Չգիտեմ՝ ինչու եմ ուզում սրա մասին պատմել: Չնայած՝ չէ: Էս դեպքից մի քիչ հետո ուզում էի տղերքին պատմել, բայց մտածեցի՝ խոսելով չեմ կարող բացատրել այնպես, ինչպես ես տեսա: Հիմա կպատմեմ: Երևի մի շաբաթ էլ չի անցել: Դպրոցում էինք՝ վերջին զանգի փորձի: Դե, ի՞նչ փորձ: Ինչպես միշտ, ոչ մի բան չարեցինք ու ցրվեցինք: Դե, դպրոցից դուրս եկանք, տղերքով նստեցինք մեքենան: Չեմ հիշում՝ ուր պիտի գնայինք: Մի 50 մետր գնացինք, հետո մեքենայից իջա՝ մեր դասարանի աղջիկներից մի երկուսին ճանապարհելու, տղերքին էլ ասացի, որ գնան իրենց գործին ու արագ հետ գան: Դուռը բացեցի, իջա: Հետները քայլեցի մինչև խաչմերուկ: Մեկը քայլեց ուղիղ, մյուսն իջավ ներքև: Չեմ ասի՝ որ խաչմերուկն էր, որովհետև երևի պետք չի: Նստեցի խաչմերուկի անկյուններից մեկի պատի վրա՝ ծառի տակ: Այդ պատին շատ ենք նստել ու դեռ շատ էլ կնստենք:

Մութն արդեն ընկնում էր ու երկնքում մի քանի կտոր կարմիր ամպ էր թողել: Դրա համար էլ նա ինձ չտեսավ: Քայլում էր ինչպես միշտ՝ գլուխը կախ, արագ-արագ: Ես նրան տեսա, երբ նա փողոցի ծայրին էր: Երևի տնից էր գալիս: Քայլում էր արագ-արագ, ձեռքը մի քանի մետրը մեկ հետ տանելով: Շոյում էր գլուխը՝ կարծես մազերն ուղղելով: Ես չեմ ասի նրա անունը, որովհետև հաստատ պետք չի: Եկավ կանգնեց խաչմերուկի մեջտեղում: Հետո չորս կողմը նայեց: Ինձ թվաց, թե կտեսնի, բայց չտեսավ: Մի անգամ էլ խաչմերուկի բոլոր կողմերով նայեց: Նայեց ներքև գնացող ճամփին, հետո՝ վերև: Հետո կտրուկ շրջվեց ու քայլեց խաչմերուկի մոտի խանութի կողմը: Խանութը փակ էր: Քաշքշեց դուռը: Հետո նորից նայեց չորս կողմը: Հետո մոտեցավ խանութի դիմացի սյունից կախված մեծ տոպրակին, որը աղբաման էր ծառայում: Քրքրեց աղբամանը: Դես ու դեն գցեց մեջի տուփերն ու տոպրակները:
Փողոցի ծայրից մեքենայի ձայն լսվեց: Լույսերը տեսավ: Վազեց աղբամանից հեռու ու կանգնեց փողոցի մեջտեղում: Կանգնեց ու սկսեց արագ-արագ գլուխը շոյել: Մեքենան եկավ, խաչմերուկից թեքվեց ցած ու գնաց: Իսկ նա ամբողջ ժամանակ նայում էր գետնին ու գլուխը շոյում: Հենց փողոցի ծայրին մեքենան կորավ, արագ քայլեց աղբամանի կողմը: Ես խոսելու ունակությունս կորցրած նայում էի նրան: Նրա շարժումներին: Ձեռքս ինքն իրեն գնաց գրպանս: Մի քանի մետաղադրամ շոշափեցի: Ուզեցի մտնել խանութ, մի բանով օգնել գոնե: Վեր կացա: Նա շարժումս զգաց: Չտեսավ: Նորից հեռու քաշվեց աղբամանից ու կանգնեց փողոցի մեջտեղում: Գլուխը կախ: Ձեռքով արագ-արագ սկսեց գլուխը շոյել: Անունով կանչեցի: Ուզում էի ասել, որ սպասի՝ մտնեմ խանութ: Բայց չկարողացա: Մի անգամ էլ կանչեցի: Ձայն չհանեց: Փողոցով նայեց ցած, հետո վեր: Այնպես, որ միանգամից զգացվեց, որ աննպատակ է քայլում: Մեկ էլ կանչեցի: Նա արագ-արագ քայլում էր փողոցով վեր՝ անընդհատ գլուխը շոյելով: Նա նույնիսկ չպտտվեց: Մտքով երևի ուրիշ տեղ էր, ուղղակի ասաց.
-Հը՞:

Ասաց այնքան աննպատակ, որքան իր քայլելն էր: Չգիտեմ՝ քանի րոպե քարացած կանգնեցի մինչև տղերքն եկան: Մեքենայի դուռը բացեցին, քաշեցին ներս: Աշոտն ասաց.
-Հա, լավ, ի՞նչ ես ջիր արե: Կյնացիյ Ռաֆենց, եկայ:
Ես մտքիս մեջ որոշում էի՝ պատմեմ, թե չէ: Մեքենայում բարձր երաժշտություն էր միացված: Որոշեցի, որ չասեմ:
-Այ մարդ, ռադդ քյաշ է: Քշի դպրոց, շկայ ինչ կը:
Միգուցե սա ինձ չի էլ հուզում: Չգիտեմ՝ ուզում եմ ինքս ինձ հետ արդար լինել: Լավ կլիներ՝ չտեսնեի:

Մենք մեքենայում երգ լսելով գնում ենք: Իսկ նա գլուխը կախ քայլում է փողոցով վերև: Մեկ-մեկ էլ մազերն է շոյում:

Միայնություն. թշնամիՙՙ՚, թեՙ՚ բարեկամ: Իրականում ամենաբարդ ու հակասական պատասխաններով հարցերից մեկն է ինձ համար: Իհարկե, երկար միայնակ լինելը լավ չէ, բայց հենց այդ ժամանակ է մարդ մնում իր մտքերի հետ ու սկսում խորհել: Մտածելով փորձում է գտնել իրեն հուզող հարցերի պատասխանները, բայց դրան հետևում են մի քանի նոր հարցեր: Ես միայնության մեջ գտա այդ հարցերի պատասխանները(չնայած հարցերս կրկնապատկվել են):

Երեք տարի առաջ էր, քայլում էի ընկերոջս հետ ու սովորույթի համաձայն դժգոհում էի. «Էս ինչ անհետաքրքիր գյուղ ա, ոչինչ չկա՝ ո՛չ ժամանցի վայր կա, ո՛չ տրանսպորտ, ո՛չ մի հատ սրճարան…»: Խոսքս մեր՝ Տավուշի մարզի Չորաթան գյուղի մասին է: Շատ լավ եմ հիշում ընկերոջս պատասխանը. «Դե, սահմանամերձ ենք, ո՞վ ա խելքը հացի հետ կերել, որ գա ըստեղ ու մի հատ սրճարան դնի: Սաղ Երևանում են, ընդեղ լավ ա, բայց Ռուսաստան ավելի լավ ա»: Լռեցի. ճիշտ էր ասում, համաձայնեցի: Բայց սկսեց ներսից մի հարց ինձ տանջել, բայց ի՞նչ հարց էր՝ չէի հասկանում: Մի քանի օր անհանգիստ փնտրտուքների մեջ էի, անընդհատ մտածում էի մեր խոսակցության մասին: Երկար մտածելուց հետո հասկացա, որ պետք է փոխեմ ինձ: Բայց իՙ՚նչ ասել է՝ փոխել ինքդ քեզ: Մի տեսակ ծիծաղելի է հնչում, բայց ես երկու շաբաթ մտածում էի ինձ փոխելու մասին: Բայց դե չէ, է: Ես չփոխվեցի, ուղղակի հասկացա՝ ով եմ ես իրականում: Երևի շատ էի ազդվել ընկերոջս խոսքից. «… ոՙ՚վ ա խելքը հացի հետ կերել, որ գա ըստեղ…»:

Բայց մեկ վայրկյան. իսկ ոՙ՚վ է պարտավոր գալ այստեղ ու ինձ համար ակտիվ ժամանց ստեղծել: Հետո իՙ՚նչ, որ սահմանամերձ ենք: Նշանակում է՝ մենք էստեղից գնանք ուրիշ տե՞ղ, իսկ ուրիշ տեղից գան այստեղ, որովհետև սահմանո՞ւմ ենք: Մենք՝ չորաթանցիներս, պետք է ստեղծենք մեր երազած գյուղը, բայց դրա համար առաջին հերթին պետք է փոխենք ինքներս մեզ: Բայց ինչ հեշտ է հնչում, չէ՞: Եթե չեմ սխալվում, Ուինսթոն Չերչիլը այդպիսի լավ բան ունի գրած. «Երբ երիտասարդ էի, ուզում էի փոխել աշխարհը, հասուն տարիքում ցանկանում էի փոխել երկիրս, երբ տարիքս առա, ուզում էի բարեփոխել ընտանիքս, բայց միայն ծերության ընթացքում հասկացա, որ պիտի փոխեի ինքս ինձ, արդյունքում գուցե փոխվեին իմ ընտանիքը, երկիրն ու աշխարհը»: Դե, ես էլ արդեն սկսել եմ փոխել ինձ (առանց գրքերի անհնար կլիներ այսքանը շուտ հասկանալ), նույնը փորձում եմ բացատրել հասակակիցներիս:
Թերևս ամենակարևոր բաներից մեկն էլ գնահատված լինելն է. մեկուկես տարի առաջ էր, զորամասերից մեկում միջոցառման էինք, ու կողքի գյուղի պարի խումը սկսեց պարել «Ծաղկաձոր» պարը, Բերդի (մեր շրջկենտրոնն է) էրեխեքը միացան իրենց, իսկ ես ճարահատյալ վերցրի հեռախոսը ու սկսեցի նկարել: Ու այդ օրվանից որոշեցի սովորել մեր ազգագրական պարերը ու սովորեցնել համագյուղացիներիս, որպեսզի համ ծանոթ լինեն մեր ազգային արժեքներին, համ էլ իրենք ունենան պարի խումբ: Սկզբից դժվար էր, մանավանդ որ սովորում էի համակարգչով… Բայց դե ստացվեց: Ու հիմա, երբ գյուղում մի միջոցառում է լինում, սկսում ենք մեր ազգագրական պարերով, ու ես դրանից շատ եմ ուրախանում:
Տեսաՙ՚ք. սկզբից փոխեցի ինքս ինձ, հետո շրջապատիս: Սկզբից տվեցի շրջապատիս, հետո ակնկալեցի լավ պատասխան: Ու հասկացա՝ ինչ լավն է աշխարհը, երբ դու նրան մի բան ես տալիս:
Ժպտացեք, մարդիկ, դուք ապրում եք աշխարհում. ենթարկեք կյանքը ձեզ, ոչ թե ենթարկվեք:

Գրաֆ էի կարդում ու կանգ առա մի մտքի վրա. «Մարդու չափանիշը նրա պատկերացումն է երջանկության մասին»: Կարդացի հաջորդ միտքը, բայց չէ, դեռ նախորդում էի մնացել, հետ գնացի, նորից կարդացի… Ու մտքերս անձրևի ժամանակ փողոցում կանգնած մարդկանց նման խառնվեցին իրար…

Անկասկած մարդկանց պատկերացումները երջանկության մասին խիստ տարբերվում են: Մտքերի առաջին բախումը երջանկության լինել-չլինելու մեջ է: Ես, ինքս շատ ծանոթներ ունեմ, ովքեր վստահ ու քմծիծաղով ասում են, որ չկա երջանկություն: Այն հաստատակամությամբ են ասում, որ թվում է՝ իրենք են ողջ աշխարհում երջանկություն բաժանողը, չափը որոշողը, տվող-չտվողը: Ու քանի որ վերջին մի քանի օրը զբաղված էին, հաստատ հիշում են, երջանկություն չեն բաժանել` հետևաբար չկա այն:

Բայց ես վստահ եմ, որ մարդը երջանիկ է այնքան, որքան ինքն իրեն զգում է, և ոչ թե կողքից ասում են. «Այ, դու երջանիկ ես»,- ու որոշվեց՝ երջանիկ է: Մարդ պիտի ինքն իրեն զգա երջանիկ, նկատի երջանիկ զգալու ամենափոքր հնարավորությունը ու վայելի: Երջանկությունը մեզ հյուր է գալիս ամեն օր` տարբեր ձևերով` մարդկանց, մի խոսքի, հայացքի և այլ կերպ: Միշտ պետք է գրկաբաց լինել նրան ընդունելու համար: Այն գալիս է ծնողների ուրախ «բարի լույսով» ու սիրելիի փայլող աչքերով, պապիկի մշակած այգու առաջին պտուղներով ու մի քանի ամիս տատիկին չտեսնելուց հետո նրա պատրաստած ճաշի համով: Երկար պարապելուց հետո լավ հանձնած քննությունով է գալիս ու  պատահական հանդիպումներով: Երբեմն գալիս է անձրևից հետո, երբ բացում ես պատուհանը ու խորը շնչում. կյանք ես զգում: Երբեմն կանաչ խոտերի վրա նստած երազելով է գալիս ու սիրելի երաժշտությամբ աստղերին նայելով է գալիս: Երբեմն անհասկանալի կերպով ներսդ փոթորկող զգացմունքներով է գալիս: Վստահ եմ, այն գալիս է ու պետք է գրկաբաց ընդունել… Հույսի արդարացումով ու հիասթափության մոռացմամբ է գալիս, ձեռքդ բռնող, քեզ ուժ տվող ընկերներով է գալիս, անծանոթի մի ժպիտով, խիստ մտահոգ ու քեզ սիրող ընտանիքով է գալիս… Սպասված, բայց չուշացած սիրով է գալիս…