Hripsime Vardanyan

«Հպարտություն և նախապաշարմունք»

Այս գիրքը կարդացել եմ մեկ շնչով: Կարդալիս նկատում էի, որ դեմքիս լայն ժպիտ կա, կամ զայրույթից այլայլվել եմ. ապրել եմ այս գրքի յուրաքանչյուր տողը: Խոսքս Ջեյն Օսթինի «Հպարտություն և նախապաշարմունք» գրքի մասին է: Գիրքը սկսվում է երկխոսությունով, որտեղ տիկին Բենեթը իր ամուսնուն պատմում է քաղաք եկած նոր վարձակալի մասին: Վարձակալը հարուստ և երիտասարդ պարոն Բինգլին էր: Տիկին Բենեթին այս լուրը շատ էր երջանկացրել, քանի որ նա ուներ հինգ դուստր՝ Ջեյնը, Էլիզաբեթը, Մերին, Լիդիան և Քեթին: 

Գրքի սկիզբը կարդալիս ձեզ կթվա, թե ամբողջ գիրքը Ջեյնի մասին է, բայց այն Էլիզաբեթի և պարոն Դարսիի՝ վաձակալի ընկերոջ մասին է:

Սկզբում, երբ պարահանդեսի ժամանակ Էլիզաբեթի ընկերուհին նրան պատմում էր պարոն Դարսիի մասին, ինչպես Էլիզան (Էլիզաբեթը), այնպես էլ ես, չսիրեցի պարոն Դարսիին: Նա հպարտ, քմահաճ, եսասեր և սիրելու կարողությունից զուրկ մարդու տպավորություն էր թողնում: Սակայն գրքի գործողություններն այնպես են զարգանում, որ թե՛ Էլիզան, թե՛ ընթերցողը տեսնում են պարոն Դարսիի իսկական բնավորությունը և նրա թաքցրած զգացմունքները:

Զրույցը՝ պարոն Դարսիի և Էլիզայի միչև գրքի կուլմինացիան է, երբ պարոն Դարսին բացատրում է, թե ինչու է նա այդպիսին՝ սառը, հպարտ և եսասեր.

-Ես չեմ կարող, ոչ էլ հարկավոր է, որ մտքիցս դուրս մղեմ այնտեղ ներխուժած ցավոտ հիշողությունները: Ամբողջ կյանքումս եսասեր եմ եղել, գոնե այդպես ապրել եմ, թեև սկզբունքներս այլ են եղել: Երեխա ժամանակ ինձ սովորեցրել են, թե ինչն է ճիշտ, բայց չեն սովորեցրել բնավորությունս շտկել: Ինձ բարձր սկզբունքներով են դաստիարակել, բայց թույլ են տվել, որ դրանց հետևելիս լինեմ հպարտ և մեծամիտ:

Այս խոսքերը փոխեցին Էլիզայի պատկերացումները: Եվ մի օր (երևի գրքի իմ ամենասիրելի հատվածում) պարոն Դարսին սիրո խոստովանություն է անում Էլիզային: Պարոն Դարսիի խոսքերից հետո ես փակեցի գիրքը: Մոտ տասնհինգ րոպե ուղղակի ժպտում էի: Չգիտեմ՝ ինչու:

Արդեն երկար ժամանակ էր՝ վերջացրել էի գրքի ընթերցանությունը: Բայց աչքերիս առջև էր իմ պատկերացրած պարոն Դարսին՝ բարձրահասակ, հպարտ հայացքով, մի փոքր թեք ժպիտով. ես գտա իմ սիրած հերոսին:

Գրքում բնության գեղեցիկ նկարագրությունները շատ չեն, այս գիրքը գեղեցկացնում են երկխոսությունները և մարդկանց տարբեր բնավորությունների նկարագրերը: Գիրքը այդպես չի ավարտվում, դեռ շա՜տ հետաքրքիր դեպքեր են տեղի ունենում, սակայն ավելի լավ պատկերացնելու համար կցանկանամ, որ կարդաք:

Ավելի ճիշտ՝ ոչ մի բան չի մոռացվի

Զրույց ապրիլյան պատերազմի մասնակից Նարեկ Մալխասյանի հետ: Նարեկը քեռակնոջս մորաքրոջ տղան է, նա տանկերի համար նախատեսված նռնականետով ոչնչացրել է հակառակորդի ռազմական ուղղաթիռը: 

-Նարե՛կ, զորացրվելուց հետո հե՞շտ հարմարվեցիր քաղաքացիական կյանքին:

-Այնքան էլ չէ, ամեն ինչ շատ անսովոր էր, ու բոլորի ուշադրության կենտրոնում էի, ինչը ես չեմ սիրում: Բայց կամաց-կամաց ընտելացա քաղաքին ու հասարակությանը:

-Ինչո՞ւ չես սիրում լինել ուշադրության կենտրոնում:

-Չգիտեմ, ես միշտ այդպիսին եմ եղել: Ուղղակի չեմ սիրում լինել ուշադրության կենտրոնում, չեմ սիրում տարբերվել:

-Սպասո՞ւմ էիր բանակ գնալուն:

-Չէի ասի՝ սպասել, գիտեի, որ գնալու եմ ու ընդհանրապես չէի խուսափում: Ես միշտ մտածել եմ, որ հայ տղան պիտի ծառայի:

-Երբ իմացար, որ ոչ թե Հայաստանում, այլ Արցախում ես ծառայելու՝ տնից ու ընտանիքից հեռու, ի՞ նչ զգացիր:

-Շատ ավելի ուրախ էի, ես չէի ուզում ծառայել Հայաստանում կամ տանը մոտ ինչ-որ տեղ, քանի որ տանը մոտ լինելով՝ անընդհատ ձգտելու էի տուն: Իսկ հեռվում մոռանում ես ամեն ինչ, քո քաղաքացիական կյանքը ու սկսում բարեխիղճ ծառայել հայրենիքին: -Հիշում եմ՝ ծնունդդ նշել ես սահմանին:

-Հիշելու շատ բան կա, ավելի ճիշտ՝ ոչ մի բան չի մոռացվի: Ճիշտ ես հիշում, ծնունդս նշել եմ դիրքերում, ապրիլի 1-ին: Ապրիլի 1-ը շատ հանգիստ անցավ մինչև լույս 2-ի գիշերը՝ ժամը՝ 03:00-ը: Հետո սկսվեց հակառակորդի հրետակոծությունը:

-Մայրդ՝ տիկին Անժելան, քո նկարով տորթ էր ուղարկել ու Մարիամ Աստվածածնի պատկերը: Ասել էր՝ սրբապատկերը դնես համազգեստիդ գրպանում՝ սրտիդ մոտ, որպես պաշտպան:

-Հենց դա էլ ինձ պահեց ու պաշտպանեց: Միգուցե ինձ ուժ ու զորություն տվեց, որ կարողացա հաղթահարել այդ ամենը:

-Դու նռնականետով ուղղաթիռ ես ոչնչացրել: Անհնար է պատկերացնել, բայց դու արել ես դա:

-Կարևորը ցանկություն ու հավատ է պետք: Պետք է հավատաս քո ուժերին, որ դու կարող ես դա անել: Ես մտածում եմ, որ բոլորն էին պատրաստ դրան, իսկ կհաջողվեր, թե չէ՝ այլ հարց է: Բոլորն էին պատրաստ իրենց կյանքը զոհել հանուն հայրենիքի: Բայց ես արժանացա այդ բախտին, ու ինձ հաջողվեց կատարել իմ առաքելությունը: Ո՞վ գիտե՝ միգուցե հենց դա էր իմ կյանքի իմաստը, նպատակը կամ առաքելությունը, չգիտեմ՝ ոնց ասեմ:

-Ի՞նչ պլաններ ունես դու ապագայի հետ կապված: Գիտեմ, որ սովորում էիր Հայ-հունական պետական քոլեջում:

-Արդեն ավարտել եմ Հայ-հունական պետական քոլեջը, պատրաստվում եմ ընդունվել պետական համալսարան: Դրա հետ մեկտեղ՝ դասընթացներ եմ անցնում Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական համալսարանում ու շուտով կշարունակեմ ծառայությունս՝ որպես սպա:

-Իսկ ե՞ րբ հասկացար, որ ուզում ես ծառայությունից հետո նորից բանակ վերադառնալ:

-Զորացրվելուց որոշ ժամանակ հետո հասկացա, որ ես դեռ կարող եմ իմ երկրին օգտակար լինել ու որոշեցի շարունակել իմ ուղին:

-Ի՞նչ կմաղթես սահմանին կանգնած մեր տղաներին:

-Խորհուրդներ չեմ ցանկանում տալ, մեր տղաները լավ գիտեն իրենց գործը: Կցանկանայի, որ բոլորն էլ խաղաղ ու հանգիստ հասնեն իրենց տուն:

Տարվա բոլոր օրերին, տարվա բոլոր եղանակներին Ծաղկազարդ է մեր սրտերում

Արարատի մարզի Մրգավան գյուղի Սուրբ Հակոբ եկեղեցին

Տիկնայք փափկասուն Հայոց աշխարհի

 

Hripsime Vardanyan

Կանաչ մարդուկներն իմ գլխում…

Երբևէ պատկերացրե՞լ եք այլմոլորակայինների. ինչպիսի՞ տեսք ունեն, ի՞նչ լեզվով են խոսում, կամ ի՞նչ են ուտում՝ գուցե մարդկա՞նց, թե՞ բուսակեր են: Իհարկե պատկերացրել եք: Իմ կարծիքով չկա այնպիսի մարդ, ում գլխում չլինի այլմոլորակայինի մասին իր պատկերացումը:

Եվ ուզում եմ հավաքել իմ պատկերացրած այն բոլոր պատմությունները, որոնք կապված են այլմոլորակայինների հետ:

Երբ փոքր էի, նրանց՝ այլմոլորակայիններին, պատկերացնում էի փոքրիկ, կանաչ, գլխի վրա երկու պոզանման ինչ-որ բան: Հետո դպրոցում ուսումնասիրեցինք աշխարհագրություն առարկան, իմացա, որ մեր մոլորակն իսկապես միակը չէ տիեզերքում: Բազմաթիվ ֆիլմեր դիտելուց հետո մտածեցի, որ նրանք կարող են լինել նաև մեզ նման:

Որոշ մարդիկ էլ ասում են, որ նրանք ապրում են մեր կողքին և չեն տարբերվում: Սա իհարկե մի քիչ անհավատալի է: Ոմանք ասում են, որ նրանք մի օր գալու են և մեր մոլորակը գրավեն: Չգիտեմ, իմ կարծիքով նրանք կան, հաստատ կան և հիմա իրենց մոլորակում ապրում են ու մտածում. «Տեսնես՝ այլմոլորակայիններ կա՞ն»:

Mane Minasyan

Դպրո՞ց, ո՞ւր ես գնում

Երբ դեռ 4-5 տարեկան էի, հորաքրոջս տղան մեզ հետ էր ապրում (հորաքրոջս ընտանիքը գտնվում էր Հայաստանից դուրս): Նա մեծ էր ինձանից: Ամեն օր՝ դպրոցից տուն գալու ժամին, ես վազում էի նրան ընդառաջ: Մեր հանդիպման վայրը հիվանդանոցի բակն էր, որը մեր տնից 3 տուն այն կողմ էր: Վերցնում էի եղբորս ծանր պայուսակն ու ինձանից գոհ վազում դեպի տուն ու ամեն օր քնում առավոտյան աշակերտ լինելու երազանքով:

2006թ.-ին երազանքս կատարվեց, ու ես էլ վերջապես առավոտյան լսում էի.

-Մանե՛, արթնացի՛ր, դպրոցից կուշանաս:

Սովորում էի հաճույքով, դպրոց գնում՝ հաճույքով, բայց այ, դպրոցից տուն՝ չսիրածս ճանապարհն էր: Ի դեպ ասեմ, որ միշտ երազում էի, որ դպրոցից տուն ճանապարհը երկար լիներ, իսկ այն 5 րոպե էլ չէր տևում: 9 տարի սովորել եմ Վեդու համար 2 դպրոցում: Դպրոց, որն ինձ շատ բան է տվել, որտեղ ինքնաբացահայտվել ու ինքնահաստատվել եմ: Երբ դպրոցում հանդես, մրցույթ, տոն էր լինում, ես միշտ առաջին շարքում էի (չէ, ինձ չեմ գովում, ակտիվությանս աստիճանն եմ ուզում ցույց տալ):

Գիտե՞ք, 2014-ին, երբ ավարտում էինք միջնակարգ դպրոցը, ինձ թվում էր, թե երբեք էլ ոչ մի դպրոց, քոլեջ կամ համալսարան նույն սիրով չեմ գնա, ինչպես 9 տարի շարունակ գնացել եմ հարազատ դպրոցս: Այս դպրոցում դասընկերներս այն մարդիկ էին, ովքեր ընկերներս էին մանկապարտեզում: Սակայն, «երբեք մի ասա երբեք»-ը իմ կյանքում էլ եղավ:

2014 թվական, 10-րդ սեպտեմբերը իմ կյանքում:

-Մանե Մինասյան, Համլետ Մելքոնյան,- դպրոցի մուտքի մոտ կանգնած, ձեռքին՝ ցուցակ, կարդում էր ապագա դասղեկս:

Այս դպրոցում մեր դասարանը մի տեսակ ուրիշ է՝ աննկարագրելի լավը: Հա, ի դեպ, երազանքս էլ կատարվեց, դպրոցը մեր տանից ահագին հեռու է, ու քայլելու մի երկար-բարակ ճանապարհ կա: 10-րդ դասարանում թվում էր՝ 3 տարին այնքան երկար ժամանակահատված է, ու դեռ այնքան երկար ենք այս դպրոցի աշակերտը լինելու:

Բայց, արի ու տես, որ 3 տարին կարծես 3 ժամ լիներ: Ավագ դպրոցում ես իրոք զգացի այդ «ավագ» բառը: Ավագ դպրոց գնալով՝ մի քայլ էլ մեծացա:

Հիմա արդեն կարոտով եմ հիշում դպրոցից տուն գնալիս հանգիստ քայլելս, կամ էլ ցեխոտ եղանակին աճպարարի պես իբրև զգույշ քայլելս ու առվի մեջ հայտնվելս: Հիմա վազում եմ, որ պարապմունքից չուշանամ:

Իրոք, հիմա զղջում եմ, որ 12-րդ դասարանում գրեթե 4-5 ամիս բացակայել եմ դպրոցից:

Մնաց ընդամենը 2 ամիս, որ առավոտյան ընկերուհիս զանգի ու ասի.

-Հլը չես հելե՞լ: Դե հել, էլի, մաթեմ չի առաջին ժամը:

Մնաց երկու ամիս, մոտավորապես 60 օր…

Հետադարձ հայացք եմ ուղղում դեպի 2006 ու մի պահ քարանում եմ: Ես աշակերտ էի, ես հիմա էլ եմ աշակերտ, բայց ունեմ ընդամենը 2 ամիս, 2 ամիս հետո դպրոց եմ գնալու որպես հյուր:

Գրում եմ, բայց չեմ կարողանում ասել այն, ինչ իրոք ուզում եմ ասել: Դպրոցն իմ կյանքի անբաժան ընկերն էր:

Mane Minasyan

Քնե՞լ, թե՞ չքնել…

Գիշերը ժամանակահատված է, որի ընթացքում արեգակը գտնվում է հորիզոնի գծից ներքև, և մեզ թվում է, որ օրն ավարտելու ժամանակն է, և պետք է քնել: Բայց ախր, ինչո՞ւ քնել, եթե կարելի է ուղղակի այդ ժամանակահատվածն անվանել «Արևի գիշեր», և վերջ:

Պետք է քնել, բայց ինչո՞ւ քնել:

Ինչո՞ւ անջատել փոքրիկի մուլտֆիլմն ու քնեցնել:

Ինչո՞ւ փակել գրքի ամենահետաքրքիր էջն ու քնել:

Ինչո՞ւ քնել, եթե երազելու լավագույն ժամանակահատվածը հենց գիշերն է:

Ինչո՞ւ քնել ու կորցնել ամենալավ մտքերը:

Ինչո՞ւ քնել ու ամեն օր կորցնել մեր անչափ կարճ կյանքից մոտավորապես 8-10 ժամ:

Գիտեմ, հիմա կասես, որ պետք է քնել հանգստանալու համար: Իսկ լռության մեջ, նայելով աստղերին, չե՞ս  հանգստանա: Կամ, անվերջ լսելով սիրածդ երգի ամենասիրածդ հատվածը, էլի չե՞ս հանգստանա: Թե՞ ֆիլմ դիտելն էլ հանգստություն չի:

Եվ վերջապես, եթե լիներ միայն գիշեր, մարդիկ գրեթե չէին ժպտա, չէ՞…

Հ.Գ  Չէ՛, ես էլ եմ սիրում քնել, բայց ախր, ինչո՞ւ քնել, է՜…

Հանգիստ քնեք, Տյոմն էստեղ ա…

Փետրվարի 25-ին  ԼՂՀ Մարտունու  N զորամասում կրկին տոնական իրարանցում էր: Զորամասի մուտքի մոտ անհաշվելի թվով բազմություն էր հավաքվել: Զորամասում կատարվում էր այս ձմռան զորակոչի վերջին երդման արարողությունը:

Եղբայրս արդեն մեկ ամիս է՝ ծառայում է Հայոց բանակում (այդ թեմայով չեմ կարողանում գրել):

Երդման արարողությունը կատարելու համար նորակոչիկներին բաժանել էին մի քանի խմբերի, որովհետև գիշերը լարված էր եղել, ու դրսում չէին կարող կատարել արարողությունը: Երբ եղբայրս իր երդումը տվեց, նրանց տեղափոխեցին մեկ այլ մասնաշենք, իսկ մենք` բառիս բուն իմաստով, վազում էինք նրանց հետևից:

Մինչ դռան մոտ կանգնած սպասում էինք, ես հերթով զննում էի կողքիս մարդկանց ու հանկարծ ինձ ծանոթ դեմք տեսա:

-Մամ, մեր Արտյոմի պապան ա,- առանց մայրիկին նայելու խոսում եմ:

-Ո՞վ ա, ի՞նչ  Արտյոմ, ի՞նչ  ես խոսում:

-Մամ, մեր «Մանանայի»,  մի րոպե, եկա,- ու քայլերս ուղում եմ դեպի ինձ ծանոթ դեմքերը:

-Ներեցեք, Դուք Արտյոմի մամա՞ն եք,- մեջքով  կանգնած կնոջ հետևից խոսում եմ:

-Այո,- մի տեսակ շփոթված պատասխանում է Արտյոմի մայրիկը:

-Ես Արտյոմի ընկերներից եմ, մենք միասին թղթակցում ենք 17.am-ում, ճամբարի էլ ենք մասնակցել միասին:

Մի քանի րոպե զրույցից հետո արդեն նրանք ինձ հիշեցին:

Արտյոմի ծնողները նույնպես սպասում էին նրա դուրս գալուն:

15 րոպե անց դուռը բացվեց: Իրար հետևից դուրս են գալիս տղաները, որոնց հայացքները նույնն են, բոլորն էլ փնտրում էին իրենց ծնողներին:

Ուշադիր նայում եմ, որպեսզի երկու ծանոթ զինվորներիս տեսնեմ` եղբորս ու Արտյոմին, ու հանկարծ լսում եմ.

-Իյա, Մա՞ն,- Արտյոմն էր:

Երկար-բարակ զրույցից հետո որոշեցինք լուսանկարվել, որպեսզի 17.am-ում նյութ ունենանք մեր հանդիպման մասին:

Հ.Գ. Արտյոմը բոլորիդ ջերմ-ջերմ բարևներ էր ուղարկում տաք Արցախից, ու ասում էր. «ժողովուրդ ջան, հանգիստ քնեք, Տյոմը ստեղ ա»…

Իսկ 17-ի թղթակիցներն ամենուր են:

Հրաժեշտ ձմռանը

Ժամանակից շուտ սկսված ձմեռը կարծես իր ավարտին է հասնում։ Հետհայացք այդ ցուրտ ու միևնույն ժամանակ լուսավոր օրերին՝ ֆոտոշարքի տեսքով։ Բարի վայելում։

Angelina Karapetyan

Փաստորեն, արդարություն գոյություն ունի

Սկսվեց 2017 թվականը, որի հետ մեկտեղ նաև իմ օլիմպիադաների շրջանը: Որոշներին պետք է մասնակցեի ստիպողաբար, մյուսներին՝ մեծ հաճույքով ու սպասումներով:

Մինչ հունվար պատրաստվում էինք ասմունքի մրցույթի դպրոցական փուլին, որտեղ մեր դպրոցից հաջող ներկայացանք ես և Սամվելը, մենք անցանք տարածաշրջանային փուլ: Իսկ հաջորդ՝  մարզային փուլ անցավ միայն Սամվելը, որը նույնպես շատ լավ է ասմունքում: Ուսուցչուհիս ևս մեկ անգամ համոզվեց, որ արդարություն լիովին գոյություն չունի:

Տեղի ունեցավ նաև հայոց լեզվի և գրականության օլիմպիադա, որին մասնակցեցի շատ մեծ հաճույքով, սակայն անհույս, որ կանցնեմ հաջորդ փուլ: Եթե անկեղծ լինեմ, դպրոցական փուլում դպրոցի անձնակազմը հիմնվում է ոչ միայն գրած գրավորի, այլև գիտելիքի չափաբաժնի վրա, որին ծանոթ է:

Բախտը կրկին ժպտաց ինձ, նաև Մարիամին, որը մեկ տարով մեծ է ինձնից: Տնօրենը կանչեց մեզ իր մոտ: Ասեմ, որ սկզբից չէի էլ կարող գուշակել նրա կանչելու պատճառը, բայց երբ ասաց, շատ ուրախացա, և ինձ լիարժեք զգացի: Տնօրենի խոսքերը մեզ ավելի ոգևորեցին և ուժ տվեցին, ինչին էլ գումարվեց սիրելի ուսուցչուհուս՝ Հասմիկ Խաչատրյանի անկեղծ ժպիտը: Այն ջանքն ու եռանդը, որ նա ներդնում է մեզ գիտելիք տալու համար, ոչ մի ուսուցիչ չէր անի՝ մտածելով իր առողջության մասին: Իսկ նա ավելացրեց.

-Փաստորեն, արդարություն գոյություն ունի:

Շնորհակալ եմ նաև «Մանանա» թիմին, որը ինձ դարձրեց ավելի պատասխանատու, արթնացրեց իմ մեջ խորը մտածելու ունակությունը, և եթե չլիներ նյութ գրելը, չէր զարգանա խոսքս, և ես նման արդյունքի չէի հասնի: