Ճիշտն ասած, ինձ աշխարհում շատ բան է հուզում: Կոնկրետ այս պահին ինձ ամենաշատը հուզում է այն, որ հիմա ընկերներ ունենալը շատ բարդ է: Եթե փող ունենաս, ընկեր էլ կունենաս: Իսկական ընկերություն գոյություն չունի: Չէ՞ որ ընկերներ փողով չես գնում: Սա ինձ շատ է հուզում, որովհետև չեմ կարծում, թե աշխարհում լինի մի մարդ, որ ընկերների օգնության կարիք չզգա: Սրա պատճառով էլ փոխվում են մարդկանց չափանիշները, ամեն ինչ գնահատվում է հարստությամբ: Հիմա աշխարհում ամեն ինչ կախված է թղթադրամից, որը ցանկացած երեխա կարող է պատռել ու գցել մի կողմ:

Ծովինար Տալյան

13 տարեկան

-Ինձ չեն սիրում, ինձ չեն հասկանում, մեծերը իրենց  չգիտեմ ինչի տեղ են դնում, փոքրերը հարգանք չունեն մեծերի հանդեպ, մարդիկ իրարից խուսափում են… Մի՞թե արդեն այդքան հեռուն ենք գնացել, եթե այդպես է, ուրեմն աշխարհի վերջը սա է…

-Վարդան,-կտրեցի ընկերոջս մտքի թելը, և իր տոնով շարունակեցի,-մի՞թե դու այնքան ծերացել ես, որ ամեն ինչը գորշ գույներով ես տեսնում:

-Ես ռեալիստ եմ:

-Քո տիպի ռեալիստներին հոռետես են անվանում:

-Կարող ես ինձ ձեռք առնել, բայց, մեկ է, աշխարհի վերջը մոտ է…

Ընկերս տասնհինգ տարեկան է: Դասամիջոցներին բոլորը հավաքվում են նրա շուրջը, լսում են, վախենում… Իսկ եթե իսկապե՞ս այդպես է…

Էլեոնորա Հարությունյան

15 տարեկան

 

Ինձ հուզում է ցուրտը: Հենց գալիս է ձմեռը, վախենում եմ, որ լույս չի լինի, ճանապարհները կսառեն, վթարներ կլինեն, մարդիկ կմահանան: Գյուղերում ու սարերում մարդիկ կհիվանդանան ցրտից: Ճանապարհներին մերկասառույց կլինի, ավտոմեքենաները կսայթաքեն, և վթար կլինի, իսկ վթարից բոլորը մահանում են:

Հովնան Բաղդասարյան

9 տարեկան

 

Հաճախ է պատահում այնպես, որ անծանոթ մարդկանց եմ հանդիպում ու պետք է ծանոթանամ նրանց հետ: Ես էլ առաջնորդվում եմ հայտնի երգի բառերով` ժպիտից է ծնվում ընկերությունը: Ու ես ժպտում եմ: Չեք պատկերացնի, ինչպիսի գերագույն հաճույք է, երբ ժպիտիդ ժպիտով են պատասխանում. այնքան ջերմություն է բխում ու փոխանցվում, այնքան հաճելի է…

Իսկ երբ ժպիտդ արհամարհվում է, էլ ի՞նչ հաճույք, ի՞նչ ջերմություն: Մի՞թե դժվար է ժպտալը, թեկուզ` աչքերով:

Ես կոչ եմ անում. եկեք ժպտանք անծանոթներին:

Անուշ Մուրադյան

15 տարեկան

 

-Ռիմ, արթնացնիր, դասի ես:

Այսպես ամեն առավոտ ասում է մայրս: Թե ո՞վ է որոշել, որ դասերը շուտ պետք է սկսել,- ամեն արթնանալուց մտածում եմ նույն բանը ու նորից  քնում:

-Ռիմ, արդեն ժամը ութն անց կես է:

Ուֆ, շուտ արթնանալը հասկացանք, բա որ մտածում ես, որ վեց ժամ դպրոցում ես լինելո՞ւ: Չէ՞ր կարող ժամացույց հնարողն այնպես աներ, որ գիշերվա ժամերը երկար տևեին, իսկ առավոտվա ժամերը` կարճ: Կամ դասերը շուտ անցնեին, իսկ խաղերը երկար ձգվեին: Ամեն օր դասի ես գնում, երկու ժամ դաս ես սովորում, որ մի հատ «հինգ» ստանաս, ողջ օրը պարապում ես, որ  մաթեմատիկայից «չորս» ստանաս: Ո՞ւմ է պետք:

-Ռիմ, ութն անց քառասուն է արդեն:

Լավ, վեր կենամ, այսօր գոնե քառասուն րոպե շատ եմ քնել:

Ռիմա Տոֆանյան

13 տարեկան

 

Ես միշտ մտածում եմ, թե ինչու երեխաները իրար հետ չեն ուզում ընկերություն անել:  Նույնիսկ համադասարանցիները խուսափում են իրարից: Շատ աղջիկներ էլ ամաչում են տղաների հետ խոսել: Վերջերս  իմ դասընկերներից մեկի տատիկն էր մահացել: Աղջիկներից մեկը մոտեցավ նրան ու ցավակցեց: Դրանից հետո աղջիկներն անընդհատ ձեռ էին առնում նրան: Եթե ես հնարավորություն ունենայի աշխարհում մի բան փոխել, ապա այնպես կանեի, որ բոլորն ընկերանային իրար հետ:

Մարիամ Մանուկյան

12 տարեկան

 

-Ճուտ, էս գցիր սեղանիս,- ասաց հսկայական ականջներով ու ոչինչ չարտահայտող դեմքով մի տղա` ձեռքի տոպրակը, որ պայուսակ էր ծառայում, տալով փոքրահասակ, թուլակազմ մի տղայի:

«Ճուտը» սուսուփուս վերցրեց տոպրակն ու մտավ դասարան:

-Ինչո՞ւ ես լսում Կարենին, այ, Արման,- բարկացավ աղջիկներից մեկը: Արմանը քթի տակ ինչ-որ բան քրթմնջաց: Հետո սկսեց լեզվակռիվը: Կարենին պաշտպանողներ էլ շատ կան, բոլոր նրանք, ովքեր վախենում են նրանից:

Ես ինձ նվաստացած եմ զգում, երբ իմ կողքին փորձում են ճնշել թույլերին:

Լուսինե Հակոբյան

14 տարեկան

 

Ինձ ամենից շատ հուզում է սև գույնը: Փողոցներում ամենուր սևազգեստ երիտասարդներ են: Երբ տեսնում եմ նրանց, տրամադրությունս ընկնում է, տխրում եմ: Խեղճերը չեն տեսնում գույները, երկինքը, արևը: Իսկ երբ չեն տեսնում գույները, շատ-շատ բան չեն տեսնում ու չեն հասկանում:

Նանե Սահակյան

15 տարեկան

 

«Մանանայի» արխիվից, 2004թ.

 

Մեր կյանքում «արգելված» թեմաները շատ են։ Ամաչում ենք խոսել, որովհետև  մեզ կպիտակավորեն, եթե խոսենք սեռական դաստիարակությունից, դրա կարևորությունից ու երբեմն՝ մեր իսկ զգացմունքներից։

Ասածս շատ դաժան է հնչում, երևի չափից ավելի, քան իրականում։ Մարդկանց մի ստվար զանգված համոզում է, որ մենք ու մեր զգացմունքները հետաքրքիր չեն ոչ մեկին, բացարձակապես ոչ մեկին…

Դու կոտրված ես, դեպրեսիվ, ինքնասպանության հակումներ գուցե ունես, ու ասում են, որ միևնույն է, դա ոչ ոքի չի հետաքրքրում։

Մարդիկ մեզ համար  դոգմաներ են ստեղծում, բանտեր են կառուցում, որտեղ մենք վերջին հիմարի պես հավատում ենք, որ մեր զգացմունքները ու հենց ինքներս անկարևոր ենք։

Մարդիկ մոռացվում են հենց մարդկանց մեջ…

Ու հիշվում…

Մարդիկ , ամենամոտ ընկերոջից մինչև անծանոթ մեզ հիշում են։ Մարդիկ հիշում են մեզ, մեր դիմագծերը, ժեստերը, աչքերը, ժպիտը, այտափոսերը, ուռած աչքերը, կատակները, որոնցից մենք բարձր կծիծաղենք,  մարդիկ հիշում են։

Մարդիկ հոգ են տանում մեր մասին։ Մարդիկ հետաքրքրվում են մեր սիրած գրքով, խմբով, սիրելի ուտեստներով, սիրելիներով ու թշնամիներով։ Մարդիկ մեզ տաք գլխարկ ու մի ուս են առաջարկում` խնդիրները դեն նետելու համար։

Մարդիկ մեզ փրկում են։ Մարդիկ մեզ մեր մտքերից, ինքներս մեզնից, սայթաքելուց են փրկում, փրկում են ու ստեղծում մեր տեսակի ավելի լավը։

Մարդիկ մոտիվացնում ու հավատում են քեզ։ Հավատում են քեզ ու օգնում, որ ինքդ էլ քեզ հավատաս, երբեմն հավատում են քեզ՝ քեզնից շատ։ Դու կարող ես, հավատում եմ, փոխի’ր քեզ ու քո շրջապատը։ Ես հավատում եմ։

Մարդիկ վերջապես սիրում են քեզ։ Սիրելու համար ոչ մի բացատրություն բացարձակապես պետք չի. սերը սեր է ու վերջ։ Առանց չափորոշիչների, հատուկ մշակված սանդղակների ու պարզ բան է. մարդիկ սիրում են տեսակները, բնավորությունը ու թե ով են իրենք քո կողքին։

Ու մի օր վստահ եմ, որ կգա մեկը, ով կասի քեզ, որ դու կարևոր ես, որովհետև դու, իրոք, կարևոր ես։

 Ֆուտբոլն ու կյանքը շատ նմանություններ ունեն. երկուսն էլ ուղեկցվում են վայրիվերումներով, հիասթափություններով և հաղթական պահերով: Ժամանակն էլ է նույն կերպ ընթանում: Երբեմն երազում ես մեկ րոպե ավել ժամանակի մասին, որպեսզի հասցնես ուղղել սխալդ, երբեմն էլ ցանկանում ես, որ ժամանակը ավելի արագ ընթանա, որպեսզի րոպե առաջ վայելես հաղթանակդ: Հետաքրքիր ազդեցություն ունի ֆուտբոլը: Ֆուտբոլասերը ուրախանում է մի հաղթանակով, որում ոչ մի դեր չի ունեցել, ուրախանում է մի ֆուտբոլիստի հաջողություններով, որին չի հանդիպել և գուցե երբեք էլ չհանդիպի: Բայց մի գաղտնիք բացեմ. մենք` ֆուտբոլասերներս, մեզ համարում ենք մեր սիրելի թիմի տասներկուերորդ խաղացողը և հավատում ենք, որ մեր սերն ու հավատը մեզնից հազարավոր կիլոմետրեր հեռու գտնվող ֆուտբոլիստները զգում են:

Ֆուտբոլ սիրել եմ Բարսելոնայի շնորհիվ, Բարսելոնային՝ Մեսսիի շնորհիվ: Իմ կապտանռնագույն սերն արդեն յոթ տարեկան է: Երկար տարիներ է երկրպագում եմ Բարսելոնային: Հույզեր կան, որոնք երբեք չէի զգա, եթե չերկրպագեի Բարսելոնային:  Տարիներ առաջ կարող էի վիճել մարդկանց, որ լավագույնը Բարսելոնան է: Հիմա շատ բան է փոխվել, ավելի զուսպ եմ դարձել ու հասկացել եմ, որ անկախ ամեն ինչից ցանկացած ֆուտբոլասերի համար իր երկրպագած ակումբն է լավագույնը:

Ժամանակակից պրագմատիկ ֆուտբոլում շատ չեն այն ֆուտբոլիստները, որոնք խաղում են հանուն մարզաշապիկի և երկրպագուների, այլ ոչ թե հանուն գումարի: Այդպիսի ֆուտբոլիստներից է Մեսսին: Նա պատմության ամենափառահեղ ֆուտբոլիստներից է: Մեսսիի խաղն ուղղակի ապշեցնում է, համեստությունը և հավատարմությունը՝ հիացնում: Գիտեմ, որ ամեն փոխվող տարվա հետ մոտենում է Մեսսիի կարիերայի ավարտը, ու երբ Մեսսին ավարտի իր կարիերան ֆուտբոլի ամենագեղեցիկ գույնը կկորի ինձ համար:

Ես հաշվել եմ իմ ամենօրյա ճանապարհը: Այն կազմում է մոտ 130 կմ, կամ գուցե ես եմ չափազանցնում, բայց ամեն դեպքում Սևանից Երևան և հակառակ ուղղությամբ, ես ամեն օր գնում-գալիս եմ։ Երևանում է գտնվում իմ ինստիտուտը, որը իր բնույթով եզակի է, իր ոճով և չափազանց ակտիվությամբ թատերական ինստիտուտը միշտ տարբերվել է։ ԵԹԿՊԻ-ն  մշակութային բուհ է, և այստեղ սովորողները մշտապես ծանրաբեռնված են դասերով, փորձերով ու քննություններով։

Թատերական ինստիտուտը տան  պես է. այստեղ է անցնում իմ օրվա մեծ մասը: 9:30-ից մինչև ժամը 7-ը մնալ ինստիտուտում, իսկ երեկոյան գնալ որևիցե ներկայացում կամ ֆիլմ դիտելու: Բայց  բացարձակապես չեմ հոգնում, քանի որ  ինձ դուր է գալիս։ Ես մասնագիտությամբ սցենարիստ դրամատուրգ եմ, խորանալով այս մասնագիտության մեջ, սովորեցի ամենակարևոր բաները, որոնք վստահ եմ, գրողներին միանշանակ պետք կգան:

Եթե ցանկանում ես գրել պատմվածք, սցենար կամ որևիցե այլ նյութ, ապա այն պետք է ունենա իր մեկնարկը, կուլմինացիան (գագաթնակետ) և հանգուցալուծումը, ցանկացած նյութ պետք է ունենա ինչ որ մի խնդիր: Ինչպես իմ կուրսղեկն է ասում. «Գրականությունը սկսվում է այնտեղ, որտեղ խախտվում է ներդաշնակությունը», և օրինակ էր բերում Հովհաննես Թումանյանի «Գիքորը» պատմվածքի մեկնարկը. «Գյուղացի Համբոյի տունը կռիվ էր ընկել»: Ի՞նչ էր պատահել` կռիվ էր ընկել, ահա սա է խնդիրը և սրա վրա է հյուսվում ամբողջ ստեղծագործության և ֆիլմի սցենարը։ Սցենարը առհասարակ պետք է ունենա, այսպես ասած, սյուժետային մի (բարակ թել), որը պետք է հյուսվելով, ամբողջ ֆիլմը հասցնի իր տրամաբանական ավարտին։

Ֆիլմում և գրականության մեջ շատ կարևոր է նաև կերպարների միջև կոնֆլիկտը, որը պետք է հասունանա ամբողջ ֆիլմի ընթացքում և իր վերջնական լուծումը ունենա՝ կամ հերոսները հասնեն երջանկության կամ ինքնասպանության, ինչը հաճախ հանդիպում է Ա.Չեխովի պիեսներում։ Մեր խնդիրը այն չէ, որ միանգամից հաշտեցնենք ու ելք գտնենք  հերոսների համար, այլ այն, որ կոնֆլիկտը աղետի, կատաստրոֆայի հասցնենք և նոր լուծում գտնենք։ Ֆիլմում ցանկացած փիլիսոփայական գաղափար պետք է արտահայտվի ոչ թե խոսքով, այլ կոնֆլիկտի գործողություններով։ Ֆիլմում շատ կարևոր է դրամատիկական իրավիճակը, որից կերպարը պետք է դուրս գա, կարևոր է նաև մոտիվացիան, որը պիտի ազդի գիտակցական, ենթագիտակցական, բնազդային մակարդակի վրա։

Ցանկացած հոդված գրելիս պետք է ուշադրություն դարձնենք, թե ինչ ենք գրում և թե ինչպես պետք է գրենք: Եթե օրինակ, նյութը պետք է ծառայի հանրությանը, պետք է գրված լինի հանրամատչելի լեզվով, իսկ եթե գիտական նեղ մասնագետների շրջանակի համար է, ապա պետք է գրվի տերմինաբանությամբ, որը հասկանալի է միայն տվյալ բնագավառի մասնագետներին։ Գրական նյութ գրելիս կարելի է օգտագործել պատկերավոր գեղարվեստական բոլոր միջոցները, ինչը նյութին գեղեցիկ երանգներ կտա։ Եթե նյութը պետք է ծառայի ֆիլմին կամ թատրոնին, ապա մեծամասամբ պետք է լինի գործողություններից բաղկացած, բայց կարևոր է նայել, որ հեղինակը ուղղորդումներ տա և մանրամասն բացատրի տվյալ իրավիճակը և վայրը, իսկ խաղը պետք է թողնել արտիստի երևակայությանը և ունակություններին։

Թատրոնին կամ ֆիլմին ծառայելու համար նախ պարտադիր է իմանալ դրանց ակունքները, պատմությունը, զարգացման ընթացքը ու ժանրերը,  պետք է կարողանալ աշխատել այդ բնագավառում ծառայող յուրաքանչյուր անդամի հետ, սկսած հավաքարարներից վերջացրած ռեժիսորները: Պետք է կարողանալ բոլորին հավասար վերաբերմունք ցուցաբերել, քանի որ եթե մի դերասանի հետ շատ աշխատես, մյուսի հետ ո՛չ, ապա համոզված եղիր, որ ֆիլմդ կամ ներկայացումդ դատապարտված է տապալման։ Պետք է բոլորը իմանան, թե ինչ արդյունքի կարող են հասնել աշխատասիրությամբ, վարպետությամբ ու ճշտապահությամբ: Պատկերացնո՞ւմ եք, թե ինչ կլինի, եթե դերասանը որոշի ուշանալ ներկայացումից կամ նկարահանումից…

Ուրեմն, ամեն ինչում պետք է լինել լավ վարպետ և ճշտապահ, պետք է իմանալ, որ լավ ռեժիսոր լինելու համար պետք է լինել լավ դերասան։ Լավ դերասան լինելու համար պետք է իմանալ էթիկայի բոլոր կանոնները ու լինել ճշտապահ: Լավ սցենարիստը պետք է լինի դերասան ու ռեժիսոր, որպեսզի այնպես գրի, որ իր գրածը կարողանա մեկնաբանի ռեժիսորը և կարողանա խաղալ դերասանը։

Տեսնո՞ւմ եք, ամեն ինչ սերտ փոխկապակցված են, մեկի միջակությունը խանգարում է մյուսներին և ամբողջ այն նախագծին, որով զբաղվում են։

Ահա այսպես ամեն օր երևի 130 կմ անցնելով, ես սովորում եմ այն, ինչ կարևոր է ինձ համար, և այն, ինչ ես շատ եմ սիրում: Գուցե մի օր ես կդառնամ սցենարիստ կամ թատերագետ, բայց ինչպես Կ.Ստանիսլավսկին է ասում. «Արվեստով պետք է զբաղվել անշահախնդիր»։

Գիտեմ, հիմա ծառայակից ընկերներիդ հետ Նոր տարին ես նշում, ուրախանում ես անշուշտ, բայց դեմքիդ ժպիտը լիարժեք չի: Մեզ մոտ յոթ հարյուր կիլոմետր է բաժանում։ Ինչ ասես կտայի, որ կողքիս լինեիր ու ժամացույցի զանգերին զուգահեռ առաջին գրկախառնությունս քեզ հետ լիներ։ Ինձնից հեռու՜ եղիր, բայց թող միտքդ խաղաղվի ու անկե՜ղծ ժպտա, սեղանի կողքին տեղդ մտովի բաց ենք թողել։ Քո սիրած աղցաններն են, թխվածքները ու լիքը կոնֆետ, բայց առանց քեզ կուլ չեն գնում, կարոտի պես կանգնում են կոկորդիս։ Գուցե մտքով ինձ հետ ես, ու դա է պատճառը, որ կենացիդ մեջ հոգոց եմ լսում, բայց չտխրես, ինչպես ես եմ փորձում (խոսք եմ տվել): Եթե երբևէ ինչ-որ ձայն կրակոցների նմանեցնես, թող որ պարզես` հրավառություն է,  ինչպես որ հիմա իմ շուրջն է` տարբեր տներից, հրապարակից։ Գիտեմ, գրածս չես կարդում, փոխարենը զինակիցներիդ շնորհավորանքներն են չորս կողմից, բայց մտքով տանն ես, կողքիս նստած կոնֆետներից լավագույնն ենք ընտրում` մա՛մ, մի հատ էլ ու վերջ։ Վաղը «Տանը մենակ»-ը կնայենք մի ոգևորությամբ, ասես առաջին անգամն է, մի քիչ էլ հեռախոսների մեջ կմտնենք, կկարոտենք, հետո կգրկենք իրար։ Կյանքիս տասնվեց տարիները բավարար չեղան քեզ այնքան արժևորելու համար, ինչքան որ արժևորեցի հրաժեշտի պահին. հինգ ամիս առաջ էր։ Տունը առանց քեզ դատարկ է, դռանը երկար նայում եմ ու սպասում, որ պիտի այդ դռնից ներս մտնես, քո կապույտ աչքերով նայես ինձ, մի ուրախ բան պատմես օրվանիցդ, լիաթոք ծիծաղեմ ու ես էլ մի չստացված հումոր անեմ։ Երազանքների գիրկն ընկա: Գիշերվա ժամը երեքն է, գլուխդ շատ չցավեցնեմ, առանց այն էլ լարված օրդ չծանրաբեռնեմ։ Բայց ուզում եմ մի բան հստակ իմանաս` ես քեզ շնորհակալ եմ ամենի համար, որ արել ու չես արել, գոյությանդ, տվածդ խորհուրդների ու խաղաղ գիշերներիս համար։ Ու չտխրե՛ս, ժպտա՜, անկե՜ղծ ժպտա, սեղանի կողքին տեղդ մտովի բաց ենք թողել…

Երազանքի առաջնորդությամբ

Ամանորը պատշաճ առիթ է՝ երազելու, նոր անելիքներ ծրագրելու համար: Երազելը անհրաժեշտություն է, որովհետև երազանքից է սկսվում ամեն-ամեն ինչ: Երազանքները կարող են փոխել աշխարհը: Կարևոր է, որ մարդը երբեք չկորցնի երազելու ունակությունը:

Ես Լուիզան եմ: Ինչպես բոլորը՝ ես էլ ունեմ երազանքներ ու նպատակներ: Իններորդ դասարանցի եմ: Ես հաստատ վճռել եմ, որ իրավաբան դառնալու իմ երազանքն իրականանալու է:

Իսկ հիմա՝ այն մասին, թե ինչպես կայացվեց այդ որոշումը: Վերջերս համադասարանցիներով հաճախ ենք խոսում մեր երազանքների ու անելիքների մասին: Քանի որ մենք հիմնականում երազում ենք մեր ապագա մասնագիտության մասին, ուստի զարմանալի չէ, որ մեր զրույցը հիմնականում դրա շուրջն է ծավալվում: Մեր մեջ ասած, կարգին աղմկում ենք, ամեն կողմից լսվում են ճիչեր ու առարկություններ: Ոմանք համակարծիք են, ոմանք էլ աղմուկից ուղղակի լռում են:

Օրինակ՝ մեկնումեկն ասում է.

-Ես ուզում եմ դառնալ ուսոուցչուհի, ի՞նչ եք կարծում, կարո՞ղ եմ:

Թեր և դեմ կարծիքներ են հնչում, քննարկումը թեժանում է:

Ահա հերթն ինձ հասավ.

-Լուիզա՛, դու լսեցիր բոլորիս, դե հիմա դու՛ էլ ասա:

-Դե… Ես էլ երազում եմ դառնալ կամ դերասանուհի, կամ էլ իրավաբան: Ի՞նչ եք կարծում, ո՞րը…

-Երևի… իրավաբան:

-Չէ՛, դերասանուհի՛…

-Իսկ դու ինքդ ի՞նչ ես ուզում:

-Իրավաբա՛ն,-ինքս ինձ համար էլ անսպասելի վճռականությամբ ասացի ես:

…Այո՛, ես միշտ ապավինել եմ մտերիմներիս խորհուրդներին: Իմ ուսուցչուհի ընկեր Ղարիբյանն ասում է, որ ես կարող եմ դառնալ հրաշալի բժշկուհի, իսկ ընկեր Բրագինան կարծում է, որ ես կարող եմ նաև լավ լրագրող լինել: Ուսուցչուհիներիցս բացի՝ տատիկս ու մայրիկս էլ են տարակարծիք: Ըստ տատիկիս՝ ես կարող եմ դառնալ խիստ ուսուցչուհի, իսկ մայրիկս ասում է.

-Հաշվապահը լավ մասնագիտություն է, կարող ես մտածել նաև այդ ուղղությամբ:

Ես կարևորում եմ նրանց կարծիքները, սակայն որոշել եմ անվարան լինել ու հիանալի իրավաբան դառնալ:

Դա է իմ որոշումը, քանի որ ես ուզում եմ, որ իմ երկրում կայուն և հզոր լինի արդարությունը: Այն չպետք է վաճառվի կամ գնվի: Մարդկային հասարակությունում չպետք է տեղ ունենա «ուժեղի մոտ միշտ էլ թույլն է մեղավոր» տեսակետը: Բոլոր մարդիկ պետք է ունենան հավասար իրավունքներ, անկախ նրանից՝ հարուստ են, թե աղքատ, ֆիզիկապես ուժեղ են, թե թույլ: Երբ ես մեծանամ ու դառնամ իրավաբան, այս աշխարհի անարդարությունը կպակասի:

Լուիզա Սարգսյան, իններորդ դասարան

Իմ գրադարանավարը

Դպրոցում ուսանելուս առաջին տարուց ի վեր ես ամեն օր այցելում եմ մեր դպրոցական գրադարան: Այո՛, ես դպրոցի գրադարանի «հիմնական բնակիչներից» եմ՝ գրքերից ու տատիկիցս հետո: Շուրջ երեսունվեց տարի է, ինչ տատիկս աշխատում է որպես գրադարանավար: Նա բյուրավոր գրքերը դասավորել է այբբենական հերթականությամբ, և արդեն ես էլ ստույգ գիտեմ, թե որը որտեղ է:

Երբ ամառային արձակուրդների ընթացքում տատիկիս հարցնում եմ, թե ինչ կարդամ, նա այնքան հայ ու արտասահմանյան գրողների անուններ ու ստեղծագործությունների վերնագրեր է ասում, որ ես չեմ կողմնորոշվում, թե որն ընտրեմ: Այս տարի գրադարանավարների օրվա առթիվ մենք տատիկիս համար անակնկալ էինք պատրաստել: Դա նրա համար լիովին անսպասելի էր, և նա ի սրտե ուրախացավ:

Գիտե՞ք, գրադարանավարի աշխատանքը ևս հեշտ չէ, բայց տատիկս սիրով ու պատասխանատվությամբ է կատարում այն: Տատիկս իմ մանկության անբաժան մասն է, նա միշտ իմ կողքին է: Ի դեպ, ես նրա առաջին թոռնուհին եմ: Նա սիրում է պատմել, թե ինչպես է օրորոցայիններ երգել ինձ համար, ինչպես եմ ես սկսել քայլել ու խոսել:

Նա ինձ միշտ քաջալերել է: Պատահել է՝ ես այնքան էլ լավ չեմ սովորել կամ սխալներ եմ արել, բայց նա շարունակել է ինձ սիրել: Ես ու տատիկս շատ ենք զրուցում տարբեր գրքերից ու բանաստեղծություններից. Օրինակ՝ ինչու՞ է գրողն ընտրել հենց ա՛յս վերնագիրը, ինչու՞ է այս ավարտն ընտրված ու բավականին շատ ինչուներ:

Ինչպես գրադարանում՝ տանը նույնպես մեր գրքերը կոկիկ դասավորված են, տատիկս հոգ է տանում, որ մենք չխառնենք հերթականությունը, գրքի էջերը ծալելու փոխարեն էջանիշներ գործածենք: Նա պատմում է, որ երբ մեր տարիքին է եղել, շատ գրքեր է կարդացել և մինչ օրս հիշում է դրանց բովանդակությունը, հաճախ է անգիր մեջբերումներ անում:

Թող աշխարհի բոլոր երեխաները տատիկ ունենան: Հավատացե՛ք, տատիկ ունենալը իսկական հարստություն է:

Այնքա՜ն եմ ուզում, որ մռայլությունը երբեք չթակի նրա հոգու դուռը: Երբ նա ժպտում ու ծիծաղում է, շրջապատն ասես լուսավորվում ու զարդարվում է: Այդ պահին նա գարնան արևի պես պայծառ է:

-Լսու՞մ ես, տա՛տ, ես սիրում եմ քեզ, ժպտա՜…

Սյուզան Գևորգյան, իններորդ դասարան

- Տեսնես Աստված հիմա ի՞նչ ա անում։

- Դավ, էլի մենակ-մենակ ծխե՞լ ես։ Ի՞նչ եկել ես` անկապ խոսում ես։

- Չէ, բայց լուրջ, օրինակ՝ ի՞նչ կա երկնքում զբաղվելու։ Հաստատ Ֆրեդի Մերկուրիին ու Թուփաքին կանչել, համերգ ա լսում։

- Բայց կարող ա իրանք դրախտում չեն։

- Իրա ձեռքը չի՞։ Լյուցիֆերին կասի՝ մի քանի օրով կուղարկեն։

- Գիտես, չէ՞, որ Ֆրեդին գեյ ա եղել։ Դրա համար, երևի, դժոխքում ա։

- Չէ հա, Տիկ, ինձ թվում ա ինքը Բոհեմիան Ռապսոդիայի նման մի հատ երգ ստեղծելու համար ա դժոխքում։

- Չես լրջանում էլի։

- Հա, չեմ լրջանում, բայց էս կյանքի համար էդ էլ ա շատ։ Զարմանում եմ էն մարդկանց վրա, որ էս կյանքը լուրջ են ընդունում։ Ամեն ինչ ծանր են տանում։ Ես ամեն օր գնում եմ գործի, բայց անգամ էդ գործն ինձ համար լուրջ չի, որ ես ամեն օր եմ անում։

- Քանի՞ տարի ա` իրար ճանաչում ենք. հի՞նգ, վե՞ց: Հենց էդ ժամանակվանից` բանակից, ցնդածի տպավորություն էիր թողել ու ամեն անգամ համոզվում եմ, որ ճիշտ էի մտածում:

- Կարո, իսկ ի՞նչ ես մտածում` ինձ դրա՞խտ կվերցնեն, թե՞ դժոխք:

- Քո արածների համար քեզ կարող ա նորից հետ ուղարկեն Հայաստան, ախպերս:

- Ի՞նչ եմ արել: Բանակում մարդ եմ ծեծել մի անգամ ու հեչ էլ հպարտ չեմ դրանով, նախկին ընկերուհուս եմ շատ նեղացրել, որովհետև անընդհատ ասում էր` արի ստեղ նկարվենք, ընդեղ նկարվենք: Մեկ էլ մեր հարևան Աշոտի կնիկը մի անգամ աղ ա եկել ուզել, շաքար եմ տվել: Դժվար սենց բաների համար Լյուցին առանձին պատժարան զբաղեցնի:

- Հլը հետ արի դրախտից, էն Անահի՞տն ա գալիս:

- Հա, ինքն ա: Դեմքին նայի հլը, հեսա գոռալով գալու ա…

- Երեխե՜ք, բարի օր:

- Անահիտ, կլինի՞ դու մի օր գաս ու նորմալ բարևես, նենց ես գոռում, ոնց որ կամանդիրս լինես:

- Տիկո, դու էլ ոնց որ բիձա լինես, մի հատ շնորհավորի, հա՞, քննությունս գերազանց եմ ստացել:

- Ինչ հեշտ ա քեզ երջանկացնելը: Գնամ դասախոսներիդ հետ խոսեմ` թող քեզ միշտ գերազանց նշանակեն:

- Ինձ էդ թվանշանը պետք չի, հասկանու՞մ ես, այլ էն, որ իմ տանջանքը գնահատվում ա, արդյունք ա տալիս: …Մեզ 3 բաժակ գարեջուր բերեք:

- Ան, դո՞ւ էլ ես մտածել, որ ինձ հետ մի բան էն չի, երբ առաջին անգամ տեսել ես ինձ:

- Հա, Դավ, մտածում էի, թե ո՞վ ա դասական համերգի սպարտիվկայով գալիս: Դրա համար էլ մտերմացա քեզ հետ:

- Բա ի՞մ:

- Քեզ հետ էլ, դե, որովհետև Դավոյի նման աննորմալի ընկերն էիր: Հաստատ քո մեջ էլ մի բան կլիներ:

- Ճիշտ ա, Ան, մի քիչ ցնդած մարդկանց հետ էս կյանքն ավելի հեշտ ա: Երանի ես էլ Դավոյի նման կարողանայի մտածել: Մերոնք փոքրուց թողնեին, որ ես ընտրեի` ի՞նչ եմ ուզում լսեմ, կարդամ, նայեմ, սովորեմ, ի՞նչ մասնագետ եմ ուզում դառնալ: Մինչև հասկացա, արդեն ուշ էր, դրա համար հիմա չսիրած գործով զբաղվելը սպանում ա ինձ:

- Տիկո, գնա ու սովորի էն, ինչ սիրում ես: Էլի բարդացնում ես ամեն ինչ: Կարելի ա ընդամենը նորից սկսել` առանց վախենալու:

- Իմ տարիքում էլ ի՞նչ: …Մեզ էլի գարեջուր:

- Եկեք գործի չգնանք էսօր:

- Բա ի՞նչ անենք, Դավ:

- Գնանք Թուփաքի մասին կինոն նայենք, տեսնենք` ինքը ինչի՞ պետք ա դժոխքում լինի: Ի՞նչ կասես, Տիկ:

- Ինձ թվում ա` ժամանակից շուտ մեռնելու համար:

- Անահիտ, խի՞ դու ինձ չես սիրահարվում, քանի ապրում ենք:

- Էդ կանաչ սպարտիվկեդ դուրս չի գալիս, Դավո:

- Իսկ եթե էլ չհագնե՞մ:

- Դրանից էությունդ չի փոխվում: Համ էլ` սիրահարվելը հո որոշելո՞վ չի:

- Ան, եթե Դավոյին չսիրահարվես, դժոխք ես գնալու դրա համար:

- Գոնե Թուփաքին կտեսնեմ: Դավոյից մի օգուտ կա էլի:

- Հիվանդանոցից են գրել: Կանչ ա շտապ: Գնամ, երևի էդ մարդը Թուփաքին չի սիրում, փրկեմ շուտ մեռնելուց ու իրա մոտ գնալուց: Կխոսենք, Դավ:

Եթե քո հայրը, քավորը կամ քավորի քավորը ցանկություն չունի քեզ նվիրելու վարորդական իրավունք, ուրեմն դու պարտավոր ես պատրաստվել վարորդական իրավունք ստանալու քննություններին՝ հանգիստ խղճով երթևեկելու համար։

Ինչի՞ց սկսել

Վարորդական իրավունք ստանալու համար, դու պետք է հանձնես տեսական թեստ և գործնական քննություն։ Բայց քննությանը պատրաստվելու համար առաջին քայլը տեսական թեստերն ամենևին անգիր անելը չէ։ Սկզբից մտնում ենք գուգլ, գրում ենք bmw sport cars և ամենայն ուշադրությամբ սկսում ենք զննել յուրաքանչյուր հրաշքին այն պատկերացմամբ, որ վարորդական իրավունք ստանալուց այդ հրաշքներից մեկը կարող ես օրինականորեն «չլել»։ Եթե ունես ավելի մեծ մոտիվացիայի կարիք, ընտրում ես այդ հրաշքներից մեկի նկարը, ներբեռնում հեռախոսիդ մեջ և դնում հեռախոսիդ էկրանի գլխավոր նկար։ Հենց այդպես ամեն րոպե այդ լուսանկարը կարող է մոտիվացնել քեզ և հիշեցնել, որ հեչ էլ ձանձրալի չէ 63 թեստը անգիր անելը։

Բայց արժի՞ թեստերն անգիր անել։

Իրականում, չարժի, որովհետև կլինեն տարօրինակ հասկացությունների անուններ, որոնց իմաստներին չտիրապետելը հետագայում կհանգեցնի գործնական քննությունը տապալելուն։ Նման իրավիճակից խուսափելու համար պետք է թեստերից առաջ նայել  վարորդական վիդեոդասեր, որոնք հայերեն լեզվով հասանելի են մի քանի կայքերում։

Ինչքա՞ն ժամանակ կպահանջվի վիդեոդասերը սերտելու և հարցաշարը սովորելու համար։

Եթե էն իմ ասած լուսանկարը հեռախոսիդ էկրանին է, հավատա, 2-3 օրը քեզ լրիվ բավական է վիդեոդասերը սերտելու համար։ Իսկ վիդեոդասերը սերտելուց հետո, հարցաշարն անգիր անելու կարիք չկա, որովհետև տրամաբանությամբ և ունեցած գիտելիքով կարող ես արագ անցնել բոլոր հարցերի վրայով։

Ինչո՞ւ չդիմել հայրիկի, ընկերոջ կամ եղբոր օգնությանը գործնական պարապմունքների համար։

Առաջին. գործնական պարապմունքների ժամանակ անխուսափելի են բախումներն ու  հասարակ սխալները, և նրանց գոռոցները միայն կարող են դեմոտիվացնել քեզ, մանավանդ, երբ դու շատ փխրուն արարած ես։ Հետո էլ, թող շատ սեքսիստական չհնչի, բայց շատ տղամարդիկ իրոք կանոնավոր վարել չգիտեն։ Ու հա, մեքենան տեղից պոկելը դեռ կանոններով վարել չի նշանակում։ Այդ պատճառով, նեգատիվ մուննաթները գեղեցիկ շրջանցելու համար, կարող ես գտնել մի մասնագետի, ամեն դասի համար վճարել նրան 5000 դրամ և 12-13 դաս օրինականորեն ուտել նրա նյարդերը։

Ո՞րն է միակ բանը, որ կարելի է անել տեսական քննության նախորդ օրը։

Պետք է պայմանավորվել վարսահարդարի ու կոսմետոլոգի հետ, քանի որ դու տեսական քննությունից առաջ նկարվելու ես, և վարորդական իրավունքի տգեղ լուսանկար ունենալը խստորեն արգելված է։ Միայն թույլատրվում է ունենալ գեղեցիկ լուսանկար, որ հետո ոստիկանին ցույց տալուց չամաչես անձնագրի լուսանկարի պատմության նման։

Ինչո՞ւ կոնյակ ու շոկոլադ չտանել գործնական քննության ժամանակ։

Որովհետև դու արդեն տեսական քննության համար վճարել ես 3000 դրամ, գործնական քննության համար պետք է վճարես 13400 դրամ, իսկ ամենավերջում, երբ բարեհաջող անցնես այս երկու փուլերը, պետք է 12․000 դրամ պետական վճարում անես։ Ու էսքան գումարից հետո, ինչո՞ւ կոնյակ ու շոկոլադ տանել, այ քեզ բան։

Ի՞նչ անել վարորդական իրավունք ստանալուց հետո։

Իհարկե, հպարտ հայացքով գնալ հայրիկի մոտ, պահանջել սիրածդ մեքենան և անել առաջին մանևրը, յուհու՜… Իսկ եթե լուրջ, միշտ նպատակային օգտագործել մեքենան, վարել ըստ կանոնների և երբեք արագ չքշել, որովհետև բալը թանկացել է, «աղջիկ-պարոն»։