ani avetisyan portret

Գիրք, որը պիտի կարդա ամեն հայ…

Կան գրքեր, որոնք, ասում են, պիտի կարդա յուրաքանչյուր մարդ՝ անկախ ռասայից և ազգությունից. դրանք համաշխարհային գրականության գոհարներն են:
Կան գրքեր, որոնք պիտի կարդա յուրաքանչյուր հայ՝ անկախ բնակության վայրից, մասնագիտությունից ու զբաղմունքից. դրանք հայոց պատմության կենդանի պատկերներն են: Երևի շատերը հասկացան, թե ինչ գրքերի անուններ պիտի գրեմ՝ Մովսես Խորենացի, «Հայոց Պատմություն», «Վերք Հայաստանի», «Վարդանանք», «Գևորգ Մարզպետունի»…

Այդպիսի մի գիրք էլ մեզ համար Ֆրանց Վերֆելի վեպն է՝ «Մուսա լեռան 40 օրը»: Այն իր բնույթով հայ ազգի կենսագրությունն է՝ «ամենացուրտ» օրերի կենսագրությունը, բայց և յուրահատուկ է նրանով, որ գրված է օտարազգի գրողի գրչով, գրված այնպես, ասես ինքն էլ հայ էր, ինքն էլ էր գաղթի ճանապարհին և իր ականջով էր լսել հայուհու երգը, որը նկարագրում էր գրքում.

Ձախորդ օրերը ձմռան նման կուգան ու կերթան,
Վհատելու չէ, վերջ կունենան, կուգան ու կերթան…

Սա այն գիրքն է, որն ամբողջ աշխարհին պատմեց Հայաստանի և Հայոց ցեղասպանության մասին, և որը գրելու համար հեղինակն ուսումնասիրել էր ամբողջ հայոց պատմությունը (այսօր մեզանից երևի քչերը հայոց ողջ պատմությունը գիտեն): Սա գիրք է, որը կարդալով՝ ամեն հայ պիտի ճանաչի իրեն, զգա ու ապրի, ինչպես արել է հեղինակը:

Գրքի գլխավոր հերոսը Արևմտյան Հայաստանի Սուեդիայի շրջանի հայտնի ընտանիքներից մեկի զավակն էր՝ Գաբրիել Բագրատյանը, ով, ապրելով Եվրոպայում՝ աստիճանաբար օտարանում էր հայրենիքի և հայրենիքն էլ իր համար: Սակայն եղբոր մահվանից հետո ընտանիքի գործերին տեր կանգնող էր պետք, և Բագրատյանը ստիպված վերադառնում է հայրենի գյուղ՝ ֆրանսուհի կնոջ և որդու հետ: Հենց այդ ժամանակ էլ սկսվում է արհավիրքը… Գաբրիելն անխզելի կապով կապվում է հայրենի հողին ու որոշում՝ կյանքի ու մահվան գնով՝ չհանձնվել ու ժողովրդին հենց այնպես, անպաշտպան չթողնել թուրքի յաթաղանի առաջ:

Հետո սկսվում են պատրաստությունները և… Բոլորին այնքան հայտնի ու ողջ աշխարհի հիացմունքի առարկան դարձած Մուսա լեռան ինքնապաշտպանությունը՝ կյանքի, մահվան ու ազատության մի պայքար, որն աննկարագրելիորեն գեղեցիկ ներկայացված է գրքում:
«Մուսա լեռան 40 օրը» վեպը արդիական է բոլոր ժամանակների համար, արդիական՝ պատերազմի ու բռնության դեմ ուղղված իր պաթոսով, ազատության, խաղաղության ու համերաշխության գաղափարներով: Գրքի էջերով անցնում է մի ողջ ժողովուրդ՝ ձուլված ամուր մետաղով, հպարտ իր անհուն վշտի մեջ….

Հ.Գ. Կուզեի, շա՜տ կուզեի, որ յուրաքանչյուր հայ կարդար այս գիրքը, կարդար ու հայ մնար, հայ լիներ… Գոնե այնքան, որքան հայ եղավ ավստրիացի գրող Ֆրանց Վերֆելը:

emanina

Ժյուլ Վեռնի վաղեմի երազանքը, կամ` վաճառում եմ Հյուսիսային բևեռը

Գիտակ ընկերներիս հետ խոսում էի տարբեր բաներից, քննարկում տարբեր հարցեր, երբ հանկարծ խոսքը գնաց սրա մասին: «Մի բան, որը չի պատկանում ոչ ոքի, հավասարապես պատկանում է բոլորին»:

Օրինակ, երբ քայլես փողոցով ընկերոջդ հետ, և դուք գտնեք հազար դրամ, այդ գումարը չի պատկանի ոչ ոքի, նշանակում է այն հավասարապես կպատկանի բոլորին, անկախ նրանից, թե ով է առաջինը տեսել, կամ ով է առաջինը վերցրել: Եվ դուք ստիպված եք այն հավասարապես բաժանել ձեր մեջ, անկախ ամեն ինչից: Իսկ այ, եթե ընկերներից մեկը ամբողջը իրեն վերցնի, ապա նա, կարճ ասած, կմեղանչի ճշմարտության առջև:

Այս թեորիան առաջարկել է Ժյուլ Վեռնը, ուստի բոլորը, անկախ իրենց պատկանելությունից, մաշկի գույնից, սեռից և այլ հատկանիշներից, հնարավորություն ունեն մասնակցելու աճուրդին, որտեղ ես կվաճառեմ Հյուսիսային բևեռը:

Եվ մեծ հավանականություն կա, որ այնտեղ կգտնեք օգտակար հանածոներ, ինչպես օրինակ, այդ նույն աստիճանի տակ գտնվող երկրներում՝ ԱՄՆ-ում և Ռուսաստանում:
Իսկ այսօր ածուխը և նավթը արդեն գրեթե սպառման եզրին են, և ո՞ւմ համար գայթակղիչ չեն Հյուսիսային բևեռում եղած ածուխի և նավթի պաշարները:

Չնայած սկզբում պետք է այնպես անել, որ այնտեղի սառույցը հալվի: Ժյուլ Վեռնը նաև դա էր պլանավորել: Դիտարկելով այն հանգամանքը, որ օրինակ, երբ մարդը կրակում է նռնականետից, նռնակի թռիչքի ուժի փոխազդեցությունից կրակողը հետ է գնում: Ելնելով դրանից, նա մտածել էր կառուցել մի այդպիսի նռնականետ, որի կրակողը կլինի Երկիր մոլորակը և այն կրակելուց մոլորակը հետ կգնա և կշեղվի 37 աստիճանով, և Հյուսիսային բևեռը կհայտնվի արևին մոտ հատվածում, և սառույցները կհալչեն: Բացի այդ ամբողջ մոլորակի կլիման կլինի հաստատուն: Այսինքն, նրա մի գոտում միշտ կլինի ձմեռ, մեկում` ամառ, մեկում` աշուն, իսկ մյուսում էլ` գարուն և մարդիկ իրենց համար հարմարավետ գոտին կընտրեն ապրելու համար: Եվ այսպիսով… Չշեղվենք թեմայից:

-Ես միայն վաճառում եմ Հյուսիսային բևեռից ինձ բաժին ընկած 600սմ քառակուսին:

-Ես էլ եմ վաճառում իմ բաժինը, ամեն սանտիմետրը 500 դոլար:

-Ես էլ եմ վաճառում, իմ ընտանիքի անդամներից՝ մայրիկիս, հայրիկիս մեծ եղբորս ու իմ բաժինները, ամեն սանտիմետրն էլի նույն` քոնի գնով: 4×600×500=1 200 000 դոլար:

Ես միլիոնատեր կլինեմ:

Եվ այսպես նույն հաջողությամբ ես կարող եմ ասել, որ վաճառում եմ Անտարկտիդայի իմ բաժինը: Սակայն ինձ թվում է այն շուկայում պահանջված չէ, քանի որ ամբողջ տարածքը բացարձակ սառույց է: Իսկ գլոբալ տաքացումներից հետո Անտարկդիան կվերածվի ջրի:
Իսկ ջուրը կյանք է, չէ՞: Ոչ մեկը չի ցանկանա գնել այն: Սա է մեր կյանքի իրական պատկերը, որ ոչ ոք ձեռք չի բերի կյանքի համար անհրաժեշտ բաներ, ինչպես օրինակ, իմ անիրական խոսքերը, որոնք երևի բոլորին կթվան զուտ աներևակայական բաներ, սակայն ես հենց խոսում եմ դրանց բացարձակ իրական լինելու մասին:

«Կվաճառեմ Հյուսիսային բևեռի իմ բաժինը, մոտ 600 սանտիմետր քառակուսի»:

Հ.Գ. Գինը պայմանագրային

diana hovsepyan

17-ից հետո…

Առաջին հոդվածս, որ հրապարակվել է 17.am –ում մեր Ագարակ գյուղի մշակույթի տան անմխիթար վիճակի մասին էր: Հրապարակվելուց հետո անցել է մոտ մեկ կամ երկու ամիս, և բավականին մեծ փոփոխություններ են նկատվում:

Մշակույթի տունը «կենդանացնելու» համար իրականացվեցին շաբաթօրյակներ, որոնց ընթացքում մաքրվել է ամբողջ տարածքը: Պարիսպը որոշ տեղերում քանդված մասեր ուներ. դրանք վերանորոգվեցին գյուղապետարանի աջակցությամբ: Վերանայվել է շինության տարածքում գտնվող ծառերի ոռոգման համակարգը: Իսկ ներկա ժամանակահատվածում կազմակերպվում է ծառատունկ, որն իրականացնում ենք մենք՝ կամավորներս: Որոշել ենք այդ տարածքում եղևնիներ և ծաղիկներ տնկել: Եվ այլ շատ ու շատ ծրագրեր ենք նախատեսել պատանիներիս համար:

Շնորհակալություն 17.am ին իր մեծ աշխատանքի համար: Հենց ձեր շնորհիվ է, որ շատ պատանիներ սկսեցին ուշադրություն դարձնել այս լքված շինությանը, որը հենց իրենց համար է ստեղծված: Ինչպես նաև ձեր շնորհիվ է, որ կարողացա ինձ հուզող հարցը ներկայացնել շրջապատիս և քայլեր ձեռնարկեցի այն լուծելու համար: Շնորհակալություն, որ հնարավորություն ընձեռեցիք ձեր գործունյա խմբի անդամը դառնալ:

Mariam barseghyan

Շեքսպիրն ապրում է

Այն բոլոր գրքերը, որտեղ պատկերված են մեր կյանքը, երազանքները, երբեք չեն մոռացվում: Այդ գրքերում գրված յուրաքանչյուր բառ դառնում է մերը, ցանկացած դրվագ պատկերվում է մեր աչքերի առջև, սիրելի հերոսների զգացմունքները, հույզերը ալեկոծվում են մեր սրտերում, իսկ գիրքը միշտ մնում է մեր հիշողության մեջ: Նման գրքերից ես շատ դժվարությամբ եմ բաժանվում, չէ որ քիչ առաջ «ապրում» էի այդ կյանքը: Շեքսպիրը այն հեղինակն է, ում ստեղծագործություններից բաժանվելը նմանվում է մի ողբերգության: Որպեսզի այդ ողբերգությունը չվերածվի դրամայի, ես սկսում եմ «ապրել» նրա հաջորդ գիրքը:

Շեքսպիր հնարավոր չէ ուղղակի կարդալ, ուղղակի անտարբեր թերթել էջերը: Նրա ստեղծագործությունների մեջ կա այնպիսի մեծ զգացմունքային դաշտ, որ եթե ընկար այդ անսահմանության մեջ, այլևս դուրս չես կարող գալ: Մեկ անգամ կարդալուց հետո ընկնում ես կախվածության մեջ և ցանկանում ես անընդհատ շնչել այդ գրքերի թերթերի գերող հոտը, անընդհատ հպվել դրանց և թերթե~լ ու թերթե~լ, կարդա~լ ու կարդա~լ…
Շեքսպիր չեն կարդում, այլ ապրում են…

Ասում են հեղինակին ճանաչելու համար պետք է կարդաս նրա ստեղծագործությունները: Այո, մարդուն ճանաչում են հոգով: Չէ որ չես կարող գրքի շապիկով միայն որոշել` լա՞վն է այն, թե՞` ոչ: Այդպես էլ մարդն է, մինչև չկարդաս նրա հոգին, չես հասկանա, թե ինչպիսին է նա: Հեղինակի հոգին գիրքն է: Միավորելով իրականությունը, գերբնական պատկերները, սերը, ատելությունը, ուրախությունը, տխրությունը, Շեքսպիրը իր գրքերում ստեղծել է մեծ հոգեբանական, փիլիսոփայական աշխարհներ: Նրա գրքերում չկան իրար նման հերոսներ, նրանցից յուրաքանչյուրը ունի իր հոգեկան աշխարհը, իր անձնական ապրումները կապում է հերոսներին և յուրաքանչյուրի մեջ դնում իր սրտի մի փոքրիկ մասնիկը: Ինձ թվում է, եթե բոլոր հերոսների կերպարները միավորենք, արդյունքում կծնվի ևս մի կերպար, ով միշտ էլ եղել է գլխավոր հերոսը, դա Շեքսպիրն է: Նա ինձ համար ծնվեց «Լիր Արքա»-ում, երբ առաջին անգամ սկսեցի կարդալ Շեքսպիր, հետո դարձավ պատանի` «Ռոմեո և Ջուլիետ»-ում, և այդպես շարունակեց մնալ իմ մեջ որպես մի պատանի փիլիսոփա, առաջին անգամ սիրո քաղցրությունը համտեսած մի երեխա: «Համլետ», «Մակբեթ», «Օթելլո» և «Կորիոլանուս»… Այս բոլոր գրքերում Շեքսպիրը դարձավ ինձ համար ավելի հասուն, բայց հետագայում կարդացածս ստեղծագործությունները չծերացրեցին նրան, նա չդադարեց հետաքրքրել ինձ, այլ մնաց այդպես չբացահայտված: Յուրաքանչյուր գործ բացահայտում է նրան յուրովի, բայց այդպես էլ ցույց չի տալիս, թե իրականում ով էր Շեքսպիրը:

«Ճշմարտությունը կանցնի դարեդար, սերնդե սերունդ, կհասնի մինչև աշխարհի վերջին օրվան»:
Ուիլյամ Շեքսպիր

Այսպես նաև Շեքսպիրը իր անկեղծությամբ և սիրով գրված գրքերով կապրի մինչև աշխարհի վերջին օրը…

 

Kristina Epremyan

Հայ կնոջ ամուր և անկոտրում ոգին

Մորաքույրս՝ Խաչատրյան Աննան, Երևանի բնակիչ է։ Նա ծնվել է Անիի շրջանի (այժմ՝ Շիրակի մարզ) Սարակապ գյուղում։ Գյուղը սահմանակից է Թուրքիային։

-Մորաքույր, որտեղի՞ց են Ձեր արմատները։

-Պապս և տատս Անիի տարածքից են (այժմ՝ Թուրքիայում): Տատս մեզ միշտ պատմում էր 1918թ-ի՝ Սարդարապատի ճակատամարտի փախեփախի մասին, որի անմիջական մասնակիցը հենց ինքն է եղել:
Այդ ժամանակ նա եղել է 30-36 տարեկան։ Ունեցել է մեկ աղջիկ։ Պապս գտնվել է ԱՄՆ-ում՝ Կոլումբիա քաղաքում։

-Իսկ ինչու՞ էր Ձեր պապը ԱՄՆ մեկնել։

-Նա գնացել էր արտագնա աշխատանքի։ Գյուղում այդ տարիներին մարդիկ այնքան էլ լավ չեն ապրել։ Տատս ասում էր, որ գյուղի տղամարդիկ հավաքվում էին և փորձում աշխատանք գտնել երկրից դուրս՝ գյուղում թողնելով կանանց ու երեխաներին։

-Հետաքրքիր է։ Իսկ ի՞նչ է պատմել Ձեր տատը հենց 1918թ-ի դեպքերի մասին:

-Քանի որ իրենց գյուղը գտնվում էր Անի քաղաքին շատ մոտ, մինչև կոտորածը, թուրքերի կողմից բազմիցս ենթարկվել էր հարձակումների։ Հիշում եմ տատիս խոսքերը․ «Գիշեր էր։ Թակեցին մեր տան դուռը։ Ալեքսանը՝ պապուդ եղբայրը, բացելով այն, տեսավ իր թուրք ընկերոջը, ով թաքուն եկել էր հաղորդելու թուրք հրոսակախմբերի մոտալուտ հարձակման մասին։ Նա զգուշացրեց րոպե առաջ լքել գյուղը, որպեսզի անզեն ժողովուրդը սրի չքաշվի։ Ալեքսանը որոշեց գնալ փաշայի մոտ բանակցությունների՝ իր հետ վեցնելով իմ ոսկեղենի մեծ մասը։ Նա պիտի ժամանակ խնդրեր փաշայից, ժողովրդին գյուղից դուրս հանելու համար։ Փաշան տվել էր մի քանի ժամ ժամանակ։

Հորերը, որոնք լիքն էին ցորենով, ծածկել էի աղբանոցի աղբով, որ հետ վերադառնալուց հաց ունենանք։ Սելերի վրա տեղավորեցինք այն, ինչ հնարավոր էր, և ճանապարհվեցինք դեպի Էջմիածին։ Ծերերը մնացին գյուղում, նրանք հրաժարվում էին լքել իրենց գյուղը։ Ալեքսանը՝ թողնելով մեզ, միացավ Անդրանիկի զորքին (Անդրանիկ Զորավար): Փախուստի ճանապարհը շատ դժվար էր։ Ինձ հետ էր մեր հարևանի հարսը իր նորածին երեխան գրկին։
Ճանապարհին ջուր տեսնելով կանգ առանք։ Բոլորը ուժասպառ էին։ Մի փոքր հանգստանալուց հետո շարունակեցինք ճանապարհը։ Բավականին առաջ էինք գնացել, երբ հանկարծ շրջվեցի և նկատեցի, որ նորածինը մոր գրկում չէ։ Հարցրի՝ ուր է երեխան, իսկ նա ասաց, որ իրեն հազիվ է քարշ տալիս, և երեխային թողել է ջրի ափին։ Ես կանգնեցրի այդ բոլոր սելերը, ամբողջ ճանապարհը ոտքով հետ գնացի ու վերադարձրի երեխային՝ բարկանալով մոր վրա։

Դժվարությամբ հասանք Էջմիածին։ Երևան տանող ճանապարհը փակ էր, իսկ հետևից գալիս էր թուրքի ոհմակը։ Անձրև էր, ցուրտ։ Ինձ հետ էր նաև իմ երեքամյա աղջիկը՝ Լիան, ով շատ հիվանդ էր։
Բոլորս հավաքվել էինք եկեղեցու մոտ, բայց մեզ ներս չէին թողնում՝ դարպասները փակ էին։

Ականատես եղանք Թումանյանի այն պատմությանը, երբ նա կաթողիկոսին բացել տվեց եկեղեցու դռները և մեզ ներս տարավ։

-Իսկ այդ ի՞նչ պատմություն էր։

-Կաթողիկոսը հեգնանքով ասել է նրան. «Դու գիտե՞ս, թե ում հետ ես խոսում։ Ես Ամենայն Հայոց կաթողիկոսն եմ», իսկ Թումանյանը պատասխանել է՝ «Ես էլ Ամենայն Հայոց բանաստեղծն եմ։ Պետք է մտածել այս ժողովրդի մասին»։

Այսպես բացվել են եկեղեցու դռները, և մարդիկ խուճապահար ներս են լցվել։

-Իսկ հետո՞, հետո ի՞նչ եղավ։

-Տատս հիշում էր. «Մեջքիցս հանեցի ոսկե գոտիս, որ մի կտոր հաց կարողանամ գնել երեխայիս համար։ Երկու օր հետո աղջիկս՝ չդիմանալով ցրտին ու սովին մահացավ։ Նրան թաղեցինք հենց Սուրբ Գայանե եկեղեցու բակում։
Ժողովուրդը խուճապի մեջ էր։ Ողջ Էջմիածինը լի էր գաղթականներով՝ մեծ ու փոքր՝ իրար վրա լցված։ Մարդիկ ջանում էին փախչել, հեռանալ, փրկվել… Հանկարծ մի ձիավոր հայտնվեց, մի հայ կին։ Սուրը ձեռքն էր առել և կոչ էր անում. «Տղամարդի՜կ, վեր կացեք, մի՞թե պիտի թողնեք ձեր կանանց ու երեխաներին սրի քաշեն։ Ուշքի եկե՜ք, պիտի պայքարել, ոչ թե փախչել…»։ Նա կարծես մի արիական ոգի դրեց բոլորի մեջ։ Բոլորը ոտքի ելան, զենք առան ու գնացին դեպի պայքար։

-Իսկ ի՞նչ եղավ Սարդարապատի ճակատամարտից հետո։

-Տատս շարունակում է. «Մինչև ճակտամարտի ավարտը մնացինք Էջմիածնում։ Հաղթանակից հետո, երբ արդեն ամեն բան գրեթե հանդարտ էր, վերադարձանք գյուղ. բարեբախտաբար այն չէր անցել թուրքերի տիրապետության տակ։
Գյուղի տեսարանը ամենասարսափելին էր։ Ծերերը և նրանք, ովքեր չէին հասցրել փախչել, դաժանաբար սպանվել էին, մորթվել։ Նրանց մարմինները լցված էին թոնիրների, ցորենի հորերի մեջ։ Մի մասին էլ հավաքել էին ու այրել մարագներում»։

Տատս դրանից հետո ունեցել է վեց երեխա, որոնց պահել են մեծ դժվարությամբ, կարելի է ասել՝ չքավորության մեջ։

Միշտ հիշում էր այս դեպքը, պատմում էր, որ մենք էլ իմանայինք, թե ինչ են արել մեր ժողովրդին։

Պատմում էր հայ կնոջ ամուր և անկոտրում ոգու մասին։ Եվ հիմա էլ մենք, այսքան տարի հետո, տեսնում ենք նույն վայրագությունը, կարծես վերապրում այն, ինչ եղել է մեկ դար առաջ։

Փոքրիկ մեծահասակները

Վերջապես եկավ երեխաների ամենասիրած եղանակը` ամառը: Ամռան առաջին օրը հենց երեխաների տոնն է: Հունիսի 1-ին գյուղում ապրող ոչ բոլոր ծնողներն են կարողանում իրենց երեխաներին տանել Հաղթանակի զբոսայգի, կենդանաբանական այգի, Հանրապետության հրապարակ, ուր հիմնականում գնում են բոլորը: Գյուղում ծնողների մեծ մասը զբաղված են հողագործական և տնային այլ գործերով, այդ իսկ պատճառով երեխաները շատ բաներից զուրկ են մնում: Սակայն, եթե երեխաներին հարցնենք, ապա նրանք չեն դժգոհի, այլ այնպիսի պատասխաններ կտան, որ կապշենք: Այդ  մասին մտածելով դուրս եկա փողոց, և առաջինը ինձ հանդիպեց 9-ամյա Աննան:

-Ան, քեզ մի հարց տամ. հունիսի 1-ին գնացե՞լ ես ինչ-որ տեղ:

-Չէ, չեմ գնացել այս տարի: Ամեն տարի էլ մաման, պապան տարել են, բայց էս տարի հարմար չեղավ, որ գնայինք:

-Իսկ կասե՞ս չգնալուդ պատճառը:

-Դե, ոնց ասեմ… Գնալու համար պիտի մոտդ փող լինի: Ես չեմ նեղվում, նեղվելու բան էլ չկա, էս մի անգամն էլ չեմ գնա: Համ էլ` արդեն մեծ եմ կարուսելների համար:

4-ամյա Համբարձումին նույն հարցը տվեցի, ու նա պատասխանեց.

-Չեմ գնացել, ավտոյի մեջ գազ չկար:

Ու այս պատասխաններից հասկանում եմ, որ գյուղում, ինչքան էլ դժվար լինի, մեկ է` երեխաները չեն դժգոհի, որովհետև կյանքում շատ դժվարություններ հաղթահարելով նրանք հասցրել են բավականաչափ մեծանալ և գիտակցել ամեն ինչ:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Երեխաները չեն դժգոհի, բայց լավ կլիներ մեծերը հունիսի 1-ին գյուղաբնակ երեխաներին էլ հիշեն: Թող այդ օրը իրենք այցելեն գյուղեր, պաղպաղակ բերեն, ծաղրածուներ գան, զվարճացնեն մեր ժամանակից շուտ մեծացած երեխաներին: Ի՞նչ կլինի, որ:

Իսկ դրա փոխարեն, երեխաների պաշտպանության միջազգային օրը երեխաները հոգսերի մեջ էին…

Մեր գրեթե բոլոր հարևանները իրենց տան հողամասը մշակում են, և այդ գործում երեխաները օգնում են:

Երեկ մեր հարևանը իր թոռանը ուղարկեց ոռոգման ջուրը կապելու, որ հողամասը ջրեն: Երկար ժամանակ անցավ, նոր ջուրը եկավ: Թոռնիկը, երբ եկավ, մեծ ոգևորությամբ պատմում էր, թե ինչպես է կռիվ արել ջրի համար:

Երեկ գնում էի նկարչության պարապմունքի և ճանապարհին տեսա մի երեխայի`հեծանիվ քշելուց: Մայրը բացականչում էր.

-Շուտ արի տուն, քրոջդ տիրություն արա: Ես լվացք եմ անում:

-Լավ էլի, մամ, մի քիչ էլ քշեմ, գամ:

Մայրն այլևս ոչինչ չասաց… Երեխան ասաց.

-Մամ, այ մամ. .. Նեղացա՞ր: Լավ, գալիս եմ:

Ամռանը մեր գյուղի երեխաների համար հոգսաշատ, բայց միևնույն ժամանակ, զվարճանքներով լի է: Մի քանի շաբաթից ծիրանը կհասնի, և շատ երեխաներ`10-16 տարեկան, գնալու են աշխատելու: Ամեն երեխա ունի նպատակները, իր իսկ հավաքած գումարի հետ կապված: Մեկը ցանկանում է իրեն հեռախոս գնել, մյուսն այդ գումարով ընտանիքի հոգսերն է ուզում հոգալ:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Երեխաներից շատերը ամռան շոգ օրերին պայմանավորվում են ու գնում  լողալու: Նրանց խոսակցություններից մտապահել եմ, թե որտեղ են հիմնականում գնում: Մեր Այղր լիճը, կլոր լիճ, մեծ և փոքր «կանալ», Մրմուռ, Ռսի գյոլ, Սև ջուր: Շատ տարօրինակ անուններ են, որոնք հենց կնքվել են երեխաների կողմից: Ամեն մի անվանում ունի իր բացատրությունը, որը ինձ մեկնաբանեց այդ վայրերին լավ ծանոթ ընկերներիցս մեկը: Օրինակ` Սև ջուր անվանում են, որովհետև  ջուրը շատ մուգ գույն ունի: Մրմուռ անվանման բացատրությունը հայտնի չէ, սակայն երևի թե կապված է այն փաստի հետ, որ այդ ջրում շատ օձեր և խեցգետիններ կան:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Մենք բավարարվում ենք նրանով, ինչ Աստված է մեզ տվել, շատերը անգամ սա չունեն: 

ANi mkrtchyan

Ես Անին եմ Սյունիքից

Ես Անի Մկրտչյանն եմ, ծնվել եմ 2000 թվականին՝ Դարբասում: Սիրում եմ երազել, դիտել գեղարվեստական ֆիլմեր և մուլտֆիլմեր: Հաճախ ինձ ասում են՝ պետք է մեծանաս, հերիք է դիտես մուլտֆիլմեր: Սովորում եմ 10-րդ դասարանում: Մեր դասարանում սովորում է 7 աշակերտ: Դասարանում ես «ընդդիմախոս» եմ, սիրում եմ հակասել տարբեր օրինակներով: Նաև կատակասեր եմ, ունեմ շատ ընկերներ:

Մի հետաքրքիր բան պատմեմ իմ կյանքից: Մի անգամ գնացել էի մորաքրոջս տուն մեկ-երկու օրով, առաջին օրը դուրս եկա զբոսնելու, ծանոթացա այնտեղի երեխաների հետ: Հաջորդ օրը խոհանոցում գործ էի անում, երբ մորաքույրս եկավ և ասաց, որ ինձ կանչում են դուրս: Դուրս եկա, և զարմանալի էր. քսանից ավելի երեխաներ եկել էին, որ ինձ հետ խաղային:

Ես՝ ինչպես բոլոր մարդիկ, ունեմ վատ կողմեր. շատ եմ բարկանում, շատ եմ խոսում, շուտ եմ նեղանում, հեշտ եմ հանձնվում: Սիրում եմ անգլերեն լեզուն, ուզում եմ դառնալ թարգմանչուհի: Երազում եմ Ամերիկա գնալ, այնտեղ սովորել, աշխատել, բայց հետո վերադառնում եմ իրական կյանք, որովհետև շատ երազողը կորցնում է իրականության զգացումը:

Սիրում եմ նայել տիեզերքին, աստղերին, կենդանիներից սիրում եմ գայլ և օձ, չնայած օձը սողուն է, բայց ինձ համար շատ մարդկանցից ավելի բարձր կենդանի է:

Սիրում եմ հավաքույթներ կազմակերպել ընկերներիս մասնակցությամբ:

Հաճախ այնպիսի հարցեր են ծագում մտքիս մեջ, որ նույնիսկ ես ինձ վրա եմ ծիծաղում: Օրինակ՝ ինչի՞ համար է մարդը ստեղծվել՝ երկրագունդը ոչնչացնելո՞ւ, թե՞ փրկելու, կամ ի՞նչ է լինում, երբ մարդը մահանում է:

Մասնակցում եմ մի քանի խմբակների՝ պարի, երգի, ուլունքագործության և անգլերենի պարապմունքի:

Սիրածս ֆիլմերից են՝ «Մթնշաղը», «X-մարդիկ», «Կարիբյան ծովի ծովահենները», «Հարի Փոթերը» և այլն:

Պատրաստում եմ տարբեր քաղցրավենիք և ճաշատեսակներ: Ասում են, որ համեղ եմ պատրաստում:

Կցանկանայի, որ բոլորն ինձ նման հավատային հրաշքների, չէ որ հրաշքին նախորդում է հավատը:

Ուռա, հաղթել եմ…

Ապրիլի վերջն էր: Մեր դպրոցի տնտեսագետների ակումբի անդամներով մասնակցում էինք Brain Ring ֆինանսատնտեսագիտական խաղ-մրցույթին, որտեղ, ի դեպ, մեր` Ագարակի թիմը, արժանացավ Ֆինանսական համակարգի հաշտարարի գրասենյակի հատուկ մրցանակներին: 

Մրցույթից հետո զանգահարեց ընկեր Անտոնյանը և տեղեկացրեց մեկ այլ մրցույթի մասին, այնքան էլ ցանկություն չկար մասնակցելու, շատ էինք հոգնել: Սակայն դպրոցի տնօրեն ընկեր Մարգարյանը հորդորեց մասնակցել: Ասաց նաև, որ վերջնաժամկետը ապրիլի 29-ն է, պետք է շտապել:

Հոգնած մտա  տուն ու պառկեցի քնելու: Արթնանալուն պես համացանցում կարդացի մրցույթի հայտարարությունը, խնդիրներն ու նպատակները:  «Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառումն ինժեներական մասնագիտացումներում» պաստառների մրցույթ: Սկսեցի գործի դնել տրամաբանելու կարողությունս: Պատրաստեցի պաստառն ու առավոտյան տարա դպրոց, տվեցի դասղեկիս: Մի քանի օր առաջ տեղեկացա, որ հաղթել եմ մրցույթում: Գնացինք Հ. Իգիթյանի անվան գեղագիտական դաստիարակության կենտրոն ու ստացանք նվերը՝ նոթբուքը, անձամբ վարչապետից: Չե՞ք հավատում, ահա և նկարը:Շնորհակալ եմ կազմակերպիչներից նման պատվի արժանացնելու համար:

Մոռացա ձեզ աշխատանքս ցույց տալ, ահա. «Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառումն ինժեներական մասնագիտացումներում » (ՏՏ Աշխարհ),  Սարգիս Մելքոնյան Արագածոտնի մարզի Ագարակի Տաճատ Թերլեմեզյանի անվան միջնակարգ դպրոց: 

mher tumanyan

Խաղաղության 35 տարին

-Մամ, այ, մամ…

-Հա, բալես…

-Ո՞ւր ա պապան:

-Պապան, բալես, պապան… Պապան մի հատ հեռու տեղ ա գնացել…

-Գալու ա, չէ՞,  մամ:

-Հա, ցավդ տանեմ, որ քեզ խելոք պահես` կգա…

-Մամ, բայց արդեն մի ամիս ա` ես խելոք եմ, ինչի՞ չի գալիս:

-Կգա, բալես, անպայման կգա…

Ինչքան սենց դեպքեր կան, ինչքան սենց երեխեք կան ու ինչքան սենց կոտրված ճակատագրեր: Պատերազմ… Էս ամեն ինչի գլխավոր մեղավորն ու ստեղծողը: Իսկ ովքե՞ր են ստեղծում պատերազմը:  Իհարկե, մարդիկ…  Այսինքն, ստացվում ա, որ մարդը ուզում ա հա պատերազմե՞լ:  Կամ, սենց ասած, «ղեկավարնե՞րն» են ուզում պատերազմ: Թե՞ պատերազմը զուտ մարդաքանակի կրճատման ու տարածքի մեծացման համար ա: Ինչի՞ համար էլ ուզում ա ստեղծված լինի, ինքը ահավոր բան ա…  Ոչ միայն մարդկային զոհերի առումով, այլ նաև զոհերի հարազատների հոգեկան վիճակի կտրուկ վատացմամբ ու ճակատագրերի անիմաստ շեղմամբ…

Էս քանի օրը ճշտեցի ու պարզեցի, որ երկրագնդի ամբողջ պատմության մեջ պատերազմները դադարել են ընդամենը, գումարային, 35-40 տարի… Մեղմ ասած,  ահավոր ա… Ոնց որ անընդհատ մարդկությունը պատերազմի ծարավ լինի, անընդհատ էլ ավելի զոհեր ու էլ ավելի փշրված մանկություն, պատանեկություն… Նույնիսկ ծերություն…

Պատերազմի լավը մենակ վերջն ա, որովհետև չնայած փոքր, բայց հույս կա` նորը չսկսելու ու հինը պահելու:  Կա հույս, որ էլ հայրդ, պապդ կամ, չգիտեմ, եղբայրդ էլ չեն գնա, կողքիդ կլինեն… Պատերազմները միշտ էլ լինելու են…

Ծանր ա…

«Իսկ ես ասում եմ` բարությունը կփրկի աշխարհը»

Հարցազրույց տատիկիս՝ Լուիզա Գալուստյանի հետ

Տատիկս թիֆլիսահայ է: Փոքր տարիքում ընտանիքով տեղափոխվել են Հայաստան։ Բախտս անչափ բերել է, որ նրա նման բարի, կամեցող ու մոդայիկ տատիկ ունեմ։ Նա ամեն հարցում ինձ աջակցում է, և իմ երկրորդ մայրիկն է։ Նա միշտ ինձ ու եղբորս ասում է. «Սկզբում դարձեք լավ մարդ, հետո` լավ մասնագետ»: Ես միշտ կառաջնորդվեմ նրա այս և մյուս խորհուրդներով:

-Տատ, ինչքա՞ն ժամանակ ես Թբիլիսիում ապրել և ի՞նչ լեզվով ես խոսել:

-Այնտեղ ապրել եմ հինգ տարի: Թբիլիսիում խոսում էինք վրացերեն, ռուսերեն և հայերեն: 1960 թվականին տեղափոխվել ենք Հայաստան, ապրել ենք Երևանում, Պռոշյան փողոցում:

-Որտե՞ղ ես սովորել:

-Սովորել եմ Երևանի համար 78 դպրոցում:

-Ինչպե՞ս ես սովորել:

-Եղել եմ հարվածային սովորող, առարկաներից սիրել եմ ռուսերենը, անգլերենը և պատմությունը:

-Ունեցե՞լ ես ընկերներ, ինչո՞վ էիք զբաղվում ազատ ժամանակ:

-Իհարկե, ունեցել եմ: Մեր բակի երեխաները շատ լավն էին, իմ ամենամոտ ընկերուհին՝ Անահիտ Առաքելյանը, ում հետ մինչև հիմա դեռ կապի մեջ եմ, վաստակավոր տիկնիկագործ է: Մենք հանդեսներ էինք կազմակերպում փոքրերի հետ, հրավիրում էինք ծնողներին (որպես հանդիսատես), ճամբար էինք կազմակերպում: Ծննդյան տոների ժամանակ, գնում էինք Անահիտի հայրիկի՝ Ժորա քեռու մոտ, նա կտորի վրա ծաղիկներ էր նկարում, և մենք մեր ընկերներին էինք նվիրում:

-Փոքր տարիքում ի՞նչ էիր ցանկանում դառնալ:

-Փոքր ժամանակ ուզում էի դառնալ անգլերեն լեզվի թարգմանչուհի, դերասանուհի, բայց ցավոք ոչ մի մասնագիտություն չունեցա: Ես մայրիկիցս սովորել եմ կարուձեւ անել, նա դերձակ էր: Մայրս համեստ էր, խելոք, բարի: Նա եւ’ լավ մայր էր, եւ’ լավ կին:

-Ո՞մ հետ էիր ապրում:

-Ընտանիքում հինգ հոգի էինք՝ հայրս, մայրս, եղբայրս, քույրս և ես: Մենք շատ համերաշխ էինք, երբեք չէինք վիճում: Բայց երբ մեծացանք, քույրս և եղբայրս սկսեցին անընդհատ վիճել, իսկ ես միշտ հանգիստ բնավորություն եմ ունեցել:

-Մանկությունից ի՞նչ պատմություն է տպավորվել:

-Փոքր ժամանակ խաղում էինք «Բանիս-փլավ»: Տարաները շարում էինք ու քարերով խփում, գցում: Մի անգամ էլ պատահմամբ մեր հարևան Միսակի գլխին խփեցի և վիրավորեցի: Մայրը եկավ մերոնց վրա կռիվ, շատ ղըժղըժ կին էր: Ես վախից մտել էի մահճակալի տակ, բայց հաջորդ օրն ամեն ինչ մոռացած Միսակի հետ այդ խաղն էինք խաղում: Այն ժամանակ շատ տարածված խաղ էր:

-Ինչպե՞ս ես ծանոթացել պապիկի հետ:

-Գնում էի ընկերուհուս տուն: Վերելակով բարձրանալիս այն փչացավ, և նա եկավ դռները բացեց, որ ես դուրս գամ, այդպես էլ ծանոթացանք: Պապիկդ մի ռադիոհաղորդավար ընկերուհի ուներ: Հարսանիքի օրը նա ռադիոյով պատմում էր մեր այդ պատմությունը. «Վերելակի դռները բացվեցին, և դուրս եկավ մի վախեցած աղջնակ, նա Լուիզան էր»…

-Ըստ քեզ, ի՞նչ խնդիրներ ունեն այսօր երիտասարդները:

-Հիմա բոլորը սովորում են, բայց չեն կարողանում իրենց մասնագիտությամբ աշխատանք գտնել: Հարգանք չկա մեծերի նկատմամբ և հետո, նրանց խոսելաձևը՝ ժարգոնով…

-Ի՞նչ խորհուրդ կտայիր երիտասարդությանը:

-Ազնիվ լինեն, շատ գրքեր կարդան, քաղաքը կամ իրենց բնակավայրը մաքուր պահեն և սիրեն, կիրթ ու բարի լինեն, ներողամիտ… Նախ, լինեն լավ մարդ, հետո` լավ մասնագետ: Ասում են՝ գեղեցկությունը կփրկի աշխարհը, իսկ ես ասում եմ՝ բարությունը: Սիրեն և պահպանեն մեր հայրենիքը թշնամուց:

Աստված օրհնի մեր զինվորներին: