն բացված անձրևանոցս: Տեսա մի աղջկա, որը քայլում էր առանց անձրևանոցի, կարծես անտարբերության էր նա մատնել և՛ քամուն, և՛ անձրևին, գուցե նաև աշնա՞նը: Շարունակում էի քայլել մի քիչ մտամոլոր, մի քիչ տխուր:
Աշուն էր ինձ ծանոթ այգում: Մի դեղին տերևի հաջողվել էր ընկնել մոխրագույն վերարկուիս գլխարկի մեջ, իսկ մյուս տերևն ընկել էր նրա մազերին: Ես քայլում էի նրա հետևից:
Մենք շարունակ քայլում էինք իրարից մի քանի մետր հեռավորության վրա, այգին դատարկվել էր, երևի միայն ես և նա չէինք նայել ժամին, և ես չեմ կարող հստակ ասել՝ անձրևը կտրվել էր, թե ոչ: Նրա մեջ մի բան կար՝ գրավող, դեպի իրեն ձգող, և ես անկարող էի անտարբեր ձևանալ: Եվ գուցե հենց ա՞յն էր, որ առաջին անգամ էի հանդիպում անձրևի սիրահարի: Նրա անունը չեմ ուզում տալ, դա ոչինչ չի փոխի, և այս աշունը նրան չի բերի հետ:
Մոտեցա նրան. բարևեցի, ի ուրախություն ինձ՝ ժլատություն չարեց և պատասխանեց բարևիս:
-Քո աչքերում փայլ կա, դու սիրահարվա՞ծ ես:
-Ես միշտ էլ սիրահարված եմ:
-Եվ ո՞վ է այդ բախտավորը:
-Աշունը:
«Ա՜յ քեզ աղջիկ, տես թե ինչ պատասխան տվեց՝ անսպասելի և դիպուկ»,- մտքումս ասացի ես և մինչ կցանկանայի ռոմանտիկ տղա ձևանալ՝ նրան կորցրի տեսադաշտից: Այ քեզ անհաջողություն, ընդամենը մեկ վայրկյան թեքեցի հայացքս, և նա գնաց: Միգուցե դա իմ երևակայությո՞ւնն էր, բայց, ախր, հո երա՞զ չէի տեսնում, իրական էր, դիմացս կանգնած էր, խոսում էր հետս: Մի պահ կանգ առա, հավաքեցի մտքերս: Գիտե՞ս՝ հիշում եմ, այսօրվա պես անձրև էր գալիս, տարվել էի նրանով և չէի զգում անձրևի կաթիլների հարվածները…
Սկսեցի այգում փնտրել իմ անծանոթուհուն և գտա նստարաններից մեկին նստած: Ինչ-որ թղթեր կային ձեռքին, նա գրում էր, բայց չգիտեմ՝ ինչ: Նորից մոտեցա, նստեցի կողքին, մի հայացք գցեց դեպի իմ կողմը, բայց ոչինչ չասաց: Ես էլ լռեցի:
Հետո գնացինք տարբեր ուղղություններով: Միշտ հույս էի փայփայում նրան տեսնելու, ամեն անձրևոտ օր քայլում էի այդ այգում: Երևի սիրահարվել էի, երևի կյանքումս առաջին անգամն էր: Բայց ախր նա ասաց, որ աշնանն է սիրահարված: Նրա այդ խոսքից մի տարօրինակ ժպիտ էր դեմքիս հայտնվում:
Աշուն էր, հիմա էլ է աշուն, բայց այս աշունը ո՛չ իմն է, և ո՛չ էլ նրանը: Նա՞ է բացակայել իմ աշուններում, թե՞ ես երբեք տեղ չեմ ունեցել նրա անձրևոտ օրերում, չգիտեմ:
Միայն մի ճշմարտություն կա. անցել են տարիներ, և ես նրան չեմ տեսել: Գիտե՞ս՝ եթե մի օր ինձ ասեն, որ աչքերումս փայլ կա, և լինի ինչ-որ մեկը, որ ինձ հարցնի՝ սիրահարված եմ, թե ոչ, ես կասեմ, որ սիրահարված եմ աշնան սիրահարին…

vahe stepanyan

Ոսկե սկավառակի վրա

Գիտեք՝ երբ բան չկա անելու, NASA-ի կայքում ինչ-որ հետաքրքիր բան փնտրելը հաստատ վերջին բանը չի, որ կգա մտքիդ: Իսկ ես սովորաբար կիրակի առավոտները բան չունեմ անելու: Ես հանգիստ սրտով բացում եմ NASA-ի կայքն ու հանգիստ սրտով մտնում ուր ուզում եմ: Մեկ-մեկ մեզ զգում ենք մարդկությունից հեռու ու կտրված: Մեկ-մեկ մեզ զգում ենք ամեն ինչից ամենահեռուն գտնվողը: Բայց NASA-ում ձեր սրտաճմլիկ պահերը ոչ մեկին չեն հետաքրքրում: Որովհետև մարդկությունից ամենահեռուն գտնվողը իրականում Վոյաջեր-1 ավտոմատ միջմոլորակային կայանն ա: Ինքը էնքան հեռու ա երկրից, որ նույնիսկ դուք ձեր ամենադեպրեսված վիճակում դժվար էդքան հեռանաք: Համենայնդեպս, դուք շատ-շատ մտածեք. «Երանի Մարսի վրա լինեի ու սատկեի մենակության մեջ», իսկ Վոյաջերը արդեն վաղուց էլ արեգակնային համակարգում չի: Ուրեմն սրանից հետո կարող եք ասել. «Երանի Վոյաջերի տեղը լինեի»: Բայց, իհարկե, էդտեղ ոչ մի երանի տալու բան էլ չկա: Էս վերջերս արդեն ստացվեց, որ խեղճ կայանը մեն-մենակ արդեն 40 տարի ա՝ գնում ա, ինքն էլ չգիտի՝ ուր: Բայց էդ կարևոր չի: Դե նենց չի, որ հիմա կարևոր բան կասեմ: Բայց, դե հիմա… Մոռացեք: Դե, քանի որ Վոյաջերը հիմա մարդկության ոչ ամենահեռանկարային, բայց գոնե ամենաարագ ընթացող ներկայացուցիչն է միջաստղային տարածությունում, NASA-ն բռնել ու մտածել է էսպես բան անել: Վոյաջերի վրա կա մի ոսկե սկավառակ, որի մի երեսին մարդկության մասին առաջնահերթ ինֆորմացիա է, իսկ մյուսը ձայնապնակ է մարդկության մասին ձայներով: Մի շտապեք մտածել, որ մեր ինֆորմացիան ու պնակը միևնույնն է՝ չեն հասկանա, որովհետև դրանց հետ կապված ամեն ինչը մենք ենք հորինել: Նույն վայրկյանները, տառեր-թվերն ու ամեն ինչը: Դրա համար հատուկ հաշվարկման համակարգ են ստեղծել ու փորագրել սկավառակի վրա: Իսկ ինչ վերաբերվում ա պնակին. ըհ, թերևս հույս ենք դնում այլմոլորակայինների ստեղծագործ մտքի վրա: Իհարկե, հնարավոր ա՝ մի օր Վոյաջերը հասնի մի բանական էակներով լցված մոլորակի, բայց մեր սկավառակը ընդունեն ուրիշ բանի տեղ ու գցեն աղբը: Ամեն ինչ էլ հնարավոր ա: Ոնց ասում են. «Երբեք չգիտես՝ ինչ կմտածի այլմոլորակայինը ձեր մոլորակի մասին»: Հա լավ, էդպես ոչ մեկը չի ասում: Ես եմ ասում: Կարող եք դուք էլ ասել, դեմ չեմ լինի:

Անցած դարի սկզբին Տեխասի անապատներում կորած քաղաքներից մեկում մի տղա էր ապրում: Անունը՝ Վիլի: Երբ Վիլին 5 տարեկան էր, հայրը նրան սիգարի տուփից սարքած կիթառ ա նվիրում: Դե, նույն կիթառն ա, ուղղակի ռեզոնատորը դատարկ սիգրարի տուփից սարքած: Հա: Ու 7 տարեկանում խորթ մոր պատճառով կուրանում ա Վիլին: Դրա համար իրեն բոլորը գիտեն որպես Blind Վիլի Ջոնսոն, որտեղ «blind»-ը էնքան էլ կեղծանուն չի, որովհետև իրոք կույր էր էդ տղան: Հետո Վիլին դարձավ փողոցային երաժիշտ: Շատ հայտնի: Նստում էր փողոցի անկյունում, նվագում ու երգում էր: Ու ձայնն էնքան բարձր էր, որ փողոցի աղմուկը չէր լսվում: Էդպես նստած երգում ու փող էր աշխատում: Ու էդպես էլ մահացավ, երբ 48 տարեկան էր: Վոյաջերի ոսկե սկավառակի վրա Կույր Վիլին էլ ունի իր մասը: «Dark Was the Night». Վիլիի կտորն ա Վոյաջերի սկավառակի ձայների մեջ:
Ու երբ առաջին անգամ այլմոլորակայինները կարողանան միացնել սկավառակը, նրանք չեն տեսնելու, թե ինչ ռումբեր կամ ինչ տանկեր է ստեղծել մարդկությունը: Չեն տեսնելու՝ ոնց են միլիոնավոր մարդիկ սովից մեռնում: Չեն տեսնելու ոչ Էյֆելյան աշտարակը, ոչ Ազատության արձանը, ոչ էլ Բիգ Բենը: Ոչ էլ ձեզ են տեսնելու: Բոլոր այլմոլորակայինները էդ մոլորակի վրա շուչները պահած լսելու են. լսելու են 30 տարեկան մի կույր մարդու, որը Տեխասի ամայի քաղաքների փողոցներում նստած՝ սիգարի դատարկ տուփից սարքած կիթառ է նվագում ու երգում…

Ինչպես անցկացրեցին աշնանային արձակուրդները Հայաստանի դպրոցականները

Երևան

-Ո՞նց թե՝ «անցկացրել», արդեն վերջացա՞ն արձակուրդները։ Լո՞ւրջ։ Հըմ, ախր, ի՞նչ ասեմ: Ասեմ, որ ժամը երկուսին հազիվ արթնանում էի, որովհետև ամբողջ գիշեր չէի քնո՞ւմ: Ասեմ, որ մինչև ուզում էի վեր կենալ, լինում էր ժամը հի՞նգը, էլ վեր կենալու իմաստը ո՞րն էր, եթե պիտի մի քանի ժամից քնեի էլի։ Ու ասեմ, որ հերիք չի, ամբողջ շաբաթն էսպես անցկացրեցի, մի բան էլ հիմա շոկի մեջ եմ, որովհետև ֆիզիկայիս գործնական աշխատանքը չեմ արել (Մարիամ Կարապետյան, 15տ, Եղեգնաձոր):

-Արթնանում էի, շնչում, ասում՝ լավ, մի հատ էլ արտաշնչեմ։ Վեր էի կենում, հաց ուտում, դուրս էի գալիս բակ՝ մի քիչ թարմանալու, լուծվող սուրճ էի պատրաստում, նստում «կոմպի» առաջ, կինո նայում, հետո գրավորներս էի գրում, հաց ուտում ու պառկում քնելու։ Շաբաթվա բոլոր օրերը… (Կարապետ Բաղդասարյան, 15տ, Եղեգնաձոր):

-Դե ոնց մյուս շաբաթները՝ ամեն օր գնացել եմ երաժշտական դպրոց, եկել տուն՝ պարապել։ Ոչ մի օր նորմալ տանը չեմ մնացել՝ հանգստանալու (Էլեն Գասպարյան, 15տ, Եղեգնաձոր):

-Աշնանային արձակուրդս վատնել եմ «ուժեղացուցիչ», «դրոնի վահանակ» սարքելով, մի հատ էլ ժապավենով ձայնագրիչ եմ սարքել՝ հեռախոսի համար։ Մի խոսքով՝ չեմ հանգստացել (Նարեկ Հարությունյան, 15տ, Եղեգնաձոր):

-Շատ խառը: Սովորականի պես արձակուրդից բան չհասկացա։ Արձակուրդը սկսվեց հետաքրքիր էքսկուրսիաներով, ավարտվեց վերջին օրով գրքերը «քրքրելով» (Ժորա Անդրեասյան, 16տ, Եղեգնաձոր):

-Հասցրել եմ կիսատ թողած մի սերիալ նայել ու վերանայել կյանքիս իմաստ դարձած «Teen wolf» սերիալը։ Հա, համ էլ՝ հասցրել եմ ամեն օր պլանավորել, որ հաջորդ օրը պատմությունը կպարապեմ։ Կիրակի օրով բնականաբար մի «ծով» դաս եմ արել։ Հասցրել եմ մի լա՜վ քնել ու առանց հոգս ու ցավի կանգնել վառարանի կողքին, մինչև այնքան այրվեմ, որ էլի բարկանան վրաս։ Թե չէ, որ դասերի ժամանակ վառարանը գրկելու ժամանակ հազիվ եմ կարողանում պեղել ծանր ու հոգնեցուցիչ դպրոցական առօրյայիցս (Աստղիկ Հունանյան, Եղեգնաձոր, 15տ):

-Դե, ես էնքան զբաղված էի ֆիլմեր նայելով, որ բացի դրանից ուրիշ ոչինչ չեմ արել։ Հա, ու մեկ էլ՝ շնչել եմ (Քնարիկ Սմբատյան, 15տ, ք. Երևան):

-Գնացել էի Դիլիջան։ Օրը մի երեք ժամ զբոսնում էի: Մի օր էլ ընկերուհուս հետ եմ գնացել զբոսանքի։ Ու էս ամենը համատեղել եմ գիրք կարդալու հետ։ Հա՜, մեկ էլ՝ նոր սերիալ եմ սկսել նայել (Ժենյա Կարապետյան, 15տ, Բյուրական):

-Ինչպես միշտ՝ բազմոց վարելով (Մելինե Քարամյան, 15տ, Երևան):

-Չեմ անցկացրել (Վահե Յավրումյան, 15տ, Երևան):

-Ոնց մնացած օրերը՝ պարապմունքներով, բայց մի քիչ հանգստացած (Հովհաննես Աբրահամյան, 16տ, Եղեգնաձոր):

-Շատ հետաքրքիր և հաճելի օրեր անցկացրեցի։ Այս աշնանային արձակուրդներին այցելեցի թանգարաններ (ժամանակակից արվեստների և Երկրաբանական)։ Զբաղված էի իտալերենիս իմացությունը խորացնելով և ընթերցանությամբ (կարդացի «Հարրի Փոթթերը և հրե գավաթը» ու շուտով կավարտեմ Դեն Բրաունի «Ինֆեռնոն»։ Ըկներներիս հետ հաճախ էի դուրս գալիս զբոսնելու և վայելում էի մեր քաղաքի չքնաղ աշնանային տեսարանները։ Իսկ այժմ պատրաստվում եմ դասերիս, քանի որ վաղը երկուշաբթի է, եւ վերսկսվում են հոգնեցուցիչ դասերը (Զառա Սարգսյան, 15տ, Երևան):

Աստղիկ Հունանյան, Եղեգնաձոր, 15տ.

***

Կոտայքի մարզ, ք.Հրազդան

-Իրականում պետք է յուրաքանչյուր օրը լիարժեք և ճիշտ օգտագործել, անկախ արձակուրդներից: Հիանալի օրեր եմ ունեցել, տանը գրեթե չեմ եղել: Սիրում եմ աշունը, այն թույլ է տալիս մտորել, ստեղծագործել և մի փոքր խաղաղվել, շուտով կունենամ նոր աշնանային ֆոտոշարք (Մարիամ Հովհաննիսյան,18 տ):

-Արձակուրդի ընթացքում անընդհատ երեկույթների եմ մասնակցել: Շատ հրաշալի անցավ (Ռաֆայել Խաչատրյան,16 տ.):

-Դասերով, գործերով ծանրաբեռնված էի, բայց հասցրի ընկերներիս հետ ժամանակ անցկացնել: Մեկ շաբաթը քիչ է լավ հանգստանալու համար, բայց փորձեցի (Միշել Ոսկանյան, 15 տ):

-Արձակուրդս տատիկիս տանն եմ անցկացրել, տիպիկ հայ թոռնիկի նման (Էլեն Գրիգորյան, 15 տ):

-Աշնանային արձակուրդներս անցկացրեցի ինտերնետում (Էրիկ Եղյան,15 տ):

-Արձակուրդին գնացել եմ մայրական գյուղ, հետս վերցրել եմ երկու գիրք ու ամեն օր կարդացել եմ: Արձակուրդն օգտագործել եմ գերհոգնածությունից ազատվելու համար (կատու եմ սիրել…), բացի այդ, գյուղում ունեմ լավագույն ընկերներ, հանդիպել եմ նրանց հետ, հավաքվել ենք ու լավ ժամանակ անցկացրել։ Արձակուրդը գյուղում ավելի լավ է անցնում, քանի որ մաքուր օդ եմ շնչում ամեն առավոտ, կտրվում առօրյա հոգսերից, մոռանում դասերի մասին։ Չեմ սիրում արձակուրդին դաս անել, վերջին օրն եմ անում, փոխարենը՝ կարդում եմ այն, ինչ ինձ հետաքրքիր է (Նարե Վարդումյան, 17տ):

-Ամբողջ շաբաթ ՖԼԵՔՍ-ի հայտադիմումն եմ լրացրել (Վահե Բաղդասարյան, 16 տ):

-Էքսկուրսիա ենք գնացել: «Հայ Ասպետի» խմբով ենք պարապել, պիտի կիրակի չորս օրով տանեին Արցախ, էն էլ չտարան (Հովսեփ Հովսեփյան, 16 տ):

-Դե պարապմունքներով, էլի: Ֆոտոսեսիայի պատվերներով եմ զբաղվել մեկ էլ (Դավիթ Շառյան, 17 տ):

-Արձակուրդս անցկացրել եմ հարսանիքի պատրաստվելով (Ռոզա Հարությունյան,15 տ):

-ԱԿԿ- Հանրային ռադիո – պար, կիթառ-տուն- UWC հայտադիմում: Այսպես (Արմինե Գևորգյան,16 տ):

-Աշնան գրկում էի հինգ օր, հինգ օրերիցս ոչ մեկն էլ անկապ չի անցել: Ընկերներիս հետ եմ եղել, նախընտրեցի իրենց հետ անցկացնել արձակուրդս, քան թե գնալ շոփինգի կամ այդպիսի մի բան: Այս հինգ օրվա մեջ լավ երջանկացա, լիքը ֆոտոներ արեցի, մասնակցել եմ Հելոուինին, որը այդքան էլ չեմ ընդունում, բայց կարևորը ընկերներիս հետ էի, ու դա ինձ հերիք է երջանիկ դառնալու համար (Մարիամ Հովհաննիսյան,16 տ):

-Արձակուրդ չունեի: Այս մեկ շաբաթվա ընթացքում հասկացա, թե ինչքան հարազատ են դարձել մետրոյից օգտվող աշակերտները, առանց իրենց մետրոն դատարկ էր, չկային էն չարթնացած կամ հոգնած աշակերտների դեմքերը: Կարոտով սպասում եմ երկուշաբթի օրվան (Իռեն Գևորգյան):

-Էս շաբաթվա մեջ ավելի շատ անհանգստացա, քան թե հանգստացա: Անընդհատ մրցույթներ, պարապմունքներ (Մարիետա Մինասյան):

 Լիլիթ Գրիգորյան, Հրազդան

***

Արագածոտնի մարզ

-Ես արձակուրդների ընթացքում իջել եմ բակ, խաղացել եմ։ Գնացել եմ «Փարքինգ» ու հոդ-դոգ եմ կերել (Գառնիկ Աբրահամյան, 9տ):

-Երգել եմ, պարել եմ ու դասերս եմ սովորել (Ժենյա Խորշորյան 8տ.):

- Անունները չեմ հիշում, բայց շատ տեղեր եմ գնացել։ Կարդացել եմ, առաջադրանքներս եմ արել, բայց առաջադրանքներս էդքան շատ չէին: Գիրք եմ կարդացել, երգ եմ պարապել

(Մարիամ Մանասյան, 10տ.):

-Շատ են հանձնարարություններ տվել։ Տասնհինգ հեղինակ պետք ա կարդանք (Անահիտ Դանիելյան, 11տ.):

-Ուղղակի հանգստացել եմ։ Զբաղվել եմ նկարչությամբ, երգել եմ, շատ պարել եմ։ Շատ հանձնարարություններ եմ ունեցել։ Շատ գրքեր են տվել կարդալու (Անուշ Խորշորյան 11տ):

-Արձակուրդների ընթացքում սպորտային խաղեր եմ խաղացել, դասերս եմ սովորել և երեկոյան համակարգչային խաղեր եմ խաղացել (Հրաչ Մկրտչյան, 12տ):

-Մեր արձակուրդները շատ դուրս եկան, որովհետև էլ դասի չէի, ազատվել էի էս դասերի հոգսերից։ Բայց ընդամենը մի շաբաթ էր, է… Հա, էդ մի շաբաթն էլ ա էլի բան։ Մի շաբաթվա ընթացքում ընկերներիս հետ եմ խաղացել։ Տատին ասում էր՝ դասերդ արա, բայց չէի ուզում անել (Անդրանիկ Աբրահամյան, 12տ):

-Արձակուրդներն անկապ անցան: Համակարգիչ, հեռախոս։ Երևան եմ եկել էս ընթացքում (Վահե Ավետիսյան, 14տ.):

-Արձակուրդներին զվաղվել եմ առօրյա գործերով։ Գնացել եմ պատմության մրցույթի փորձերին։ Չեք հավատա, 2-3 օր միայն մուլտ եմ նայել

(Ժորա Հովհաննիսյան, 15տ.):

-Ես իմ աշնանային արձակուրդները անցկացրել եմ տանը ու ֆեյսբուքում (Արմինե Հովհաննիսյան, 16տ):

Անուշիկ Մկրտչյան, Արագածոտնի մարզ, գ.Արագած

***

Կոտայքի մարզ, գ.Արզական

-Մինչև արձակուրդները շատ էի ուզում հագստանալ, իսկ հիմա կարոտել եմ դպրոցը, դասընկերներիս, ուսուցիչներիս (Դիանա Երանոսյան, 14 տ.):

- Շտեմարաններ գրելով ու պարապմունքներ անելով, բայց դրա հետ մեկտեղ կարողացա նոր հոդվածներ գրել վիքիպեդիայում (Տաթև Գաբրիելյան, 17 տ):

-Հանգստանալուց բացի գիրք եմ կարդացել ու հիմա էլ կարդում եմ: Տանը մնալուց հոգնել եմ (Վաչե Համբարձումյան, 14 տ):

-Արձակուրդներn անցան շատ վատ: Մի շաբաթ էլ տային, լավ կլիներ (Անժելա Համբարձումյան, 16 տ):

Էլադա Պետրոսյան, Կոտայքի մարզ, գ.Արզական