
Լուսանկարը` Նառա Սոլոյանի

Լուսանկարը` Հռիփսմե Եղիազարյանի

Լուսանկարը` Ռաֆայել Նաջարյանի

Լուսանկարը` Հռիփսմե Եղիազարյանի

Լուսանկարը` Հռիփսմե Եղիազարյանի
Լուսանկարը` Նառա Սոլոյանի
Լուսանկարը` Հռիփսմե Եղիազարյանի
Լուսանկարը` Ռաֆայել Նաջարյանի
Լուսանկարը` Հռիփսմե Եղիազարյանի
Լուսանկարը` Հռիփսմե Եղիազարյանի
Եկավ: Եկավ էն եղանակը, երբ մարմինդ ամբողջ ուժով պիտի «հառնես» երկինք, որ կարողանաս քաղել թթենու ամենամեծ ու քաղցր հատիկը, արդյունքում ամբողջ ծառը թափ տալով, երբ ձերոնց սոխ ու ձվով ճաշեր եփելու դեպքում ունես այլընտրանքային հնարավորություն՝ հաց-պանիր-վարունգ, հաց-պանիր-լոլիկ, հաց-հաց:
Եկավ էն սեզոնը, երբ գիշերվա հազարին հեռախոսիդ լույսի «վրա եկած» մոծակ-մլակների հանդեպ եղեռնագործություն ես կատարում, հետո քաղաքավարի ներողություն խնդրում ու շարունակում արագ-արագ տկտկացնելով նամակ գրել, կարծես հենց նոր ինչ-որ մեկի նորածին մանչուկին չես սպանել, կամ ինչ-որ մեկի ողջ կյանքի սիրուն:
Եկավ էն սեզոնը, երբ պիտի ձմերուկ ընտրելուց ականջիդ մոտ պահած տկտկացնես ձմերուկին, իբր էդպես հասկանալու ես՝ լավն էր, թե չէ, սեզոն, երբ պիտի առաջիկա երեք ամսվա նպատակ դարձնես հով տեղ գտնելն ու էնտեղ մի քանի վայրկյան, դե կամ էլ ամիս «աչք կպցնելը»: Վերջապես եկավ էն սեզոնը, երբ պիտի օրդ անցկացնես մտածելով, թե ինչ անես հաջորդ օրը: Այ, դրա խնդիրը հիմա ես ընդհանրապես չունեմ: Փոխանակ ամառվա հետ օրս մի քիչ թեթևանար, ինչքան ուժ ուներ՝ ծանրացավ…
Արթնանում եմ 9:30, ավելի ճիշտ, արթնացնում է մաման.
-Դու էսօր տեղ չունե՞ս գնալու:
Ա, մամ, թե ասա՝ վերքերիս վրա աղ մի լցրու, էլի, էն էլ՝ ըստ ճաշակի, ու՝ ըստ քո ճաշակի: Ինչ արած, արթնանում եմ: Ուրեմն՝ սկզբից պիտի շատ արագ անեմ անգլերենի պարապմունքի հանձնարարությունը, որ գնամ պարապմունքի: Դե, մի քանի տեքստ թարգմանել, մի 50-60 հատ էլ վարժություն գրել, մի երկու ժամից կպրծնեմ հաստատ: Վերջացնելուց հետո պիտի նստեմ, գիրք կարդամ ու նոր գտած սերիալիս մի քանի սերիան նայեմ: Այնուհետև՝ փորձ (մարզային երիտասարդական կառնավալի), դրանից անմիջապես հետո կինոդիտում (ի դեպ՝ մեր կազմակերպած), էդ ընթացքում դրսում մի քանի անգամ կսնվեմ: Ըստ հաշվարկներիս՝ ճիշտ ժամանակին կհասնեմ անգլերենի պարապմունքիս: Դրանից էլ պրծնում եմ, և ուրախ-զվարթ գնում տուն: Մութ կլինի արդեն, բայց ոչինչ: Տուն հասնելուն պես հաց կուտեմ, մի քիչ կհանգստանամ, կանեմ անգլերենի մյուս պարապմունքը, որ էդ էլ օնլայն պարապեմ մի աղջկա հետ: Ավելի ճիշտ, ինքը ինձ հետ:
Հիմա պատմեմ, թե ինչպես եմ օրվա բոլոր պլաններս իրագործում: Դե, 9:30 արթնանում եմ, օրս հերթով-կարգով պլանավորում, ու՞, ու մնում պառկած: Էդպես մի ժամ պառկած աննպատակ նայում եմ առաստաղին կամ էլ պատերին, նոր վեր կենում: Իդեալական առավոտ: Վեր եմ կենում, համակարգիչը միացնում ու նստում դիմացը: Դե, դրանով պիտի թարգմանություններ անեմ: Ահա, միացնում եմ յութուբը, մի քսան րոպե երգ ընտրում, հետո միացնում ֆեյսբուքը, որ ավելի լավ թարգմանություն անեմ, էլի, մտնում եմ Google translate, ու սկսում պարապել: Գրեցի առաջին բառը, հետո երկրորդ, մի նախադասություն, երկու, ու մեկ էլ հոպ՝ նամակ եկավ: Ժամը մոտավորապես 1-ն ա: Դե լավ, արագ պատասխանեմ ու շարունակեմ պարապել: Մտնում եմ ֆեյսբուք, շատ արագ պատասխանում նամակին, ու դուրս գալիս էնտեղից: Դուրս գալիս ժամը 1-ին: Բայց դա հեչ, կիսատ-պռատ պարապմունք եմ անում, վազում փորձի: Փորձն էլ գլխառադ ենք անում, վազում կինոդիտման: Ամեն անգամ պլանավորում եմ էնտեղ գոնե մի քիչ նյութ գրել կամ գիրք կարդալ, էն էլ մոռանում եմ ու երկուսուկես ժամ ուղղակի վատնում էն ֆիլմերը նայելու վրա, որոնք արդեն միլիոն անգամ տեսել եմ: Էն, որ ասում էի, է՝ իմ հաշվարկով կհասցնեմ գնալ պարապմունքի, մոռացա ասել. ես հումանիտար եմ: Այնպես որ, պարապմունքից ահագին ուշանում եմ: Տուն եմ գալիս ժամը 7-ին՝ սոված-ծարավ, հյուծված ու հյուսված: Մյուս պարապմունքը պիտի 7:30 կամ 8-ին սկսի: Արագ հաց եմ ուտում, ի դեպ, օրվա մեջ առաջին անգամ, ինչքան հասցնեմ՝ պարապմունք եմ անում, ու մյուս պարապմունքն է սկսվում: Էդ էլ ավարտելուց հետո մարդավարի մտնում եմ ֆեյսբուք:
Հետո էլ ասում են՝ ինչի՞ չես չաղանում: Պառկում եմ ժամը 11-ին, մի քիչ գիրք կարդում, մի երկու ժամ էլ էլի համացանց, ու անհանգիստ քուն:
-Աստղ, արթնացի, էսօր տեղ ունե՞ս գնալու…
Բարև, ընկեր։ Կարծում եմ, սիրում ես հայերենը, իսկ հայերենը պահպանելու համար ի՞նչ քայլեր ենք անում։ Կարծում եմ, որ հայրենասիրությունը հայերենը պահպանելու մեջ է նաև։ Օրինակ, փորձե՞լ ենք գոնե մեկ անգամ «խալադելնիկ» ասելու փոխարեն ասել՝ սառնարան, կամ «պամիդոր» ասելու փոխարեն ասել՝ լոլիկ։ Մի քանի անգամ ասա՝ կտեսնես, որ արդեն ճիշտը կասես։ Ես էլ եմ շատ սխալներ թույլ տալիս, բայց հենց «բռնում եմ» ինձ սխալի վրա՝ խոստանում եմ, որ հաջորդ անգամ էլ չեմ կրկնի:
Դժվար է ուղղել մարդկանց. մեկը կվիրավորվի, մյուսն էլ՝ «քո թայն եղել ենք, խելք մի սովորեցրու»։ Հայրենասիրությունը հենց այդ փոքր բաներից է սկսում։ Մեր դպրոցում, որտեղ ես սովորում եմ, միշտ պաստառներ են պատրաստում, բաց դասեր են անում, որ նոր սերունդը շարունակի հայապահպան գործընթացը, բայց ամեն ինչ այդ պաստառներով չի որոշվում, ներսում մի բան պիտի փոխվի: Հասարակության մեջ շատ գրագետ և ճիշտ հայերենով խոսող մարդկանց ծաղրում են, հատկապես տղաների համար է շատ դժվար: Դե, պատկերացրեք մի տղա, որը տասը ՝ժարգոնով խոսող տղաների մեջ ասում է. «Վերցրեցի դույլը, որ ջրեմ ծառը»… Ու սկսվե՜ց՝ «վեդրո՞ն»։
Սոցցանցերի մասին չեմ էլ ուզում խոսել, ինչքա՞ն կարելի է կարդալ՝ «es grum em latinatar»: Նույնիսկ հայատառ գրելու օր ունենք՝ փետրվարի 7։ Պե՞տք է այս օրը նշվի, փաստորեն՝ այո: Մարդիկ չեն գրում սոցցանցերում հայատառ և պատճառներ են հորինում, թե ինչու չեն գրում: Մեկը՝ արդեն սովորել եմ լատինատառին, մյուսն ասում է՝ հայերեն տառերը դժվար է գրել: Իսկ եթե փորձե՞ս, ասում են՝ դժվարը սկիզբն է:
Իր մայրենի լեզուն վատ իմացողը կես մարդ է, չիմացողը` թշվառ, ծառից ընկած մի տերև, որ տատանվում է ամեն մի պատահական քամուց։
Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի
Վերջին չորս օրերի ընթացքում ապրածս իրադարձությունների, զգացմունքների ու մտքերի մասին մի ամբողջ գիրք կարելի է գրել: Մի ուրիշ գիրք էլ կարելի է գրել էն հրաշք ընտանիքի մասին, որի հետ պատրաստվում եմ ծանոթացնել ձեզ: Երկար-բարակ խոսելու փոխարեն կպատմեմ կարևորի մասին:
Ուրեմն, ծանոթացեք:
Արուսիկ Կազարյան.ծնվել ու մեծացել է Հայաստանի Գյումրի քաղաքում: Երկրաշարժի առաջ բերած ծանր զրկանքների պատճառով ստիպված է եղել ընտանիքի հետ միասին լքել Հայաստանը՝ տեղափոխվելով Ուկրաինա՝ Դոնեցկի շրջան: Այստեղ նոր իրավիճակին հարմարվելուն պես ստիպված է եղել կրկին լքել տունը՝ Ուկրաինայում հանկարծակիորեն ծավալված պատերազմի պատճառով: Ամուսնանալուց հետո տեղափոխվել է ԱՄՆ, որտեղ էլ ապրում է մինչև օրս: Ժպտերես ու սիրալիր մի կին է, ում բարությունն ու առատաձեռնությունը երբեմն զարմանք են առաջացնում: Սիրում է թեյ (երբեք սուրճ չի ըմպում): Երեխաների հետ միայն հայերեն է խոսում (չնայած որ ամուսնուն այդ փաստն այդքան էլ չի երջանկացնում): Սիրած գույնը յասամանագույնն է (ինձ համար էլ յասամանագույն շարֆ է գործել):
Տիկին Աիդա (Արուսիկի մայրը). նույնպես ծնվել ու մեծացել է Հայաստանում: Արուսիկի հետ միասին դիմակայել է երկրաշարժի ու պատերազմի հասցրած ծանր հարվածներին: Այժմ ապրում է ԱՄՆ-ում՝ իր դստեր ընտանիքի հետ: Բարեսիրտ ու հոգատար կին է: Չի սիրում, երբ սեղանի շուրջ խոսում են, և սաստում է թոռներին «Կամա՛ց խոսե», «Քի՛չ խոսե» կամ «Մի՛ խոսե» բառերով (կախված իր տրամադրությունից): Ոսկի ձեռքեր ունի: Տան դիմաց աճեցնում ու խնամում է իր սեփական վարդերն ու հետաքրքրվողներին իրազեկում «Էս վարդերն իմ աշխարհս են»: Սիրում է, երբ տանն ամեն ինչ մաքուր ու իր տեղում է: Տանել չի կարողանում, երբ թոռները տան մեջ անգլերեն են խոսում, ու վիրավորված երանգով հարցնում է. «Յա՞, էդ ընչի անգլերեն կխոսե՞ս որ»: Էնպիսի թաթար-բորաքի է սարքում, որ մատներդ էլ հետը կուտես: Շատ հաճախ չի ժպտում, իսկ եթե ժպտում է՝ ուրեմն սրտանց, ամբողջ հոգով:
Պարոն Էդմոնդս. ծնվել ու մեծացել է ԱՄն-ի Թեննեսի նահանգի Սմիրնա քաղաքում: Կյանքի մեծ մասն անցկացրել է իր ծննդավայրում, ամուսնությունից հետո տեղափոխվել է Օհայո՝ եկեղեցում ստանձնելով քարոզչի պաշտոն: Բոլոր տեսակի սպորտաձևերի մեծ երկրպագու է: Հպարտանում է իր փոքրիկ, խնամված հողամասով ու իր կազմակերպված, սիրուն ընտանիքով: Լավ զրուցակից է ու վստահելի ընկեր:
Աիդիկ (Աիդա-Ռոզ). Էդմոնդսների դուստրը: Չքնաղ, գանգրահեր աղջնակ: Քաղցրավենիքի մեծագույն սիրահար: Գիշերը առանց հեքիաթ լսելու չի քնում ու նեղանում է, երբ տատիկը պահանջում է, որ հայերեն խոսի:
Արման (Սթիվեն). Էդմոնդսների որդին: Ապագա քարոզիչ (ինչպես ինքն է հայտարարում):Միշտ բարձր ձայնով է խոսում: Սիրում է գրքեր: Մոտ երկու օր ծախսեց նոր ձեռք բերած «կուբիկ-ռուբիկ»-ը լուծելու վրա: Սիրում է նյարդայնացնել փոքր քրոջը, բայց մյուս առումներով անչափ բարեսիրտ է:
Նրանցից յուրաքանչյուրն իմ սրտում իր տեղը գրավեց վերջին չորս օրերի ընթացքում: Սիրեցի էս ընտանիքը, իրենց նիստուկացը, նրանց միջև բոլոր տարաձայնություններն ու համաձայնությունները: Սիրեցի տունը, որը լցված էր հայկական համեմունքների հոտով ու երեխեքի ոչ կատարյալ, բայց քաղցր հայերենով:
Իրենց մասին դեռ շատ կպատմեմ:
Նա նստում էր վերջին շարքում, գլխիկոր թերթում էր իր դեմ դրված դասագրքի էջերը ու համբերատար սպասում դասի ավարտին։ Դասանյութը երբեք նրա մեջ հետաքրքրություն չէր առաջացնում, իսկ պասիվությունը կոտելու համար ուսուցչի տված հարցերին երբեք չէր պատասխանում։ Դասարանում ուշադրության չէր արժանանում, վերջին շարքի իր նստարանին նստած լուռ հետևում էր դասընկերներին, իսկ դասի գալիս էր միշտ ստիպողաբար, որովհետև մայրը հորդորում էր. «Գնա, մի բան սովորիր, որ մարդ դառնաս»։ Զանգը հնչելուն պես նետվում էր դեպի դուռը, վազում փոքր եղբոր դասարան՝ դպրոցում միակ հարազատ մարդուն տեսնելու։ Սոցիալապես անապահովությունը, առողջական խնդիրները, որոնք ակնհայտ էին նրա խոսքից, գունատ դեմքից, միշտ խոչընդոտում էին հաղորդակցվել հասակակիցների հետ, ընկերներ ձեռք բերել, իսկ թերարժեքությունը ամեն օր կրծում էր նրա կոկորդը, երբ մարդաշատ միջավայրում էր հայտնվում։ Երբ դասընկերները շշուկով էին խոսում, նա ագրեսիվ էր տրամադրվում, սկսում լաց լինել՝ կարծելով, որ իր մասին են վատաբանում։ Դպրոցում հոգեբանի հետ զրույցները հաճախ մեղմում էին նրա բորբոքված հույզերը, բայց օրեր անց կրկին նույն խնդրին էր բախվում. անհավասարակշիռ վիճակում վեր էր կենում, լաց լինելով փախչում դպրոցից ու սկսում օրերով բացակայել։
Նա երբեմն դպրոց էր գալիս ուրախ տրամադրությամբ՝ նոր շորեր հագած ու նույնիսկ ինչ-որ մասնակցություն էր ունենում դասընկերների զրույցներին, բայց 9-րդ դասարանն ավարտելուց հետո այդպես էլ չցանկացավ շարունակել ուսումը, քանի որ, ինչպես ինքն է ասում, դպրոցից ոչինչ չհասկացավ։
-Դրա փոխարեն իմ փոքրիկ պարտեզում ծաղիկներ եմ մշակում,- ասում է նա,- ծաղիկների լեզուն հասկանալու համար ինձ հատուկ կրթություն անհրաժեշտ չէ։
Դպրոցը ներառական կրթություն է ապահովում, բազմիցս աշխատում խնդիրներ ունեցող երեխաների, համադասարանցիների հետ, որոնք դեռևս չեն գիտակցում ներառական կրթություն ստացողի հոգեբանական վիճակը և չեն կարողանում աջակցել նրան։ Հաճախ լինում են դեպքեր, հատկապես Հայաստանի մարզերում, երբ առողջական, հենաշարժողական խնդիրները պատճառ են դառնում երեխայի թերի ուսման։ Մարդիկ, կարծրատիպերին զոհ գնալով, մտածում են՝ ո՞նց կլինի, որ համաքաղաքացիները տեսնեն, որ իրենք ունեն անվասայլակով երեխա։
Հայաստանի բոլոր քաղաքներում՝ այդ թվում Երևանում, անվասայլակներով տեղաշարժվելը դժվար է, քանի որ թեքահարթակների թիվը քիչ է, կամ դրանք ընդհանրապես բացակայում են։ Դպրոցներում չկան համապատասխան պայմաններ։ Հաճախ անվասայլակով կամ քայլակով տեղաշարժվող երեխան ստիպված է լինում ամեն օր ծնողների օգնությամբ վերին հարկերի իր դասարան բարձրանալ, իսկ շատ դպրոցներում վերին հարկերում ևս հատակը խարխլված է, իսկ սայլակով տեղաշարժվելը՝ վտանգավոր։
-Կրթության առանձնահատուկ կարիք ունեցող երեխաների հետ ներառական կրթություն ապահովող դպրոցներում աշակերտները հոգեբանի կողմից բաժանվում են մի քանի տարիքային խմբերի և առանձին անցկացվում են տարբեր թերապիաներ՝ նկարչական թերապիա, երաժշտական թերապիա, խմորաթերապիա, երբ խմորը չորացնելով խճանկար ենք պատրաստում ու պատկերներ հավաքում, անցկացնում ենք անհատական զրույցներ, անանուն թեստեր։ Անհատական աշխատանքներ են տարվում նաև ուսուցիչների, դասընկերների, ծնողների հետ,-պատմում է հոգեբան Մարիամ Համբարձումյանը, ով ևս աշխատում է ներառական կրթություն ստացող աշակերտների հետ։
Նա նշում է նաև, որ կան ուսուցիչներ, ովքեր ունեն այլ տրամադրվածություն, ինչը փորձում է կանխել դերախաղերի և այլ հոգեբանական խաղերի միջոցով։
Ներառական կրթության բացերից մեկն այն է, որ դպրոցներն ունեն մեկ ներառական դասասենյակ, որտեղ միաժամանակ աշխատում են և՛ հոգեբանը, և՛ լոգոպետը, և՛ մանկավարժը։ Անհրաժեշտություն կա առանձին սենյակներ ունենալու, քանի որ աշխատանքները հաճախ խանգարում են մեկը մյուսին, երբ օրինակ, հոգեբանը անհատական զրույց պետք է ունենա աշակերտի հետ ու պետք է ապահովի գաղտնիությունը։
Իհարկե, ներառականությունը ճիշտ միջոց է, որը թույլ է տալիս խնդիրներ ունեցող երեխաներին մյուսների հետ դպրոց հաճախել, բայց կան բացեր ու խոչընդոտներ, որոնք Հայաստանում դեռևս չեն հաղթահարվել։
Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի
Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի
Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի
Լուսանկարը` Անահիտ Բաղշեցյանի
Ամառ է, և Հայաստանի պատմամշակութային վայրերը այցելուների պակաս չեն զգում: Դպրոցական էքսկուրսիաների ամենասիրելի երթուղիներից մեկն էլ մեր գյուղն է՝ Օշականը, ուր գալիս են հարգանքի տուրք մատուցելու Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցին: Ես նկատել եմ, որ էքսկուրսիաների ժամանակ համարյա չեն պատմում մեր եկեղեցու մասին: Զբոսնում են, լուսանկարվում ու շարունակում ճանապարհը: Այդ պատճառով որոշեցի մի փոքր տեղեկություն հաղորդել:
Օշական գյուղի կենտրոնում կանգուն է Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց բազիլիկ եկեղեցին, որը 443 թվականին Վահան Ամատունու հիմնադրված եկեղեցու տեղում 1875-1879թթ. կառուցել է Գևորգ Դ Կաթողիկոսը: Եկեղեցու Խորանի տակ Մեսրոպ Մաշտոցի դամբարանն է: Մովսես Խորենացին հիշատակում է, որ Մեսրոպ Մաշտոցի թաղումից երեք տարի անց, այսինքն ՝443 թվականին, Ամատունի իշխանի կողմից կառուցվում է վկայարան. «Վահան Ամատունին Քրիստոսի կենդանարար մարմնի ու արյան սեղանի համար վայելուչ, գույնզգույն ոսկով, արծաթով ու քարերով պայծառափայլ անոթներ պատրաստեց՝ ի հիշատակ, և մի տեղ հավաքված բոլոր սրբերի հետ Քրիստոսի խաչակրոն վկայի՝ երանելի Մաշտոցի մարմինը փոխադրվեց տաճարի գերեզմանը: Եվ նրա Թադիկ անունով աշակերտին՝ մի զգաստ ու բարեպաշտ մարդու, եղբայրների հետ, երանության հասած սրբի համար սպասավոր կարգեցին՝ ի փառս Աստծո: Սուրբ Մաշտոցի մահվան հաջորդ տարին իսկ սահմանվեց հատուկ տոն նրա հիշատակին. սրբի գերեզմանը դարձավ ուխտատեղի»:
Սակայն ժամանակի ընթացքում այդ եկեղեցին վերանորոգելու անհրաժեշտություն է առաջանում: Մեզ հասած աղբյուրների վկայությամբ՝ եկեղեցին վերանորոգվել է 17-րդ դարում: Առաքել Դավրիժեցին վկայում է, որ Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցու վերանորոգման աշխատանքներն սկսվում են 1639 թվականին և ավարտվում 1645-ին՝ Փիլիպոս Աղբակեցի կաթողիկոսի օրոք: Վերանորոգված եկեղեցին իր գոյությունը պահպանել է շուրջ երկու դար: 1840 թվականին Օշականի եկեղեցում կրկին վերանորոգման աշխատանքներ են կատարվել: Այդ մասին տեղեկանում ենք Հովհաննես եպիսկոպոս Շահխաթունյանից: Այդուհանդերձ, այդ վերանորոգումն ակնհայտորեն բավարար չի եղել, և եկեղեցին շարունակում է մնալ ողբալի վիճակում: Կաթողիկոս Ներսես Ե Աշտարակեցին 1850 թվականին իր մի կոնդակում ցանկություն է հայտնել, առնելով Սինոդի համաձայնությունը, նորոգել Օշականի եկեղեցին, սակայն ինչ-ինչ պատճառներով այդ հարցը չի լուծվում: 1860-ականներին եկեղեցին դարձյալ անմխիթար վիճակում էր: 1868 թվականից մինչև 1872 թվականը Սուրբ Էջմիածնի Սինոդը նույնպես իրականացրեց վերանորոգմանն առնչվող այլ աշխատանքներ: Գևորգ Դ կաթողիկոսը 1872 թվականին գրում է իր սրբատառ կոնդակը՝ հրավիրելով հայ ժողովրդին նյութապես սատարելու Օշականի եկեղեցու կառուցմանը: 1875-ին հայոց շինարար հայրապետ Գևորգ Դ կաթողիկոսին Սինոդի անդամ Գրիգոր Վարդապետը զեկուցում է, որ Օշականի Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցու համար Էջմիածնի կողմից քարերն արդեն կտրվել են, հղկվել, և քարերի ընդանուր արժեքն է 7000 ռուբլի: Օշականի Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցու կառուցման աշխատանքներն ավարտվում են 1879 թվականին:
Նույն թվականին «Արարատ» ամսաթերթը ուրախությամբ ավետում է հայ ժողովրդին Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցու շինարարության ավարտի մասին: Եկեղեցու շինարարների անունները չեն հիշատակվում, սակայն օշականցիների պատկերացումների վրա հենվելով՝ նշում ենք այն մի քանի տոհմերի անունները, որոնք իսկապես նվիրատվություն են կատարել Օշականի եկեղեցու կառուցման համար: Դրանք են՝ Ամատունյանց, Ներսեսանց, Մարգարանց տոհմերը: Մարգարանց տոհմից Մարգար Իսրայելի Ավագյանը 20 ոսկի է նվիրաբերել եկեղեցու կառուցման համար: Եվ որպես բարերար թաղված է եկեղեցու հյուսիսային կողմում: Եկեղեցու արևելյան մասում գտնվող երկհարկ զանգակատան կառուցումն ավարտվում է 1884 թվականին: Սա հայկական ճարտարապետության մեջ բացառիկ է ինչպես իր տեղադրությամբ, այնպես էլ գլանաձև ծավալով:
1884 թվականին Սուրբ Մաշտոցի գերեզմանի վրա դրվում է մարմարյա տապանաքար՝ Ղարաբաղի հոգևոր առաջնորդ, պոլսեցի Անդրեաս եպիսկոպոսի միջոցներով և Մեսրոպ եպիսկոպոս Սմբատյանի ձեռքով: Տապանաքարի վրա հետևյալ արձանագրությունն է. «Յամի տեառն 441 փետրվարի 20 Վահան Ամատունի իշխանն ամփոփելով աստ յՕշական ըզմարմին սրբոյ վարդապետին մեծին Մեսրովբայ թարգմանչին՝ կառուցեալ է ի վերայ դամբարանիս յանուն նորին զեկեղեցիս, զոր նորոգեաց յամի 1640 Փիլիպոս կաթողիկոս. եւ ի վերջնումս յամին Դ. կաթողիկոսն օրօք ժողովրդեան հայոց Երեւանայ եւ այլ վիճակացն Ռուսաստանի, իսկ զտապանս կանգնեաց ի յիշատակ Կ. Պոլսեցի Անդրէաս արքեպիսկոպոսն յամին 1882 եւ հայոց ՌՅԼԱ»:
Օշականի եկեղեցին միջին մեծության մի կառույց է, որն իր մեջ կարող է տեղավորել մոտ 800 հոգի: Պատերը բավական բարձր են՝ առանց սյուների: Եկեղեցին ունի մեկ Սուրբ սեղան, խորանի գակ գտնվում է Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի դամբարանը: Եկեղեցին ամբողջությամբ կառուցված է հրաբխային քարից՝ սև տուֆից, ունի երեք դուռ՝ հարավային, արևմտյան և հյուսիսային, և 11 պատուհան: Եկեղեցու հարավային կողմում Վահան Ամատունի իշխանի գերեզմանն է: Եկեղեցու արևելյան կողմում՝ Սուրբ Սեղանի վերևում, գրված է հայերեն առաջին նախադասությունը, որ թարգմանություն է Աստվածաշունչ մատյանի «Առակաց գրքի» Ա գլխից. «ՃԱՆԱՉԵԼ ԶԻՄԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՒ ԶԽՐԱՏ, ԻՄԱՆԱԼ ԶԲԱՆՍ ՀԱՆՃԱՐՈՅ»: Նաև նշեմ, որ Օշականի Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցի այցելում են, շատ զբոսաշրջիկներ, ուխտավորներ և զմայլվում նրա գեղեցկությամբ:
Շաբաթ և կիրակի օրերին հանրապետության տարբեր դպրոցների առաջին դասարանցիներ այցելում են Մեսրոպ Մաշտոցի եկեղեցի, ծաղիկ դնում Սուրբ Մաշտոցի շիրիմին և իրենց հարգանքը մատուցում:
Օշականի Մշակույթի պալատում ամեն ամառ կազմակերպվում է ասմունքի մրցույթ-փառատոն: Ես նույնպես մասնակցել եմ այդ մրցույթին և ստացել ժյուրիի համակրանք մրցանակը:
«Տնփեսա», «Քավարան», «Հին արքաներ», «Վերջին գործարք» ֆիլմերից հայտնի դերասան Կառլոս Մուրադյանը անկեղծացավ և պատմեց հինգ տարեկանից բեմում լինելու, դերասանի մասնագիտությունը ընտրելու, կերտած կերպարների, դրանց շուրջ բացասական և դրական արձագանքների, հետաքրքիր միջադեպերի, կերպարներ ստեղծելու, դրանց հոգեբանությունը ուսումնասիրելու մասին և ոչ միայն:
-Ստանիսլավսկին ասում էր. «Թատրոնն սկսում է հանդերձարանից»: Որտեղի՞ց սկսվեց Կառլոս Մուրադյանի թատրոնը, ե՞րբ հասկացաք, որ պետք է դառնաք հենց դերասան, և ինչպես տեղի ունեցավ Ձեր մուտքը դերասանական աշխարհ:
-Դեռ մանկուց՝ հինգ տարեկանից, բեմում եմ եղել, պարի եմ գնացել, դերասան լինելուց զատ մոտ 21 տարի, կարելի է ասել, պրոֆեսիոնալ պարող եմ: Իսկ արդեն 15-16 տարեկանում շուրջ երկու տարի ֆոտոմոդելային փոքր կարիերա եմ ունեցել: Դպրոցում թատերական խմբակները, դպրոցական ներկայացումները միշտ ինձ ուղղորդել են, որ հենց սկզբից էլ՝ փոքր ժամանակվանից, իմանամ և համոզված լինեմ, որ գնալու եմ թատերական: Երկար չեմ մտածել, շատ ժամանակ չեմ ծախսել կողմնորոշվելու համար: Դպրոցի վերջին տարիներին արդեն ինձ համար որոշել էի՝ թատրոն, բեմ: Բացի նրանից, որ բեմը և պարը կային, ցանկություն կար կերպարներ ստեղծել և մարդու հոգեբանությունն ուսումնասիրել, և այդ ամենը գտա հենց դերասանի մասնագիտության մեջ: Ճիշտ է, սկզբից ընտրությունս ռեժիսուրայի վրա էր. ուզում էի թատրոնի ռեժիսոր դառնալ, բայց երբ զրո կուրս ընդունվեցի, նախապատրաստական շրջանում փոխեցի որոշումս և գնացի դերասանական:
- Կհիշե՞ք, թե որ ֆիլմում կամ ներկայացման մեջ եք կերտել Ձեր առաջին կերպարը, և ինչպե՞ս անդրադարձավ այն Ձեր և Ձեր հետագա դերասանական կյանքի վրա:
-Առաջին կերպարս թատրոնում կերտել եմ 2003 թ. ամռանը, երբ դեռ զրո կուրսում էի սովորում, «Հաղթող ճոճաձին» ներկայացման մեջ: Կերտեցի մի բացասական կերպար, որը, կարելի է ասել, դարձավ ճակատագիր, և իմ խաղացած կերպարների մոտ 80-90%-ը եղել են բացասական կերպարներ (ժպտում է): Կինոյում առաջին կերպարս եղել է ռուսական «Ալպինիստներ» ֆիլմում, իսկ առաջին սերիալը, որում խաղացել եմ 2005թ., «Դժբախտ երջանկություն»-ն էր:
-Եղե՞լ է այնպիսի դերասան, ում ցանկացել եք նմանվել:
-Երբեք չեմ պատկերացրել որևէ մեկին նմանակել, նմանվել ինչ-որ մեկին: Բայց եղել են, կան և օր օրի բացահայտվում ու փոփոխվում են դերասաններ, որոնց խաղացած կերպարները, իրենց պրոֆեսիոնալիզմը, ոճը, մոտեցումը՝ իրենց գործին, ինձ միշտ հիացնում է, և ես շատ բան եմ սովորում թե՛ թատրոնում, թե՛ կինոյում: Բայց այնպիսին, որ ասեմ՝ իմ կուռքն է, կամ՝ իմ ամենասիրելի դերասանն է, ում ցանկանում եմ նմանվել, չունեմ: Տարբեր են, տարբեր ոճերի, ամեն մեկի մեջ մի բան է դուր գալիս կամ մի բան դուր չի գալիս: Հիմնականում սիրում եմ այն դերասաններին, ովքեր ամեն տեղ նույնը չեն, ովքեր կերպար են կերտում, կերպար են ստեղծում և քեզ միշտ նորովի են մատուցում նոր կերպարներ նոր արտահայտչամիջոցներով:
-Հայ հեռուստադիտողին դուք հայտնի դարձաք տարբեր հեռուստասերիալներից: Շատերը Ձեզ ճանաչում են որպես սերիալի դերասան, ի՞նչ կասեք Ձեր թատերական գործունեության մասին:
-Նախ 2004 թվականին ընդունվել եմ թատերական ինստիտուտ՝ դերասանական արվեստի բաժին, ավարտել եմ 2008 թվականին: Այդ ընթացում ուսանողական ներկայացումները եթե չհաշվենք, 2006 թվականին ես և ընկերներս միասին հիմնեցինք «Փոփոխությունների թատրոն» թատերախումբը, որը 2010 թվականին դարձավ հասարակական կազմակերպություն: Մեր ներկայացումները միայն ֆորում՝ ինտերակտիվ թատրոն ոճի ներկայացումներ էին: Թատրոնի այս տեսակը առաջացել է Բրազիլիայում 1960-ական թվականներին՝ թատրոնի գործիչ Ավգուստ Օբուալի կողմից:
Այսպիսով, 2006 թվականից մենք սկսեցինք մեր խմբով ներկայացումներ բեմադրել, նոր պիեսներ գրվեցին մեր սցենարիստի կողմից, ակտիվ գործունեություն էինք ծավալում, և առաջին անգամ էր Հայաստանում, որ հանդիսատեսը բարձրացավ բեմ ու սկսեց խաղալ դերասանների հետ, որը հենց «Ֆորում» թատրոնի հիմնական բնութագրերից մեկն է: Վերջերս «Ֆորում թատրոն» թատերախումբը և հասարակական կազմակերպությունը զբաղվում է նաև տարբեր մշակութային միջոցառումների կազմակերպմամբ և կինոփառատոների անցկացմամբ:
- Արդյոք լինո՞ւմ են շրջագայություններ, և ո՞ր երկրներում:
-Շրջագայություններ հենց դերասանական առումով եղել են 3-4 անգամ՝ ոչ այդքան շատ, փառատոների, հենց «Ֆորում» թատրոնի փառատոների ժամանակ: Լեհաստանում անցկացվող արևելաեվրոպական ցուցադրողական արվեստի փառատոնին եմ մասնակցել, մոտ 5-6 անգամ եղել են շրջագայություններ զուտ պրոֆեսիոնալ դասընթացների մասնակցելու, սեմինարների՝ թատրոնի հետ կապված, և երբեմն էլ այցեր են եղել այլ երկրներ` ներկայացնելու կամ մարդկանց ծանոթացնելու «Ֆորում» թատրոնին. հիմնականում այս ֆորմատով են եղել:
- Իսկ ո՞րն է Ձեզ ավելի հոգեհարազատ, կինո՞ն, թե՞ թատրոնը: Որտե՞ղ եք Ձեզ ավելի հանգիստ և լիարժեք զգում:
-Ինձ համար կինոն և թատրոնը լրիվ ուրիշ աշխարհներ են: Հաճախ նույնիսկ պետք չէ համեմատել, որովհետև ամեն տեղ ուրիշ բան ես ստանում, մի ուրիշ բան ես տալիս: Թատրոնում ստանում ես մի բան, որը տեղի է ունենում հենց այդ պահին, այդ 1.5-2 ժամում սկսվում է, զարգանում է և ավարտվում է: Կինոն մի քիչ ուրիշ բնութագիր ունի ինձ համար. կինոյում ժամանակ ունես աշխատելու, ժամանակ ունես ուրիշ ձև ստեղծելու, բայց էմոցիոնալ առումով թատրոնի այդ 2 ժամը տալիս է այն զգացողությունները, որոնք դու ապրում ես սկզբից մինչև վերջ, դու առանց դադարի այդ կերպարի մեջ ես: Կինոյում այսօր կարող ես խաղալ կինոյի սկիզբը, վաղը՝ վերջը, այնուհետև ուրիշ տեսարան, և քո պրոֆեսիոնալիզմից է կախված, թե ինչպես ես մարսել սցենարը, ինչպես ես ստեղծել կերպարը, ինչ արտահայտչամիջոցներով ես ներկայացնում, որ սկիզբ, զարգացում և ավարտ չխառնվեն, և հանդիսատեսը քո կերպարը տեսնի սկզբից մինչև վերջ զարգացող, ձևավորվող և ավարտ ունեցող մի ամբողջական կերպար:
- 2017թվականին «Արմենիա պրեմիումի» եթերում հայտնվեց հայկական առաջին պատմագրական ֆիլմը՝ «Հին արքաները», որը մեծ արձագանք ստացավ հանրության շրջանում և դարձավ նաև քննարկման առիթ: Առաջին անգամ էի՞ք նկարահանվում պատմագրական ֆիլմում: Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ առանձնահատկություններ ունեն այս ֆորմատի ֆիլմերը:
-Առաջին անգամ էի նկարահանվում պատմագրական ֆիլմում, և վերջին շրջանում Հայաստանում եզակի երևույթ է պատմական ֆիլմը և այն էլ՝ 20 մասից բաղկացած սերիալ: Պատճառներից մեկը այն է, որ շատ բարդ է նկարահանել այդպիսի ֆիլմ, հետո շատ պատասխանատու աշխատանք է՝ վերցնել պատմական որևէ ժամանակաշրջան և կերպարներ, բայց դրա կարիքը շատ կա, և դա շատ կարևոր է, որպեսզի մենք բացի առօրյա թեմաներից՝ սերիալային մակարդակի, ունենանք նաև կրթող, մեր պատմությանը ծանոթացնող և որակով արված աշխատանք: «Հին արքաներ» սերիալը մի մեծ քայլ էր առաջ, որ վաղը կնկարվի ավելի լավը, հետո է՛լ ավելի լավը: Մեզ՝ հայ ժողովրդիս համար, կարևոր է ու պետք է ցույց տալ, թե ով ենք մենք եղել, ինչ ենք մենք մեզնից ներկայացնում և լինենք մեր պատմության, հայ լինելու գաղափարի կրողը:
- Ի՞նչ կասեք Ձեր կերպարի մասին. չէ՞ որ այն բացասականներից մեկն էր, և, ինչպես հայտնի է, այսօր հեռուստադիտողը շատ լուրջ է մոտենում այդպիսի կերպարներին, հաճախ դերասանին նույնականացնում կերպարի հետ:
-Այդ ֆիլմում իմ մարմնավորած կերպարը սրիկա է, ինչպես նշեցի, իմ ստեղծած, կերտած կերպարների 80-90%-ը սրիկաներ են: Ինձ հետաքրքիր է այդ կերպարի մեջ հանդես գալ, որովհետև ինձ ինքս իրական կյանքում չեմ համարում սրիկա, ու երբ կերպարը քեզնից տարբերվում է, ավելի հետաքրքիր է աշխատել, քանի որ շատ բան կա անելու՝ արտահայտչամիջոցներ փոխել, ուրիշ մարդու հոգեբանություն բացել:
Հայկական շուկայում այդպիսի խնդիր կա. երբ տեսնում են մեկին ինչ-որ մի կերպարում արդեն հաջորդ ֆիլմերում, եթե պետք է սրիկա, ասում են. «Ըհը, էն տղեն էնտեղ սրիկա էր, սպասեք՝ իրեն կանչենք»: Եթե սրիկա ես, ուրեմն, վերջ, միշտ սրիկա ես խաղալու:
Այդ նույնականացնելու խնդիրը կա, և շատ լուրջ է, որովհետև հատկապես տարիքով մի քիչ մեծ հեռուստադիտողը, երբ որ քեզ փողոցում կամ դրսում տեսնում է, երբեմն կերպարդ նույնացնում է քեզ հետ, և շատ ժամանակ չի ընդունում կամ չի ուզում ընկալել, որ դու իրական կյանքում ուրիշ ես:
Նույնիսկ այդպիսի միջադեպ է եղել. խանութում դիմացս մի կին էր կանգնած՝ մոտ 60 տարեկան, չէր նկատել, որ ես իր հետևը հերթ եմ կանգնած դրամարկղի մոտ, շրջվեց և պայուսակով ցանկացավ խփի, թե՝«Այ սրիկա, ի՞նչ ես անում էդ աղջկան, բա չե՞ս ամաչում, բա տղեն տենց բան կանի՞, դանակով ո՞նց կարելի ա»… Ասում եմ. «Տիկին ջան, դա իմ դերն ա», սկեցի բացատրել, որ դա կինո է, ես դերասան եմ, դա ես չեմ իրականում: Ճիշտ է, չստացվեց համոզել: Խնդիրներից մեկն էլ այն է, որ վատ կերպար խաղացող դերասանին հանրության մեծ մասը այդքան էլ չի սիրում:
- Այսօր, կարելի է ասել, որ բացասական կերպարները ավելի լավ են հիշվում, քան դրականները:
-Չէի ասի, որ բացասականները ավելի լավ են հիշվում: Դա և՛ սցենարից է գալիս, և՛ դերասանի մարմնավորած, ստեղծած կերպարի արտահայտչամիջոցներից: Հիշվում են ցայտուն կերպարները, հիշվում են յուրահատուկները, հիշվում են տարբերվողները, որովհետև եթե ամեն տեղ նույնն ես, դա արդեն հետաքրքիր չէ:
- Իսկ ի՞նչ կերպարներ է սիրում մարմնավորել Կառլոս Մուրադյանը:
-Ես սիրում եմ մարմնավորել կերպարների, որոնք ինձնից շատ տարբերվում են, որոնք նման չեն ինձ, որովհետև այդ դեպքում ես ունեմ աշխատելու տեղ և ունեմ ստեղծելու շատ բան: Ինձ համար շատ մեծ նշանակություն չունի, թե այդ կերպարը ինչ տիպի է՝ լա՞վն է, թե՞ վատն է: Ինձ համար շատ հետաքրքիր է, թե ինչպես է գրված, ինչ բնորոշումներ է տրված այդ կերպարին, ինչ քայլեր է անում ինքը, և ըստ սցենարի տված հնարավորությունների՝ արդյոք ի՞նչ կարող եմ ավելացնել ես, ի՞նչ կերպար կարող եմ ստեղծել, որովհետև այդ ժամանակ է սկսում ստեղծագործությունը:
- Նշեցիք, որ սիրում եք մարմնավորել Ձեզանից խիստ տարբերվող կերպարներ, արդյո՞ք եղել են դերեր, որոնցում հենց Դուք եք եղել, որոնք շատ նման են եղել Ձեզ:
-Շատ են եղել: Եղել են այդպիսի կերպարներ թե՛ թատրոնում, թե՛ կինոյում, սակայն դրանք հիմնականում հետաքրքիր չեն ինձ:
- Խոսելով Ձեր մարմնավորած կերպարների մասին, կարելի է առանձնացնել Լևոնի կերպարը, որը Դուք խաղացել եք «Քավարանը» սերիալում: Սերիալը իսկապես շատ սիրվեց հեռուստադիտողի կողմից և արժանացավ դրական արձագանքների: Ի՞նչ եք կարծում, ո՞րն էր այդ սերիալի գրավիչ ուժը, ինչի՞ շնորհիվ այն այդքան սիրվեց:
- Մի քանի պատճառ կարող եմ նշել: Առաջինն այն է, որ դա մի նախագիծ էր հայկական շուկայում, որի նմանը դեռ չկար սերիալային մակարդակով: Դա մի վայր էր, որտեղ փակված էին մարդիկ՝ մոտ 13-14 հոգի: Երկրորդ պատճառն այն էր, որ կար մեծ ինտրիգ. հանդիսատեսը միշտ սպասողական վիճակի մեջ էր, որը սցենարիստի լավ աշխատանքի արդյունք է նաև: Պատճառներից մեկն էլ այն էր, որ հետաքրքիր դերասանական կազմ էր ընտրված: Հանդիսատեսը կապվեց այդ կերպարների հետ, սկսեց սիրել մեկին, մեկին չսիրել և մտահոգված ու անհանգստացած էր ամեն մեկի ճակատագրով: Ակտիվ էին սցենարային զարգացումները, ամեն սերիայում հեռուստադիտողը մի քանի բան էր տեսնում, որ տեղի էր ունենում: Մյուս պատճառը այն է, որ այդ 20 սերիաների մեջ դու տեսնում ես տարբեր հավերժական թեմաներ, որոնք որ կան ամեն տեղ՝ սեր, ատելություն, դավաճանություն, վրեժ:
- Այս ֆիլմը դիտելիս հեռուստադիտողի աչքից չվրիպեց այն, որ Դուք նաև կիթառ եք նվագում:
-Երաժշտության բնագավառում ինձ փորձում եմ 15-16 տարեկանից: 16 տարեկանից հետաքրքրվել եմ էլեկտրոնային երաժշտությամբ և դիջեյությամբ: Կիթառ նվագում եմ վատ, գիտեմ մի քանի ակորդ, ինչ սովորել եմ, ինքս եմ սովորել: Մի քիչ էլ հարվածային գործիքներ եմ նվագում:
- Վերջերս ավարտին մոտեցավ Ձեր մասնակցությամբ 24 մասից բաղկացած կրիմինալ դրաման՝ «Վերջին գործարքը»: Բնականաբար նման ֆորմատի ֆիլմերում նկարահանվելը բավականին դժվար է: Ըստ Ձեզ՝ ինչպիսի՞ դերասանական հմտություններ են անհրաժեշտ նման ֆիլմերում նկարահանվելու համար:
- Նման ժանրերի ֆիլմերում նկարվելու համար դերասանը պետք է ունենա լավ ֆիզիկական պատրաստվածություն և միայն հետո հոգեբանություն, գիտելիքներ, փորձ: Կարևոր է տիրապետել տարբեր սպորտաձևերի, որոնք մենք սովորում ենք ինստիտուտի տարիներին. սուսերամարտ, ձիարշավ, արևելյան մարտարվեստներ և այլն:
- Ի՞նչ դժվարությունների հանդիպեցիք նկարահանման ժամանակ:
-Առաջին դժվարությունը եղանակային պայմաններն էին, որովհետև շատ շոգ էր: Գործ ունեինք պայթուցիկ նյութերի և զենքերի հետ, նկարահանումները երկար էին տևում, և այս ամենը նախնական պատրաստություն էր պահանջում. սկզբում ծանոթանում ես զենքերին, թե ինչպես պետք է օգտագործել, որպեսզի ոչ մեկին վնաս չտալ, անվտանգության կանոնները պետք է իմանալ և պահպանել: Բնականաբար մեզ սովորեցնում էին: Տեսարաններ կային, որոնք մի քանի անգամ փորձվել էին, կային շատ պայթյուններ, կրակոցներ: Դժվարությունները հիմնականում դրանք էին:
- Շատերը Ձեզ հիշում են նաև «Տնփեսա» սիթքոմից: Այսօր Ձեզ հիմնականում տեսնում ենք լուրջ ֆիլմերում և խիստ կերպարներում: Արդյո՞ք մտադրություն կա սիթքոմում կրկին նկարահանվել:
-Ճիշտն ասած, կոմեդիայի ժանրում հանդես գալը ինձ համար առաջին փորձություններից մեկն էր: Ասեմ, որ ինձ շատ հետաքրքրեց, շատ դուր եկավ: Իհարկե, ամեն ինչ կախված է առաջարկից, թե ինչ են քեզ առաջարկում: Եղել են դեպքեր, որ ես առաջարկից ուղղակի հրաժարվել եմ, որովհետև կարծել եմ, որ այդքան պատրաստ չեմ այդպիսի կերպար վերցնել կամ գուցե գտել եմ, որ դա իմը չէ: Բայց այդ ժանրը շատ եմ սիրում: Եթե լինի առաջարկ, եթե ինձ դա շատ հետաքրքրի և կերպարային բնորոշումները հետաքրքիր լինեն, կընդունեմ առաջարկը:
- Նկարահանման առաջարկներ ընդունելիս ինչի՞ն եք ուշադրություն դարձնում: Կա՞ն պայմաններ, որոնք առաջնային են Ձեզ համար:
-Առաջնայինը սցենարն է, երկրորդը՝ թե ով է ռեժիսորը, ի՞նչ անձնակազմ է աշխատում: Բայց, ամեն դեպքում, առաջինը, որին ուշադրություն եմ դարձնում, սցենարն է: Մեծ նշանակություն ունի նաև, թե ովքեր են խաղընկերներդ, ում հետ պետք է աշխատես: Եվ, իհարկե, ցանկալի է դրա դիմաց լավ վարձատրվել (ժպտում է):
- Նշեցիք, որ ռուսական ֆիլմերում նույնպես նկարահանվել եք: Հայկական ֆիլմերի համեմատ կա՞ն տարբերություններ:
-Նկարահանվածս ռուսական նախագծերը մոտ 3-4-ն են եղել: Դրանք եղել են գեղարվեստական ֆիլմեր: Դրանցից մեկն էլ 5 սերիայից կազմված ֆիլմ է: Եղել են լրիվ ուրիշ ժանրի, լրիվ ուրիշ մոտեցում պահանջող ֆիլմեր: Նկարահանվել եմ նաև հայկական լիամետրաժ կոմեդիաներում: Շատ մեծ տարբերություն չեմ նշի: Ամեն ֆիլմ, ամեն նախագիծ ուրիշ մոտեցում է պահանջում, գուցե մի տեղ մի քիչ ավելի լավ վերաբերմունք է ցուցաբերվում, կախված է նաև ֆինանսավորումից, բայց այդպիսի շատ խիստ, շատ մեծ տարբերություններ չեմ նշի, որովհետև մեր կինոարտադրողներն էլ բավականին պրոֆեսիոնալ են: Շատերի հետ եմ աշխատել, և շատերի աշխատանքը համաշխարհային մասշտաբի մրցունակություն ունի:
Ամառային ամենաշոգ երեկոներից մեկն էր, երբ տնային հերթական մարզումս ավարտելուց հետո դուրս եկա պատշգամբ մի քիչ «հովանալու»: Հաճելի քամին մազերս անընդհատ հետ էր տանում, կարծես հասկանալով, որ դրանք էլ են ինձ շոգացնում: Նայում էի դիմացի շենքերի լույսերին ու մտածում, որ երևի ոչ ոք այդ պահին չի մտածում, որ ես մտածում եմ իրենց մասին: Հեռվից լսվում էին ուրախ ձայներ, հավանաբար նրանց, ովքեր այս հաճելի քամին վայելում էին ընկերների հետ զբոսնելով: Ես նախանձոտ հայացքով նայեցի ձայների ուղղությամբ` փորձելով տեսնել երջանիկներին, բայց նրանք այդպես էլ չերևացին: Աննկարագրելի մենակ զգացի ինձ և մտքումս նրանց երանի տվեցի:
Դեռ չէի կտրվել դառը մտքերիցս, երբ պատշգամբից ներքև ինչ-որ շարժ զգացի: Առաջ գնացի և նայեցի ներքև, սակայն մթի մեջ անկարելի էր նշմարել աղմուկի աղբյուրը: Շուտով շարժը զգացի հենց մեր պատշգամբի վրա և մեկ վայրկյան անց վախեցած հետ ցատկեցի: Իմ առջև բարձրացավ ինձ շատ-շատ ծանոթ մի դեմք:
-Դո՞ւ,- զարմացած համարյա գոռացի ես:
-Կարելի ա մտածել, որ ուրախ չես,- ասաց դասարանցիս իրեն բնորոշ ծաղրական տոնով:
Ես շարունակում էի զարմացած նայել նրան:
-Որտեղի՞ց հայտնվեցիր,- շարունակում էի հարցեր տալ ես:
-Ներքևից բարձրացա, երկրորդ հարկ բարձրանալը առանձնապես դժվար չի,- շարունակում էր դասարանցիս: Նրա սև աչքերը փայլում էին մթության մեջ: -Եթե երկար ես հարցաքննելու, մի քիչ հետ գնա,- ես, որ զարմանքից մոտեցել էի նրան, հետ քաշվեցի, և նա կանգնեց մեր պատշգամբում: Նոր նկատեցի, որ մինչև հիմա եզրից բռնված օդում էր:
-Ի՞նչ ես անում էստեղ,- հետաքրքրվեցի ես:
-Որ քիչ հարց տաս՝ կիմանաս: Արագ արի հետս, գնում ենք:
-Ո՞ւր,- միաժամանակ և վախեցած, և զարմացած հարցրի ես:
-Չե՞ս գալիս,- դժգոհ տոնով նա նայեց վրաս:
-Գալիս եմ,- համաձայնվեցի ես և, հագնելով սպորտային կոշիկներս, արագ վերադարձա դասընկերոջս մոտ:
Նրա օգնությամբ ինձ հաջողվեց ամբողջական և անվնաս պատշգամբից իջնել գետնին: Ուղղվեցի և զարմանքից քարացա: Այստեղ ինձ էին սպասում բոլոր ընկերներս: Բոլոր-բոլորը: Նրանցից շատերը նույնիսկ անծանոթ էին:
-Ա՞ն, դու էլ ես էստեղ,-զարմացած նայեցի ընկերուհուս:
-Ոնց տեսնում ես,- ժպիտով պատասխանեց նա:
Երբեք չէի մտածի, որ մեր անհետաքրքիր թաղամասը կարող է այսքան հետաքրքիր դառնալ, երբ մենակ չես: Մի քանի րոպեների ընթացքում ես անմիջապես մոռացա և չսիրածս ամռան ու շոգի, և մենակությանս մասին: Ընկերներիս հետ զբոսանքը, իհարկե, լուրջ միջավայրում չէր անցնում:
-Մա՞ր… Մարիա՞մ,- լսվեց մայրիկիս ձայնը:
«Ի՞նչ, մա՞մ, դու էլ ես էստե՞ղ…»,- շփոթված մտածեցի ես և շրջվեցի: Մայրս երևաց սենյակի դռան մոտ, ինձնից մի քանի քայլ հեռավորության վրա:
-Հա, մամ, շոգում եմ ուղղակի…
Ես նայեցի ներքև: Մթի մեջ ոչ մի շարժում չկար, իսկ աղմկող ըներների խումբն արդեն հեռացել էր: Մտածեցի, որ ամբողջ օրը ֆանտաստիկ գրականություն կարդալը երևի իր ազդեցությունն է թողել վրաս: Մայրս, տեսնելով, որ ինչ-որ բան եմ գրում, ինձ համար վառած թողեց սենյակի լույսն ու առանց որևէ բան ասելու հեռացավ: Ես ժպտացի և մտքումս շնորհակալություն հայտնեցի նրան դրա համար…
Մարիամ Նալբանդյան, 15 տարեկան