laura manukyan

Սոլակն ու իմ նախնիները

Դեռ մանուկ հասակից ինձ հետաքրքրել է իմ ընտանիքի պատմությունը, գյուղի անցյալը: Որտեղի՞ց են արդյոք եկել նրանք և ինչպե՞ս հասել իմ գյուղ՝ Սոլակ: Եվ այդ պատճառով այսօր որոշել եմ  հարցազրույց անցկացնել իմ պապիկի՝ Դավիթ Մանուկյանի հետ:

-Բարև, պապ: Գիտե՞ս, երբ ես փոքր էի, կարծում էի, որ դու ու քո պապերը հենց եղել եք Սոլակից, բնիկ գյուղացի:

-Բարև,  թոռնիկս: Իրականում դա այդպես  չէ: Մեր գյուղը ստեղծել են մեր նախապապերը` բնակվելով այստեղ: Նրանք 1827 թվականին եկել են Մուշի Ջուջան գավառից, այսինքն՝ գաղթել են:

-Հետաքրքիր է,  պապ: Լավ, հիմա ինձ ասա, թե ի՞նչ հանգամանքներ կային, որոնք դրդեցին գաղթել Մուշից:

-Պարսիկները այդ ժամանակ հալածանքներ էին հասցնում հայերին, տանջում էին: Իսկ մշեցիները այդ հալածանքներից փրկվելու համար ստիպված գաղթում են:

-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ հասան այս կողմերը ու սկիզբ դրեցին գյուղին:

-Թափառելով այս ու այն կողմ, վերջապես Հրազդանի կիրճը կարծես դուր եկավ մեր պապերին, ու նրանք հաստատվեցին Սոլակում, որը սկզբում ծավալվում էր Հրազդան գետի ձախ ափին: Հետագայում, մեծացնելով իր սահմանները, գյուղը դարձավ այսպիսին՝ մեծ ու հարուստ:

-Պապ, մի հարց էի մոռացել: Իսկ ինչո՞ւ է մեր գյուղը Սոլակ կոչվում:

-Դե, երբ հասան Սոլակ, թագավորը դարձավ Ցոլակը: Նրա անունով այն սկզբում կոչվեց Ցոլակակերտ, ապա Ցոլակ, և վերջապես հնչունափոխությամբ` Սոլակ: Գեղեցիկ է, չէ՞ հնչում:

-Շատ, պապ: Մի այսպիսի հարց էլ: Մյուս գյուղացիները գաղթել են Ալաշկերտից, Էրզրումից, Վանից, բնականաբար, գյուղում կան տարբեր ազգանվամբ մարդիկ: Ինչպե՞ս են կոչում այդ ազգանվամբ մարդկանց:

-Ասեմ, գյուղում կային ու կան տարբեր տոհմեր, որոնք սերվել էին իրենց նախապապերից: Ես կասեմ մի քանիսը. «Բավոյի գայլեր» (մեր ազգը)- սերվել են Գալուստ պապից ու իր սերունդներից, «Վռշիկներ»-սերվել են Ռշտունիներից, «Ջաթեյի ու Բռսալոյի ազգերը»- խոշոր ազգեր են, «Գսպեի ազգ»- սերվել են Գասպար պապից:

-Պապ, իսկ ինչո՞ւ մեր ազգը կոչվեց «գայլերի ազգ»: Միգուցե մենք ուժե՞ղ էինք, դրա՞ համար : Ի՞նչ կապ ունի գայլը մեզ հետ:

-Չէ, ջանս: Հիմա կպատմեմ պատմությունը: Գալուստ պապը, լինելով մեծահարուստ, ուներ ոչխարների հոտեր, որոնց խնամում էին  քուրդ  հովիվները: Երբ հովիվների պայմանագրի ժամանակը լրանում է, գնալուց առաջ նրանք գտնում են 5  գայլի ձագ, կտրում են նրանց պոչերն ու ականջները: Երբ ձագերը մեծանում են, բոլորը մտածում են, թե դրանք շներ են: Այդ գայլերը առանց հալածվելու անում են իրենց սև գործը. հոշոտում են ամեն պատահած ոչխարի: Հետո Գալուստ պապը ունենում է 5 որդի, որոնք չեն վախենում ոչ մի բանից: Մեծանալով դառնում են գայլերի նման ուժեղ ու հաստատակամ: Պատժում են նրանց, ովքեր վատ արարք են թույլ տալիս: Այդ անվախության և քաջության համար  ժողովուրդը նրանց անվանում է «Բավոյի գայլեր», իսկ Գալուստի որդիների անուններով  առաջացան մեր ազգանունները:

-Պապ, սկզբնական շրջանում ինչո՞վ էիք  զբաղվում: 

-Սկզբում բոլորը զբաղվում էին անասնապահությամբ և հողագործությամբ:  Հետագայում  երկրի զարգացմանը զուգահեռ փոխվեց մեր առօրյան, կյանքը: Սկսեց գործել  շինարարությունը: Մեր հայրերը  տիրապետեցին մեխանիզմներին, դառնալով մեխանիզատորներ: Իսկ ես ինքս,  պոլիտեխնիկը ավարտելուց հետո, աշխատել եմ աշխղեկ, տեղամասի պետ, այնուհետև ջրմուղկոյուղում`  տեղամասի գլխավոր ինժեներ, հետո անցել թոշակի:

-Իսկ ինչպիսի՞ն  է գյուղը այսօր:

-Առաջ երեխաները խաղում էին  դրսում մինչև գիշերվա կեսը: Իսկ այսօր երեխան չգիտի` ինչ է  պահմտոցին, հավալան, հալամուլան և այլն: Համակարգիչը երեխային կտրել է ամեն ինչից: Այսօր գյուղում ստեղծվել է  կոոպերացիա, որը հոգ է տանում գյուղատնտեսական աշխատանքների մասին: Ժամանակի ընթացքում զարգացել է մեղվաբուծությունը, այգեգործությունը, որոնք գործում են մինչ այսօր, ընդարձակվել է վարելահողի տարածքը: Զարգացել է մշակույթը իր մեծ մշակութային  պալատի շնորհիվ, որը չես գտնի  Հայաստանի ոչ մի մարզում:

anna andreasyan

Առողջ մարմնում՝ առողջ հոգի

Էս ի՜նչ լավ բան ա մարզվելը: Ես առաջ մտածում էի՝ ուղղակի տանջանք ա, իսկ դրանից առաջ ուզում էի գնալ կարատեի՝ չթողեցին, իսկ կարատեից առաջ, ըմմ… Հա, կարատեից առաջ փոքր էի ու չեմ հիշում՝ ինչ էի ուզում: Բայց հիմա կարծում եմ, ավելի շուտ վստահ եմ՝ հեչ էլ տանջանք չի: Ընդհակառակը՝ հրաշալի բան ա: Մտածում էի` կամ կմոռանամ, կա´մ հարմար չի լինի, կա´մ… Լավ, խոստովանում եմ՝ ալարում էի: Բայց ինչպես մեր ժողովուրդն ա ասում. «Ով ալարի՝ ոչ դալարի»: Որոշեցի չալարել, որ դալարեմ (չնայած,  էնքան էլ ինձնից կախված չի): Ու մեկ էլ վախենում էի՝ «ժանգոտելուց»:

Մի խոսքով, երկու շաբաթ առաջ ես որոշեցի՝ պետք է զբաղվել մարմնամարզությամբ: Եվ այդպես էլ արեցի: Ի զարմանս ինձ, ես արդեն 2 շաբաթ է, ինչ մարզվում եմ: Ու ամենակարևորը՝ չեմ ալարում:

Էս ամեն ինչը ինձնից խլում ա ամենաշատը մեկ  ժամ: Արդյունքում՝  ես ինձ զգում եմ առույգ և լիարժեք: Մեկ էլ գիտե՞ք ինչ եմ նկատել: Մարզվելուց հետո մտավոր յուրաքանչյուր աշխատանք ես անում եմ ավելի հավեսով, քան առաջ:

Հ.Գ. Այնպես որ, բոլորին խորհուրդ եմ տալիս մարզվել:

Անգեղակոթս

Ես ապրում եմ Սյունիքի մարզի Անգեղակոթ գյուղում: Քայլելով գյուղի փողոցներով՝ ես ամեն օր մի նոր գիտելիք եմ ստանում իմ գյուղի մասին:

Լուսանկարը` Վարդուհի Մնացականյանի

Լուսանկարը` Վարդուհի Մնացականյանի

Գյուղում կան շատ գեղեցիկ և տեսարժան վայրեր: Օրինակ՝ այն պատկերը, որը ես տեսնում եմ ամեն օր և հիանում, դա գյուղի բարձունքից երևացող լիճն է, որի շուրջ բազմած են սարեր: Այն գեղեցիկ է տարվա բոլոր եղանակներին: Նրա մյուս կողմում մի փոքրիկ գյուղ է զետեղված: Այդ ամենին վերևից նայելով թվում է, թե դու երկնքում ես:

Լուսանկարը` Վարդուհի Մնացականյանի

Լուսանկարը` Վարդուհի Մնացականյանի

Ես այնտեղ եմ գնում գրեթե ամեն օր, նստում քարին և  բարձունքի վրայից նայում այդ հրաշք վայրը: Հաջորդը դա գյուղի մյուս ծայրն է, որտեղ ժայռերի վրա կառուցված է գյուղի եկեղեցին: Փոքր-ինչ վտանգավոր, բայց շատ հաճելի վայր է մտքերը հավաքելու և հանգիստը վայելելու համար: Այդ ամենից շատ հեռու, գրեթե գյուղից դուրս, գտնվում է դպրոցը: Այն գյուղից բարձր է և այնտեղից երևում է ողջ գյուղը:Անգեղակոթում այնքան շատ են այդպիսի վայրերը, որ ամբողջը գրի առնել ուղղակի անհնար է:

Լուսանկարը` Վարդուհի Մնացականյանի

Լուսանկարը` Վարդուհի Մնացականյանի

Ես նկարագրեցի այն վայրերը, որտեղ շատ հաճախ եմ լինում և ցանկացա իմ տպավորությունները կիսել ձեզ հետ: Ես մոռացա պատմել մի զարմանալի դեպք: Քանի որ խոսեցինք եկեղեցու բարձր ժայռի վրա գտնվելու մասին, ձեզ կներկայացնեմ մի պատություն: Այն տեղի է ունեցել դեռ հին ժամանակներում, երբ եկեղեցին կիսաքանդ վիճակում էր: Մի մարդ կար, ով ուներ փոքրիկ կատու, երբ այդ մարդը քնած է լինում, կատուն բարձրանում է այդ մարդու վրա և  դեմքը ճանկռում: Այդ ծեր պապիկը զայրանալով, բարձրանում է եկեղեցու գագաթը և այնտեղից նետում այդ կատվին: Այնքան բարձր էր գտնվում եկեղեցին, որ լսողները կարծում են, թե կատուն ընկնելուց  սատկել է, բայց երբ լսեցին պատմության վերջը, բոլորն ապշեցին: Այդ կատուն նույնիսկ փոքրիկ քերծվածք չէր ստացել և ողջ-առողջ, տիրոջից շուտ հասել էր տուն: Այս պատմության մեջ ամենահետաքրքիրն այն էր, որ այդ մարդը իմ տատիկի պապն է եղել: 

Ես ինքս լսելով այս պատմությունը, շատ ապշած եմ և այսպես զարմացած ներկայացրեցի Ձեզ:

Mariam barseghyan

Քաղաքը, դպրոցը և մեր խնդիրները

Զրույց Վանաձորի Իսակովի անվան թիվ 23 հիմնական դպրոցի տնօրեն Տաթևիկ Հովսեփյանի հետ

-Ի՞նչ խնդիրներ եք նկատել մեր քաղաքում, որոնց վրա կցանկանայիք ուշադրություն հրավիրել:

-Խնդիրները շատ են, և բոլորն էլ լուծման կարիք ունեն: Օրինակ` գործազրկությունը, որն իր հերթին առաջ է բերում արտագաղթի խնդիրը,  ճանապարհների անբարեկարգ վիճակը, վթարային շենքերի ապագան,  էկոլոգիական աղտոտումը և այլն: Այս թեմաներին շատերն են անդրադառնում, բայց ես ավելի շուտ կցանկանայի խոսել այն խնդիրների մասին, որոնք կարծես թե ուշադրության չեն արժանանում, բայց ոչ պակաս հրատապ լուծման կարիք ունեն:  Օրինակ՝ այդպիսի խնդիր է մեր քաղաքի՝ Վանաձորի կանաչապատումը: Գաղտնիք չէ, որ Վանաձորը խոնավ քաղաք է: Ինձ շատ հետաքրքիր է՝ արդյոք կանաչապատման աշխատանքներ կատարելիս համապատասխան մասնագետների հետ խորհրդակցո՞ւմ են՝  որտեղ է պետք կատարել այդ աշխատանքները, որտեղ, ընդհակառակը, պետք չէ: Առաջին հայացքից  ծառ  տնկելը շատ լավ գործ է, բայց տնկելու վայրը պետք է նպատակահարմար լինի: Շատ եմ  նկատել,  որ որոշ անհատներ հենց շենքերի մոտ՝ անմիջապես առաջին հարկի պատուհանի առջև,  ծառ են տնկում: Արդյո՞ք այդ ծառը,  փակելով արևի շողերը,  օգուտ է տալիս առանց այն էլ խոնավ տանը ապրող բնակչին:  Սկզբում  ծառը,  իհարկե,  չի անհանգստացնում, որովհետև փոքր է: Բայց այն աճում է և ժամանակի ընթացքում փակում  առաջին հարկի պատուհանը, հետո` երկրորդինը: Չեմ կարծում, թե պետք է գերակայությունը տրվի կանաչ  ծառին, ոչ թե բնակչին: Խնդիրն այն է, որ կանաչապատումն  իրականացվում է ոչ  ճիշտ վայրում, իսկ այնտեղ,  որտեղ իրոք պետք է,  ծառ չկա:

Կա նաև մեկ ուրիշ խնդիր: Շատերը  իրենց չպատկանող հողամասերը անօրինական դարձնում են իրենց սեփականությունը: Սկզբում ծառ են տնկում, հետո այդ ծառի տակ ոչ կարգին վիճակում գտնվող նստարան են դնում, հետո՝  սեղան,  և արդյունքում այդ տարածքը վերածում են թղթախաղի հավաքատեղիի: Մի՞թե դա գեղեցիկ է: Ծառ տնկելը շատ լավ գործ է, բայց նույնիսկ բարի գործ անելու համար, եթե դա քո տարածքը չէ,  պետք է համապատասխան  կառույցի հետ համաձայնեցնել: Մեր քաղաքի դեպքում,  կարծում եմ,  դա քաղաքապետարանն է: Օրինակ՝  մեր դպրոցի մոտ կա մի փոքր  տարածք, որտեղ մոտակա շենքի բնակիչները տնկել են ծառ, որի տակ շարունակ հավաքվում են տարիքով  տղամարդիկ, կարելի է ասել՝ կիսամերկ վիճակում, և սկսում են թղթախաղ խաղալ: Հաջորդ օրը այդ նույն վայրում  նույն ձևով նստում են մեր աշակերտները: Ընդամենը մեծերի մի արարքով մեր՝  ուսուցիչներիս տված դաստիարակությունը հօդս է ցնդում: Հնարավոր է՝  չնչին բան է թվում, բայց այս մանրուքները ազդում են մեր երեխաների վարքագծի վրա:

Կցանկանայի խոսել նաև դպրոցներ կամ այլ ուսումնական հաստատություններ տանող ճանապարհների մասին, որոնց մի մասը  կենտրոնական փողոցներ չեն: Այդ ճանապարհները քաղաքապետարանի  ուշադրությունից , թվում է, դուրս են մնացել: Պետք է ուշադրություն դարձնլ  նաև այն բանին,  թե  ուսումնական հաստատությունների կողքին ինչ ապրանք է  վաճառվում, որքանով է  նպատակահարմար այդտեղ առևտուր անելը: Որոշ վայրերում վաճառքը  պետք է սահմանափակվի կամ ընդհանրապես արգելվի:

-Համաձայն եմ Ձեզ  հետ: Կարծում եմ,  Ձեր նշած վերջին խնդիրը վերաբերում է Վանաձորի թիվ 6 դպրոցին, որովհետև նրա շրջակայքում առևտրականները միշտ շատ են: Իսկ ի՞նչ կասեք իմ հասակակիցների, այսինքն՝  դպրոցականների խնդիրների մասին:

-Կրթության հետ կապված, կարծում եմ,   հիմնական խնդիրն   այն է, որ երեխաները չունեն սովորելու  մոտիվացիա: Հաճախ երեխաները չեն սովորում ոչ թե նրա համար, որ ունակությունները չեն ներում, այլ որովհետև չունեն մոտիվացիա: Չեն գիտակցում,  թե ստանալիք  կրթությունը իրենց  որտեղ է պետք գալու: Պատճառն այն է, որ միայն դպրոցի դաստիարակությամբ չէ, որ  ձևավորվում է  անձի արժեքային համակարգը: Երեխայի արժեհամակարգի ձևավորման վրա  ազդում են  նաև միջավայրը, ընտանիքը, հեռուստատեսությունը, համացանցը: Երբ  տվյալ անձը չի ցանկանում սովորել,  ուսուցիչը,  որքան  էլ լավը  լինի,  չի կարող սովորեցնել: Սովորելու ցանկության վրա ազդում է նաև այն, որ ուսումնական ծրագրերը պարունակում են տարբեր առարկաներից  բավականին մեծ տեղեկատվություն, որոնք  հետագայում երբևէ պետք չեն գալիս: Երեխաների համար ուսումը հնարավորինս պետք է լինի պրակտիկ,  պետք է հասկանան՝  որտեղ է այդ գիտելիքը իրենց  պետք գալու:

-Դպրոցի շենքը  ի՞նչ խնդիրներ ունի, արդյոք  ունի վերանորոգման կարիք:

-Մեր դպրոցը չունի ցանկապատ, դպրոցի տարածքը, կարելի է ասել, զատված չէ շրջապատող բակերից և փողոցից, ինչի արդյունքում բնակիչները հաճախ տարածքը օգտագործում են որպես մեքենաների կայանատեղի, հաճախ էլ աղտոտում  կենցաղային աղբով, որոշ բնակիչներ էլ իրենց համար «բոստան» են ստեղծել՝ առաջացնելով  խնդրահարույց վիճակներ:

Մենք գտնվում ենք սեյսմիկ գոտում, իսկ մեր շենքերը,  որոնք,  իհարկե, նոր չեն կառուցվել,  չեն համապատասխանում  նորմատիվային պահանջներին: Այսինքն՝  անհրաժեշտություն կա կամ  նոր մասնաշենքեր կառուցելու, կամ  հինը վերակառուցելու: Իսկ դա հսկայական միջոցներ է պահանջում. դպրոցը իր սեփական ուժերով չի կարող նմանատիպ խնդիրները լուծել:  Ինչ  վերաբերում է նրան, որ դպրոցի շենքը խնամված լինի, պահպանվեն  նմանատիպ ծախսերը,  դպրոցը, կարծում եմ, ինքը  կարող է հոգալ, և դպրոցների մեծամասնությունը հոգում  է:

Բայց կան նաև այնպիսի խնդիրներ, որոնք  դպրոցը չի կարող լուծել: Օրինակ՝ դպրոցը չունի ոչ հանդիսությունների, ոչ էլ սպորտային դահլիճ, ճաշարան, նորմատիվային պահանջներին համապատասխանող լաբորատորիաներ:

Շատ եմ կարևորում խաղահրապարակների առկայությունը: Կարծում եմ՝  բաց խաղահրապարակը ավելի արդյունավետ է, որովհետև այն օգտագործվում է նաև ամռան ամիսներին, երբ դպրոցում դասերը ավարտված են: Չնայելով այն փաստին, որ մեր դպրոցը չունի խաղահրապարակ,  թաղամասի երեխաները ամռանը այստեղ են խաղում: Հետևաբար,  խաղահրապարակը տարվա ընթացքում կօգտագործվի մոտ 8-9 ամիս, քանի որ  գարնան և աշնան ամիսներին, եթե անգամ  դպրոցը սպորտդահլիճ էլ ունենա, այնուամենայնիվ ֆիզկուլտուրայի դասերը դրսում են անում:

-Իսկ ի՞նչ կասեք դպրոցի ջեռուցման մասին:

-Դպրոցը ջեռուցելու համար ֆինանսական խնդիր չունենք : Թե մեր, թե մյուս դպրոցները կարողանում են ջեռուցման սեզոնին ապահովել սահմանված ջերմաստիճան: Ավելին, շատ երեխաների համար դպրոցն ավելի տաք է, քան տունը: Այլ խնդիր է՝ ինչով, ինչպես ենք ջեռուցում դպրոցը: Մեր դպրոցը դեռևս ջեռուցվում է գազի վառարաններով, որոնց գործածությունը այնքան էլ անվտանգ չէ:

՞նչ կցանկանայիք փոխել կրթական համակարգում:

-Կարծում եմ,  հիմնական դպրոցներում նպատակահարմար կլիներ ավելացնել այն առարկաները, որոնք աշակերտին ավելի  գործնական գիտելիքներ, հմտություններ են տալիս: Այսինքն՝  այնպիսի առարկաներ, որոնք աշակերտներին  կնախապատրաստեն ինքնուրույն կյանքին: Գաղտնիք չէ, որ շատ աշակերտներ, հիմնականում տղաները,  9-րդ դասարանը դեռ չավարտած,  սկսում են աշխատել: Դպրոցը պետք է աշակերտներին տա այնպիսի հմտություններ, որոնք կօգնեն նրանց հետագայում նաև  իրենց աշխատանքի մեջ:

vahe

17

17: Հա, ես 17 տարեկան եմ: Մի շաբաթ առաջ դարձա, ավելի ճիշտ: Դե, էլ ի՞նչ 17.am-ի թղթակից, որ էլ 17 տարեկան դառնալու մասին չգրի: Ասի` ի՞նչ ա եղել որ. ես էլ գրեմ: Էնպես ստացվեց, որ ես 17 տարեկան դարձա ճամբարում: «Սիրանույշ» ճամբարում: Դե, էլ ի՞նչ երկար-բարակ ճառեմ, եկեք պատմեմ:
Իմ պատմությունը սկսվում ա հուլիսի 28-ին: Ավելի ճիշտ, հուլիսի 28-ի առավոտ ժամը 8-ին: Ու սկսում ա` ոնց որ ամեն օրը ճամբարում:
-Լավ էլի, արա, արդեն 8-ն ա՞:
-Ութն ա էլի, որ ես «մուզիկան» միացրին:
Ու բոլորս միասին գլուխներս մտցրեցինք բարձերի տակ, պտտվեցինք պատի կողմը ու էլի քնեցինք: Քնեցինք մինչև.
-Տղեք, հելեք, պադյոմ ա, տղե՜ք,- մեր ջոկատավարն ա՝ Հովոն, դուռը դխկացնելով գոռումա,- հելեք պրծեք, սաղ արդեն զավտրիկ են անում, դուք քնած եք:
Ու դուռը ծեծում ա էնքան, մինչև ես հելնում, բացում ու ասում եմ.
-Հա, Հով, հելել ենք:
-Հլը, է: Արա, ո՞ւր էիք նախավարժանքին:
-Ուր պըտի ըլնեինք՝ քնած:
-Տղեք, հագնվեք, լվացվեք, հելեք ճաշարան:
Ու մինչև մեր ամբողջ սենյակը՝  5 հոգի, հերթի էր նստել լվացվելու, էլի մի 20 րոպե անցավ: Մինչև էդ արդեն մի քանի անգամ տարբեր ջոկատավարներ հերթով մտան մեր սենյակ ու հասցրին «թքել-մրել» մեզ:
-Էս թափթփած սենյակում ո՞նց եք ապրում: Էսօր մաքրում եք: Գամ տեսնեմ` սենյակը մաքուր հավաքել եք:
-Հա, Հեղին ջան, ոնց ասես:

Վերջը, չգիտեմ ոնց ստացվեց, դուրս եկանք սենյակից: Դուրս եկանք ու տեսանք, որ մենակ մենք չէինք քնած մնացել: Էս մեր վրացի հարևաններն էլ են մեր պես կարմրած աչքերով դուրս են եկել միջանցք ու մեր պես տանջվում են դուռը փակելու վրա: Հա, մոռացա ասեմ` մեր ճամբարին 35 հայ ու նույնքան էլ վրացի մասնակից կար: Հելանք ճաշարան  ու հանգիստ նստեցինք հաց ուտելու: Չէ, է : Հանգիստ նստարանի մեջքի վրայով թռա տեղս, որովհետև, եթե քաղաքավարի նստեի, սեղանը պիտի դուրս գար իր տեղից: Նստեցի: Թեյիցս մի կում փորձեցի, որ տեսնեմ` հո էլի աղ չե՞ն լցրել մեջը: Չէ, չեն լցրել: Հե-հե: Տարօրինակ ա: Ձեռքս տարա, որ շաքարամանը վերցնեմ, մեկ էլ կողքիս նստող վրացի աղջիկը՝  Սալոմեն,  ինձ այդքան հարազատ դարձած նախադասությունն ասաց, որն ընդամենը երկու բառից ա:
-Վուակե, լավաշի,- ասաց, թախանձող հայացք ընդունեց, ու մատով ցույց տվեց հացի ամանը:
- Лаваш передать что ли?
-Да, да,- ասաց, ուրախ ժպտաց ու շարունակեց ցույց տալ լավաշը:
-Աղջի, сколько раз повторять. Վահե, а не Վուակե, Վ Ա Հ Ե,- համ ասում եմ, համ էլ հացի ամանն եմ վերցնում, որ տամ:
-Վ Ա Հ Ե,- կրկնում ա հետևիցս Սալոմեն:
-Вот правильно,- ասում եմ ես ու ինձնից գոհ լավաշը տալիս Սալոմեին:
-Спасибо, Վուակե,- ասաց Սալոմեն իրենից գոհ ժպտաց ու պտտվեց վրացիների կողմը:
-Էս Սալոմեն ձեռ ա առնում,- ես էլ ֆռռացի հայերի կողմը ու միացա խոսակցությանը:

Օրվա ընթացքում ոչ մի հետաքրքիր բան չհասցրեց կատարվել: Գնացինք ատամնաբույժի մոտ, որտեղ մինչ պառկած էի ստոմատոլոգիական աթոռին, բերանս բաց` պլոմբելու գործընթացի համար, հասցրեցի քնել: Դասեր՝ կոնֆլիկտոլոգիա, վրացերեն, ռուսերեն: Խաղեր, որոնց շնորհիվ մեր ճամբարի տղաները վաստակեցին բազմաթիվ օստեոխոնդրոզներ ու «գրիժաներ»: Հետո աշխատանք խմբերում՝ պարի, դրամայի ու ձեռքի աշխատանքի: Հա, ու մեկ էլ մեր սիրելի ֆլեշմոբի փորձը, որի շնորհիվ ես ամեն գիշեր վեր եմ թռնում Կարիբյան ծովի ծովահենների սաունդթրեքից (ճամբարականները կհասկանան): Հա, քանի հիշում եմ, ասեմ` ամսի 28-ին մեր ջոկատավարներից մեկի՝ Ռուզանի ծնունդն էր , ում ես շա՜տ սիրեցի: Հա, ամսի 28-ին, իմ հիշելով,  ճամբարում «ինտելեկտուալների օրն էր»: Ուրեմն, երեկոյան միջոցառումը դրա հետ պիտի կապված լիներ: Մենք էլ որոշեցինք «Ի՞նչ, Որտե՞ղ, Ե՞րբ» խաղալ : Խաղացինք, հաղթեցինք (ասի գլուխ ա` գովամ, էլի): Դե, հետո, ինչպես ամեն գիշեր, դիսկոտեկա՜ … Լավ է, հավես չկա՝ չեմ պարում: Հենա` Սոսոն, Լաշան, Անին, Թամոնան, Նանան լռված են ընդե, էթամ հետները նստեմ: Արա, դե էս վրացիք շատ լավն են, է: Մինչև երեխեքին բացատրեցի ծիրանը ինչ ա, ծիծաղից մեռանք: Հայերեն ասում եմ` չկան, ռուսերեն ասում եմ` չկան, անգլերեն ասում եմ` չկան: Անին ասում ա.
-Персик что ли?
-Да какой персик. Абрикос ребята, А Б Р И К О С,- ու սկսում եմ նկարագրել ծիրանը:
Իրար մեջ վրացերեն խորհրդակցեցին ու մեկ էլ.
-Аааа… арбуз ?
-Վաաախ,- ասում եմ ես ու երկու ձեռքով գլուխս բռնում, հետո տեսնում եմ էն կողմից մոտեցող Հովոյին,- Հով, սրանց կարա՞ս բացատրես` ծիրանն ինչ ա:
-Հա, խի չեմ կարա,- ասաց Հովոն ու ֆռռաց վրացիքի կողմը,- Ребята, ծիրան это абрикос:
- А что такое абрикос, Ово?- հարցրեց Անին, ու բոլորս ծիծաղից մեռանք:
Հա, արդեն պատմում էի , որ ծիրանը հայկական միրգ ա, որ բնօրրանը Հայաստանում ա ու սաղ աշխարհում Հայաստանից ա տարածվել, մեկ էլ Լաշան հելավ ու ասաց
-Давай за мной.
-Куда?
Ու չստացա պատասխան: Լաշան ինձ քաշեց տարավ, տեսա, որ էն կողմից էլ Հեղինեն Նաթիային ա քաշելով բերում:
-Էս ու՞ր, Հեղուշ:
-Իջեք ցած: Իջի, իջի ,- ու հրեց աստիճանների վրայով ցած:
-Ցած` ո՞ւր, է,- ասացի ես ու միանգամից հասկացա` ուր,- արյաա… Ես էլ ասեմ` ուր եք տանում:
Ամսի 29-ին իմ ու Նաթիայի ծնունդն էր:
-Էս իջնում եք ցած, որ սյուրպրիզ անեք, հա՞,-ասում եմ ես, ու Հեղինեն շարունակում է ինձ հրելով իջեցնել:
-Ի՞նչ սյուրպրիզ, է, արագ իջի:
-Հա լավ, արդեն հարամ եմ արե, Հեղուշ, էլ ո՞ւր,- ասում եմ, բայց արդեն հաճույքով եմ իջնում:
-Հեղո՞ւշ:
-Ասա:
-Բա տորթ լինելո՞ւ ա:
-Շատ կերազես:
-Հա, մի տորթ էլ չարժե՞նք:
-Մի երկարացրու, այ տղա:
-Հա, բայց…

Իջանք, կանգնեցինք դրսում ես, Նաթիան ու մեր ջոկատավարներից՝ Նաթիան, Նոդարը ու Հեղինեն:
-Հա, չի՞ լինի` ներսը սպասենք, Հեղուշ, ստեղ ցուրտ ա,- ասացի ես, բաճկոնս հանեցի ու գցեցի Նաթիայի ուսերին՝ խեղճ աղջիկը ցրտից սրթսրթում էր:
-Չէ, չի լինի: Արի` բան եմ ասում:
Քաշեց կանգնեցրեց 2 Նաթիաներին, կանգնեց նրանց մեջտեղում ու ասաց.
-А теперь загадываем желание.
Քաշեց, կանգնեցրեց Նաթիաների արանքում ու ասաց.
-Դե, երազանք պահի:
Աչքերս փակեցի: Մեկ, երկու, երեք…
-Ֆսյո, պահեցի:
-Ըհը, հիմա ես եմ:
Հեղինեն էլ պահեց: Հետո էլ Նոդարը:
-Всё, наверх.
Համարյա թռնելով հասանք 4-րդ հարկ: Ուիի՜…
Ամբողջ ճամբարը շնորհավորում ա ինձ ու Նաթիային: Ինչ կայֆ ա: Հետո ամբողջ ճամբարը հերթով շնորհավորեց: Ռուզանն էր շնորհավորում, եկավ գրկեց, ականջին ասացի.
-Ռուզան բայց ամսի 29-ին հլը 1 րոպե կա, հլը որ քո ծնունդն ա:
-Գիտեմ, գիտեմ,- ծիծաղելով ասաց Ռուզանը:

Հետո դիսկոտեկը վերջացավ: Գնացինք սենյակներով: Հյութով ու հաց-պանիրով ծնունդ արեցինք: Հետո բոլորը քնեցին: Դե բոլորը, բացի ինձնից ու Էրիկից: Մենք էլ «պաստա» լցրեցինք բաց բերանով քնած Կարենի բերանը, օճառի փրփուր լցրեցինք Տիկոյի գլխին, Արմենի ոտքի մատներից մեկի եղունգը մարկերով սև ներկեցինք ու …  Ու վերջ: Մենք էլ պառկեցինք քնելու: Չէ, Կարենը արթնացավ, գնաց բերանը լվաց, նոր քնեցինք:
Ծնունդիս օրը՝ ամսի 29-ը շատ անհետաքրքիր անցավ: Դե, անհետաքրքիր որպես ծնունդ, էլի: Մի շատ թանկ նվեր ստացա Աղվերանում գտնվող 17.am-ի թղթակիցներից, որի համար բոլորիդ անչափ շնորհակալ եմ : Իմ կյանքի ամենալավ նվերն էր: Դե, վերջ էլի, երևի:
Ի՞նչ ասեմ: Դե 17 տարեկան լինելը ահագին հեշտ ա: Համարյա 16-ն ա նույն: Բայց մի տեսակ ուրիշ ա: Ոնց որ… Կդառնաք 17, կհասկանաք: Դե, էլ բան չունեմ ասելու:

Ձեզ հետ 17.am-ի թղթակից, 17 տարեկան ես էի՝ Վահեն:

P.S. Հա, ու իմ երազանքը կատարվել ա՜…

lida armenakyan-2

Մի անգամ «Մանանայում»

04.07.2016թ.
Զանգ եմ ստանում, բոլոր հարցերին ժպիտով ու լիքը ուրախությամբ պատասխանում` հա, լավ, բարի, եղավ, ըըը…. Քաղաքապետարանի մոտ:

05.07.2016թ.
Քաղաքապետարանի մոտ եմ, նստում եմ տաքսին ու մեկ էլ իջնելս եմ հիշում… Իջնում եմ բակ, ինձ դիմավորում են մի կին ու մի տղա: Ուշադիր, բայց աննկատ ուսումնասիրում եմ իրենց, ու մինչ ես կուսումնասիրեի, էդ տղան մոտենում է ինձ.

-Արի` քեզ տեղը ցույց տամ: Դու բարձրացիր վերև, 40-րդ համարի դուռը բացի, դուխով մտի ներս ու ասա, որ էկել ես:

Ժպիտով ասում եմ` լավ, որովհետև էդ «դուխով» բառը իրոք «դուխ» էր տվել, ու բացի դա էլ մի շատ սիրուն անմիջականություն էր նկատվել:
Բարձրանում եմ վերև ու իր ասածի պես անում: Մտնում եմ ներս, հետո բոլորի հետ ծանոթանում: Բոլորի անուններն իմանում եմ, բացի ինձ դիմավորած հենց էն տղայից:
Տուն եմ գալիս ու ընկերուհուս պատմում եմ օրվա մասին, ոնց անցավ ու ինչ արեցինք: Օրվա մեջ արած կատակներից էլ եմ անում ու էլի ծիծաղում ենք: Չհնացող կատակներից էին:
Հաջորդ օրը նորից եմ գնում ու էդպես մինչև ամսի ութը ինձ օգնում են, որ լրագրության ոլորտում ստացած գիտելիքներս տեղավորեմ ամռան շոգից «հալած» ուղեղումս: Ու շատ բան եմ ստացել էդ օրերին:
Օրինակ, դու Շուշանիկին էկրաններից այն կողմ գիտե՞ս, իսկ ես իր գրած նյութերը հենց իր ձայնով եմ պատկերացնում: «Խաբարբզիկ»-ի կազմերին ու էջերին Դիանայի արած լուսանկարների պատմությունները գիտե՞ս, իսկ այ, ես տեսել եմ, թե ոնց է կադրը որսում: Իսկ Լիլիթը քեզ սովորեցրե՞լ է` ինչպես գրագետ նկար ստանաս, հա, իսկ ինձ` սովորեցրել է: Վաա՜յ, բա դու գիտե՞ս, թե ոնց է տիկին Ռուզաննան պարոն Արային կանչում, որ մեզ կինոյից էլի բաներ սովորեցնի, չգիտե՞ս, դե տես.

-Պարոն Արա, ականջ արա…

Ի դեպ, ինձ դիմավորած կինն էլ տիկին Ռուզաննան էր, ու իր մասին էլ ոչինչ չեմ ասում, դե իրեն հաստատ ճանաչում ես:
Լավ, իսկ քեզ Հովնանն ասե՞լ է` որ պատի կամ թփի մոտ կանգնես, որ Աշոտը նկարի քեզ ու հետաքրքիր նկար լինի: Ո՞նց, դու դեռ չե՞ս զարմացել Նարեի տարիքն իմանալիս, քեզ Մարիամն իր խորհուրդները չի՞ տվել, բա Սոսեն չի՞ ասել,  որ քեզ կկարոտի, Լյուսին էլ «դուխ»  չի՞ տվել, Միլենան էլ  չի՞ ասել,  որ քո մոտ ամեն ինչ կստացվի: Վա՜յ, էս ինչքան բան ես բաց թողել, բայց մի տխրիր, մի օր էս ամենը քեզ հետ էլ կպատահի, եթե շատ ուզես:

Էն տղայի անունն էլ Սիսակ էր: Դե, Սիսոն, ոնց իրեն էնտեղ դիմում էին, ինձ երևի չի էլ հիշում, բայց ես իր անջատված քայլվածքը լավ եմ հիշում:

Violeta Mkrtchyan

Դեռ շատ ամառներ կգան ու կգնան

-Ծ′ո, տեսնի՞ս գը: Էս տարի մե նորմալ եղանակ չերեց, հելնեինք մայլա` ֆռֆռայինք,-ասում է գյումրեցի եղբայրս`հորաքրոջս տղան: Ասեմ, որ նա շատ հումորով է, և կոպիտ:

Անցյալ տարի` ամռանը, ես էի գնացել իրենց տուն մեկ շաբաթով` «մըթոմ թե» հանգստանալու: Ամեն Աստծո առավոտ հայտնվում էր  ու սկսում իր դաժան մեթոդներով, «զոռով», ինձ քնից  հանել: Անգամ ջուր էր լցնում գլխիս, այն էլ`սառը: Այսպես, յոթ «անմոռանալի» օր  անցկացրի նրանց տանը, չհաշված  «վատ» օրերը: Այս տարի նրա հերթն էր:

Եղբայրս  եկավ մեր տուն, բայց ոչ թե յոթ օրով, այլ մեկ ամսով: Ու ամեն Աստծո առավոտ սկսվեց նույնը` մի խոսքով «կյանքս ուտում» է: Ամբողջ օրը` ոտքը ոտքին գցած, փնթփնթում է  ծերունու պես.

-Թե խի՞ գուքամ ըստե: Ըսա` մեր մոտ հըմի արև կեներ, թե չէ` ըսիգ ի՞նչ է, անձրև, արև, նորից անձրև, կայծակ, ու ըդպես շարունակ: Նորմալ պագոդա չի էնե: Շատ չեմ ուզե բողոքվիմ, մաման, օր իմացավ, ընձի պրյամո մարշրուտկով տուն կկանչե:

«Ըսոնք ընձի կըսե»… է,  շեղվեցինք: Այս ամենն ինձ ասում է` մտածելով, որ ոչ մեկին չեմ ասի, բայց տեղյակ չէ, որ արդեն նյութ եմ գրում իր մասին:

Ի դեպ, ասեմ, որ ես էլ եմ արմատներով Գյումրիից և  շատ ուրախ եմ դրա համար: Ուրախ եմ, որովհետև գյումրեցիները հումորով և զվարճասեր մարդիկ են, ինչպես ես:

Տեսնի՞ք գը, ոտքից գլուխ քաշել եմ Գյումրվա ջահելներին: Կարծես  բոլոր գաղտնիքներս բացահայտվում են: Դե որ պատմություններ գրեմ, հավանաբար, շատ գաղտնիքներ կբացահայտվեն:

Լավ… Բայց եթե ավելի լուրջ, այս տարի շատ ցուրտ ամառ էր: Հիմա էլ` սարսափելի շոգ: «Խառը-խուռը» եղանակ, ու չհասցրինք նորմալ վայելել ամառը:

Ոչինչ, դեռ շատ ամառներ կգան ու կգնան, և մենք կհասցնենք իսկապես վայելել արձակուրդը թե Երևանում, թե Գյումրիում, թե Արագածոտնում:

davit aleqsanyan

Վերջապես

Պատանի թղթակիցների ցանցի յոթօրյա մեդիա ճամբարն ավարտելուց հետո վերջապես վերադարձա իմ հայրենի գյուղը` Բաղանիս: Չնայած որ, ճիշտն ասեմ, ոչ մի բան և ոչ ոքի չէի հասցրել կարոտել: Երբ հասա տուն, դե գիտեք, հարց ու փորձը հաստատ կար: Տատիկս մի կողմից, պապիկս` մյուս:

-Դավիթ ջան, լա պատմի տենունք` ո՞նց անցավ, ի՞նչ արիք, ի՞նչ չարիք:

Իսկ ես նեղվում եմ, որ ինձ շատ հարցեր են տալիս:

-Դե, տատի, համարյա ամեն ինչ էլ արինք, էլի: Հմի խու էդքանը պատմե՞լ  չտիմ:

Հետո դուրս եկա փողոց, ասի` մի քիչ գյուղով շրջեմ: Գյուղում գրեթե բոլորը գիտեին, որ ճամբարում եմ եղել և նոր եմ եկել: Տեսնողները շարունակ հարցեր էին տալիս: Քայլում էի մայթով և ընկերոջս տեսա.

-Բարլուս, ախպեր, ի՞նչ կա-չկա:

-Բան չէ, դու ասա` լա՞վ անցավ, տեղը լա՞վն իր, վերջըմը գոնե մի լավ բան տվի՞ն:

Դե գյուղացուն էլ գիտեք, էլի, ուշք ու միտքը փողն ա կամ ինչ-որ թանկարժեք նվեր:

-Ինձ նենց բան են տվել, որ էս գյուղում ոչ մինը չունի:

-Էտ ի՞նչ ին տվիլ, որ ոչ մինը չունի:

-Գիտելիք:

-Էհ, ես էլ գիդիմ, թե մի նորմալ բան ին տվիլ:

Եվ գյուղում ամեն տեսնող հարցնում էր նույն բանը և ստանում նույն պատասխանը: Մեկը չկար, որ հարցներ` ի՞նչ էիք անում կամ ինչո՞վ էիք զբաղվում: Չնայած ես ամեն բան պատմում էի:

Արդեն երկու օր էր, ինչ գյուղում էի և հասցրել էի տեսնել բոլոր բարեկամներիս, գնալ գետ լողալու և ֆուտբոլ խաղալ: Բայց ափսոս, էս նյութս «աշխատասենյակում»` մեր սարի գագաթին չեմ գրում, որովհետև խոզերս սարում են: Դե, մենակ ելնեմ սարի գլուխ, ի՞նչ անեմ: Վերջապես հասա հայրենի գյուղս:

norayr shoghikyan

Ես Նորայր Շողիկյանն եմ

1998 թվականի ապրիլի 19-ին ԵՊՀ բանասիրական ֆակուլտետի ժուռնալիստիկայի բաժնում հերթական դասախոսությունն էր: Լսարանում դասախոսից ու ուսանողներից բացի ներկա էի նաև ես, բայց ինձ ոչ ոք չէր տեսնում:

Երևի հենց այդ դասախոսությունից էլ ծնվեց իմ մեծ սերը դեպի ժուռնալիստիկան, իսկ վեց ամիս անց ծնվեցի նաև ես: Այդ օրվանից շուրջ 18 տարի է անցել, իսկ սերս դեպի աշխարհի ամենահետաքրքիր մասնագիտությունը պակասելու փոխարեն, օրեցօր ավելանում է:

Չներկայացա, ես Նորայր Շողիկյանն եմ, ժուռնալիստիկայով սկսել եմ հետաքրքրվել 2004թ.-ից, երբ դեռ մանկապարտեզ էի հաճախում: 6 տարեկան երեխայի մոտ այդպիսի հետաքրքրության առաջացման «մեղավորները» ծնողներս էին. մանկապարտեզը գտնվում էր հեռուստաընկերության հարևանությամբ` այն հեռուստաընկերության, որտեղ աշխատում էին ծնողներս, և, երբ երեկոյան ժամը 17:00-ին հասակակիցներիս հետևից գալիս էին իրենց ծնողները, իմ հետևից գալիս էին հեռուստաընկերության լրագրողները, խմբագիրները, մոնտաժողները, օպերատորները, մի խոսքով` ծնողներիս գործընկերներից նրանք, ովքեր այդ պահին ազատ էին լինում: Անցնելով հեռուստաընկերությունը մանկապարտեզից բաժանող դարպասը և հայտնվելով տեսախցիկների ու միկրոֆոնների տիրույթում, սպասում էի մինչև աշխատանքային օրն ավարտվի, և ինձ վերջապես տանեն տուն: Հաճախ ստիպված էի լինում շատ երկար սպասել և, որպեսզի անգործ չնստեմ, սկսեցի ուսումնասիրել նյութի պատրաստման և հաղորդման նկարահանման գործընթացները:

Ուսումնասիրություններից հետո եկավ նաև սերը և ստացած գիտելիքներս գործնականում կիրառելու ժամանակը, երբ 2011թ.-ի դեպտեմբերի 31-ին «Երկիր Մեդիա» հեռուստաընկերությամբ առաջին անգամ հեռարձակվեց «Մանկական երկիր» լրատվական ծրագիրը, և ես ու գործընկերս ողջունեցինք հեռուստադիտողին` ասելով. «Բարև Ձեզ, «Երկիր Մեդիա»-ի եթերում «Մանկական երկիր» լրատվական ծրագրի առաջին թողարկումն է, իսկ տաղավարում Ձեզ համար կաշխատեն Նորայր Շողիկյանը և Էլեն Սարգսյանը»:

Այս խոսքերով հիմք դրվեց առաջին մանկական լրատվական ծրագրի պատմությանը, սակայն 2015թ.-ին ստիպված եղա կենտրոնանալ միայն պարապմունքներիս վրա, որովհետև եկել էր համալսարան ընդունվելու տարին:

Ընտրությունս միանշանակ պետք է կանգ առներ այնտեղ, որտեղից սկսվել էր կյանքս` ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետում: Ծնվելով և մեծանալով երկու լրագրողների ընտանիքում, զբաղվելով լրագրությամբ, այլևս ինձ չեմ պատկերացնում այս աշխարհից դուրս:

Այսօր արդեն հպարտորեն կարող եմ ասել, որ ընդունվել եմ մայր բուհի իմ նախընտրած ֆակուլտետը, ի դեպ, հակառակ ծնողներիս ցանկության. երևի մեկ տան մեջ 3 լրագրողն արդեն շատ է…

tamara galstyan

Ջրի կռիվ

Ես ապրում եմ Արարատի մարզի Մրգավետ գյուղում: Իմ գյուղում մի բան կա, որ ինձ շատ է անհանգստացնում: Առավոտյան քնից արթնանում եմ մարդկանց գոռգոռոցից, հասկանում եմ, որ նորից ջրի համար են վիճում: Կռվում են, թե ով պիտի առաջինը ջրի իր  հողամասը: Մարդիկ իրար ինչ ասես` ասում են, վիրավորում են, քիչ է մնում իրար հարվածեն, ու չեմ էլ կասկածում,  որ մի օր դա էլ կլինի:

Ինձ շատ է անհանգստացնում այդ ամենը, ես չեմ ուզում ամեն օր լսել այդ գոռգոռոցները: Պետք չի ջրի համար իրար վիրավորել: Ի վերջո նույն գյուղում ենք ապրում, պետք է հասկանալ իրար, ընդհանուր հայտարարի գալ առանց վիճելու:

Հիմա կասեն` մեծ-մեծ խոսում ես, իսկ ի՞նչ անենք, եթե ոռոգման ջուրը չի բավարարում, դրա համար էլ ամեն մեկը մոռանում է մարդկային ամենակարևոր հատկանիշները, քաղաքավարության կանոնները: