Լուսանկարը` Սերյոժա Բաբոյանի

Հայաստանի գյուղերը. Ռինդ, Վայոց Ձորի մարզ

Ռինդ գյուղը գտնվում է Վայոց Ձոր մարզում, հիմնադրվել է 1800-ական թվականներին։ 1828թ.-ին ինչպես Վայոց Ձորի շատ գյուղեր, այնպես էլ Ռինդ են եկել և բնակություն հաստատել Խոյ և Սալմաստ գավառներից, այդ իսկ պատճառով տեղացիները «թազա հայեր» են։ 1967թ.-ին սողանքի պատճառով գյուղը տեղափոխվել է երեք կիլոմետր արևմուտք, և այդ տարածքը, որին «Թափ» են անվանել, վերանվանվել  է Ռինդ։

Ռինդը հայ ժողովրդին տվել է շատ տաղանդավոր ու հայրենասեր մարդիկ։ Ռնդեցի է օրինակ՝ Վայոց Ձորի թեմի առաջնորդը։

Գյուղը հայտնի է «Զորահ» գինեգործարանով: Ժամանակին շատ մեծ է եղել խմելու ու ոռոգման ջրի խնդիրը, սակայն հետո գյուղացիների ջանքերով Արփա գետից պոմպերով ջուր է մատակարարվել գյուղ։ Տնտեսությանը նաև շատ է խանգարում մայրուղուց ու մարզկենտրոնից հեռու լինելը (Եղեգնաձորից գտնվում է 25 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրուղուց՝ 4 կմ)։ Երեխաները լրացուցիչ պարապմունքների համար  կամ գնում են հարևան գյուղեր՝ Չիվա, Աղավնաձոր, Արենի և այլն, կամ ում հնարավորությունը ներում է, գալիս է Եղեգնաձոր։

Այստեղ նույնպես մեծ է արտագաղթի խնդիրը:

narek babayan

Ցավող մատներիս մասին

Բարև։ Երկար ժամանակ է՝ չես կարդացել ինձ։ Ծույլ եմ, ինչ խոսք։ Էսօր մի հետաքրքիր բանի մասին եմ ուզում խոսել։ Դու երաժշտական դպրոց հաճախում, կամ հաճախե՞լ ես։ Եթե այո, հավանաբար չես սիրել այդ պրոցեսը։ Իսկ ես սիրում եմ։ Բայց չէ, ես երգից հեռու եմ։ Կամ էի, չգիտեմ։ Հիմա շատ եմ ափսոսում, որ մերոնք ինձ փոքր ժամանակ երաժշտական դպրոց չեն ուղարկել։ Կարծում եմ՝ դա դպրոցի չափ կարևոր բան է։ Սովորել աշխարհի լեզուն։ Ու իրոք այդպես է։ Մարդու սիրտ տանող ճանապարհը ստամոքսով չի անցնում, ականջներով է։ Այդ միս ու արյան ամբողջության ժպիտը, կնճիռները, տխրությունը, այդ ամբողջը կարելի է կառավարել ձայնային ալիքների որոշակի տատանմամբ։ Ես ամերիկյան փոփ եմ սիրում։ Էն «դկը-ցկը» երգերն էլի, որ ընդհանրապես իմաստ չունեն։ Ուղղակի ականջիս դրանք հաճելի են, դրանց տատանման հաճախությունը ներքինիս «ուրախություն» ասվածի հաճախությունների հետ համընկնում են։ Դրանք լսելիս մի տեսակ ոգևորված, կայուն տրամադրություն եմ ունենում։ Ռուսական հին ռոք էլ եմ սիրում, Հախվերդյան էլ։ Դրանց տատանումները հանգստությանս են համընկնում։ Հարդ ռոք ասվածն էլ վատը չի, ռեփն էլ, թրեփն էլ։

Վատ երգը ո՞րն է։ Ուղղակի դու էդ պահին դրա կարիքը չունես։ Ոնց է, օր կա՝ խորոված ես ուզում, երբեմն՝ կարտոֆիլի ժարիտ, սովորական փլավ։ Մեկ-մեկ էլ ուզում ես թողնել էդ ամենը, դնել քո հաց պանիրն ուտել, դրանից համով բա՞ն։

Երգ-երաժշտությունն էլ է էդպես կառուցված։ Սիրտդ… Չէ, սիրտը արյան շրջանառության պատասխանատուն է մարդու մեջ։ Լավ, չգիտեմ՝ որ օրգանն է դրա պատասխանատուն։ Ընդհանուր կասեմ։ Դու ուղղակի էդ տրամադրության կարիքն ունես, մեջդ որոշակի հաճախությամբ տատանումներ են սկսել ու իրենց համապատասխան բան են պահանջում, ենթագիտակցորեն, գուցե չհասկանաս էլ։ Ու մի ամաչիր, որ ընկերությունդ ամերիկյան հայտնի խմբերի ֆանատ լինի, դու էլ հետները, բայց մի օր հանկարծ ուզես, ասենք, «Գտնված երազ»-ի տակ քնել։

Ի դեպ, վերնագիրը նյութից առաջ եմ հորինել։ Ցավող մատներիս մասին պիտի պատմեի, է: Շեղվեցի անկապ բաների վրա։ Սկսեմ։ 11 տարեկան էի, երբ հասկացա էս ողջ գրածս։ Նվագել էի ուզում։ Կիթառ։ Հա, էդ միակ բանն է, որ «շաբլոն» ասվածն է, բայց 11 տարեկանից մինչ օրս ահավոր սիրում եմ։ 11-ում դե դա ուղղակի երազանք էր, մերոնք էլ լուրջ չէին վերաբերվում: Նորմալ է, շատ է եղել՝ մի օր մի բան ուզեմ, վաղը մոռանամ։ Մի խոսքով, խոսելով ուզելս դադարեցրի, բայց սրտումս… Ահ, դե, էդ անտերը մենակ արյուն է ֆռռացնում, վերջ, յա… Մեջս մնացել էր, մի ինչ-որ խորը տեղ։

Էս տարի վերջապես գնեցի։ Ու կիթառից տեղյակ մարդիկ հասկացան վերնագրիս իմաստը։ Այո, կիթառն ահավոր ցավոտ է, երկու շաբաթ մեկուսիչ ժապավենով (իզոլենտ, էլի) փաթաթած մատերով էի, որովհետև սովորական վիրակապը նվագելուց պոկվում էր։ Բայց արժեր, բավականին հաճելի է ուզածդ երաժշտությունը կառուցել։ Ներքին տատանումներս սկսվում էին, ու էլ կոմպի մոտ չէի գնում. ազդակը մատներիս էր հասնում։ Հավես էր։

Նկատեցի՞ք, որ նյութիս առաջին մասը այսպես սրտաճմլիկ ձևով եմ գրել, երկրորդ պարբերությունից՝ մի քիչ կոշտ ու հեգնանքով։ Գրելու ընթացքում երգ էի լսում, ժանրը փոխվեց, հեհ։

Հա, մի բան էլ։ Ես ահավոր վատ բացատրող եմ, բառերով դժվար եմ ասում զգացածս։ Մամայից սկսած լեզվի ուսուցչիցս վերջացրած բոլորն այստեղ կասեին՝ «շատ կարդալուց ա»։ Բայց դե ինչ արած, հուսամ ինչ-որ չափով կհասկանաք։ Բայց դժվար։

Հ.Գ. Նյութիս ուշացումը կապված է պատվաստում ստանալուց հետո ստորին վերջույթներիս պարալիզացման հետ։ Կամ էլ ուղղակի ծույլ եմ։ 

Չորս բժիշկ մեկ ընտանիքում

Բժշկի կյանքը լի է բազմաթիվ դրվագներով, անվերջ վերելքներով ու վայրէջքներով, երջանկությամբ և տխուր ակնթարթներով: Բժիշկը միշտ պայքարում է հազարավոր մարդկանց առողջության համար: Իմ զրույցը Եղեգնաձորի հիվանդանոցի մանկաբույժ Թամարա Մկրտչյանի հետ է:

-Բժշկուհի, Ձեր ընտանիքում բժիշկներ եղե՞լ են: Դուք ինչպե՞ս և ո՞ւմ խորհրդով եք ընտրել բժշկի մասնագիտությունը: Դա Ձեր երազանքների մասնագիտությո՞ւնն է եղել:

-Իմ նախապապերը՝ հայրական կողմս Խոյից է, մայրական կողմս՝ Սալմաստից են: Մեր տոհմի մեջ սերնդեսերունդ քահանաներ են եղել: Տեր Խորեն Ղազարյանը Վայոց Ձորի մարզի Ալագյազ գյուղի քահանան է եղել: Սակայն բոլորի նման 1937 թվականին աքսորել են նաև հայրիկիս ընտանիքին, հետո նրանք վերադարձել  են: Իմ ընտանիքում բժիշկներ չեն եղել: Ծնողներս մանկավարժներ են: Ես հայրիկիս ցանկությամբ եմ բժշկուհի դարձել: Հայրիկիս ցանկությունն է եղել, որ իր բոլոր երեխաները բժիշկներ դառնան: Եվ դեռ փոքր տարիքում այն հարցին, թե ինչ եմ դառնալու, ես պատասխանել եմ՝ բժշկուհի:

Մենք ընտանիքում հինգ երեխա ենք, չորսս բժիշկ ենք, բոլորս աշխատում ենք Եղեգնաձորի կենտրոնական հիվանդանոցում: Մեծ եղբայրս թերապևտ է, քույրս կլինիկայում մանկաբույժ է, մյուս եղբայրս սրտաբան է, դե ես էլ մանկաբույժ եմ ստացիոնարում:
Մանկաբուժական ֆակուլտետն եմ ընդունվել ու ավարտել: Անկեղծ ասած, չէի ուզում մանկաբույժ դառնալ, բայց հիմա մտածում եմ, որ ամենալավ մասնագիտությունն է:

Ինչպես շատերը ես նույնպես ցանկանում էի դառնալ դերասանուհի, և միգուցե դառնայի դերասանուհի կամ բանասեր, որովհետև ավելի շատ ասմունքելու հակում ունեմ: Բայց բժշկականն ավարտելուց հետո հասկացա, որ հենց այդպես պետք է լիներ: Ու կարծում եմ, որ ինձ համար հենց մանկաբուժությունն էր ընտրված, որովհետև շատ եմ սիրում երեխաներին, արդեն սովորել եմ երեխաների լեզուն:

-Հե՞շտ ընդունվեցիք աշխատանքի:

-Երբ եկա, որ գործի ընդունվեմ Եղեգնաձորի հիվանդանոցում, չէի մտածում, որ միանգամից ստացիոնարում պետք է աշխատեմ: Մտածում էի, որ պոլիկլինիկայում որևէ մի տեղամաս կվերցնեմ և կսկսեմ աշխատել, բայց միանգամից հիվանդանոց ուղարկեցին: Սկզբում շատ դժվար էր, բայց սովորեցի քիչ-քիչ:

-Բժշկի մասնագիտության դժվարություններն ու առավելությունները որո՞նք են:

-Դժվարությունները շատ են: Յուրաքանչյուր հիվանդի հետ ապրում ես, հուզվում, անհանգստանում, մինչև ինքը լավանա: Իսկ առավելությունն այն է, որ տեսնում ես հիվանդներդ առողջ են, տեսնում ես աշխատանքիդ արդյունքը, և դա ուրախացնում է: Ես դա առավելություն չեմ համարում, պարզապես հաճելի է տեսնել այն, որ բուժում ես և հասնում լավ արդյունքի:

-Իսկ հե՞շտ է երեխաների հետ աշխատելը:

-Ո՛չ, շատ դժվար է, որովհետև մեծերը կարող են ներկայացնել իրենց գանգատները, իսկ երեխաները միայն լացում են, ու պետք է կողմնորոշվես, թե ինչն է նրանց լացի պատճառը:

-Ունենալով հագեցած գրաֆիկ, ժամանակ ունենո՞ւմ եք այլ գործերով զբաղվելու:

-Ոչ մի բանով ժամանակ չեմ ունենում զբաղվելու, որովհետև աշխատանքս շատ ծանր է: Նույնիսկ լինում են օրեր, որ մինչև գիշերվա տասներկուսը մնում եմ հիվանդանոցում: Հնարավոր է գնամ տուն և ժամը մեկ կանչ լինի, այդ պատճառով ոչինչ պլանավորել չեմ կարող: Իմ հիմնական զբաղմունքը բժշկությամբ զբաղվելն է, եթե ունենում եմ ազատ ժամանակ, կարդում եմ մասնագիտական գրքեր, բայց սիրում եմ նաև կարդալ գեղարվեստական գրքեր: Այս պահին Էրիխ Մարիա Ռեմարկի «Հաղթական կամար»-ն եմ ուզում կարդալ: Գիրքը վերցրել եմ, բայց դեռ չեմ սկսել, պարզապես հոգնածությունն այնքան շատ է լինում, որ ընթերցանությունը երկրորդ պլան է մղվում:
Չմոռանամ ասել, որ փոքր տարիքում գրել եմ բանաստեղծություններ: Ունեմ նաև ինձ նվիրված բանաստեղծություններ, որոնք գրել է հայրիկս:

-Քա՞նի տարի է, որ աշխատում եք հիվանդանոցում:

-Տասներկու տարի է աշխատում եմ հիվանդանոցում: Այդ ընթացքում հազարավոր երեխաների եմ բուժել:

-Ձեր կարծիքով, միայն ցանկությունը հերի՞ք է բժիշկ դառնալու համար:

-Ես չեմ կարծում, որ միայն ցանկությունը հերիք է: Շատերը կարող են ավարտել բժշկական համալսարանը, բայց բժիշկ դառնալ բոլորը չեն կարող:
Հաճախ մտածում եմ անգամ մասնագիտությունս փոխելու մասին:  Հատկապես մանկաբույժի աշխատանքը շատ ծանր է: Կուզենայի աշխատել սովորական բժիշկ, ոչ հիվանդանոցում, որտեղ պատասխանատվությունը շատ մեծ է, ու ստիպված եմ գիշերներն անցկացնել հիվանդանոցում:

vahe stepanyan

Դու պատմություն ես կերտում

Գիտե՞ք դպրոցում իմ սիրելի առարկան որն էր: Պատմությունը: Հա: Էն, որ ոչ մեկը չէր ուզում էդ անիծված օրերը հասնեին, ես սպասում էի: Սիրում էի դասերը, երևի էն պատճառով, որ հեշտ եմ միշտ սովորել պատմությունը: Դե, բոլորն էլ էդպես են. ինչը հեշտ է տրվում, միշտ էլ սիրում են: Ես էլ բացառություն չեմ: Հա, հնարավոր ա՝ էդ դասագրքերը ինձ համար միշտ էլ գեղարվեստական գրականության նման բաներ են եղել: Բայց դրա մեջ հեչ էլ վատ բան չկա: Ախր, էնքան հետաքրքիր բաներ կան: Ես միգուցե չեմ հիշում, թե ո՞վ էր Հայոց արքան մեր թվարկության 160 թվականին, բայց փոխարենը գիտեմ, որ Էդվին Հաբլը ծնվել ա նույն թվին, ինչ Հիտլերը ու մահացել նույնին, ինչ Ստալինը:

Ասածս ի՞նչ ա: Առաջին հայացքից էնքան անպետք ինֆորմացիա է կրում իր մեջ էդ պատմություն կոչվածը: Ինչիս ա պետք իմանալ՝ ինչ ա եղել 200 տարի առաջ: Սխալվում եք: Պետք ա: Համ էլ՝ հետաքրքիր ա: Էդ տհաճ վերաբերմունքը պատմության հանդեպ դպրոցական ուսուցումից ա գալիս: Դասերը հաճախ անհետաքրքիր են (իմ բախտը բերել ա էդ հարցում), ու բացի էդ էլ մի մոտեցում կա մեր դասագրքերում: Ես գիտեմ հաստատ, որ սովորելու համար ճիշտ ա սիստեմատիկ դասերը, բաժին առ բաժին: Տենց էլ գրված են մեր դասագրքերում: Հա, էլի եմ ասում. տենց հեշտ ա: Բայց անհետաքրքիր: Դրա համար էլ դասագրքերը մեզ հաճախ մոլորեցնում են: Իրականում պատմությունը շատ ավելի բազմաշերտ ա: Այսինքն կան իրադարձություններ , որոնք շատ  ավելի մոտ են իրար, քան ձեզ թվում է: Այ, էդտեղ գալիս ա «պատմության ընկալում» հասկացությունը: Պատմության ընկալումը երևի ամեն մեկի դեպքում տարբեր ա լինում: Հիմնականում մարդկանց մեծ մասի համար պատմությունը մի երկար գիծ ա, որի վրա շարված են իրադարձությունները հերթով: Բայց…

1960-ականների վերջին, երբ մարդկությունն սկսվեց համարվել «տիեզերական հասարակության անդամ»՝ ուղարկելով մարդ տիեզերք, կամ տասնյակ զոնդեր դեպի Լուսին, Մարս, Վեներա. այդ նույն ժամանակ ԱՄՆ-ի 16 նահանգներում (Ֆլորիդա, Տեխաս և էլի ուրիշներ) սևամորթների ու սպիտակամորթների միջև միջռասայական ամուսնությունները օրենքով արգելված էին: Կամ օրինակ, գիտեք, չէ՞, ինչ է գիլիոտինը: Եթե չգիտեք, իմացեք արագ: Ըհը: Վերջին անգամ  մահապատիժ իրագործելու համար օգտագործվել  ա Ֆրանսիայում նույն թվականին, որին  լույս ա տեսել Ջորջ Լուկասի «Star Wars» ֆանտաստիկ սագայի առաջին մասը: Հայրս արդեն 6 տարեկան էր, հեհ… Զարմանալի ա:

Չէ, իրոք: Պատմությունն էսպես տարօրինակ բան ա: Մեկ էլ տեսար՝ էնպիսի բան եղավ ու էն ժամանակ, երբ ոչ մեկը դրան չէր սպասում: Ո՞նց ա հիմա. մարդկության հաշվարկներով Մարսը լրիվ գաղութացնելը 1000 տարվա պատմություն կլինի սկսած մեր օրերից: Բայց հնարավոր ա 100 տարի հետո պատկերը լրիվ ուրիշ լինի: Ի՞նչ 100 տարի: Քանի որ պատմության մասին ենք խոսում, պատմական ակնարկներով ասեմ, էլի: Համ էլ հետաքրքիր ա: Հա, ի՞նչ էի ասում: 100 տարվա պահով: Հա: 1903 թվականին աշխարհահռչակ New York Times-ը մի հոդված հրապարակեց, որի մեջ նշվում էր, որ մարդկությունը չի կարող ստեղծել թռչող մեքենաներ մոտակա 1-10… միլիոն տարիների ընթացքում: Իսկ նույն թվականի դեկտեմբերին Ռայթ եղբայրները (Օրվիլն ու Ուիլբուրը) վերցնում  ու Հյուսիսային Կարոլինայում  մարդկության պատմության մեջ առաջին թռչող մեխանիզմով թռիչք են կատարում: 1908-ին էլ պնդվում էր, որ ոչ մի թռչող մեխանիզմ երբևէ չի կարողանա Նյու Յորքից հասնել Փարիզ: Ո՞վ էր ասում էդ կատարյալ ապուշությունը: Օրվիլ Ռայթը:  Հիմա ի՞նչ՝ երևի կասեք դուք: Ոչ մի բան: Ուղղակի օրինակ եմ բերում, թե ինչքան անկանխատեսելի ա պատմության ընթացքը: Ամեն ինչ շատ ավելի խառն ա պատմության մեջ, քան դպրոցում ենք սովորել:

Ես միշտ էլ էն կարծիքին եմ եղել, որ ոչ թե պատմությունն ա կերտում կերպարներ, այլ կան էնպիսի կերպարներ, որոնք կերտում են պատմությունը իրենց գոյությամբ ու գործերով: Սենց: Էլի չեմ հիշում ով ա ասել (ոնց-որ նկարիչ էր), բայց մի միտք ա ասել, որ հարյուրավորների հետ հաճախ պտտվում ա ուղեղումս: Ասում ա՝ մարդը կարող է մահանալ 2 անգամ. առաջինը՝ ֆիզիկապես, երբ դադարում ա շնչել, իսկ երկրորդը, երբ իր անունը տալիս են վերջին անգամ: Լավ ա չէ՞ ասել: Ասելուց տենց են ասում, էլի:

Սենց բաներ:  Ամեն պահի քո արարքը հնարավոր ա փոխում ա պատմության ընթացքը, ասենք, 2500 թվականին ապրողների համար: Ուրեմն, զգույշ: Դու պատմություն ես կերտում:

Հ.Գ. Ոգեշնչեց Ջարեդ Դայմոնդը:

astghik hunanyan

Կտոր մը փոփոխություն էի ուզում…

Էլի դպրոց, դասեր, դասամիջոցներ ու բուֆետ, որ դատարկվում է մինչև «երկար դասամիջոց»-ը, նոր, բայց իրականում հին դասագրքեր ու հավես նկարներով տետրեր, որոնց լուսանցքները  արդեն շուտվանից չեմ գծում՝ մեծ լինելուս պատճառով, ու էլի պիտի  տետրերի առաջին էջի վրա սիրուն ձեռագրով գրեմ ու ինձ խոստանամ, որ մյուս էջերի վրա էլ եմ նորմալ գրելու, բայց մեկ է՝ շարունակեմ ագռավի ձեռագրով գրել։  Էլի ծանր պայուսակ՝ լցված ամենաանհեթեթ իրերով, բացի պետքականից։ էլի իրար վրա մի քանի «սանտավիկ» պիտի խփեմ ոտքերիս, քանի որ ինչպես շատ աղջիկներ՝ ես էլ, ձևի ու սիրունության հետևից ընկնելով էնպիսի կոշիկներ եմ առել, որոնք ոտքերիս «մի քանի մետրանոց» «փոս» են բացել։ Ու գիտե՞ք ինչու, որովհետև մաման խանութում ասում էր՝ մի քանի օր հագնես, հաստատ կբացվեն, բայց չգիտես ինչու՝ ոչ մի տարի էդ բաղձալի օրը չի գալիս։ Էլի պիտի դպրոցական առաջին շաբաթը սև ու սպիտակ հագնենք, դա էլ ավանդույթի պես բան է դարձել, բայց ինչքան էլ կոպիտ հնչի՝ աշակերտների մեծամասնությունը դա անում է ուղղակի ուսուցիչների բերանները փակելու համար, հետո արդեն ինչ ուզում են՝ հագնեն, բոլորի համար մեկ կլինի։

Տասներորդ դասարան, երբ բավականին ծեր ես քեզ զգում, որովհետև եթե մի քսան տարի առաջ ծնված լինեիր ու տասներորդ դասարան լինեիր՝ պիտի ավարտական դասարանի աշակերտ կոչվեիր։ Բայց ինձ ծեր զգալու մի ուրիշ պատճառ էլ ունեմ։ Ասենք, 2010 թվի ծնվածները այս տարի դպրոց են գնում, իսկ ես դեռ էդ թվի ֆիլմերը «նոր ֆիլմեր» ցանկի մեջ եմ գցում: Ոնց են թռնում տարիները, է՜…

Լավ, դա մի կողմ, այս տարի մեր դասարանը հոսքերի պիտի բաժանվեր, գումարած երկրորդ ու առաջին դպրոցներից եկած մոտ 60 աշակերտները (Եղեգնաձորում կան երկու հիմնական ու մի ավագ դպրոց)։ Այսինքն, նոր շրջապատ, նոր դասընկերներ, նոր դասարան ու նոր դասղեկ, մի խոսքով, ամեն ինչ ըստ իմ պլանավորածի պիտի նոր լիներ։

Շատ էի մտածում՝ բա ո՞նց ծանոթանամ նորեկների հետ, բա որ ոչ մի ծանոթ հումանիտար հոսք չգնա ու ինձ մենակ զգա՞մ, ի՞նչ պիտի անեմ, բայց մի կողմից էլ շատ ուրախ էի, որ նոր ծանոթներ կունենամ ու 9 տարվա միապաղաղությունը կվերանա։ Այն էլ ի՞նչ, սպասելիքներս չարդարացան. մոտ 18 հոգով ենք հիմա դասարանում, բայց 3-4 հոգին են ուրիշ դպրոցներից եկածները, ու այն էլ՝ ինձ ծանոթ։ Հա, մեկ էլ արի ու տես՝ մեր դասասենյակը նախկին դասասենյակս է: Այ քեզ բախտ, չէ ավելի ճիշտ՝ դժբախտ, ես փոփոխության էի այդքան տենչում ամառային արձակուրդներին: Էհ, լավ։ Համ էլ «նոր» դասարանում հարազատ հոգի գտա 17-ցի՝ Նոնան Պետրոսյան, միակ փաստը, որ մի քիչ գոնե ուրախացրեց։

Ու բացի այդ՝ այս տարի որոշել եմ շա՜տ լավ սովորել (ուզում եմ ինձ հույս տալ, որ ամեն տարվա հասարակ ու փուչ  խոստումների նման խոստում չի լինի էս մեկը, որ ինքս ինձ եմ տալիս)։

Դե, ասածս ինչ է՝ վեր կենամ նոր դասագրքերս ուսումնասիրեմ, մեկ էլ տեսար՝ հետաքրքիր եղան…

Mari Baghdasaryan malishka

Վայքից Միլան ձգվող ճանապարհը

Իտալիայի Միլան քաղաքում բնակվող դիզայներ Արման Ավետիքյանը մի քանի օրով Հայաստանում էր: Հարցազրույց երիտասարդ դիզայների հետ:

-Արման, պատմիր քո մասին, որտե՞ղ ես սովորել, ինչո՞ւ ես ընտրել դիզայների մասնագիտությունը, դրա մեջ ի՞նչն է քեզ դուր գալիս

-Ես ծնվել և ապրել եմ Վայք քաղաքում: 8 տարեկան էի, երբ ծնողներիս հետ տեղափոխվեցինք Ռուսաստան, որտեղ ապրեցինք տասնվեց տարի: Ռուսաստանում ավարտեցի միջնակարգ դպրոցը, որից հետո ընդունվեցի Սամարայի Ճարտարապետական համալսարանի դիզայնի ֆակուլտետը, այնտեղ սովորեցի երկու տարի: Չկարողանալով վճարել ուսմանս վարձը՝ դուրս եկա համալսարանից և մեկ տարի հետո տեղափոխվեցի Իտալիայի Միլան քաղաք: Սովորեցի իտալերեն և ընդունվեցի Միլանի տեխնիկական համալսարանի «Դիզայն և տրիկոտաժ» բաժինը: Հիմա արդեն ավարտել եմ և աշխատում եմ: Փոքր ժամանակ ինձ հետաքրքրում էր նկարելը, հետո այն ժամանակի ընթացքում փոխվեց և դարձավ հագուստի մոդելավորում:
Այս մասնագիտության մեջ ինձ դուր է գալիս ամեն մի տարրը: Ինձ դուր է գալիս այն, որ կարող եմ իրար միացնել ոճեր, որոնք ոչ մի կապ չունեն իրար հետ: Ինձ դուր է գալիս այն, որ մտքերս դառնում են նկար, իսկ հետո նկարածս դառնում է պատրաստի հագուստ:

-Ի՞նչ ոճի հագուստներ ես մոդելավորում

-Բոլոր ոճերի: Իրականում ես չէի ցանկանա, որ իմ մոդելավորած հագուստները համապատասխանեին ինչ-որ ոճի, կցանկանայի, որ դրանք տարբերվեին բոլոր ոճերից: Բայց դա շատ դժվար է: Ես մոդելավորում եմ հագուստ բոլորի համար՝ տղամարդկանց, կանանց, երեխաների, տարեց մարդկանց համար:

-Եղե՞լ են շոու-բիզնեսի աստղեր, որոնց համար հագուստ ես մոդելավորել

-Ո՛չ, հայտնիների համար դեռ հագուստ չեմ մոդելավորել:

-Ովքե՞ր են քո սիրած դիզայներները

-Ինձ շատ դիզայներների աշխատանքներ են դուր գալիս՝ Craig Green, Martin Margiela, Raf Simons: Նրանք ինձ գրավում են իրենց աշխատանքային մեթոդներով, ինձ դուր է գալիս, թե ինչպես են հեղինակները թեմաներ զարգացնում հագուստի միջոցով:

-Ի՞նչ կդառնայիր, եթե չընտրեիր դիզայների մասնագիտությունը

-Ես շատ կցանկանայի ճարտարապետ դառնալ, բայց դրա համար անհրաժեշտ է ֆիզիկա և մաթեմատիկա իմանալ, իսկ իմ ուղեղը դրա համար չէ:

-Կա՞ ինչ-որ մեկը, որի համար կցանկանայիր հագուստ մոդելավորել

-Այո, կցանկանայի հագուստ մոդելավորել 20-րդ դարի իտալացի գրող Գաբրիել դ’Աննունցիոյի համար: Ես կարդացել եմ նրա գրքերն ու շատ եմ տպավորվել: Նա ոչ միայն լավ էր գրում, այլ ուներ շատ էլեգանտ ոճ: Ցավոք, նա մահացել է և ես չեմ կարող երզանքս իրագործել:

-Ապրելով և աշխատելով Միլանում՝ երբևէ մտածե՞լ ես Հայաստանում ցուցադրություն կազմակերպելու մասին

-Այո, բայց հիմա շատ շուտ է դրա համար, որովհետև բավականաչափ փորձ չունեմ:

-Ո՞ր քաղաքներից մարդիկ հնարավորություն ունեն գնելու քո մոդելավորած հագուստը

-Իմ սեփական բրենդի հագուստը հիմա չեն կարող գնել, որովհետև ես աշխատում եմ այլ բրենդների համար, իսկ այն, ինչն իմ բրենդի համար եմ պատրաստում, դեռ վաճառքի համար չէ: Սեփական ոճս գտնելու և ինքնազարգացման համար է: Բայց շատ շուտով իմ բրենդային հագուստը նույնպես կլինի վաճառքում:

-Եթե Միլանում չապրեիր, որտե՞ղ կցանկանայիր ապրել

-Կցանկանայի ապրել այնտեղ, որտեղ կան հնարավորություններ իմ բոլոր երազանքներն իրականացնելու համար, այնտեղ, որտեղ կա աշխատանք և ազատություն:

-Վերջին անգամ ե՞րբ ես Վայքում եղել, ի՞նչ հիշողություններ ունես ծննդավայրիդ հետ կապված

-Շատ երկար ժամանակ է, ինչ Վայքում չեմ եղել: Ջերմ հիշողություններ ունեմ ծննդավայրիս հետ կապված: Վայքում անհոգ և ուրախ մանկության տարիներ եմ ապրել: Այս տարի՝ ուսումս ավարտելուց հետո, ընկերներիս հետ որոշեցի մի քանի օրով գալ Հայաստան՝ Վայքում բնակվող հարազատներիս տեսնելու: Նաև շատ էի ցանկանում ընկերներիս ցույց տալ Հայաստանի տեսարժան վայրերը:

astghik hunanyan

Աստղային կարուսելի գայլերն ու մի քիչ մտածմունք

Ասում են՝ ամենաաննորմալ մտքերը հենց գիշերն են ծնվում, դրա համար էլ մտքերիս խառը կույտն ուզում եմ հիմա թղթին ու քեզ հանձնել՝ հուսալով, որ մի քիչ գոնե կհասկանաս ինձ։ Ասում եմ՝ ի՞նչ ես կարծում, աստղե՞րն են մեղավոր, թե՞ էն լուսինը, որ երբեք չի պատասխանել հարցերիդ, թե՞ քաղաքիդ կամ գյուղիդ գիշերային դատարկությունը, երբ չկան կյանքիդ խառնվող ու մտքերդ կառավարող մարդիկ, չկան իրար խաբող ու վատ արարքներ գործողները, բայց դե ոչ ընդմիշտ՝ քնել են մի 8 ժամով, ու էդպես ամեն օր…

Գրում եմ տանիքից, է՜, ոնց երևում է՝ երկնքում լուսին էլ չկա, երևի ուրիշ կողմում է ինձ նման տան կտուրին նստած մեկին երազանքների գիրկը գցում: Ամեն դեպքում, էստեղ միայն աստղերն են, ու կապ չունի՝ հեռու են ինձնից, թե մոտ, մեծ են, թե փոքր, պայծառ են լուսավորում, թե չէ. հիմա բոլորն իրար հավասար են, ու չկան արևն ու լուսինը, որ ուշադրությունս գրավեն։ Լսիր, արի մի պահ աստղերին որպես հասարակ հրե գնդերի չնայենք։ Երբևէ մտածե՞լ ես, որ աստղերն ընկնում են ոչ թե նրա համար, որ ինչ-որ սիրահարված հիմար տեսնի ու երազանք պահի, այլ այն ժամանակ, երբ մի ուրիշ հիմար չի նստում ու սպասում աստղի ընկնելուն՝ ինքն է հասնում իր սիրած էակին, կամ ինչ-որ մեկը առնում է իր երազանքների յուղամատիտները, մյուսը շոկոլադի գործարան է բացում, մեկն էլ հասնում է այն բանին, որ բոլորը ենթարկվեն իրեն: Դե, այսինքն՝ աստղ ընկնում է այն ժամանակ, երբ ինչ-որ մեկի երազանքը կատարվում է (չեմ կարծում, որ ալքիմիկոսների աստղերը երբևէ կընկնեն)։ Եթե անկեղծ լինենք՝ ես էլ եմ սպասում այդ գրողի տարած աստղերից մեկի ընկնելուն, երևի, որի պիտանելիության ժամկետը վաղուց արդեն սպառվել է, ու միայն գիշերը թռչող ինքնաթիռի թրթռացող լույսն է ինչ-որ շարժ կատարում։ Ոնց էլ չեն վախենում գիշերը ինքնաթիռով թռչելուց, ես կվախենայի, չնայած՝ գիտե՞ք՝ ոնց, ես ամեն ինչից եմ վախենում, դրա համար համարձակ քայլերս բավականին քիչ են։

Որ ընկնի, ես էլ կհասցնեմ երազանք պահել ու վերջ, բոլոր խնդիրներս կլուծվեն։ Հա, գիտե՜մ, հիմա դու մտածում ես՝ կյանքը դժվարություններով ա հետաքրքիր, բայց այ դու, որ էդպես ես մտածում, հիմա քեզ հարց եմ տալիս. անհետաքրքիր կլինե՞ր կյանքն առանց ջրհեղեղների ու տորնադոների, առանց երկրաշարժերի ու հրաբուխների, որոնք միլիոնավոր քաղաքներ են ոչնչացնում, միլիոնավոր մարդկանց, միլիոնավոր երազանքներ, անհետաքրքիր կլինե՞ր կյանքն առանց անբուժելի հիվանդությունների, առանց զենքերի ու պատերազմների. չեմ կարծում։ Լավ, է, երազանքին հասնելն էլ հո խաղ ու պար չի՞, հատկապես, որ ավելի շատ մարդիկ կլինեն, որ կկոտրեն քեզ, քան որ կաջակցեն։

Հենց մի պարզ օրինակ՝ մարդիկ համարվում են քո բարեկամներն ու հարազատները, բայց մինչև համալսարան ընդունվելդ քեզ ասում են, որ գործ չես գտնի էստեղ, իզուր մի սովորիր, անվճար տեղերն արդեն գնված են, անվճարի մասին մոռացիր ու վերջ: Պայքարելու ցանկությունդ մի քանի վայրկյանում մարում գնում է։ Ինչի՞ են մարդիկ էդպիսին ստեղծվել։ Էն որ ասում են է՝ քո մեջ ոչ մի մարդկային բան չկա, կամ էս աշխարհում «մարդ» չի մնացել, դու մարդ չես, դու կենդանի ես, ու ինչի՞ են լավ հատկանիշները որպես մարդկայնություն որակավորում, ախր, մարդիկ հենց ամենասկզբից էլ գիշատիչներ են եղել՝ ամենամեծ գիշատիչները, սպանել են իրար, սպանել կենդանիներին, իրենց հաճույքների համար անգամ բնությանն են մասամբ իրենց ենթարկել ու ոչնչացրել, ու դեռ մտածում ես, որ մարդկայնությունը լա՞վ հատկանիշ է: Ես շատ էլ ուրախ եմ, որ երբեմն ինձ կենդանի են ասում: Համենայնդեպս, եթե գայլի զուգընկերը մահանում է, այդ գայլը երբեք նորին չի փնտրում ու մինչև կյանքի վերջն էլ մենակ է մնում, իսկ մարդն անգամ իր ողջ զուգընկերոջն է փոխարինում մեկ ուրիշով։ Ու, ի դեպ, գայլերը մոդայի համար չի, որ սիրում են լուսինը, որ լիալուսնի ժամանակ բարձրանում են մի չնաշխարհիկ ժայռի վրա ու ոռնում՝ ինչքան լավ ու վատ էներգիա կա՝ էդ անտեր լուսնի վրա թափելով։

Աշուն է, բայց ոչ խորը աշուն, էն սիրուն ֆոտոներ անելու համար ստեղծված տերևներն էլ չեն լցվել խոնավ ու ցեխոտ մայթերին, ու ոչ էլ սառը օդը կա, որ մարդկանց ստիպի գրկախառնվել. մի խոսքով։ Երևի հիմա ես էլ չեմ մրսում, կամ էլ մրսում եմ, ո՞վ գիտի, բայց մեկ է՝ պառկել եմ տան կտուրին, մեկ նայում եմ վերև, մեկ քեզ հետ եմ խոսում։ Էնպես չի, որ մեր տանիքը դրախտ է, ու բացի անվանումից ոչ մի ընդհանուր բան չունի ֆիլմերի տանիքների հետ, բայց էստեղ էլ կարելի է մտածել, չնայած՝ ինչ-որ բան խանգարում է մտքերիս հետ մենակ մնալուն. չեմ հասկանում՝ ինչ։ Գուցե հարևանուհուս ամուսինն է խմած տուն վերադարձել ու ձայնը գլուխը գցել, կամ էլ ծղրիդներն են վայրկյանը մեկ նույն ձայները հանում՝ համբերությանս բաժակը լցնելով։ Չգիտեմ, բայց դե հեչ էլ պարտադիր չի՝ իմանամ, իսկ մարդիկ դա չեն հասկանում։

Ի՞նչ պետք է լիներ, եթե մենք չիմանայինք, որ Երկիրը պտտվում է իր առանցքի ու Արևի շուրջը, իսկ Լուսինը՝ երկրագնդի, որ կեղծ պատկերը ճառագայթների շարունակությունների հատումից է առաջանում, կամ որ մի երեք հազար տարի հետո ոչ երկրագունդը կլինի, ոչ մենք ու ոչ էլ էն հետքը, որ կյանքի նպատակ դարձրած ջանում ենք թողնել մեր հետևից. ոչինչ, առանց դեպրեսիայի կապրեինք, էլի։

Եսիմ, դուք գիտեք, ուզում եք անընդհատ պրպտել, ի՞նչ կփոխվի իբր, եթե իմանանք՝ կապիկից ենք առաջացել, թե կավից, որը հետո շունչ է առել ու սկսել ավիրել աշխարհը։ Ու այստեղ էլ բեմ են բարձրանում կրոններն ու դրանց համար տեղի ունեցած հազարավոր պատերազմները։

Նստած եմ տանիքի էն մասում, որտեղ սենյակս է, ու քամին էնպես է ցնցում վարագույները, որ մինչև այստեղ էլ լսվում է ձայնը։ Մարդիկ կարողանում են վարագույրներ կարել, տունն ու իրենց արևից պաշտպանելու համար, չէ՞, ասում եմ՝ ի՞նչ վատ կլիներ, եթե կարողանայինք մի էդպիսի վարագույր էլ կարել՝ մեզ վատ ու խաբող մարդկանցից պաշտպանելու համար, կամ գուցե ինչ-որ մեկին պաշտպանեինք մեզնից. շա՜տ հավես կլիներ։

Չարի ու բարու սահմաններն էլ մարդու հորինածն է (թե ասա՝ ի՞նչը մարդու հորինածը չի)։ Չկան չար ու բարի մարդիկ, մենք մարդկանց մեջ տեսնում ենք այն, ինչ իրենք են մեզ ցույց տալիս, և այն, ինչ մենք ենք ուզում տեսնել (հա, սրանք իմ բառերը չեն, ուղղակի տեղին են, ասացի՝ օգտագործեմ)։ Գայլերն էլ հո էդպիսին չե՞ն, իրենց համար խելոք ապրում են, էլի։ Բայց դե ոնց էլ ման գաս, էն առաջնորդ լինելու ձգտումը էդ խեղճերի մոտ էլ կա, և ո՞վ է այդպես սխալ կառուցել աշխարհը։ Մենք, հաստատ մենք, մեզ տրված էր առանց պատերազմների կյանք, բայց չէ, պետք է հողի համար կռվեինք, կրոնի համար կռվեինք, մեր կամ մեր թշնամու անկուշտության պատճառով կռվեինք, կռվեինք, կռվեինք… Ուրիշի ոսկյա շղթայի համար կռվեինք, ուրիշի հավի, ճտի համար, ուրիշի ոռոգման ջրի համար: Պիտի ստեղծեինք ատոմային, միջուկային ու ջրածնային զենքերը, ինչը հետո մեր ու մեր սերունդների դեմ պիտի օգտագործվի, գինու ու շամպայնի շշերը, որոնցով պատահաբար կամ լավ էլ գիտակցաբար ինչ-որ մեկի գլուխն ենք ցրիվ տալու, սպանելու մեզ նման մեկին։

Գիտե՞ք՝ ասում են՝ չկա մարդ, որ նայի աստղերին՝ առանց սեփական ճղճիմությունն զգալու, մի էդպիսի խղճուկ վիճակ էլ հիմա ինձ մոտ է։ Ասում եք՝ ո՞վ եմ ես, մեկի համար կյանքի իմաստ, մյուսի համար՝ կյանքի «տորմուզ», մեկն էլ ընդհանրապես չգիտի, որ ես կամ։ Շատերն ասում են՝ եսասերի մեկն եմ, շատերն էլ՝ միայն այդպես եմ ձևացնում։ Ես էլ չգիտեմ, ազնիվ խոսք, ու գայլերն էլ չգիտեն, իրենք հաստատ չեն իմանա, հո պարա՞պ չեն՝ ինչ-որ տեղից անընդհատ ինձ հետևեն ու հաշվետվություն ներկայացնեն իրենց առաջնորդին՝ թե բա մեզնով այդքան հետաքրքրված աղջիկը հարևանից խոտի դեզ է վերցրել, դրել տանիքին ու հենվել վրան՝ ինչ-որ բաներ է արագ-արագ գրում։

Եսիմ, ես կախարդությանն էլ եմ հավատում, հո միանգամից մարդիկ չե՞ն հորինել ինչ-որ բան ու վերջ, ուրեմն ինչ-որ մեկը տեսել է, պատմել մյուսներին, նրանք էլ ձեռք առնելով տարածել են ու սկսել ֆիլմեր նկարել, գրքեր գրել, անգամ կարծում եմ՝ երբ Ջոան Ռոուլինգը գնացքով ուղևորվելիս է եղել ու տեսել է կլորիկ ակնոցներով կապուտաչյա մի տղայի, մտքում ինչ-որ կերպար է ստեղծել, հետո էլ մի ամբողջ մոգական աշխարհ՝ դպրոցով ու 4 տներով, բանկով, մոգական նախարարությամբ ու նզովքներով, կարծում եմ՝ դա այնքան էլ հորինված բան չի, ես լռեմ՝ դուք մտածեք։ Ես ինքս սիրում եմ այդպես անել։

Լավ, է, երևում է իրոք գլուխներդ տարա մտքերովս։ Եթե ասածներիցս բան չհասկացաք՝ ինքներդ կեսգիշերին նստեք տանիքի վրա, նայեք երկնքին ու չմոռանաք չընկնել, ես քիչ էր մնում նոր ընկնեի երկրորդ անգամ:

Լուսանկարը` Աստղիկ Հունանյանի

Կյանքն առանց գույների

«Տնակ»-ային մի քանի օր

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Արդեն երկրորդ տարին օգոստոսի վերջին օրերին ՎայքԻնֆոՏան հյուրընկալմամբ ու ԷկոԼաբի աջակցությամբ տեղի են ունենում ՏՆԱԿ դասընթացները։ Դասընթացների ոչ ֆորմալ լինելը նույնիսկ անվանման մեջ է նկատվում, քանզի բոլորս հավաքվում ենք մի տնակում և դառնում տնակից ՏՆԱԿցիներ։ Այն հենց անգլերեն հապավումից է առաջացել՝ TNAC- Trainings in non formal education and active citizenship՝ դասընթացներ ոչ ֆորմալ կրթության և ակտիվ քաղաքացիության ոլորտներում։ Այս տարի այն տեղի ունեցավ օգոստոսի 23-27-ը, որին մասնակցեցին 40 երիտասարդներ Հայաստանի 8 մարզերից ու Երևանից։ Բանախոսները տարբեր երիտասարդական հիմնահարցերի ուսումնասիրման մեջ թրծված երիտասարդներ էին, հաճախ դասընթացի մասնակիցներ, ովքեր ունեին նորություններ կամ հմտություններ, որը ցանականում էին կիսել մյուսների հետ։ Սակայն ՏՆԱԿ-ի գաղափարը ոչ միայն զարգանալու, զարգացնելու, Վայքն ու Վայոց Ձորը ավելի ակտիվացնելու, այլև Հայաստանում հյուրընկալող ընտանիքների մշակույթի զարգացման մեջ է։ Այո, այո: Վայոց Ձորում չբնակվող երիտասարդներին իրենց տներում հյուրընկալել էին մասնակիցներ, ովքեր ապրում են Վայքում, Եղեգնաձորում ու Մալիշկայում։ Եվ քանի որ #TNAC2017-ի մասնակիցների մեծ մասը 17-ի պատանի թղթակիցներ էին,  որոշեցին կիսվել սեփական պատմություններով։ 

***

Լուսանկարը՝ Վայք Ինֆոտան

Լուսանկարը՝ Վայք Ինֆոտան

Երբ մի ամբողջ ամառ անցկացնում ես տանը՝ հեռախոսի մեջ մտած, կամ էլ ողջ օրը քնելով, իսկ հետո՝ ամռան վերջում, մի մոգական տիեզերանավ երկնքից իջեցնում է Լուսինեին, Գևորգին, Նարեկին, Վահեին ու Սերոժին՝ կազմակերպելու #ՏՆԱԿ2017-ը, դու ուղղակի անկարող ես դառնում ամառվա վերջին հինգ օրերն անցկացնել այնպես, ինչպես ամառվա մյուս օրերը, կամ, գուցե՝ մյուս ամառները։ Եթե դու այս տարի մասնակցել ես #ՏՆԱԿ2017-ին, ուրեմն շնորհավորում եմ, դու ինձ հետ միասին 40 հոգանոց ընտանիքի մեծ անդամ ես։ Եթե դու կարծում ես, որ, օրինակ, քսան տարեկանից բարձրերը անհետաքրքիր են ու լուրջ, ուրեմն դու շատ բան ես կորցրել, ու գիտե՞ս՝ ինչու, որովհետև էդ դեպքում դու չես ճանաչում Հմայակին, Վարդանին, «Հռուզան»-ին ու Դիանին, Ռաֆին, Կարենին ու Լիլիթին, Լուսինեին, Աստղին, Լիլյային ու Անդոյին, ովքեր «ծերակույտ»-ի գլխավոր անդամներն են։ Հինգ օրը ո՛չ անցավ այդքան սեմինարային և ո՛չ էլ ընկերական միջավայրում. ամեն ինչ չափից դուրս ընտանեկան էր։ Էհ, ոնց որ մեջտեղից սկսեցի, մի րոպե նորից փորձեմ։

Հայտագրվեցի #ՏՆԱԿ2017, ընտրվեցի ու գնացի Վայք՝ մասնակցելու, որտեղ մեզ էին սպասելու Երևանից եկած «ուրիշ մարզեցիները»։ Ամեն մի ոչ մարզեցի պետք է 5 օր մնար Վայոց ձորցի մասնակիցներից մեկի տանը, ես էլ Պապոյան Մարիամին էի հյուրընկալում:

Անկեղծ ասած, չեմ հիշում՝ էլ ինչ արտասովոր բաներ եղան առաջին օրը, հա՜, «Secret friend»-ի մեկնարկը տրվեց, ինձ էլ Նարեկի քույրիկն էր ընկել՝ Նանեն։ Իսկ օրվա վերջը հաստատ ոչ մեկը չի մոռանա, երբ մի 40 հոգով խցկվեցինք երթուղայինի մեջ ու գնացինք տներով։

Մի բանը լավ չէր, դե ո՞վ չգիտի, որ Մալիշկան ամենաակտիվ գյուղերից մեկն է: 90 տոկոսը կամ մալիշկեցի էին, կամ 5 օրը Մալիշկայում պիտի մնային: Երեկոյան նրանք հավաքվում էին, զբոսնում, իսկ մենք՝ Եղեգնաձորում մնացող 3 հոգիս, պետք է անկապ նստեինք տանը։

Երկրորդ օրվանից սեմինարներ, դասընթացներ, բանախոսություններ, ընդմիջում, բացօթյա կինոդիտում: Անկեղծ ասած երրորդ օրվանից բան չեմ հիշում, ոնց որ էն օրն էր, երբ բոլորը բոլորի վրա ջուր էին լցնում, այ թե ջրոցի էր, է՜։

Իսկ այ, չորրորդ օրը՜, մեկը մեկից լավ օրեր։ Առավոտյան էլի ճամփից վերցնում ենք երեխեքին, գնում Վայք, էլի սեմինարներ, բանախոսություններ, ու մեկ էլ հոպ՝ երեկոյան որոշում ենք փարթի կազմակերպել։ Փարթիի ժամանակ էլ այնքան թռվռացինք, մինչև շունչներս կփչեր, վերջում լցվեցինք մի 5 հոգով մի ավտոմեքենայի մեջ ու գնացինք տուն։

Հինգերորդ օրն էլ Դիաննայի ծննդյան օրն էր, գնացինք տորթ, քաղցրավենիք, հյութ առանք, շնորհավորեցինք, հետո Երևան գնացող «ծերակույտ»-ին ճամփեցինք՝ գրկախառնություններով:

…Ամենահագեցած հինգ օրը, որ երբևէ ունեցել էի, մարդկանց մի խումբ, որ իրենց հետքը թողեցին մյուսների վրա, հրաշք մարդիկ՝ Ռուզանի ու Հովիկի ակցենտները, Վարդանի հումորներն ու Հմայակի լեզվաբանության դասն ու մուննաթը, Կարենի ու Լիլիթի ծիծաղը, Նարեկի ու Նանեի ունքերը (հա, իրենք՝ քույր-եղբայր, ամենասիրուն ունքերն ունեն), Կառլոսի սրամտելու կարողությունը, Լուսինեի, Աստղի ու Ամալի ժպիտները, Արման-Արշակի խոսելաձևը, Գևորգի ու Ժորիկի հետ մի քանի անգամ Եղեգնաձոր գնալը, Մարիամի մի կերպ արթնանալն ու մռայլ դեմքը, Լիլիայի ամեն օրվա նվերները և այլն։

Գիտե՞ք, էլի եմ ուզում արթնանալ ժամը 8-ին, որ Նանեի նվերը սարքեմ, հետո Մարիամին մի կերպ արթնացնեմ, վազենք կանգառ ու տեսնենք, որ ամենևին էլ չենք ուշացել, հետո ճամփից վերցնենք Մալիշկայի խմբին ու գնանք Վայք, «էներգատվուկներ» անենք, մի լավ ծիծաղենք, իսկ երեկոյան սպասենք, որ Լուսինեն մեր խմբում վայրդագույն ֆոնի վրա պոստի, որ ժամը 11:30 լինենք Ինֆոտանը, իսկ մենք 12-ին նոր հավաքվենք, որ խմբերով գնանք մեր «Secret friend»-ներին նվերներ առնենք ու փոխանցենք Լուսին, որ թաքուն տա, բայց բոլորը տեսնեն էլի, կամ գնանք միասին հաց ուտելու ու դատարկ փորով հետ գնաք, կարոտում եմ ամեն ինչն ու բոլորին։

Հ.Գ. Հիմա որ նամակ են գրում, անկախ ինձնից մտքիս մեջ իրենց հատուկ ակցենտով ու ձայնով եմ կարդում։

Աստղիկ Հունանյան, Եղեգնաձոր

***

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Ես էլ այն երջանիկներից մեկն էի, ում հնարավորություն տրվեց մասնակցել #ՏՆԱԿ2017-ին:

Քառասուն հոգուց գրեթե կեսին ճանաչում էի: Որտեղի՞ց: Դե իհարկե, 17-ից: Հիշում եմ, առաջին օրը, երբ ծանոթանում էինք, արդեն շատերը մեզնից առաջ ընկնելով ասում էին, որ հաստատ 17-ից ենք:

Հաճելի էր այն փաստը, որ մնալու էինք հյուրընկալող ընտանիքներում ու ասեմ, որ իմ ու Վարդանի բախտը շատ էր բերել, որովհետև արտակարգ ընտանիքում էինք հյուրընկալվել…

Հինգ օրվա մեջ այնքան գժություններ արեցինք, որ մի ամբողջ կյանք արժեր: Փողոցում մատնաքաշ ուտելը, բախչագողություն անելը, «սիքրեթ ֆռենդին» նվեր տալը, Լուսինեենց տանը քսան հոգով հաց ուտելը ու էլի լիքը սենց բաներ, այդ հինգ օրում դարձել էին մի ամբողջ մեծ խմբին միավորող գործոնները:

ՏՆԱԿ-ում ապրած ամեն վայրկյանը հիմա կարոտով եմ հիշում ու չեմ մոռանում Ջեմմա տատին, ով չէր թողնում, որ իրենց տնից գնանք: Ասում էր, որ մնանք` լավ հանգստանանք ու հետո նոր կգնանք…

Հովիկ Վանյան, Դսեղ

***

Առաջին բանը, որ մտածել եմ Տնակի հայտը լրացնելիս.

-Բայց արժե՞, այդքան երկար ճամփա գնալ ճամբարի համար:

Իհարկե արժե, ես 100 տոկոսով վստահ եմ, որ չգնալու դեպքում շատ էի փոշմանելու: Հիշում եմ, ոնց մետրոյի մոտ Կարինեին տեսա ու անչափ ուրախ էի, որովհետև դա ամենասպասված պահերից մեկն էր: Հետո տեսա իմ ֆեյսբուքյան ընկերներից մի քանիսին` Անիին, Գայանեին: Չնայած նրան, որ ծանոթ չէինք, ես նրանց նյութերը կարդում եմ 17-ում: Արդեն հասանք տեղ ու հասկացա՝ ինչքան էի կարոտել Վահեին:

Հետո հիշում եմ Հասմիկին ու Ժորային, Նոնային, նրա ընտանիքին, ում հետ գիշերը երկար կարող էի խոսել։ Հիշում եմ Ռաֆին, ում բախտը գաղտնի ընկերոջ հարցում չէր բերել, որովհետև ես էի ընկել ու Ռուզանին, Դիանային ու Սոսեին:

Հիշում եմ իմ Աստղին ու մեր դսեղցի Հովիկին…

Ինձ ասել են՝ շատ չգրես, այնպես, որ բոլորիդ չեմ հասցնի նշել: Ուղղակի վերջում կասեմ, որ դուք բոլորդ արդեն իմ սրտում եք:

Մարիամ Բարսեղյան, Վանաձոր