Փակում եմ աչքերս ու բացելիս հայտնվում անտառում: Նստած մի հաստաբուն ծառի տակ` կարդում եմ իմ ամենասիրելի գիրքը: Շուրջս լռություն է տիրում, և հեռվում լսվում են միայն թռչունների ձայները: Արևի` երկնքից ուղիղ ներքև ընկնող ճառագայթների մեջ երևում են քամուց շարժվող փոշու հատիկները: Այնպես կլանված եմ կարդում գիրքը, որ չեմ էլ նկատում, թե արևը ինչպես է սահում ներքև: Զգում եմ դեմքիս վրա արևի շողերը և փորձում եմ նայել վերև: Չնայած փչող սառը քամուն՝ մայր մտնող արևի շողերը դեռ տաքացնում են: Մի պահ մտածում եմ, թե ինչպես այս տեսարանը և հոգի ջերմացնող արևը կներկայացնեին գրողները: Բոլորին տրված չէ բնության հրաշքները նկարագրել այնպես, որ ընթերցողն իրեն զգա բնապատկերի մի մասը:

Հանկարծ ձեռքիս վրա զգում եմ մի թաց կաթիլ, հետո՝ ևս մեկը: Սկսվում է ամառային տեղատարափ անձրևը: Փակում եմ գիրքս և վազում եմ տուն: Վազում եմ ու զգում, թե ինչպես եմ թրջվում: Տան ճամփան մի տեսակ երկարում է: Կանգնում եմ, պինդ փակում աչքերս ու բացելուն պես հատնվում իմ սենյակում՝ պատուհանագոգին նստած:

Իսկ դրսում ձմեռ է:

Կլոր ապակե ինչ-որ ոսպնյակ, որն իր մեջ կարող է վերցնել աշխարհը։ Իհարկե, դա  ֆոտոապարատն է։ Մի տեսակ, չեմ պատկերացնում կյանքս առանց լուսանկարչական ապարատի։ Նկարել մանկուց եմ սիրել։ Երբ դեռ չկային թվային ֆոտոխցիկները, նկարում էի ժապավենային ֆոտոխցիկով։ Գիտության զարգացմանը զուգահեռ՝ ստեղծվեցին թվային ապարատները, ինչը մի նոր շունչ բերեց լուսանկարչությանը։ Ճիշտ է՝ նկարելը իմ մասնագիտությունը չէ, բայց լուսանկարչությունը մի կողմ թողնելն ինձ համար կուրանալ է։ Տարիներն անցնում են, և մեզ միայն հիշողություններն են մնում։ Ես տանն ունեմ մի մեծ հիշողության ալբոմ։ Իմ լուսանկարներն են։ Ծնվածս օրվանից միչև այսօր մոտավորապես 350 նկար ունեմ։ Դրանցով կարելի է անգամ իմ էվոլյուցիան նկարագրել։ Երբ հոգնած եմ լինում ու անելու բան չկա, վերցնում եմ նկարներս և սկսում դասավորել ըստ տարիքի։ Մեկ-մեկ նայում եմ իմ փոքր ժամանակվա նկարներին ու ասում․

-Ինչ լավն եմ եղել, հիմա ինչ եմ դարձել։

Ծիծաղելի է, բայց ես միշտ էդպես եմ մտածում։ Ես դեռ չեմ տեսել այնպիսի փոքր երեխա, որ տգեղ կամ վատը լինի։ Ու երբ պատկերացնում եմ այդ տարիքում ինչերի մասին մտածած կլինեմ, մոտավորապես այսպիսի բան է ստացվում․

-Տեսնես՝ այսօր «Թոմն ու Ջերին» ո՞ր ժամին կսկսվի։

Փոքր ժամանակվանից մինչև հիմա սիրում եմ ու ժամերով կարող եմ նստել ու մուլտֆիլմեր դիտել։ Հիմա էլ, երբ հարևանի երեխայի՝ Մեսրոպիկի հետ «Մաշան և արջն» եմ նայում, մի պահ է գալիս, որ այնքան կլանված եմ նայում, որ կողքից խոսում են՝ ես բան չեմ լսում։ Երեխան թողնում, գնում է, բայց ես դեռ նստած նայում եմ։ Մարդը, երբ մեծանում է, իր հետաքրքրությունները փոխում է։ Բայց ես մինչև հիմա գժվում եմ լեգոների ու փազլների համար։ Բայց քանի որ արդեն մեծ եմ, և ամոթ է, որ լեգո խաղամ, գտնում եմ մի երեխա, ում լեգոյով կարող եմ խաղալ՝ իբր զբաղեցնելով երեխային։

Երբ փոքր էի, ուզում էի շուտ մեծանալ, գնալ դպրոց, դպրոցում ուզում էի գնալ համալսարան ու, այ էդպես, միշտ ինչ-որ մի բան ենք ուզում։ Հիմա երազում եմ կրկին փոքր լինել։ Անհոգ կնստեի ու կխաղայի։ Կարելի է ասել, որ ես դեռ չեմ կշտացել իմ մանկությունից, բայց դե, անհնարինը միշտ էլ երազանքի նման մի բան է դառնում։ Լավ է, գոնե մանկությունից մնացած լուսանկարներս ինձ երբեմն հետ են տանում և քաղցր հիշողություններ արթնացնում․․․

Գիրք նվիրելու, Բարության տոներին հաջորդում է Մայրենի լեզվի միջազգային օրը: Նկատեցի՞ք, որ այդ երեք տոների միջև կապ կա: Քանի որ փետրվարի 21-ը Մայրենի լեզվի միջազգային օրն է, ցանկանում եմ հայոց գրերը ստեղծելու մասին գիտելիքներս հանձնել ձեզ:

Լեզուն մեր կյանքի, ինքնահաստատման առաջնային պայմանն է։ Մարդն օգտագործում է մայրենի լեզուն իր իսկ ծծնդյան առաջին ճիչի վայրկյաններից: Դեռևս վաղ ժամանակներում ստեղծվել է հայոց լեզուն, որը պատկանում էր ինքնուրույն լեզուների շարքին: Սակայն հայերեն կայուն գիր չունենալը վնաս էր հասցնում եկեղեցուն, նրա դիրքի ամրապնդման և ինքնուրույնության պահպանման համար պահանջվում էր, որ եկեղեցին հոգևոր արարողություններն իրականացնի ազգային լեզվով:

Մինչ Մաշտոցյան գրի ստեղծումը գոյություն ունեին նախամաշտոցյան` դանիելյան գրերը, որոնք գտնվում էին անմշակ վիճակում: Ըստ Մովսես Խորենացու` Վռամշապուհ արքան տեղյակ էր դանիելյան գրերի գոյության մասին: Այդ լուրը նա հայտնում է Մեսրոպ Մաշտոցին և Սահակ Պարթևին։ Նրանց ուրախությունը անսահման է լինում։ Փորձում են մշակել և դարձնել ազգային գիր: Սակայն դանիելյան այբուբենի տառերն ունակ չէին վանկ առ վանկ արտահայտելու հայերեն բառերի հնչյունները, այդ իսկ պատճառով երկու ուսուցիչները համախմբվեցին և նպատակ դրեցին ստեղծել նորը:

Մաշտոցը տառերը ստեղծում է Եդեսիայում: Ըստ իր աշակերտ Կորյունի` Մաշտոցին «Աստծուց շնորհվեց գրեր ստեղծելու բախտը և նա իր սուրբ աջով ծնունդ տվեց հայոց տառերին», որոնք 405 թվականին են ստեղծվել: Մաշտոցը հայոց տառերը տեսնում է հոգու աչքերով, տեսիլքի մեջ․․․

Մեծ ջանքերով մեր առաջին ուսուցիչները ստեղծեցին հայոց պետականությունը, մշակույթը, եկեղեցին և հայոց ազգը պահպանող մի հարստություն`գիրը, որից սերմանվեց նաև գրականությունը: Հայերենը համարվում է ամենագեղեցիկ, բարդ և իր մեջ բազում նրբություններ պարունակող լեզու:

Մեծագույն ցանկությունս է, որ մեր լեզուն մնա հայոց ազգին պահպանող շարժիչ ուժը: Կցանկանայի նաև, որ օտարերկրյա դպրոցներում նույնպես դասավանդեին հայոց լեզուն, որ մեր լեզուն էլ դառնար միջազգային։ Մեծ ակնկալիքներ ունեմ այս հարցի շուրջ:

Դասերի վերջում դասղեկի հետ պոեզիայի ժամ էինք կազմակերպել, թեման՝ սեր: Ամեն մեկս ընտրել էինք մեր սիրած բանաստեղծությունը սիրո մասին: Կարդացինք, քննարկեցինք: Ուսուցչուհիս հարցրեց, թե ինչ ենք պատկերացնում, երբ ասում ենք՝ իրական սեր:

Այստեղ առաջ եկավ «բարդույթ» ասվածը: Չգիտեմ ինչու, երբ հարցը վերաբերվում է անկեղծ խոսելուն՝ բոլորը լռում են: Մեզ մի փոքր անկեղծությունը չէր խանգարի: Լռեցինք, բայց երբ մեկը՝ կոնկրետ մեր դասարանի միակ տղան, խոսեց, սկսեցինք խոսել: Չգիտեմ, «սեր» բառի բացատրությունը կարող եմ տալ, թե ոչ, բայց հաստատ գիտեմ, որ սահմանումը դեռ ոչ ոք չի տվել: Ամեն մեկը իր ձևով է պատկերացնում այդ զգացմունքը:

Սիրում եմ զրուցել այն թեմաներով, որոնց մասին սովորաբար լռում են: Այդ թեմաների շուրջ ավելի շատ հարցեր են առաջանում:

Ուսուցչուհուս հարցերը ստիպում էին մեզ լավ մտածել այն հարցերի շուրջ, որոնք մենք համարում էինք դեռ անհասանելի մեզ համար: Երբեմն մոռանում ենք, որ մեծանում ենք: Ասաց օրինակ.

-Զոհաբերություն հանուն սիրո:

Պատասխանները տարբեր էին.

-Այո:

-Չգիտեմ:

-Եթե հարյուր տոկոսով վստահում ես:

Այսպես շարունակ: Մեր պոեզիայի ժամը ավարտվեց այս խոսքերով.

-Առաջին սերը, առաջին հացի նման կուտ է գնում,- և ավելացվեց,- բայց չի մոռացվում:

Երիտասարդների ամենասիրած տոներից մեկը Ս. Սարգիսն է։ Հայերը այն նշում են մեծ շուքով։ Ս. Սարգսի տոնը հայ եկեղեցու շարժական տոներից է և նշվում է հունվարի վերջին կամ փետրվարի սկզբին։ Ս. Սարգսի ծիսակատարություններից միայն մեկ սովորույթ է մինչ օրս պահպանվել, այնինչ հնում տոնը այլ ձևով է նշվել։ Օրինակ՝ հայերը հնգօրյա պահք էին պահում, ցորենից խաշիլ և փոխինձ էին պատրաստում։ Ուրբաթ գիշերը տանտիկինները սկուտեղի վրա փոխինձ էին լցնում, հարթեցնում և դնում պատուհանի գոգին։ Նրանք վստահ էին, որ Ս. Սարգիսը իր ձիով այդ գիշեր պիտի այցելի իրենց, և որպես իր այցելության նշան, ձիու պայտի հետքը պիտի թողնի փոխինձի վրա։ Որպեսզի Ս. Սարգիսը հեշտությամբ մտներ տուն, շատերը տան դուռը բաց էին թողնում։ Շաբաթ առավոտյան բոլորը շտապում էին տեսնելու՝ Ս. Սարգիսը այցելե՞լ է արդյոք իրենց: Եթե հանկարծ նշմարվում էր ձիու պայտի հետքը, անչափ երջանկություն և հաջողություն էր սպասվում այդ ընտանիքում, և այդ մասին իմանում էին բոլորը՝ բարեկամները, հարազատները, հարևանները։ Սակայն լինում էին դեպքեր, երբ մարդիկ իրենք էին պայտը հպում փոխինձին։ Դրա համար էլ կային մարդիկ, որոնք չէին հավատում այդ ամենին։ Մայրս պատմում է.

-Ս. Սարգսի տոնի նախորդ ուրբաթ գիշերը, բոլորի նման, մենք էլ էինք փոխինձով սկուտեղ դրել տանիքին։ Առավոտյան, երբ տեսանք դրոշմած  փոխինձը, շատ ուրախացանք, սակայն դրա հետ մեկտեղ, նաև շատ զարմացանք։ Փաստորեն Սարգիս զորավարը գիշերն այցելել էր մեզ, և որպես նշան, թողել էր իր ձիու պայտի հետքը։ Ում էլ պատմում էինք, չէին հավատում, կարծում էին՝ մենք էինք հպել պայտի հետքը փոխինձին։

Ուրբաթ երեկոյան, չամուսնացած աղջիկներն ու պատանիները, նույն այդ փոխինձից աղի բլիթ էին պատրաստում և ուտում։ Գիշերը՝ երազում, ով իրեն ջուր տար, նա էլ պետք է լիներ իր փեսացուն կամ  հարսնացուն։ Տատիկս ասում է, որ նաև հետևում էին, թե ինչ բաժակով են ջուր տալիս իրենց՝ կավե, արծաթե, թե ոսկյա։ Եթե ջուր էին տալիս ոսկյա բաժակով, ուրեմն ընտրյալը հարուստ մարդ է լինելու, եթե կավե՝ ուրեմն աղքատ, իսկ եթե արծաթե՝ ուրեմն այդքան էլ հարուստ չի լինի։ Ս. Սարգսի տոնը հռչակվել է Երիտասարդների օրհնության օր։