Astghik Ghazaryan

«Գեղարվեստական վավերագրության համար»

«Գեղարվեստական վավերագրության համար»Երեկ տեսա՞ր` ինչպես էր խախտվել աշխարհի քարտեզը: Չե՞ս տեսել… Երևի դու Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի մրցանակաբաշխությանը ներկա չէիր… Տեսնե՜լ էր պետք…

Ժամը երկուսն անց էր. մեկ էլ տեսնեմ` աշխարհի քարտեզի վրա մի կերպ նշմարվող Հայաստանում գաճաճ, աննշան (բնականաբար չափերով) Գետահովիտը, Դարբասը, Մալիշկան…. մեծանում են, մեծանում, և դրա հետ Հայաստանը ձգվում է, ձգվում ու… Ու ի՞նչ… Ու ամբողջ երկրագունդը դառնում է Հայաստան:

Ցավոք, տիեզերքում ոչ մի սարք էլ չկարողացավ արձանագրել: Դե, որովհետև դա ամենևին էլ հսկա տիեզերքում չէր, այլ իմ փոքր սրտում, կամ էլ Սոնայի, կամ էլ Վահեի, կամ էլ… Չգիտեմ՝ ում…

Բայց սա մի օրում չեղավ, պարզապես հենց մրցանակաբաշխության օրը հասկացա, որ մենք մեր փոքր ուղեղով Գետահովիտը, Դարբասը կամ էլ Մալիշկան դարձրել ենք աշխարհի կենտրոնը. չէ՞ որ երկիրը կլոր է, և քո գյուղի կենտրոն լինելը կամ չլինելը կախված է նրանից, թե ինչ կետից ես նայում աշխարհին: Եվ ամեն ինչն էլ հենց այդ կետից է կախված:

Ցավոք, պայմանականորեն այդ կետ անվանվածը, որը մեր մտածողությունն է, աշխարհայացքը, ոչ խանութում են վաճառում, ոչ էլ մեկ այլ տեղ: Այն ունենալու համար պետք է անցնել «Մանանայի» «դպրոցը», որտեղ պատանիները սովորում կամ էլ սովորեցնում են ոչ թե աշխարհի կամ Հայաստանի պատմություն, այլ Գետահովիտի պատմություն, Դարբասի կամ էլ Մալիշկայի…

serine harutyunyan

«Սահմանապահ գյուղի իրականությունը արտացոլելու համար»

«Սահմանապահ գյուղի իրականությունը արտացոլելու համար»

Ասում են՝ ոչնչի հեշտությամբ չեն հասնում, իսկ եթե նույնիսկ հասնում են, դա դեռ այնքան էլ հասնել չի նշանակում:
«Մանանայի» մե՜ծ ու սիրու՜ն ընտանիքի անդամ դառնալը շատ հեշտ է, բայց նույնը չեմ կարող ասել այդ ընտանիքում մնալու, «Մանանայի» հետ քո իսկ ուղին ստեղծելու ու դրանով քայլելու մասին: Իրոք, մի քիչ դժվար է համատեղել դասերի, պարապմունքների ու դպրոցի այլ գործերի հետ, բայց հաճելի է, անչափ հաճելի, իսկ հաճելիի համար միշտ էլ ժամանակ գտնվում է: Հա, չմնալու պատճառը հենց չմնացողներն են: Չեմ հասկանում նրանց ու երևի երբեք էլ չեմ կարողանա հասկանալ:
Ուզում եմ ամեն ինչ հենց սկզբից պատմել: Չէ, մեր դպրոցի տնօրենը իր սիրելի աշակերտներին չկանչեց ու ասաց, որ դետեկտիվ ֆիլմ պիտի նկարենք, ու ոչ էլ ասաց, որ եթե հավես ու ժամանակ ունենանք՝ նայենք: Ուսմասվարը մտավ դասարան և հայտարարեց, որ ինչ-որ մարդիկ են եկել, արագ, առանց աղմուկի բարձրանանք դահլիճ: Շատերը դասից ազատվելու համար գնացին, ոմանք էլ իմ նման ուղղակի հետաքրքրված էին դպրոց եկած մարդկանցով ու նրանց գալու նպատակով:
Ծանոթություն, հետո դողացող մատներով առաջին նամակը 17-ին, պատմություն իմ ու ինձ հուզող հարցերի մասին…
Առաջին նամակը 17-ից՝ Կողբում դասընթացի մասնակցելու հրավեր: Մե՜ծ ջանքեր գործադրելուց հետո ի վերջո ստացա հայրիկիս թույլտվությունը: Դասընթացը 4 օր տևեց, կյանքիս ամենահետաքրքիր օրերից չորսն էին: Ու կապ չուներ, թե ինչքան շատ էինք աշխատում, կապ չուներ, որ ինձ համար դա իսկապես անսովոր էր, չէի հոգնում, դեռ մի բան էլ ուզում էի ավելի երկար մնալ ու աշխատել:
Էլի մի քանի ամիս, ու արդեն մեդիա ճամբարին մասնակցելու հրավեր: Տանը թույլտվություն ստանալն այս անգամ շատ ավելի բարդ էր, քան ես կամ դու կարող էինք երբևէ պատկերացնել: «Տիկին Ռուզան-դպրոցի տնօրեն-մեր տան տնօրեն» բանակցությունները ավարտվեցին ի օգուտ ինձ: Ճամբարի մասին չեմ ուզում պատմել, եթե սկսեմ, շա՜տ երկար եմ գրելու:
Առաջին մրցանակաբաշխությանն ու ֆոտոցուցահանդեսին մասնակցելու պատիվ ևս ունեցա: Ինչքա՜ն լավ էր ամեն ինչ ու ինչքա՜ն ջերմ էր մթնոլորտը: Շատ ավելի լավը, քան սպասում էի, քան կարող էի պատկերացնել…  Թղթակիցները բոլորն էլ այնքան լավն են ու այնքան յուրահատուկ, որ առանձնացնելն ու ինչ-որ մեկին ավելի շատ ու քիչ գովելն իսկապես անչափ դժվար է: Լավագույն 100-ի մեջ անունս լսելը անսպասելի էր, անհատական մրցանակ ստանալը՝ առավել ևս: Անունս լսելուց հետո ինքս ինձ ասում էի. «Կարո՞ղ ա Նարեկը սխալ անուն կարդաց»: Բայց չէ, փաստորեն ես էի լավագույն թղթակիցներից մեկը՝ «Սահմանապահ գյուղի իրականությունն արտացոլելու համար»…

_MG_0433-19Մի օրվա մեջ 7-8 ժամ ճանապարհ գնալու և հոգնածության մասին մոռանում ես, երբ հանդիպում ես «Մանանայի» անդամներին, երբ հիշում ես նրանց հետ անցկացրած ակնթարթները…
Ի՞նչ ասեմ, իրականում այնքան շատ բան կա ասելու, ուղղակի, բառերն այդքան էլ լավ չեն նկարագրում զգացածս…

Չեմ ուզում «Մանանային» ուղղակի շնորհակալություն հայտնել, ու վերջ, ուզում եմ ավելին ասել, քան շնորհակալությունը, երևի այդպիսի բառ, այդպիսի տերմին, այդպիսի չափման միավոր չկա դա նկարագրելու համար… Այ հենց այդ անհայտ տերմինով ու գոյություն չունեցող չափման միավորի չափ շնորհակալությամբ դիմում եմ ձեզ բոլորիդ… Ապրեք, որ կաք, որ մեր կողքին եք ձեր անսահման հոգատարությամբ, ձեր այդչափ սիրալիր վերաբերմունքով ու մեր կյանքը լցնող վառ գույներով… Սիրում եմ բոլորիդ, շա՜տ-շա՜տ…

Seroj araqelyan

«Սահմանապահ գյուղի իրականությունը արտացոլելու համար»

«Սահմանապահ գյուղի իրականությունը արտացոլելու համար»

Դեռ Դիլիջանում էինք, երբ իմացա մեր փառատոնի մասին: Այո, հենց իմացա, մի տեսակ ավելի տրամադրվեցի, որ պետք է նյութ գրեմ, դե հա, եթե երկու օրը մեկ էի ուղարկում, հիմա պետք է ամեն օր, կամ ինչու չէ, նաև օրը մի քանի անգամ: Դե էդպես էի պլանավորել, բայց դե գիտեք՝ դպրոց, տուն, պարապմունքներ ու չստացվեց: Էլի իմ նույն ձևով էի. երկու օրը մեկ, բացառությամբ շաբաթ, կիրակին, երբ որոշ չափով ազատ էի ու ժամանակ կար ավելի շատ գրելու: Ամեն անգամ նյութ ուղարկելով նայում էի ամիս ամսաթվին, նայում էի ու ասում. «Մնաց այսքան օր»: Ու շատ ժամանակ ասում, բա որ չկանչե՞ն: Արդեն ավելի մեծ թափով էինք աշխատում: Աշխատում-աշխատում էինք, ու օրերը հաշվում մրցանակաբաշխության: Գնացել էի պարապմունքի, այդ օրը գնալու էինք անտառ՝ նկարելու (ճեպանկարների): Նոր էի տեղավորվել, հանեցի մատիտներս, թուղթս ամրացրեցի ու ուզում էի նստել նկարելու: Անտառում էի միայնակ, ես ու մտքերս, ու մեկ էլ տեսնեմ՝ զանգ հեռախոսիս: Դեռ չհանած ասացի՝
-Օֆ՜, ժամանակ գտա՞ն զանգելու:
Գրպանիցս հանեցի հեռախոսս ու տեսնեմ անծանոթ համար, չկա անունը, լուրջ ձայնով պատասխանեցի.
-Սերյոժա ջան, բարև, Լուսինեն ա «Մանանայից», ո՞նց ես:
Արդեն հասկացա, թե ինչի համար էր զանգել, բայց երբ համոզվեցի, նկարելուս ցանկությունը կորավ, և ուզում էի միայն ժամանակը առաջ տայի: Ճիշտ է, չորս օր էր մնացել, բայց ինձ չորս տարի էր թվում: Ասում էի՝ ինչ լավ է, որ կանչեցին, երկարատև սպասումից հետո կհանդիպեմ ընկերներիս, դա արդեն ինձ համար փառատոն է: Բայց արի ու տես, միայն ընկերները չուրախացրեցին: Հիմա կպատմեմ: Կիսատ-պռատ, երբ կարոտս առա ընկերներիցս ու աստիճաններին նստած զրուցում էինք՝ լսեցինք բարձրախոսի ձայնը: Արագ գնացինք և տեղավորվեցինք: Անցել էր երևի տասը րոպե, և ժյուրիի անդամներից մեկը բարձրացել էր բեմ և ասաց.

-Ո՞վ է «Վառարան, մասուր, դասեր» նկարի հեղինակը:

Տեղումս նստած, զարմանքիցս ցածր ասացի՝ ես, բայց դա քիչ էր, պիտի բեմ գնայի: Գնացի, և աննկարագրելի հաճելի է, երբ նկարդ գովաբանում է լուսանկարիչը՝ Վարո Ռաֆայելյանը, ու այն էլ մի նկար, որը հեռախոսով էի նկարել: Դե, ես ուրիշ նկարելու սարք չունեմ էլ: Մի տեսակ հպարտացա, որ այդ նկարս գնահատվեց:

Ծափահարություններից հետո գնացի նստեցի, անցավ երկու րոպե և մոտեցավ Լիլիթը:

-Սերոժ, արի հարցազրույց տուր, սպասում ենք:

Կարծեմ «Շողակաթից» էին: Եթե առաջ հուզմունքից կլռեի, ապա հիմա կարողացա կիսվել տպավորություններովս: Հարցազրույցը վերջացնելուց հետո եկա նստեցի Քրիստինեի կողքին, ուզում էինք մեր ճամբարային օրերը հիշել, երբ Էլի զրույցը կիսատ կանչեցին բեմ: Մեզ՝ ինձ, Դավիթ Ալեքսանյանին և Սերինե Հարությունյանին մրցանակները նվիրել էին Մոնրեալի «Առագաստ» խմբի երիտասարդները: Ինձ թվում էր՝ կլինի մի հուշանվեր կամ 17.am-ի նոթատետր: Մրցանակը տուփ էր: Պլանշե՞տ, չեմ հավատում, բացեցի տեսա, իսկապես պլանշետ է, ուրախացա: Բայց մի րոպե, իսկ նարնջագույն տո՞ւփը: Մի քանի րոպե նայելուց հետո տեսա ֆոտոխցիկի նկարը: Չեմ հավատում, էս ի՞նչ ա կատարվում: Դեռ տպավորությունների տակ էի, ու էլի հարցազրույց: Այս անգամ միայն գիրքը և ընկերներին տեսնելը չէր, գումարած թանկարժեք մրցանակները: Այդ անգամ մի քանի անգամ ավելի խոսեցի, որովհետև տպավորությունները նույնպես մի քանի անգամ շատ էին:

_MG_0433-19Արդեն ավարտին էր մոտենում մրցանակաբաշխությունը, երեխաները կամաց-կամաց դուրս էին գալիս, էլ չենք տեսնելու, ափսոս: Բայց եկեք մի անգամ էլ նայենք ֆոտոցուցահանդեսի նկարները ու գնանք: Հա, մոռացա նշել նաև ֆոտոցուցահանդեսի մասին, որտեղ կար նաև իմ ֆոտոն, ու դա նույնպես համարում եմ մրցանակ: Դե լավ, եկեք մի հատ էլ նկարվենք ու գնանք: Ճանապարհ ընկանք, փողոցում զրուցում էին անցած օրերի լավ հիշողություններից, ժպտում ենք, բայց ժպիտի տակ կա մի փոքր տխրություն, մեքենաներին ենք մոտենում, պիտի նստենք, բայց եթե չլիներ փառատոնը, ապա անգամ այս կարճ ժամանակով չէինք տեսնի իրար:

Ցտեսություն մաղթելուց հետո բաժանվեցինք: Վայ, բայց մի րոպե, իսկ դիմանկարնե՞րը: Մոռացա ասել, որ սիրում եմ անակնկալներ անել մարդկանց, երբ գիտես, որ նվիրելուց հետո ժպտում են ու գնահատում: Կարևոր չէ, թե քանի գիշեր չեմ քնել, կարևորը, երբ գիտես՝ գործդ հիշելու են ու գնահատելու, այդ թվում նաև փառատոնը, որ իր մեջ ներառում էր թե մրցանակները, թե այն հաճելի պահերը, որոնք մենք ապրեցինք, և այդ պահերը նույնպես գնահատում ենք, ու համոզված եմ, որ այդ օրը՝ ապրիլի 28-ը, երբեք չի մոռացվի, երբեք:

Բոլոր թղթակիցների և իմ անունից ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել «Մանանա» կենտրոնի աշխատակազմին և Եվրամիությանը՝ աջակցելու համար: Իսկ ես, Սերինեն և Դավիթը մեր առանձնահատուկ շնորհակալությունն ենք ուզում հայտնել կանադահայ երիտասարդների ԱՌԱԳԱՍՏ միությանը, որոնց աջակցությամբ մենք մրցանակներ ստացանք:

Շնորհակալությունը միայն ասելով շա՜տ քիչ է, քանի որ այդ օրը դժվար թե մոռացվի:

մարինե իսրայելյան

17.am-ն ինձ համար

Մինչև 17.am-ը ևս գրում էի, բայց գրվածքները մնում էին իմ փոքրիկ աշխարհի սահմաններում պարփակված, ինչպես գրքի արանքում դրված յասամանի փնջիկը, որը բացվում է տարվա մեջ մի քանի անգամ, բուրում, երջանկացնում բույրը զգացողին ու փակվում: Այդպես ես էի տարվա մեջ մի քանի անգամ գիրքս բացում ոչ թե գրելու, այլ կարդալու համար, ու էլի փակում: Զգացմունքներս, խոհերս ու հայացքներս այդպես էլ մնում էին իմը, այդ թվում նաև սխալներս, որոնք զրկված էին այլակարծությամբ ու բազմակողմանի դիտողականությամբ ուղղվելուց: Հետո կյանքի մի գեղեցիկ դիպվածով հայտնվեց 17.am-ը: Գրքի էջերի արանքում պահված յասամանի բույրը հասավ բավական լայն շրջանակների, հիացրեց ու զարմացրեց, հուզեց ու բացահայտեց ինձ նորովի, մարդիկ սկսեցին կարծիքներ հայտնել, որի արդյունքում միտքս սկսեց հղկվել, ինչպես ոսկերչի ձեռքում ալմաստն է հղկվում ադամանդ դառնալու ճանապարհին: Ադամանդը դեռ հեռու է, կարևորը՝ ճանապարհն է իրողություն, մնացածը ժամանակի խնդիր է:

Շնորհակալանքի խոսքս 17.am-ին, որը մեծապես օգնեց այդ ճանապարհի հարթման գործում և դեռ օգնում է, և դեռ օգնելու է 17.am անվան թիկունքում կանգնած հզոր ու արժանավայել անձնակազմով՝ «Մանանայով», ուսուցողական ու գործնական ճամբարներով, քննարկումներով, կարծիքներով, մի գավաթ տաք թեյով, որի մեջ շաքարի փոխարեն զրույցներ էինք ավելացնում, որոնք նույնքան քաղցրացնում էին այդ մի գավաթ ջերմությունը: «Մանանան»,  որպես անհատականություն իմ ձևավորման փուլում, շատ մեծ աշխատանք է կատարել:

davit aleqsanyan

Ընդամենը 30 մետր

Մեր գյուղի՝ Բաղանիսի, արոտավայրերը ընդամենը 30 մետր հեռավորության վրա են գտնվում ադրբեջանական դիրքերից։ Վազող կամ ուղղակի կանգնած «մեշենների»՝ թիրախների դեր ենք կատարում ես և էրիկը, երբ կովերին տանում ենք արածեցնելու։ Հնարավոր է, որ մի պահ աչքդ թարթես, մյուս պահին արդեն էլ չլինես…

Երկու-երեք օր առաջ էր, երբ գնացինք արոտավայր։ Դրանք չգիտեմ՝ ի՞նչ էին իմացել, ի՞նչ չէին իմացել, բայց անընդհատ կրակում էին։ Մենք էլ թաքնված էինք կովերին հետևում, որ մեզ չնկատեն ու չկրակեն։ Ես այդ օրը այնքան էլ լավ չէի զգում և մեկ ժամ շուտ վերադարձա տուն, իսկ Էրիկը մնաց, որ կովերին բերի։ Իմ գնալուց հետո սկսել են Էրիկի վրա կրակել, մի կերպ հասցրել է թաքնվել։ Երբ երեկոյան մեր տուն եկավ, անընդատ դրա մասին էր պատմում ու ասում էր, որ անգամ չի հասկացել, թե ինչպես է այնքան արագ ջուրն անցել, որ չի թրջվել։

Ընդամենը 30 մետր…

մարինե իսրայելյան

Դրվագ

Ուսանողական կյանքի մեկնարկից հետո քայլերս հաճախ են ուղղորդում ինձ դեպի Ավետիք Իսահակյանի անվան գրադարան: Վերջերս՝ հերթական այցը կատարելուց հետո, գնացի Հանրապետության հրապարակի ավտոկանգառ և սպասում էի այդտեղով անցնող միակ փոխադրամիջոցին՝ 22 համարի ավտոբուսին, որը, կարծում եմ, չի կարող պարծենալ իր հաճախակի ժամանելով: 

Հանկարծ ուշադրությունս գրավեց մի հետաքրքիր դեպք, որը այն է թե պիտի փոխեր կարծիքս օրենքների շրջանցելիության վերաբերյալ, բայց… Այդ տարածքում հաճախ են հանդիպում ճանապարհային ոստիկաններ: Ես հետդասյա թմբիրից արթնացա ու կենտրոնացա այն պահին, երբ միջին տարիքի մի ոստիկան ազդանշան տվեց արագ ընթացող մի մեքենայի: Իմ ավտոբուսը դեռևս ուշանալու էր, այդ պատճառով ես կարող էի հանգիստ հետևել իրադարձությունների հետագա զարգացմանը: Մեքենան կանգնեց, բացվեց վարորդի պատուհանը, ոստիկանը մոտեցավ և դասական օրինապահի նման պատիվ տվեց: Բարձրացող քամին խլացնում էր նրանց ձայնը և ինձնից փախցնում խոսակցության որոշ դետալներ, որոնցում, թերևս, ոստիկանը ներկայացնում էր արձանագրված խախտումը: Քամու հետ վարորդի մի քանի խոսք հասավ ականջիս. «Ես «իքսի» մորաքրոջ…»: Ոստիկանը աջ ձեռքի ցուցամատը հանդարտորեն մոտեցրեց շրթունքներին, որը մեր գիտակցության մեջ ամրագրված է որպես լռության կոչ, և հանելով համապատասխան թուղթ և գրիչ՝ սկսեց արձանագրել խախտումը՝ անկախ այն բանից, թե վարորդը ում մորաքրոջ ինչն է: Զարմանք և հիացմունք. ուրեմն, այնուամենայնիվ, օրենքի առաջ բոլորը հավասար են: Պարզվում է՝ դեռևս ոչ: Պարզագույն մակարդակում դա հասկացա և միշտ նորից եմ համոզվում հրապարակից տուն դառնալիս, երբ գալիս է երանելի 22 համարի ավտոբուսը, ես վազում եմ փողոցի կեսը, իսկ նա չի կարողանում կանգնել այն տեղում, որը նախատեսված էր իր համար, քանի որ այն արդեն ամբողջովին զբաղված է հայելափայլ մեքենաների կողմից, իսկ այն օրինապահ ոստիկանը նրանց դեռ չի նկատում:

Seroj araqelyan

Մեր ժամանակ ո՛չ «Վայբեր» կար, ո՛չ «Սքայփ»

Այսօր երևի մեր շրջապատի հետ շփումը իրականացվում է նաև համացանցով: Մի քանի հավելվածների ներբեռնումներով: Թվարկել երևի պետք չի, համարյա բոլորը գիտեն ծրագրերի անունները, բայց եկեք հետ գնանք, մոտավորապես հիսուն տարի: Երևի գաղափար անգամ չկար, թե «Android», «Windows» կամ «IOS» ծրագրերը որոնք են: Միակ ծրագիրն այն ժամանակ եղել է թուղթը ու գրիչը, որոնք հիմա էկրան ու ստեղնաշար են դարձել: Հա՛, իսկ նամակ ուղարկելու տարբերակը այդ թվականներին եղել է փոստի միջոցով: Սիրում եմ համեմատություններ անել տարբեր թեմաների շուրջ: Մի քանի օր է, ինչ գաղափար չկար, թե ինչ կարելի է համեմատել կամ համեմատությունների հիման վրա նյութ գրել:

Պարապմունքից եկա և բացեցի համակարգիչը, նամակներ կային, մի քանի հատը՝ չպատասխանած: Երբ պատասխանում էի, դե սովորություն ունեմ մեծ արագությամբ հավաքել նամակը, իսկ պատճառը 17.am-ին նյութ ուղարկելն է, ինչը քեզ ավելի է մտերմացնում անգամ համոզում, որ նույնիսկ փակ աչքերով կարող ես տառերը հավաքել: Հա՛, վայ՝ կիսատ թողեցի, երբ պատասխանում էի՝ մեկ էլ տեսնեմ՝ պապիկս զարմացած դեմքով նայում է ինձ ու հարցնում.

-Էդ ի՞նչ էս անում, ա՛յ բալա, կամաց, կջարդես։
-Պապի՛, շտապում եմ, դրա համար եմ արագ գրում։
-Էլի նյութ ե՞ս գրում։
-Չէ՛ պապի՝ նամակ եմ գրում։
-Էհ, հիմիկվա նամակ գրելուն կամ մեկին մի բան խաբար անելուն ի՞նչ կա՝ վայրկյանների հարց ա, մեր ժամանակ էր, որ ամիսներ էր քաշում:

Այս ամենը լսելուց հետո թողեցի նամակն ու սկսեցի պապիկին հարցուփորձ անել:

-Ըհնց՝ հենց էդ էլ ուզում էի իմանալ: Դե ասա տեսնեմ՝ ինչպե՞ս էր ամիսներ քաշում, հազիվ հարմար թեմա է ներկան ու հին ժամանակները համեմատելու համար:

-Տղա ջան, էն ժամանակ էդ գունավոր բաներից չկար՝ «Սկայպ-մսկայպ» չկար, թանաքն էր, թուղթը ու ծրարը: Նամակը թղթի վրա գրում էիր՝ նշում հասցեն, դնում ծրարի մեջ ու տանում գցում փոստարկղը։ Ու հատուկ էլ օր կար, ժողովրդի ասած՝ «Նամակ վաքելու օր»: Նամակը գնում էր, ու հեյ գիդի, թե պատասխանը, երբ կգար:
-Պապի՛, ինչի՞ համար էիք նամակ ուղարկում կամ, եթե գիտեիք, որ էդպես ուշ ա գալու կամ հնարավոր ա չգա:

-Բա հորեղբայրդ Վլադիվոստոկում ծառայում էր, բա առաց գրելու կլինե՞ր: Չնայած մինչև պատասխանը գալիս էր, արդեն զորացրվելու ժամանակն էլ էր գալիս:

էհ՝ ինչ դժվար ա եղել, հիմա եմ հասկանում, թե ինչի՞ են ասում, թե հիմիկվա երեխեքը զարգացած են: Հասարակ նամակը, եթե ամիսների ընթացքում էր տեղ հասնում, ապա ես երբեք չպետք է բողոքեմ իմ թույլ ինտերնետային կապից:

lia avagyan

Այգուց բացվող պատմությունների մասին

Տաք օրերին սիրում եմ նստել այգում՝ մեղվի փեթակների մոտ ու նայել գյուղին: Չնայած մեր տունը գտնվում է ոչ այնքան կենտրոնական մասում, ու մեր այգուց բացվող տեսարանը այնքան էլ գեղատեսիլ չէ: Բայց, դե պարտադիր չէ, որ ամբողջ գյուղը երևա, միայն գյուղին պատկանող հողերը բավարար են, որոնք ամեն եղանակին մի գույն ու մի նոր «սանրվածք» են ընդունում: Բայց դրա մասին չէ, որ ուզում եմ խոսել:

Մեր ոչ այդքան գեղատեսիլ այգուց երևում են տներ, որոնց ամեն մեկի հետ մի պատմություն կա կապված: Դե, ես այս պատմությունները չէի իմանա, եթե տատիկս չպատմեր, իսկ տատիկս հիմնականում կռիվներից ու նրա հետևանքներից է պատմում: Ապրելով սահմանապահ գյուղում, ուզած չուզած ամեն օր լսում ու ականատես եմ լինում նմանատիպ պատմությունների: Օրինակ, տատս պատմում է, որ 90-ականների պատերազմի ժամանակ ինչքան խաղաղ բնակիչներ են զոհվել կամ տուժել հակառակորդի գործողություններից:

Պատմում է Արամ անունով մեր համագյուղացու (Ն.Կարմիրաղբյուրեցու) մասին, ով տանն էր, երբ շիլկայի (տանկանման զենք) բեկորը մտավ տուն ու պոկեց վերջինիս թևը: Նա այդ դեպքից հետո չմահացավ, բայց ստիպված էր կյանքի մնացած մասն անդամահատված թևով անցկացնել: Իսկ մեր գյուղի մեկ այլ բնակչուհին՝ Նիվիկը, կռվի տարիներին մահացավ, երբ շիլկայի բեկորը մտավ վերջինիս որովայնը: Այսպիսի դեպքեր շատ են եղել, նույնիսկ ճանապարհին երեխաներ են զոհվել: Նույնիսկ եղել են դեպքեր, երբ բեկորը կամ հենց ինքը՝ փամփուշտը, չի դիպել մարդուն: Բայց այդ կրակոցներից, այդ լարվածությունից, ճնշումը բարձրանալու հետևանքով մահացել են: Այսպիսի դեպքեր էլի գյուղում եղել են:

Տատս պատմում է, ես ուշադրությամբ լսում եմ ու նաև մտածում, թե նման դեպքեր միայն 90-ականների կռիվների ժամանակ չէ, որ եղել են: Շատ լավ եմ հիշում, համարյա մեկ տարի առաջ էր, երբ էլի կրակում էին: Մենք ապաստարանում էինք, երբ հայրիկս եկավ, եկավ, որովհետև այդ ժամանակ գնացել էր խոտի դեզին հետևելու, որպեսզի, եթե վառվի հրետակոծության ժամանակ, կարողանա արագ հանգցնել, որովհետև համ տանը շատ մոտ էր, համ էլ, եթե դեզը վառվեր, այդ ուղղությամբ կրակոցները ավելի ինտենսիվ կլինեին: Ինչևէ, հայրիկս ասաց, որ Վանիկ պապը մահացել է: Այդ պահը շոկային էր բոլորիս համար: Երևի երբեք չեմ մոռանա, որովհետև դաջվել է հիշողությանս մեջ: Հայրիկս պատմեց, որ բեկորից է մահացել: Փափուշտը տան մեջ է պայթել, ու բեկորները ցրվել են տնով մեկ՝ մահացու վիրավորելով նաև տանտիրոջը, ով Բերդի հիվանդանոցի ճանապարհին մահացավ:

Տատս իր կյանքի մեծ մասը պատերազմի մեջ է եղել, ես էլ ապրածս 16 տարիները էլի կրակոցների տակ եմ անցկացրել ու անցկացնում: Մտածում եմ. ես է՞լ իմ թոռներին միայն պատերազմից եմ պատմելու:

Hayk Qalantaryan

Սկսենք մեզանից

Միայնություն. թշնամիՙՙ՚, թեՙ՚ բարեկամ: Իրականում ամենաբարդ ու հակասական պատասխաններով հարցերից մեկն է ինձ համար: Իհարկե, երկար միայնակ լինելը լավ չէ, բայց հենց այդ ժամանակ է մարդ մնում իր մտքերի հետ ու սկսում խորհել: Մտածելով փորձում է գտնել իրեն հուզող հարցերի պատասխանները, բայց դրան հետևում են մի քանի նոր հարցեր: Ես միայնության մեջ գտա այդ հարցերի պատասխանները(չնայած հարցերս կրկնապատկվել են):

Երեք տարի առաջ էր, քայլում էի ընկերոջս հետ ու սովորույթի համաձայն դժգոհում էի. «Էս ինչ անհետաքրքիր գյուղ ա, ոչինչ չկա՝ ո՛չ ժամանցի վայր կա, ո՛չ տրանսպորտ, ո՛չ մի հատ սրճարան…»: Խոսքս մեր՝ Տավուշի մարզի Չորաթան գյուղի մասին է: Շատ լավ եմ հիշում ընկերոջս պատասխանը. «Դե, սահմանամերձ ենք, ո՞վ ա խելքը հացի հետ կերել, որ գա ըստեղ ու մի հատ սրճարան դնի: Սաղ Երևանում են, ընդեղ լավ ա, բայց Ռուսաստան ավելի լավ ա»: Լռեցի. ճիշտ էր ասում, համաձայնեցի: Բայց սկսեց ներսից մի հարց ինձ տանջել, բայց ի՞նչ հարց էր՝ չէի հասկանում: Մի քանի օր անհանգիստ փնտրտուքների մեջ էի, անընդհատ մտածում էի մեր խոսակցության մասին: Երկար մտածելուց հետո հասկացա, որ պետք է փոխեմ ինձ: Բայց իՙ՚նչ ասել է՝ փոխել ինքդ քեզ: Մի տեսակ ծիծաղելի է հնչում, բայց ես երկու շաբաթ մտածում էի ինձ փոխելու մասին: Բայց դե չէ, է: Ես չփոխվեցի, ուղղակի հասկացա՝ ով եմ ես իրականում: Երևի շատ էի ազդվել ընկերոջս խոսքից. «… ոՙ՚վ ա խելքը հացի հետ կերել, որ գա ըստեղ…»:

Բայց մեկ վայրկյան. իսկ ոՙ՚վ է պարտավոր գալ այստեղ ու ինձ համար ակտիվ ժամանց ստեղծել: Հետո իՙ՚նչ, որ սահմանամերձ ենք: Նշանակում է՝ մենք էստեղից գնանք ուրիշ տե՞ղ, իսկ ուրիշ տեղից գան այստեղ, որովհետև սահմանո՞ւմ ենք: Մենք՝ չորաթանցիներս, պետք է ստեղծենք մեր երազած գյուղը, բայց դրա համար առաջին հերթին պետք է փոխենք ինքներս մեզ: Բայց ինչ հեշտ է հնչում, չէ՞: Եթե չեմ սխալվում, Ուինսթոն Չերչիլը այդպիսի լավ բան ունի գրած. «Երբ երիտասարդ էի, ուզում էի փոխել աշխարհը, հասուն տարիքում ցանկանում էի փոխել երկիրս, երբ տարիքս առա, ուզում էի բարեփոխել ընտանիքս, բայց միայն ծերության ընթացքում հասկացա, որ պիտի փոխեի ինքս ինձ, արդյունքում գուցե փոխվեին իմ ընտանիքը, երկիրն ու աշխարհը»: Դե, ես էլ արդեն սկսել եմ փոխել ինձ (առանց գրքերի անհնար կլիներ այսքանը շուտ հասկանալ), նույնը փորձում եմ բացատրել հասակակիցներիս:
Թերևս ամենակարևոր բաներից մեկն էլ գնահատված լինելն է. մեկուկես տարի առաջ էր, զորամասերից մեկում միջոցառման էինք, ու կողքի գյուղի պարի խումը սկսեց պարել «Ծաղկաձոր» պարը, Բերդի (մեր շրջկենտրոնն է) էրեխեքը միացան իրենց, իսկ ես ճարահատյալ վերցրի հեռախոսը ու սկսեցի նկարել: Ու այդ օրվանից որոշեցի սովորել մեր ազգագրական պարերը ու սովորեցնել համագյուղացիներիս, որպեսզի համ ծանոթ լինեն մեր ազգային արժեքներին, համ էլ իրենք ունենան պարի խումբ: Սկզբից դժվար էր, մանավանդ որ սովորում էի համակարգչով… Բայց դե ստացվեց: Ու հիմա, երբ գյուղում մի միջոցառում է լինում, սկսում ենք մեր ազգագրական պարերով, ու ես դրանից շատ եմ ուրախանում:
Տեսաՙ՚ք. սկզբից փոխեցի ինքս ինձ, հետո շրջապատիս: Սկզբից տվեցի շրջապատիս, հետո ակնկալեցի լավ պատասխան: Ու հասկացա՝ ինչ լավն է աշխարհը, երբ դու նրան մի բան ես տալիս:
Ժպտացեք, մարդիկ, դուք ապրում եք աշխարհում. ենթարկեք կյանքը ձեզ, ոչ թե ենթարկվեք: