- Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի
- Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի
- Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի
- Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի
- Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի
- Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի
- Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի
Հարցազրույց ատամնաբույժ Գարիկ Սեդրակյանի հետ
-Որքա՞ն ժամանակ է, որ զբաղվում եք ատամնաբուժությամբ
-Արդեն 20 տարի է զբաղվում եմ այս գործով:
-Իսկ ինչպե՞ս ընտրեցիք Ձեր մասնագիտությունը:
-Ինձ հիշեցրիր այն պահը, երբ կանգնած էի ընտրության առաջ: Հայրս` մասնագիտությամբ շինարար, միշտ երազել է, որ ես ու քույրս լինենք բժիշկներ, ինչպես մորեղբայրս: Իսկ ես, ինչպես յուրաքանչյուր պատանի, մտածում էի դառնալ ֆուտբոլիստ: Եվ ահա` չկարողանալով ընդդիմանալ հորս կամքին, ես և քույրս ընդունվեցինք բժշկական համալսարանի ստոմատոլոգիայի ֆակուլտետ: Երկար տարիների քրտնաջան աշխատանքից հետո, ահա, արդյունքը:
-Կհիշե՞ք որևէ հետաքրքիր դեպք Ձեր աշխատանքային առօրյայից:
-Համարյա ամեն օր մի հետաքրքիր, ծիծաղելի միջադեպ լինում է, բայց այս պահին դժվարանում եմ հիշել, բայց կա մի դեպք, որը ամեն անգամ ատամի հեռացում անելիս անպայման հիշում եմ: Երկրորդ կամ երրորդ կուրսում էի սովորում և ամեն տարի ամռանը գալիս էի Ջերմուկ՝«Արարատ» առողջարան, որտեղ որպես ատամնաբույժ աշխատում էր իմ լավ ուսուցիչ բժիշկ վարպետ Դավթյանը: Հագնում էի իմ սպիտակ խալաթը և ինձ ամենա-ամենան կարծում: Մի օր, երբ ուսուցիչս ինձ թույլ տվեց հեռացում անել, ես այնքան շփոթված էի, որ հեռացրի ոչ թե հիվանդ ատամը, այլ կողքի՝ մեկ այլ ամուր ատամ:
-Եվ, երևի հիմա ամեն անգամ ուշադիր զննո՞ւմ եք:
-Այո՛, այո՛, իրոք որ, հիմա ամեն անգամ, գործիքը ձեռքս առնելով, մի անգամ ևս զննում եմ, հետո նոր կատարում գործողությունը: Դա ինձ համար իսկապես լավ դաս էր:
-Իսկ հաճույքո՞վ եք աշխատում:
-Եթե հաճույքով ու սիրով չաշխատես, ապա լինես խոհարար, բժիշկ, թե շինարար, լավ արդյունք չես ունենա: Ըստ այդմ` աշխատում եմ և՛ սիրով, և՛ հաճույքով, և՛ նորանոր բացահայտումներով: Նշեմ նաև, որ իմ հաճախորդներին չեմ ընդունում որպես հիվանդներ: Նրանք իմ ընկերներն են և մարդիկ, որոնց օգնում եմ դժվար պահին, բայց և որոնց միջոցով էլ բացահայտում եմ իմ մասնագիտության նոր կողմերը:
Բավականին փոքր էի, երբ կատարվեց այն, ինչի մասին ուզում եմ պատմել: Ամառ էր: Ինչպես ամեն տարի, գնացել էինք գյուղ` հանգստանալու: Ավելի ճիշտ` քաղաքի խժդժոցից հանգստանալու: Օրը դեռ չէր կիսվել, երբ ես ու հորեղբայրս դուրս եկանք տնից, նստեցինք մեր հին ու բարի «Վիլիսը» և գնացինք գյուղի մյուս կողմում գտնվող այգին, ինչ-որ բաներ ցանել-հավաքելու:
Փոքր էի, կարճ ժամանակ անց հոգնեցի ու նեղացած նստեցի մեքենայի մեջ (նեղացած էի բոլորից, բայց ինքս էլ չգիտեի, թե ինչու): Ու քանի որ շատ ժամանակ ունեի, որոշեցի ուսումնասիրել տարածքը: Քայլում ու փորձում էի ինչ-որ արտասովոր բան հիշել` հետդարձի ճամփան գտնելու համար: Իրո’ք, շատ գեղեցիկ է մեր բնությունը: Այն գրավում է բոլորին`փոքրից մեծ: Գնացի այնքան, մինչև հասա մի աղբյուրի, ջուր խմեցի ու արագ-արագ հետ դարձա: Արդեն բավականին ժամանակ էր անցել: Երբ տեղ հասա, հորեղբայրս դեռ այգում էր, դեռ փորում ու փխրեցնում էր հողը: Ինձ վատ զգացի, երբ տեսա ինչքան է աշխատել: Վատ զգացի, որ թողել ու գնացել էի: Չնայած ինձ հանգստացնում էի էն մտքով, որ եթե մնայի, միևնույնն է, ոչնչով չէի օգնելու: Գնացի պատմելու, թե ինչեր եմ տեսել ճանապարհին` երևի ինչ-որ չափով մեղքս քավելու համար:
Արդեն բավականին ուշ էր, երբ նստեցինք մեքենան ու ճանապարհ ընկանք: Շատ չէինք գնացել, երբ ծխի ու կրակի մեջ հայտնվեցինք: Ծխի քուլաների մեջ մի կերպ նշմարվում էին գյուղացիներից մի քանիսը: Ճանապարհի եզրը ամբողջ տարածքով այրվում էր: Արագ-արագ դուրս եկանք մեքենայից, ու ձեռքի տակ ընկած ճյուղերով, միացանք գյուղացիներին: Ես չգիտեի` ինչ անել, սկզբում անգամ վախենում էի, բայց նայելով հորեղբորս սկսեցի կրկնօրինակել: Ճյուղերով խփում էինք կրակի շիթերին` չթողնելով, որ այն տարածվի: Հրշեջներին կանչելն ուղղակի անիմաստ էր: Ամենամոտ հրշեջ կայանը գյուղից հեռու է մոտ 20 կիլոմետր: Մինչև հասնեին, մենք արդեն հանգցրած կլինեինք: Շատ չտևեց, մոտ 20-30 րոպե, բայց այդքանն էլ բավական էր, որ ինձ հերոս զգայի: Մի պահ նույնիսկ մտածեցի, որ ինձնից շատ բան է կախված և սկսեցի ավելի արագ և ուժեղ հարվածել: Որոշ վնասվածքներ ստանալով մեզ հաջողվեց հանգցնել կրակը: Երբ տուն հասանք, առաջինը նկատեցի մորս զարմացած ու վախեցած հայացքը` ամբողջ դեմքս ծխի ու մրի մեջ էր: Արագ լվացվեցի ու սկսեցի պատմել «հերոսություններիս» մասին: Բոլորն ուրախացան, համենայնդեպս, ինձ այդպես թվաց: Ես էլ ինձ լավ զգացի, որ չնայած մենակ էի թողել հորեղբորս, բայց փոխարենը լավ գործ էի արել, թեկուզ փոքր:
-Միս ուտում ե՞ս:
-Չեմ ուտում:
-Ինչի՞ չես ուտում:
-Բուսակեր եմ:
-Բայց միսը պարտադիր ա մարդու օրգանիզմի համար:
Ու նմանատիպ օրինակները շատ են:
Ինչպես հասկացաք՝ ես բուսակեր եմ: Ինչ ինձ հիշում եմ, միս չեմ ուտում: Չգիտեմ պատճառը: Միգուցե պատճառն այն է, որ երբ փոքր էի, ինձ հարազատ դարձած ոչխարին մորթեցի՞ն: Հնարավոր տարբերակ է:
Բուսակերությունը նորմալ բան է, չնայած, որ ինձ շրջապատող մեծահասակները փորձում են հակառակը համոզել: Անընդհատ ասում են, որ օրգանիզմիս անհրաժեշտ սպիտակուցներ կարող եմ ստանալ միայն մսից: Իրականում դա այդպես չէ: Կան շատ այլ մթերքներ, որտեղ բավականին սպիտակուցներ կան, օրինակ՝ ձվի մեջ, կարտոֆիլի մեջ և այլն:
Գիտեք, շատ հաճախ է պատահել, որ մեծերը համոզում են իրենց պատրաստած մսով ինչ-որ ուտեստ համտեսեմ, ասում են, որ հաստատ կհավանեմ ու կսկսեմ միս ուտելը: Բայց պատճառն այն չէ, որ ինձ դուր չի գալիս մսի համը, այլ ես չեմ կարողանում միսը բերանս դնել կամ նույնիսկ ձեռք տալ: Ախր, երբ պատկերացնում եմ, որ էդ միսը մի ժամանակ ողջ կենդանի էր, քայլում էր, շնչում, միգուցե ձագուկներ ուներ … Չէ, չէ… Չեմ կարող:
Անհնարին բան եմ ասում, բայց եկեք պատկերացնենք, թե աշխարհում ոչ մի կենդանի չի սպանվում մարդու ցանկությունները բավարարելու համար: Հրաշալի չէ՞ր լինի: Մարդիկ իրենց արդարացնում են, թե դա գոյության կռիվ է, օրենք, և ուժեղը հաղթում է թույլին: Ճիշտ չէ: Մեզ բոլորիս էլ փոքր ժամանակ սովորեցրել են, որ թույլին պետք է օգնել: Ո՞ւր է մեր մեջ կորում մանկությունը: Ախր, կենդանիներն էլ են վախենում, ցավ զգում: Նրանք էլ, ինչպես և մենք, բնության մի մասնիկն են: Եվ բնությունը այսպիսի դաժանություն չի հանդուրժում…
Սիրե՛ք ձեր ընկեր-կենդանիներին:
Մայրս ՝ Արևիկ Առաքելյանը ուսուցչուհի է, աշխատում է մեր գյուղի դպրոցում։ Նա այն մարդն է, ով ինձ ոգեշնչում է ամեն օր ու ամեն ժամ։ Միշտ հիանում եմ, թե ինչպես է պաշտում ու ջանասիրաբար կատարում իր վեհ գործը։
-Մամ, ինչո՞ւ ընտրեցիր հենց այս մասնագիտությունը։
-Քանի որ ծնվել եմ ուսուցչի ընտանիքում, միշտ լսել եմ, որ ամենամեծ ու վեհ գործը Ուսուցիչ լինելն է…
Երևի չեմ գիտակցել, թե ոնց, բայց միշտ երազել եմ Ուսուցիչ դառնալ և, փառք Աստծո, երազանքս դարձել է իրականություն։
-Մեր օրերում բավականին բարդ է աշխատել տարբեր տարիքի երեխաների հետ ։
-Եթե մի գործի մեջ կա սեր ու նվիրում, ապա հաղթանակն ապահովված է։ Երեխաներն այն ուրույն աշխարհն են , որ մոռացնել են տալիս բոլոր խնդիրները։ Եվ ամեն օր ավելի ու ավելի եմ համոզվում, որ գոնե մեկ օր չեմ կարող պատկերացնել առանց իմ սիրած աշխատանքի։
-Մամ, դեռ փոքր տարիքից դու տարբերվել ես քո՝ հայրենիքի հանդեպ յուրահատուկ ընկալմամբ։ Ուսուցիչ լինելը, իմ կարծիքով , հայրենիքին տրվող ամենամեծ ծառայություններից է։ Ի՞նչ ես կարծում դրա վերաբերյալ ։
-Հայրենիքն իմ սրտում է։ Ես երևի այն բացառիկ մարդկանցից եմ, որ չեմ սիրում ճանապարհորդել՝ համարելով, որ աշխարհում չկա գոնե մի անկյուն, որ իմ Հայաստանից քաղցր ու գեղեցիկ լինի։ Չեմ բղավում, բայց ներսումս միշտ կրկնում եմ, որ հայրենիքն ամենաքաղցրն է ու այն ավելի գեղեցիկ է հայ ժողովրդով, և այն անառիկ պահելու համար հարկավոր է հայրենասեր մարդիկ դաստիարակել, իսկ հայրենասիրությունը սկսվում է հայրենագիտությունից, ուստի ես անտրտունջ ու մեծ սիրով կատարում եմ իմ գործը ՝ համարելով, որ ես էլ այդպես եմ իմ ծառայությունը մատուցում հայրենիքիս։
-Խոսելով հայրենիքի մասին, դու հպարտորեն նշում ես , որ «10 զինվորի մայր ես»` քո աշակերտներն այսօր պահպանում են մեր սահմանները ։ Ի՞նչ կմաղթես հայրենիքի պաշտպաններին։
-Իմ աշակերտները գիտեն և վստահ են, որ իրենց հանդեպ իմ սերը ոչ մի բանով չի զիջում մայրական սիրուն։
Այո’, ես հպարտ եմ, որ այսօր տասը զինվորի մայր եմ, հպարտ եմ, որ սահման եմ ուղարկել քաջ ու հայրենասեր մարտիկներ և բաց ճակատով կարող եմ քայլել իմ հայրենիքում, Մեր հայրենիքում ։
Իմ զիվորներին չեմ առանձնացնում, բոլորին մաղթում եմ անկոտրում կամք, արիություն, պահն ընկալելու կարողություն, հայրենի հողը պահելու հաստատակամություն և ուժ։
Աստծո բարեգթություն եմ խնդրում մեր հերոս մարտիկների համար։ Թող այսուհետ ոչ մի ծնող իր կյանքը չանցկացնի սպասելով…
Ուզում եմ, որ իմ կյանքում ամեն ինչ հետաքրքիր լինի: Ասենք, ամեն օր մեկի ծննդյան օրը լիներ, հավաքվեինք, խոսեինք ու բարձր ծիծաղեինք:
Երբեմն ուզում եմ ծիծաղել բարձր ու անընդատ: Եվ ինչո՞ւ են մարդիկ այսքան մտահոգ, չէ որ ամեն ինչ հենց իրենցից է կախված:
Ես ինքս ուրախ մարդ եմ և փորձում եմ ուրախ ապրել: Իմ կյանքն էլ ավելի ուրախ դարձրեց 17.am-ը:
Մեր կայքի և Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի շնորիվ ես դարձա ավելի հետաքրքրասեր: Արդեն սկսել եմ լավ լուսանկարել, գրել հետաքրքիր հոդվածներ:
Ինձ գյուղում անցորդները մոտենում են, գովում, ասում, որ կարդացել են վերջին հոդվածս: Շնորհավորում են: Նույնիսկ վերջերս ստացա նվերներ: Ես էլ արդեն ամեն օր այլ հայացքով եմ նայում իմ գյուղին, տեսնում լավ կամ վատ բաները, ուրախ կամ տխուր երևույթները, իմ կողքին ապրող մարդկանց:
Մի խոսքով, 17.am-ը ինձ շատ բան տվեց: Ու ես շատ ուրախ եմ, որ 17.am-ը իմ կյանքում կա:
Հարցազրույց հայրիկիս` Օհանավանի բնակիչ Ժիրայր Ղազարյանի հետ
-Պապ, ե՞րբ է հիմնվել մեր գյուղը:
-Մեր գյուղը հիմնվել է 1827-28-ական թվականներին: Պարսկաստանի Մակու քաղաքից մեր նախնիները գաղթել և եկել են այստեղ, հիմնելով մեծ համայնք:
-Արդյո՞ք նախկինում գյուղում ապրել են տեղաբնիկներ:
-Հնում այս տարածքում եղել է միայն Հովհաննավանքի միաբանությունը: Երբ մեր պապերը եկել են, վանքի շուրջը հիմնել են մեծ համայնք:
-Ինչի՞ համար է գյուղը անվանակոչվել Օհանավան:
-Սկզբում գյուղը հայտնի է եղել որպես վանքի գյուղ և անվանվում էր Հովհաննավանք: Հետագայում այդ անունը փոփոխվել և դարձել է Օհանավան:
-Պատմության ընթացքում արդյո՞ք գյուղը տվել է անվանի մարդիկ:
-Գյուղը տվել է հայտնի գիտնականներ, ինչպիսիք են` փիլիսոփա, աստղագետ Ս.Ավետիսյանը, տվել է հերոսներ, օրինակ, Վահան Գրիգորյանը և Արցախյան պատերազմի ժամանակ հերոսացած այլ մարտիկներ, հզոր հոգևորականներ` Զաքարիա Քանաքեռցին, որը հայտնի է իր եռհատորյա «Պատմագրություն» աշխատությամբ: Գիտես նաև, որ մեր գյուղում գործել են ժամանակի հզոր հայագետներ, որոնք մեծ ավանդ են թողել հայոց պատմության մեջ: Օրինակ, Ղազար Փարպեցին, որը մեզ մոտ է գրել իր պատմությունը, Առաքել Դավիժեցին և շատ ուրիշներ:
-Ճի՞շտ է, որ գյուղի եկեղեցու վերանորոգման աշխատանքներին մասնակցել են գյուղացիները:
-Գյուղի բնակիչների համար կարևոր է եղել գործող եկեղեցի ունենալ: 1990-ական թվականներին վանքը զգում էր վերանորոգման կարիք, և գյուղացիները իրենք իրենց աշխատանքով ներդրում ունեցան վանքի վերանորոգմանը:
-Գիտեմ, որ եկեղեցու խաչը դու ես տեղադրել, ի՞նչ զգացողություն ունեիր այդ ժամանակ:
-Երբ լսեցի, որ խաչը պիտի տեղադրեմ, մարմինս փշաքաղվեց, մտածեցի, որ իմ սերունդները հպարտ կլինեն և ավելի շատ կկապվեն մեր Հայաստանյայց Սբ. Եկեղեցուն:
-Երբևիցե պատկերացրել ես քեզ ուրիշ վայրում բնակվելիս:
-Շատ անգամ եմ հնարավորություն ունեցել տեղափոխվել այլ վայր, բայց երբեք չեմ լքի իմ հայրենի գյուղը, որովհետև այստեղ են գտնվում իմ պապերի գերեզմանները, ինչպե՞ս կարող եմ թողնել և հեռանալ:
Զրույցը վարեց Սերյոժա Ղազարյանը
Լուսանկարը` Անահիտ Նազարյան
Ամեն անգամ ծիծաղելով եմ հիշում այս պատմությունը, որը կատարվել է իմ, քրոջս՝ Լիլիթի և մորաքրոջս երեխանների հետ ՝ Տիգրանի և Օֆելյայի:
Գնացինք մեր գյուղի՝ Կողբի մոտիկ սարերից մեկը, որը տեղացիները կոչում են Խեչիքար: Մենք մեզ հնագետներ պատկերացրինք և գնացինք «պեղումներ » անելու: «Պեղումները» ապարդյուն չեղան, ուղղակի մի քիչ շատ էինք հեռացել մերոնցից:
Շատ էինք գնացել ու արդեն հոգնել էինք, բայց չէինք ուզում հետ կանգնել մեր որոշումից: Անդադար քայլում էինք, բայց արդեն ուժասպառ էինք եղել: Քույրս և Օֆելյան որոշեցին նստել, բայց ես և Տիգրանը համառորեն շարունակում էինք: Շատ էինք գնացել թե քիչ, չեմ հիշում, հանկարծ ինչ-որ բան նկատեցինք և երկուսս էլ ուախությունից կանգնել իրար էինք նայում: Մենք հասել էինք նրան, ինչը փնտրում էինք՝ խաչքար, կողքին` գերեզմաններ: Բավականին հետաքրքիր էին գրված խաչքարի վրայի տառերը, և նրա շուրջ մի քանի մեծ ու փոքր քարեր կային, որոնք կարծես փորված լինեին, և այնքան համաչափ էր այդ ամենը արված, որ ուղղակի կարող էիր անվերջ նայել:
Մենք այնքան էինք տարվել խաչքարով, որ չէինք նկատել, թե ինչպես էր կամաց-կամաց մթնել և, որ մեր ծնողները սկսել էին անհանգստանալ մեզ համար: Վերջապես գլուխներս բարձր վերադարձանք: Պատմեցինք մեր գլխով անցածը:
Կողբը Հայաստանի հնագույն գյուղերից մեկն է, և նրա շրջակայքի անտառներում դեռ բազում հիշատակություններ կան մեր անցյալի մասին, որոնք սպասում են մեր բացահայտմանը:
Ես ապրում եմ անտառի մեջ գտնվող գյուղում, բայց հազվադեպ եմ ժամանակ գտնում թեկուզ մի ժամով ծաղիկներ հավաքելու կամ զբոսանքի գնալու համար: Այս կիրակի հաջողվեց: Ընտանիքով գնացինք սինդրիկ հավաքելու Էլակ սարի լանջերից: Ի դեպ, ասեմ, որ Էլակը ջուջևանցիների համար խորհրդանշական բնույթ ունի, ինչպես Արարատը բոլոր հայերի համար: Որքա՜ն գեղեցիկ էր գյուղի համայնապատկերը Էլակի բարձունքից: Կարծես գյուղը ափիդ մեջ էր եղել: Ինչքա՜ն գեղեցիկ էր բնությունը…
Արդեն բավական շատ սինդրիկ էինք հավաքել, երբ խաշամի մեջ ինչ-որ մետաղական բան գտանք: Հայրս ասաց, որ արկի չպայթած պայթուցիչ է՝ 1988 թվականի արտադրության: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչ կլիներ, եթե դա հայտնվեր մի երեխայի մոտ, որը հետաքրքրությունից դրդված սկսեր դրանով խաղալ, քարով հարվածել:
… Եվ ինչո՞ւ պետք է այդպես լինի, ինչո՞ւ ամեն մի մետաղական իր գտնելիս պետք է առաջին հերթին մտածենք` հո զենք չի՞: