մարինե իսրայելյան

Մենք պարտք ունենք

Հայոց այբուբեն, մեսրոպատառ գիր, հայ գրականություն, պատմություն, արարում, հաղթանակ, վերապրում: Սրանք բարձրարժեք բառեր են, թերևս բոլորը գիտեն, որ դարեր շարունակ հայ ժողովուրդը օտարի ու թշնամու սրի դեմ պայքարել ու պահպանել է հայոց գրերը` այբուբենը, քրիստոնեական հավատի հետ միասին:

Նույն կերպ նաև ով չգիտի ֆեյսբուքի մասին, արդեն նույնիսկ ամոթ է լսարանում հարցնել, թե ով կա ֆեյսբուքում, պիտի հարցնել` ով չկա ֆեյսբուքում: Ֆեյսբուքը օր օրի աճող ու ընդլայնվող հաղորդակցական հարթակ է, որն իր երախի մեջ է առել ողջ աշխարհը: Իսկ ինչպե՞ս կապել հայոց այբուբենն ու ֆեյսբուքը: Կապը սահմռկեցուցիչ է: Ֆեյսբուքը համաշխարհային սոցիալական ոլորտ լինելուց բացի հարթակ է, որտեղ մեռնում է հայոց այբուբենը, ոչ, չի մեռնում, մեռցվում է, նահատակվում է, կախաղան է բարձրացվում, գանահարվում է, խողխողվում ու սրատվում է, և ենթարկվում այն բոլոր պատժամիջոցներին, որ պատմության ընթացքում հորինել է մարդկության երևակայության անառողջ հատվածը` ուղղված ոչնչացման կլանող գաղափարին: Ու այս անգամ հրապարակում հայոց այբուբենն է:

Ինչպես բոլոր միջնադարյան պատիժների ժամանակ, այստեղ էլ կան դահիճը և նրա օգնականը: Դահիճը լատինական այբուբենն է, իսկ օգնականը` մենք, և շատ հաճախ մեծ գործերում օգնականներն ավելի մեծ դեր են ունենում, քան գլխավորները: Նույնիսկ անհավատալի է պատկերացնել, որ 21-րդ դարի զարգացման գաղափարախոսության մեջ որպես քողարկված կմախք առկա է միջնադարյան դահճային համակարգը. այն ևս զարգացել է, եթե նախկինում նա կուլ էր տալիս հազարավոր մարդկանց, ապա այժմ նա կլլում է հարյուրհազարավոր մարդկանց հոգևոր արժեքները` անուղղակիորեն դեպի կործանումը ուղղորդելով նաև մարդկանց:

Օրինակ, ո՞վ է երբևէ տեսել, որ անգլերեն sun, school, orange և այլ բառեր գրեն հայերեն տառերով, հենց այսպես` սան, սքուլ, օրինջ, երևի դժվարացաք կարդալ, կամ աչքի համար անսովոր եղավ, այդ դեպքում ավելի քան սրությամբ է դրվում այս հարցը. ապա ինչո՞ւ հայերեն արև, դպրոց և նարինջ բառերը գրված այլատառությամբ` arev, dproc, narinj, բոլորովին սովորական է և հասկանալի ողջ ֆեյսբուքահայության համար, որ ներառում է հայության գերակշիռ մասը, և արդեն նույնիսկ ահռելի քանակությամբ գրական տեքստեր են ստեղծվել այս նորահայտ լեզվով, որ ոչ հայերեն է, ոչ անգլերեն, և ոչ այլ ինչ:

Երկար եմ մտածել, թե ինչու են մարդիկ այսպես գրում, և միակ պատասխանս այս է. մարդիկ խուսափում են հայերեն գրելուց, քանի որ առաջանում են ուղղագրական և կետադրական խնդիրներ, որոնք հիանալիորեն քողարկում է լատինատառագրությունը: Սա գրություն է բոլոր ձևաչափերից ու կանոններից դուրս, սա պարզապես աբսուրդ է: Եվ այն այբուբենն ու գիրը, որով մենք հպարտանում ենք, որը մեզ հասցրել է փառահեղ 21-րդ դար, մենք սպանում ենք նույն այդ 21-րդ դարի զոհասեղանին և զոհաբերում ենք լատինական աստծուն: Պայքարի զենքն այնքան պարզ է և իր պարզության մեջ այնքան հզոր, ահա այն` կյանքի բոլոր բնագավառներում հայերեն լեզվի գործածության դեպքում գրել բացառապես հայատառ, մաշտոցյան սուրբ գրերով, իսկ եթե լատինական տառերն այդքան գերում են մեզ, ապա բարի լինենք գործածենք նրանց իրենց հարազատ լեզուներում:

Ու հիշենք` մենք պարտք ունենք մեր եկող սերունդների առջև, մենք պարտավոր ենք նրանց փոխանցել ինչպես հնարավորինս մաքուր ու կենսունակ Երկիր, անկախ ու զարգացած հայրենիք, նույնպես և մաքրամաքուր հայոց լեզու, հայ գրեր և լիարժեք հայ մշակույթ:

anna gasparyan

Ընտրություններ են

Այսօր  ընտրություններ են:

Արդեն մի ամիս է, ինչ տարբեր կուսակցություններ և դաշինքներ ընտրական քարոզչություն են անցկացնում: Ամեն պահի հեռուստացույցով կարելի էր տեսնել դրանք: Բոլոր լրատվամիջոցները տարված են ընտրություններով:

Երեկ ապրիլի մեկն էր, և  արգելված էր քարոզչություն անցկացնել: Հեռուստացույցով լրիվ ուրիշ հաղորդումներ են ցույց տալիս: Մթնոլորտը փոխվել է: Բայց, մի տեսակ անսովոր է. արդեն սովորել էինք ամեն օր լսել ընտրական քարոզչությունները: Չէ որ մի ամիս անընդմեջ քարոզչություն էր անցկացվում:

Ճիշտ է, ես քաղաքականություն չեմ սիրում, բայց ինձ հետաքրքրում են նախընտրական քարոզարշավները և երբեմն հետաքրքրությամբ դիտում էի քարոզչությունը:

Երեկ տոն էր՝ ապրիլի մեկը: Ծիծաղի, կատակ անելու, խաբելու օրն էր: Վստահությամբ կարող եմ ասել, որ բոլոր դպրոցականները սիրում են այս տոնը. ոչ միայն դպրոցականները, այլ նաև փոքրերը և մեծահասակները: Կատակասերների և հումորով մարդկանց ամենասիրելի օրերից մեկն էր, որոնց մեջ մտնում եմ նաև ես: Ասում են՝ ինչքան շատ ծիծաղես, այնքան կյանքդ երկար կլինի: Ո՛չ, սա կատակ չէ, ճիշտ է: Այնպես որ, ծիծաղելը ոչ միայն հաճելի է, այլ նաև օգտակար: Ստացվում է այնպես, որ ապրիլի մեկը շատ օգտակար տոն է:

Դե, իսկ այսօր արդեն դժվար թե մեկնումեկը կատակ անի. ընտրություններ են:

Sargis Melkonyan

Երբ լռության օրը ապրիլի մեկին էր

Այս ընտրություններն այնքան քննարկվեցին, որ էլ ասելու չի… Շատերի շուրթերից են հնչում այս խոսքերը։ Փառք Աստծո, որ երեկ «լռության օր» էր հայտարարված, մտածում էի՝ գլուխս մի քիչ կխաղաղվի։ Բայց դե ի՞նչ։ Բացում եմ Ֆեյսբուքը, ամբողջ էջս հանրապետականների ու ընդիմադիրների գովազդներն են։ Աչքերս փակում եմ ու քնում։ Մեկ ժամ անց արթնանում, հագնվում ու գնում դուրս վազելու։ Տեսնեմ՝ կատուս սատկել է, թաղի շներն էլ եկել են «հոգեհանգիստ»…

Դուռը բացում եմ, դուրս եմ գալիս փողոց ու գետնին 10000-անոց է ընկած։ Այ քեզ հաջողություն։ Վերցնում եմ գումարը, մեկ էլ տեսնեմ կողքի տան պատշգամբից Վազգուշ տատին գոռում է.

-Արա, էդ 10 00-ը քո համար չի, ընտրողների համար է։

Վայ, աման, սիրտս այնպես էր խփում, ոնց որ դուռը տուկ-տուկ տային։ Հա, մոռացա ասել, որ փողոցում մի հատ դանակ կար, վրան էլ` արյուն։ Ես էլ այդ գումարը Վարդուշ տատիի ձայնից գցում եմ գետնին` ուղիղ դանակի կողքը։ Մի քիչ վազում եմ, հասնում եմ գյուղամեջ, մեկ էլ տեսնեմ՝ մի 200 մետր վերև կոմունիստները Լենինի ձեռքը բռնած եկել են քարոզարշավի։ (Գյուղամեջից 200 մետր վերև գերեզմաններն են։) Հա, չմոռանամ ասել, որ խանութներում այսօր 30% զեղչ է։ Շտապեք ձեռք բերել Նոր տարվա խոզի բդից պատրաստված «կալբասը» կես գնով` ընդամենը 3000 դրամ։ Թույլատրվում է նաև պահք պահողներին:

Չմոռանամ ասել, որ այսպիսի տափակ հումորներ միայն ես կարող եմ անել։ Դե լռության օր էր, ապրիլի մեկ, հումորներն էլ քաղաքական ստացվեցին…

Հուսամ շնորհավորել եք մյուսներին ապրիլի 1-ի կապակցությամբ և մաղթել անվտանգություն և առաջընթաց, ժառանգություն, համախմբում, հաղթանակ, ելք, արդար և ապահով Հայաստան…

Երազում եմ դառնալ օլիմպիական չեմպիոն

Հարցազրույց հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտիկ Կարեն Ասլանյանի հետ

Լուսանկարը՝ Անի Աճեմյանի

Լուսանկարը՝ Անի Աճեմյանի

-Որքա՞ն ժամանակ է, ինչ զբաղվում եք սպորտով և ինչպե՞ս եղավ, որ ընտրեցիք հունահռոմեական ըմբշամարտը:

-11 տարի է, ինչ զբաղվումեմ այս սպորտաձևով: Եղբայրս նույնպես հաճախել է հունահռոմեական ըմբշամատի, և ահա այդ տեղից է գալիս իմ սերը այդ սպորտաձևի նկատմամբ:

-Ի՞նչ հաջողությունների եք հասել հունահռոմեական ըմբշամարտի բնագավառում:

-2011 թվականին Եվրոպայի փոխչեմպիոն դարձա Լեհաստանում, Աշխարհի առաջնությունում 3-րդ մեդալակիր դարձա Հունգարիայում, 2012 թվականին Եվրոպայի չեմպիոն դարձա Լեհաստանում, 2013 թվականին Աշխարհի Երիտասարդական առաջնության չեմպիոն դարձա Բուլղարիայում, 2014 թվականին Աշխարհի առաջնության փոխչեմպիոն՝ Խորվաթիայում և բազում այլ մրցաշարերի հաղթող եմ եղել:

-Հետաքրքիր է, կա՞ն արդյոք աղջիկներ, և ինչպե՞ս եք ընդունում նրանց ներկայությունը նման կոպիտ սպորտաձևում։

-Կարծում եմ աղջիկների համար դա շատ դժվար, միաժամանակ, շատ գեղեցիկ սպորտաձև է:

-Հիասթափության պահեր եղե՞լ են:

-Չնայած իմ ունեցած պարտություններին, ես ոչ մի անգամ չեմ հիասթափվել:

-Եթե չընտրեիք այս մարզաձևը, ապա ի՞նչ այլ սպորտաձև կընտրեիք:

-Այդ մասին չեմ մտածել:

Լուսանկարը՝ Անի Աճեմյանի

Լուսանկարը՝ Անի Աճեմյանի

-Արդյո՞ք Ձեր ընտրած սպորտաձևը համապատասխանում է Ձեր բնավորությանը:

-Ես բնավորությամբ շատ նպատակասլաց եմ, երբ մի բան մտքիս եմ դնում, ամեն հնարավոր բան անում եմ դրան հասնելու համար: Բնավորությամբ մի փոքր կոպիտ եմ, որն ամենաբնորոշ գիծն է իմ ընտրած սպորտաձևի հետ:

-Ի՞նչ երազանքներ ունեք:

-Օլիմպիական չեմպիոն դառնալ:

Meri Muradyan

Կողբի յոթ խաչքարերը

Կողբի մասին պատմություններ պահպանվել են դեռ վաղ ժամանակներից․․․ Լսածս պատմություններից մեկի մասին որոշեցի գրել:
Կողբում կար յոթ խաչքար, որոնք միմյանցից հեռու էին կիլոմետրերով: Հետաքրքիրն այն է, որ սրանք սովորական խաչքարեր չէին և կառուցված էին հատուկ նպատակով: Նրանց դիրքերը այնպիսին էին, որ եթե գյուղը որևէ կողմից հարձակման էր ենթարկվում, ապա խաչքարերից մեկի կողքից երևում էր:
Խարքարերը տեղադրված են գյուղի բարձրադիր յոթ կետերում։ Այն խաչքարի մոտ, որի կողքից երևում էր հարձակմանը պատրաստվող խումբը, անմիջապես կրակ էին վառում: Եվ երբ ծուխը բարձրանում էր, երևում էր մնացած վեց խաչքարի մոտից: Հասկանալով բարձրացած ծխի պատճառը՝ ժողովուրդը թաքնվում էր, և մինչ թշնամու գյուղ հասնելը՝ կողբեցիները նրանցից առաջ էին ընկնում և, նրանց անակնկալի բերելով, առաջինն իրենք էին հարձակվում և փրկում գյուղը պաշարումից:
Ահա, թե ինչպես յոթ խաչքրերը շատ անգամներ փրկեցին գյուղը պաշարվելուց և թալանվելուց:
Խաչքարերը մինչև հիմա պահպանվում են, և միչև հիմա էլ ժողովուրդն այցելում է:
Կողբը Հայաստանի այն եզակի գյուղերից է, որը պատմության մեջ նշվում է որպես հազարամայակների պատմություն ունեցող գյուղ և հարուստ է անթիվ պատմություններով և լեգենդներով:

Seroj araqelyan

Մենք այստեղ ենք՝ սահմանին՝ մեր տանը

-Է՛ն ա, սա՜ղ ուղտի մեջքն ա։

ՉԷ՛, չէ՛, սխալ մի հասկացեք՝ ուղտ ասելով՝ նկատի չունեմ ուղտ կենդանի, ու հաստատ տեղին զարմացաք․ Հայաստան ուղտ չկա: Լա՛վ, շատ չձգձգեմ: Ինչո՞ւ հենց ուղտի մեջք և ինչո՞ւ հենց սաղ ուղտի մեջքն ա: Դե, բնականաբար, ասածս նման է մեղադրանքի, որ սաղ ուղտի մեջքն ա, այսինքն, ամեն ինչի պատճառը ուղտի մեջքն ա: Դե, լավ, չչարչարեմ:՝ Ուղտի մեջքը հակառակորդի հենակետն է՝ այն հենակետը, որի վրա է հենված այն զենքը, որը գնդակոծում է մեր Բաղանիս գյուղը: Այո՛, դիրքերը մի քանիսն են: Ու ամեն դիրք ունի իր զենքի տեսակները, բայց այդ անսովոր անունով դիրքը ամեն անգամ կրակահերթի պատճառ է հանդիսանում: Դիրքի անունը, դե պարզ է՝ գյուղացիք են դրել, հաստատ ադրբեջանցին ո՛չ գիտի ուղտ, ո՛չ էլ՝ մեջք բառերը: Անվանել են Ուղտի մեջք, որովհետև դիրքը կառուցված է երկու, իրար շատ մոտ բլուրների վրա, ինչի պատճառով նմանեցնում են ուղտի մեջքի:

Ուղտի մեջքից այն կողմ Օդնդաղն է: Սա արդեն երկկողմանի համաձայնություն է: Այն հին ժամանակներում, երբ դեռ կռիվ չկար, կար էսպես ասած, Ղազախ-Բաղանիս ճանապարհ, որտեղ Ղազախը համարվում էր տեղի քաղաք և այնտեղ բազմիցս են գյուղացիք գնացել թե՛ առևտրի, թե՛ այլ նպատակներով: Եվ այդ ժամանակվա շփումը թուրքերի հետ, ստիպել է միասին սարերի անվանումներ տալ և, անգամ, խոսել սովորել։ Հիմա գյուղում կան մարդիկ, ովքեր դեռ հիշում են բառեր կամ նախադասություններ: Անձամբ եսչեմ սիրում այդ լեզուն, բայց լսել եմ այս բառը և չեմ կարողանում այդ մեկ բառը ջնջել հիշողությունիցս: Ադրբեջաներեն՝ Յեվաշ, գյուղի բարբառով՝ լա կացի, իսկ գրական հայերենով՝ սպասիր: Եվ այդտեղից է սկսվել գյուղացիների ու, անգամ, զարմանքս է գալիս, ադրբեջանցիների շփումը: Ու այդ պատճառով էլ մինչև հիմա մնացել են այդ բառերն ու անունները:

Օդնդաղ սարը, կարելի է ասել, որ նշանառության տակ է պահում մի քանի հարակից գյուղեր՝ Բաղանիսը, Ոսկեպարը, Ոսկևանը, Կիրանցը, Կոթին և Բարեկամավանը, կամ էստեղի հայտնի անունով՝ Դոստլուն: Դե, հիմա սա՛ է, ի՞նչ կարող ենք անել, գրավելը հեշտ չէ, գյուղացին ստիպված է ապրել՝ մտածելով, որ կրակոցներն անդադար են, և ինչ տեսակ անուն էլ լինի՝ ուղտ, թե փիղ կամ մեկ այլ կենդանի՝ մեկ է, հաստատ այդ մեծ զենքի փամփուշտը գալու է գյուղի վրա: Բայց ինչ զենքից էլ գա, հաստատ ոչ մեկը չի թողնի և չի հեռանա իր գյուղից, որովհետև այստեղ է յուրաքանչյուրի ապրուստը, հիշողությունը, մեծ ծանոթությունը և բոլոր այն լավ պահերը, որոնք ապրել են մեր մեծերը, և հիմա ապրում են մեր փոքրերը:

Մանկապարտեզում և դպրոցում երեխաների թիվը գնալով պակասում է, բայց դա ոչինչ չի նշանակում, չի նշանակում, որ գյուղը կդատարկվի կամ հողերը կհանձնվեն: Ոչ, մենք այստեղ ենք:

monika grigoryan

Մեր նոր թղթակիցները. Մոնիկա

Ես մի կարճահասակ աղջիկ եմ: Մայրս մտածում է, որ շատ փոփոխական եմ բնավորությանս մեջ: Ւրականում նա ճիշտ է մտածում: Բայց ոչ միայն փոփոխական եմ, այլ նաև տարօրինակ: Այո, շատ զարմանալի է դա կարդալ: Երբ ինչ-որ մեկին գրում կամ պատմում եմ իմ մասին, միշտ մտածում եմ, որ նա իմ մասին սխալ կարծիք կկազմի: Իհարկե, բոլորս էլ գիտենք, որ առաջին տպավորությունը խաբուսիկ է, սակայն իմ ասածը դա չէ: Երբ ինչ-որ մեկը ասում է, որ նա բարի է, մենք մտածում ենք, որ նա բարի է: Սակայն երբ ես իմ մասին ինչ-որ փաստ եմ ասում, մտածում եմ որ դիմացինս դա չի ընկալում այնպես, ինչպես ես եմ դա ուզում, այսինքն՝ ինչպես որ դա կա: Երևի դուք արդեն համոզվեցիք, որ տարօրինակ եմ: Հաճախ եմ ունենում տարօրինակ մտքեր, ցանկություններ և զգացողություններ: Ես նաև շատ նյարդային եմ, շուտ եմ հունից դուրս գալիս: Մայրս և շատերը մտածում են, որ նման մարդիկ էությամբ թույլ են: Սակայն ես համակարծիք չեմ: Իմ կարծիքով պետք չէ մեկը մյուսի հետ կապել: Անկեղծ ասած շատ վատ եմ զգում, երբ լսում եմ, որ նյարդային մարդիկ թույլ են, քանզի մտածում եմ, որ ինքս այդպիսին չեմ:

Բացի նյարդային և տարօրինակ լինելուց՝ ես ռեալիստ եմ: Երևի դա է պատճառը, որ շատ չեմ երազում: Ես լավատես ու վատատես չեմ, մտածում եմ հնարավորինս հեռուն, որը շատ է նյարդայնացնում գործընկերներիս: Իրականում ռեալիստ լինելը ինձ դուր է գալիս:

Ինչպես բոլորը, այնպես էլ ես՝ ունեմ երազանքներ: Երազանքներիցս գրեթե բոլորը անիրականանալի են: Իմ կարծիքով մարդ պետք է միշտ երազի անհնարինի մասին, որպեսզի երազանքը հետաքրքրություն ունենա:

Ես շատ եմ սիրում գիշերը, կցանականայի միշտ գիշեր լիներ: Սիրում եմ լուսին, աստղեր, դրանց հակառակ սիրում եմ նաև արև: Իմ երազանքներից մեկը կապված է աստղերի հետ: Ես երազում եմ, որ ինչ-եր մեկը ինձ նայի այն հայացքով, որով ես նայում եմ աստղերին: Հուսով եմ երազանքս կիրականանա: Շատերը ինձ լավ չեն ճանաչում, շատերը վատ կարծիքի են, շատերը լավ կարծիքի, իսկ իմ տատիկը ճանաչում է մի մարդու որն ընդհանրապես ես չեմ: Սակայն դրանք ինձ չեն խանգարում լինել իսկական, լինել այնպիսին, ինչպիսին ինձ է դուր գալիս…

karine hovsepyan

Որ գյուղս գեղեցկանա

Կարինեն եմ, 14 տարեկան: Ապրում եմ Արագածոտնի մարզի Մաստարա գյուղում: Սիրում եմ մասնակցել տարբեր ծրագրերի և միջոցառումների: Վերջերս մեր գյուղում բացվեց  IMPACT անունով սոցիալական նորարարության զարգացման հիմնադրամը: Ուսուցիչս ինձ գրանցեց որպես ակտիվ աշակերտի: Սկզբում չէի հասկանում ծրագրի իմաստը, սակայն արդեն մեկ տարի է, ինչ հաճախում եմ և հասցրել եմ նոր գիտելիքներ ձեռք բերել: Իմ համայնքը շատ խնդիրներ ունի, բայց ամեն ծրագրի հետ, մեկը լուծվում է և այն ավելի է զարգանում: Իմ գյուղը շատ տեսարժան վայրեր ունի ու զբոսաշրջիկների պակաս երբեք չի եղել։ Այդ պատճառով որոշեցինք, որ առաջին ծրագիրը Սուրբ Խաչ կոչվող մատուռի մոտ պետք է լինի: Իրականում, քանի որ մեր տունը գտնվում է նրա հարևանությամբ, ես շատ կապված եմ մատուռի հետ: Երկրորդ ծրագիրը նույնպես պատրաստ է։ Մնում է մտածենք երրորդի մասին:

Ուզում եմ, որ գյուղս ավելի գեղեցկանա, դառնա ավելի բարեկեցիկ: