Լուսանկարը` Ինեսա Զոհրաբյանի

Ամեն տարի մեր գյուղում`Արտենիում, բերքահավաքը ուշ էր սկսվում, քան մյուս վայրերում: Սկսում էինք հուլիսի տասից կամ մի քիչ շուտ: Իսկ այս տարի ջերմաստիճանային փոփոխությունների պատճառով ավելի շուտ սկսեցինք `հունիսի 30 -ին: Ջերմաստիճանը փոփոխություններ բերեց, և մենք էլ մեր եռուզեռը սկսեցինք: Ինձ թվում է, ձեզ կհետաքրքրի, թե ինչպես է կատարվում այս ամբողջ գործընթացը:

Առաջին հերթին գյուղացիները գտնում են հարմար գնորդին, ով առանց շատ «ջոկելու» և մնացորդ տալու կտանի ծիրանը: Գտնում են ու «բարիշում» մի գնով տանել բերքը մինչև վերջ: Հետո դաշտի տերը բանվորներ է վարձում, աստիճաններ և դույլեր պատրաստում բերքահավաքի համար: Բանվորների հետ ևս պայմանավորվում են վարձատրության, ճաշի և այլնի համար: Մենք էլ ունենք ծիրանի դաշտ, և այս տվյալները բոլորը ստույգ են, համոզված եղեք: Իսկ այս ժամանակահատվածում, ավելի քան երբևէ ամենապահանջվածը ամենափրկիչ ջուրն է բոլորի համար: Նաև նշեմ, որ մենք խմելու ջուր չունենք համայնքում, այլ ստանում ենք ցիստեռներով, իսկ ջուրը կոչում ենք`Թալինի ջուր:

Լուսանկարը` Ինեսա Զոհրաբյանի

Այսպիսով, երբ այս ամենը պատրաստ է լինում, առավոտյան ժամը 8-ին շարժվում են բերքահավաքի աշխատողները: Մեր գյուղից 14 տարեկանից սկսած կան աշխատողներ, ովքեր իրենց օրավարձով ստեղծում են իրենց սեփական գումարը: Մի քանիսը մեկ շաբաթ, մի քանիսը ավելի քիչ են աշխատում: Նշեմ նաև, որ գնորդը տրամադրում է «շարողներ», ովքեր ծիրանները դասավորում են արկղում հորիզոնական կամ այլ ձևով: Դաշտի տերը մոտավոր, աչքաչափով վերցնում է արկղեր, որպեսզի այդքանը լցնի օրվա ընթացքում: Օրվա վերջում դաշտատերը հանձնում է արկղերը, հաշվարկում:

Այս տարի արտենցիները գոհ էին, որ կարկուտը «չտարավ» իրենց բերքը, իրենց եկամուտը, բայց դժգոհ էին բերքի քանակությունից:

Ինչևէ, ամեն ինչ լավ է: Գյուղացու եկամտի ստացման մի սեզոնը ավարտվեց:

Լուսանկարը` Դավիթ Սամվելյանի ֆեյսբուքյան էջից

Երիտասարդ գրող, արձակագիր Դավիթ Սամվելյանը մասնագիտությամբ աստվածաբան է, աշխատել է Քրիստոնեական դաստիարակության կենտրոնում, եղել Վազգենյան հոգևոր դպրանոցի վերակացու, այժմ աշխատում է Երևանի գրախանութներից մեկում։ Գրել սկսել է դպրոցական տարիներից։ Դավիթ Սամվելյանի չորս ժողովածուների հեղինակ է՝ «Լուսե երազ», «Նա և Նրա», «Արտագաղթած կարոտ», «Ռոդենի ձմեռը», որոնցից որոշ ստեղծագործություններ թարգմանվել են մի քանի լեզուներով։

Դավիթ Սամվելյան գրողն ու մարդը

Նրա ստեղծագործությունները խաղաղ են ու խաղաղություն, նրանցում մարդն է՝ իր ողջ էությամբ, կարոտներով ու սերերով։ Հեղինակն ասում է, որ իր գրվածքները մարդիկ կարող են հասկանալ ոչ այն ենթատեքստով, որով ինքն է գրում։ Ըստ նրա՝ ընթերցողը տեսնում է այն, ինչ իր ներսում է։ Պարտադիր չէ, որ ինքը զգացած լինի կամ այդ պահին զգա այն, ինչ գրում է։ Ցանկացած հիշողություն՝ լավ թե վատ, մի օր կարող է պատմվածքի թեմա դառնալ։

-Եթե բոլոր գրածներս ապրած լինեի՝ հիմա այստեղ չէի լինի, -կեսկատակ-կեսլուրջ ասում է հեղինակը։

Թե էսսեներում, թե՛ պատմվածքներում մեծ է մասնագիտության, ու առհասարակ, հավատի ազդեցությունը։

-Հավատը մեր կյանքի մի մասն է, և կարևոր մասը։ Տարբեր գրողներ իրենց գործերում տարբեր հոգեվիճակներ են արտահայտում՝ սեր, ատելություն։ Ինձ մոտ գերակշռում է հավատը, բայց փորձում եմ կանոնիկ, դասական ձևով չներկայացնել հավատը։ Այն յուրաքանչյուրի մոտ տարբեր կերպ է դրսևորվում։

Ես չեմ փորձում ընթերցողին ուղղորդել, ամեն մեկն ինքն է ընտրում՝ ինչպես հավատալ։

Գրելը մասնագիտություն չէ ըստ Դավիթ Սամվելյանի, եթե խոսքը իհարկե սցենարիստի մասնագիտության մասին չէ։ Նա ևս համաձայն է, որ արվեստը արտադրանք է, գումար վաստակելու միջոց, չնայած Հայաստանում դա գեղարվեստական գրականությանը չի վերաբերում։ Իր ստեղծագործություններից մեկում էլ հեղինակը գրում է․ «Արվեստը վաճառվում է, արվեստագետը չպետք է վաճառվի»։

Գրողի կարծիքով, պարտադիր չէ, որ բանաստեղծն անպայման ներկայացնի իր ժամանակի բարքերն ու իրողությունները։ Հայաստանում դրա պատճառը հասարակական մեծ խնդիրներն են․դրանց անդրադառնում են մեր գրեթե բոլոր գրողները։ Իր «Ռոդենի ձմեռը» ժողովածուում չորս պատմվածքներից երկուսը վերաբերում են իննսունական թվականներին, որոնք հեղինակի մեկնաբանությամբ՝ապրվող իրականությունից հեռանալու միջոց են եղել։ Հեղինակը չափավոր է նաև հայրենիքի ու նրա հանդեպ սերն արտահայտելու հարցում։

-Ես հայրենիքի մասին այդքան շատ չեմ գրում։ Պատմվածքներում փոքր հատվածներով կարող եմ անդրադառնալ երկրին կամ հասարակական կյանքին, բայց հայրենիքի, պետականության մասին շատ չեմ գրում։ Այդ սերը ես չեմ կարող սահմանների մեջ դնել, սահմանափակել որևէ պայմանով։

Հետաքրքիր կերպարներ են նաև հեղինակի ստեղծագործությունների հերոսները։ Նրանցից յուրաքանչյուրը հավաքական մի կերպար է թե՛ արտաքնապես, թե՛ հոգեբանությամբ։

-Ցանկացած մարդ մեզ վրա որոշակի ազդեցություն է ունենում։ Հերոսներիս կերտելիս մեկից վերցնում եմ արտաքինը, մեկից՝ հագուստը, մյուսից՝ ժեստերը․․․

Նրա ստեղծագործությունները ընթերցողը հաճախ ընկալում է որպես տխուր գործ՝ էությամբ տխուր, հանգիստ՝ հեղինակի կողմից։

Իրականում Դավիթ Սամվելյանը ըմբոստ, պայքարող բնավորություն ունի: Գրողն ասում է, որ իր ստեղծագործությունները հիմնված են հիշողությունների վրա, իսկ տխուր որևէ բան գրելիս ինքը կարող է ուրախ լինել, սիրո մասին գրելիս էլ սիրահարված կամ կոտրված լինելը

պարտադիր չէ։

-Ես փորձում եմ ապրել երջանիկ պահերս։ Պետք է այնքան երջանիկ լինես, որ ստեղծագործելու ժամանակ չլինի։

Հայ ընթերցողը՝ գրողի ու գրավաճառի աչքերով.

- Ընթերցողի մեղքն այնքան էլ մեծ չէ։ Մարդիկ այսօր կարդում են այն, ինչ շատ և լավ է գովազդվում։ Այսօր ընթերցողների մեծ մասի գրքացանկը միայն նույն 30-40 գրքերն են։ Կարդում են այն գրքերը, որոնք լավն են համարում ոլորտի, այսպես ասած, «գուրուները»։

Մեկ այլ բան էլ կա․ երբեմն Թումանյանի հեքիաթները չկարդացած երիտասարդը սկսում է Նիցշե կարդալ, դրանից նրան ոչ մի օգուտ չի լինի։ Սխալ ընտրված գիրքը մարդու հոգեբանության վրա վատ ազդեցություն էլ կարող է ունենալ։

Հետաքրքիր է, որ մարդկանց մի մաս էլ գրքերը կարդում է ըստ եղանակի։ Ամռան համար ընթերցողներին հոգեվերլուծական գրքեր խորհուրդ տալ չեմ կարող (ժպտում է), բնականաբար թեթև ռոմանտիկ գիրք եմ առաջարկում։ Ընթերցողների մի խումբ էլ միայն ռոմանտիկա է կարդում։

Ես կցանկանամ, որ մեր գրադարանները այնքան հագեցած լինեն, որ գրքերը բոլորին հասնեն։ Կուզեմ, որ երբեմնի ավանդույթը մեզ մոտ վերականգնվի։

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Մեր գյուղում շատ են աղոթատեղիները։

Հաճախ է լինոււմ, որ ամռանը կարկուտ է տեղում  ու գրեթե միշտ փչացնում է ամբողջ բերքը։ Իսկ մեր գյուղում՝ Ծաղկաշենում, ոչինչ չի լինում։ Այդ ժամանակ մեր գյուղացիները խաչակնքում են դեմքերը և շնորհակալություն հայտնում մեր գյուղի աղոթատեղիներին։ Ընդհանրապես մեր գյուղում սովորույթ է ամեն լավ բան կապել նրանց հետ։

Վերևում նշել եմ, որ մեր գյուղում շատ են աղոթատեղիները՝ տասնյակների է հասնում նրանց թիվը։ Սակայն ամեն մեկն ունի իր տեղն ու զարմանալի պատմությունը։ Տատիկս միշտ պատմում է այդ զարմանալի պատմությունները։ Ոչ բոլորը կհիշեմ, բայց որը հիշեմ, հիմա կներկայացնեմ։

Երբ Վանից Մուշից մարդիկ գաղթել են Հայաստան՝ մեր գյուղ, իրենց հետ բերել են ձեռագիր Նարեկ։ Որոշել են՝ որտեղ, որ կանգ կառնի եզը հանգստանալու, այդտեղ էլ կկառուցեն աղոթատեղին։ Եվ այնպես է ստացվել, որ եզը երկու տեղ է նստել հանգստանալու, ու այժմ այդ տեղերում երկու աղոթատեղիներ են կառուցված։

Սակայն մի անգամ պատահել է, որ Նարեկը գողացել են։ Այն մարդը, ով հանձն էր առել պաշտպանել Նարեկը, երազում տեսնում է գիրքը ինչ-որ ալրամանում։ Նույն երազը տեսնում է նաև նրա հարևանը։ Եվ նրանք միասին փնտրում են գիրքը ու վերադարձնում աղոթատեղի։

Նաև հիշում եմ մեկ այլ պատմություն, երբ մեր գյուղացիներից մեկը երազում տեսնում է քար, որի վրա փորագրված էր խաչ։ Երբ առավոտյան արթնանում է, տեսնում է, որ այդ քարը իրենց տան դիմաց է, և հաջորդ օրը սկսում է շինարարական աշխատանքները։ Մի քանի օր անց արդեն կառուցվել էր աղոթատեղին, որի կենտրոնում  փորագրված խաչն էր։

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Մենք նույնպես ունենք աղոթատեղի, որտեղ շատ հաճախ ենք երեխաներով մոմ վառում ու խնդրում Աստծուն, որ վաղը նույնպես միասին լինենք։ Երբ ստանում ենք սրտներիս ուզածը, Աստծուն գոհացնելու համար մաքրում ենք ամբողջ աղոթատեղին փոշուց ու սարդոստայնից։

Ճիշտ է, մեր գյուղում չկա եկեղեցի,  բայց նրա տեղը լրացնում են աղոթատեղիները։