Իրիկնամուտին հեծանիվով շրջում էի Վանաշեն գյուղում։ Անցնում էի գլխավոր ճանապարհով, մեկ էլ տեսնեմ՝ քիչ հեռվում, ճանապարհի կողքին, մի փոքր երեխա, ձեռքին իրեն համապատասխան չափսի՝ փոքրիկ բահ, ինչ-որ բանի վրա է տանջվում։ Մոտեցա․

-Բարի իրիկուն, էս ի՞նչ ես անում։
Մի պահ զարմացած նայեց դեմքիս՝ անծանոթ էր, հետո նորից իր գործին անցնելով պատասխանեց․
-Փշերն եմ հանում, բարև։
-Օգնե՞մ։
-ՉԷ՜։
-Լավ․․․
Մի փոքր առաջ շարժվեցի, մեկ էլ․
-Լա՜վ, օգնի․․․

Ծիծաղեցինք, հետ գնացի, վերցրի բահը․
-Էս ի՜նչ էլ մեծ ա։
-Հա բա․ իմ բահն ա։
-Անունդ ի՞նչ ա, քանի՞ տարեկան ես։
-Անունս Սիսակ ա, վեց տարեկան եմ։
-Բա ասում ես՝ ինչի՞ ես էս փշերը հանում,- խոսքիս տեր կանգնելով շարունակեցի նրա գործը։
-Բա ի՞նչ անեմ, ծակում ա։
-Քե՞զ։
-Ինձ էլ, հեծանիվիս էլ,- ջղայնացավ,- ակը ծակել էր։
-Փաստորեն մուռդ ես հանում, հա՞,- սկսեցի ծիծաղել։
-Դե հա, համ էլ հանեմ, որ հեծանիվս սարքեմ, ստեղով անցնեմ, էլի չծակվի ակը։
-Հա՜, ես էլ հանեմ, որ իմ հեծանիվի ակն էլ չծակի, հա՜։
-Հա բա։
-Բա մութն ընկնում ա, է, ինչի՞ ցերեկով չես անում։
-Ցերեկը շոգ ա, համ էլ մեր տունը մոտիկ ա։
-Բա դու ձեր տա՞նն էլ էս գործ անում։
-Հա։
-Ի՞նչ գործ։ Էս բահո՞վ։
-Հա՜, բահով խո՜րը փոս եմ փորել։
-Ինչի՞ համար։
-Սիրուն քարեր էի հավաքել, փոսը փորեցի, դրանք մեջը դրեցի ու թաղեցի։
-Թաղեցի՞ր, էդ ինչի՞։
-Ի, որ աճի, սիրուն քարերի ծառ ունենամ։
Էնպես լուրջ-լուրջ, հույսով ու սպասումով պատմեց՝ ժպտացի․․․
-Հը՞, էսքանը հերիք ա՞,- մի քանի փուշ հանելուց հետո հարցրի ես։
-Հա՜, ես էլ եմ հանել, էլ չի ծակի։
-Ապրես, ուժեղ տղա։
-Բա ես կառատե եմ պարապում, կանաչ գոտի եմ։ Լավ, գնամ դաշտ։
-Ի՞նչ կա դաշտում էս ժամին։
-Մերոնք էնտեղ քաղհան են անում։
-Հա՜, գնում ես օգնե՞ս։
-Դե՜ հա, ուղղակի չեմ կարում քաղհան անել․․․

-Դե, չմոռանաս, որ քարերի ծառն աճի, ինձ անպայման կկանչես՝ տեսնեմ:

Ամեն տարի դասարանով ապրիլից սկսում ենք որոշել, թե ուր պետք է գնանք էքսկուրսիայի և այդ մասին տեղեկացնում ենք դասղեկին: Եթե նա հավանություն է տալիս առաջարկին, ապա սկսում ենք պատրաստվել, իսկ եթե նրան դուր չի գալիս կամ «վտանգավոր» է, առաջարկում ենք այլ տարբերակներ: Անցյալ տարի ցանկանում էինք գնալ Արցախ՝ Գանձասար և Շուշի, սակայն քառօրյա պատերազմի պատճառով չգնացինք, իսկ այս տարի 2-3 օրով ուզում էինք գնալ Սևան, բայց քանի որ փոքր էինք, այս առաջարկը ևս համարվեց վտանգավոր, ու չգնացինք:

Հիշում եմ, որ տարրական դասարաններում մեր «էքսկուրսիան» անցնում էր դպրոցի հետևի մասում՝ եղևնիների տակ: Երբ ուսուցչուհին ասում էր, որ էքսկուրսիա ենք գնալու, շատ էինք ուրախանում և սկսում էինք պատրաստվել դրան՝ կարծելով, թե ուրիշ տեղ ենք գնալու:

Երբ ավարտեցինք չորրորդ դասարանը, գնացինք մանկական սրճարան: Բացի դպրոցի հետևի եղևնիներից, դա առաջին անգամն էր, երբ դասարանով որևէ տեղ գնացինք, երկրորդը եղել է 6-րդ դասարանում, երբ գնացինք Տաթև և Խնձորեսկ, իսկ երրորդը եղավ այս տարի հունիսի 9-ին. գնացինք Վազգեն Սարգսյանի տուն-թանգարան, Խոր Վիրապ, Գեղարդ, Գառնի:

Այժմ ամեն ինչ փոխվել է. Անգեղակոթ գյուղի ոչ մի տարրական դասարանցի չի գնում դպրոցի հետևի եղևնիների մոտ: Գնում են միայն տեսարժան վայրեր, օրինակ՝ Շաքիի ջրվեժ, Ջերմուկ կամ Նորավանք: Եղբայրս ինձնից 4 տարով փոքր է և տարրական դասարանը այս տարի է ավարտել, սակայն նա արդեն 3 անգամ էքսկուրսիա է գնացել: Մենք գոնե չորրորդ դասարանում գնացել ենք սրճարան, կան դասարաններ, որոնք նույնիսկ այդտեղ չեն գնացել:

Էքսկուրսիաները շատ կարևոր նշանակություն ունեն՝ ծանոթանում ենք նոր վայրերի, կռվածները հաշտվում են (մեր դասարանում այդպես է), ունենում ես ավելի շատ հիշողություններ դպրոցի հետ կապված: Միասին որևէ տեղ գնալիս մենք ողջ ճանապարհին պարում և ուրախանում ենք: Դա կախված է նաև վարորդից: Մենք ունենք մշտական վարորդ, որի հետ ժամանակը շատ լավ է անցնում, բացի դա, նա ամեն մի անկյունը գիտի:

Այս տարի World Vision կազմակերպությունը կազմակերպել է էքսկուրսիա դեպի Ա. Բակուցի տուն-թանգարան, Տաթև, Խնձորեսկ 2003 թ. ծնված երեխաների, այսինքն՝ մեր դասարանի համար մինչև հունիսի 25-ը: Ստացվում է՝ այս տարի դասարանով ևս մեկ էքսկուրսիայի կմասնակցենք:

Արդեն մեկնարկել են ամառային արձակուրդները: Երեք ինքնաթիռի արագությամբ սլացող ամիսներ, որոնք յուրաքանչյուր երեխա փորձում է այնպես ապրել, որ որոշ օրեր հետո հիշվող լինեն:

Օրինակ, գյուղացի երեխան իր հանգիստը ուրիշ կերպ է պատկերացնում, իսկ քաղաքի երեխան՝ միգուցե ուրիշ:
Ինձ ու իմ հասակակիցների համար ամառային արձակուրդը միշտ հիշվում են բակային խաղերով:
Մենք ցերեկային ժամերին՝ 2-ից մինչև ժամը 6-ը, արևի ճառագայթներից պատճառով տանն ենք մնում և զբաղվում ենք տնային գործերով կամ դպրոցում հանձնարարված գրքերն ենք կարդում:
Իսկ արդեն երեկոյան ժամերին բակի երեխաներով հավաքվում և սկսում ենք խաղալ բակային խաղեր՝ «այգեպանից» մինչև «գործնագործ», բռնոցից մինչև ֆուտբոլ:
Գյուղի երեխաների, մասնավորապես տղաների ամառային հանգիստը շատ հարաբերական է: Տղաներից շատերի հայրերը Հայաստանում չեն, ու տան ամբողջ հոգսը նրանց ուսերին է. հողամաս ցանել, սրսկել, ջրել և այլն: Նրանցից շատերն էլ ստիպված աշխատանքի են ընդունվում, որպեսզի թեթևացնեն իրենց տան հոգսը:
Ու այսպես է անցնում գյուղի երեխայի ամառային արձակուրդը՝ հանգիստը և անհանգիստը:

Լուսանկարը՝ Հովիկ Վանյանի

Անձրևի կաթիլների ծանրությունից վար խոնարհված խոտերը վերջապես կարողացան հանգիստ շունչ քաշել արևի առաջին ճառագայթների հետ: Մեր տնից դաշտ տանող փոքրիկ արահետն արդեն չորանում էր: Արահետից այն կողմ մի հեքիաթային աշխարհ էր բացվում` իր գույնզգույն դաշտերով ու զմրուխտապատ անտառներով: Ով եղել է Դսեղում, կպատկերացնի: Երիցուկի ճերմակ երանգը պատել էր ամբողջ դաշտը, իսկ անտառից լսվող թռչունների հաճելի ձայնի տակ կարելի էր խոր քուն մտնել: Հանկարծ, քամու հետ խշխշացող խոտերի միջից երևաց մեր թաղի հավերին գողացող թմբլիկ աղվեսը, որն ինձ տեսնելով անմիջապես փախավ…

Մի քանի ժամ ամբողջ դաշտով թափառելուց հետո ` մի փունջ դաշտային ծաղիկ հավաքած, նստեցի մի միայնակ երիցուկի մոտ, որն ասես ինչ-որ բան էր ցանկանում ինձ ասել…

-Սիրում ա, չի սիրում, սիրում ա …

Արդեն երիցուկի վերջին թերթիկն էր մնացել պոկելու:

-Սիրում ա:

Զգացի` ինչպես են աչքերս փայլում, ու հասկացա, որ դաշտ տանող արահետը, ճերմակ երիցուկները, աղվեսը, քամին և այլն, դրանք բոլորը նշաններ էին, որպեսզի հասնեմ այդ միայնակ երիցուկին ու նրա վերջին թերթիկն ինձ ասի.

-Սիրում ա…

Սիրում եմ ամառային արձակուրդներս անցկացնել գյուղում: Մշտական մաքուր օդ, անխախտելի խաղաղություն ու անսահման կանաչ: Գյուղի բոլոր անկյունները շատ եմ սիրում, հատկապես՝ մեր տան մոտի բլրակը: Միշտ բարձրանում եմ բլրի վրա, նստում ու հիանում եմ գյուղիս աննկարագրելի գեղեցկությամբ: 

Գյուղում մի դաշտ ունենք, որը «սպիտակ դաշտ» ենք անվանում: Սպիտակ՝ որովհետև այնքան երիցուկներ են աճում, որ այդ փոքրիկ հողակտորն ամբողջովին սպիտակում է:

Մի հետաքրքիր ավանդույթ ունենք գյուղում: Երբ երիցուկներն արդեն ծաղկում են՝ գյուղի երիտասարդ, սիրահարված աղջիկները հավաքվում են և գնում դաշտ՝ գուշակության:

-Սիրում է, չի սիրում, սիրում է, չի սիրում…

Միշտ հետաքրքրվում էի, ուզում էի գնալ, բայց չէի ուզում ցավեցնել երիցուկներին:

Հուլիսյան մի ամառային առավոտ էր, շուտ էի արթնացել, որոշեցի գնալ «սպիտակ դաշտ»՝ մտածելով, որ ոչ ոք այնտեղ չի լինի:

Երբ հասա, հաճելիորեն զարմացա. տեսա մի փոքրիկ աղջնակի՝ խուճուճ մազերով ու երկնքի պես կապույտ աչքերով: Մի փունջ երիցուկներ գիրկը դրած՝ իր փոքրիկ մատներով պոկում էր երիցուկների թերթիկները.

-Սիրում է, չի սիրում, սիրում է, չի սիրում…

Մոտեցա, նստեցի կողքին, ժպտացի ու ասացի.

-Արի միասին անենք:

Զարմացած նայեց ինձ, բայց միանգամից համաձայնեց.

-Արի՛:

-Սիրում է, չի սիրում, սիրում է…

Վերջին թերթիկը պոկելով՝ կարծես այդքան էլ չհավատաց.

-Էլի փորձենք, էլի՜:

-Բա մեղք չե՞ն:

Ասածիցս հետո երկուսս էլ լռեցինք: Լռության մեջ լսվում էր միայն երիցուկների խշշոցը:

-Լսո՞ւմ ես:

-Ի՞նչը,- զարմացավ փոքրիկը:

-Խշշոցը:

Լռեց, աչքերը փակեց ու սկսեց ուշադիր լսել: Դեմքին ժպիտ հայտնվեց, բայց հանկարծ տխուր նայեց ինձ.

-Որ պոկեմ տերևները, «ռամաշկաները» էլ չեն խոսա: Ափսո՜ս են: