Սոնա Մխիթարյանի բոլոր հրապարակումները

sona mkhitaryan

Հասարակության գործելակերպի ու իմ դիրքորոշման մասին

Համալսարան ընդունվելուն պես դրսում շատ երևույթների եմ հանդիպել, որոնց մասին շատ եմ մտածում, մտահոգվում, քննարկում ընկերներիս հետ: Մի դեպք պատմեմ:

Ընկերուհուս հետ նստած սպասում էինք ուսանողական տրանսպորտին, երբ մեզ մոտեցավ մի կին (40-ն անց կլիներ)՝ ասելով.

-Երեխեք ջան, մի հարյուր դրամ կտա՞ք, մամաս հիվանդ ա, պիտի դեղ առնեմ:

-Դուք առողջական որևէ խնդիր ունե՞ք,- հարցրի ես:

-Չէ, մամաս ա հիվանդ:

-Իսկ ինչո՞ւ չեք աշխատում:

-Տեղ չկա:

-Գիտեք՝ դուք կարող եք ուղղակի հավաքարար աշխատել, կապ չունի՝ փողոց կավլեք, թե որևէ խանութ, կարևորը, որ դուք ձեր քրտինքով ձեր ամսական թեկուզ 30 հազարը կվաստակեք, ու ձեր մայրիկին դեղով կապահովեք: Ես կտամ ձեզ էդ գումարը, բայց իմացեք, որ այդ 100 դրամը իմ ծնողն էլ հեշտությամբ չի վաստակում:

-Հա, լավ, չես կարա՝ մի տուր,- ասաց նա ու գնաց:

Դե, հիմա եկեք քննարկենք: Մի՞թե սխալ եմ: Ախր, ինչո՞ւ են միշտ հեշտի կողմը վազում, գումար հավաքելը (առանց հաշվի առնելու՝ ուսանողի է մոտենում, թե մեկ այլ անձի), մուրացկանություն անելը արդյո՞ք պատվաբեր է: Եթե անզեն աչքով տեսանելի լիներ իր վատ առողջական վիճակը, որ կարիքից դրդված է անում մուրացկանություն, ես ոչ մի բառ չէի ասի:

Մեկ այլ դեպք էլ պատմեմ: Ընկերուհուս ու իր ընկերոջը (նա զինվոր է ու տվյալ պահին զինվորական հագուստով էր) եկեղեցու բակում նկարում էի ֆոտոխցիկով: Եկեղեցի էինք բարձրանում ու մի մոմավաճառ կին, կոպիտ ասած, կպել ու պոկ չէր գալիս զինվորից: Համոզում էր, որ 20 մոմ գնի 1200 դրամով: Դե հա, որ հաշվենք մեկ մոմը 60 դրամ՝ այդ գինն է գալիս: Այդ տղան գնեց մոմը՝ չնայած, որ մենք եկեղեցի չէինք մտնելու ու եկեղեցում էլ մոմեր վաճառում են: Հետո կինն սկսեց համոզել, որ սրբապատկեր էլ գնի: Այս երևույթին հակառակ, երթուղայիններում փակցված տողեր եմ կարդում. «Զինվորից երթուղայինի գումար չեմ վերցնում»: Դիմե՞մ այդ կնոջը: Չէ՞ որ այդ զինվորի շնորհիվ է, որ դուք հանգիստ այդ տարածքում մոմ եք վաճառում:

Հակառակ դրան՝ ևս մի բան ասեմ: Գիտեմ այնպիսի կանանց, ովքեր անծանոթ զինվորների խոսակցությունը լսելով (ասել են, որ շատ սոված են)՝ տարել և հյուրասիրել են տաք ուտելիք, տաքսիով հասցրել են զորամաս: Մարդկանց մտածելակերպն ու խղճի չափը շատ տարբեր են: Այդ նույն տարածքում մեկ այլ սրբապատկեր վաճառող կնոջ հեռախոսը iPhone 6 է: Ցավալի է շատ, որ մեր շրջապատում կան այդպիսի մարդիկ: Շատերն էլ ասում են.

-Այ մարդ, նրանք մեզնից լավ են ապրում:

Մեկ-մեկ մտածում եմ, որ ճիշտ են ասում…

sona mkhitaryan

Նա պարզապես աղջիկ է

Նա աղջիկ է: Առաջին օրը, երբ հանդիպեցինք, կարծես թե տպավորությունը լավն էր: Սկսեցինք շփվել: Ապրում է Երևանում ու միշտ ուշանում է: Մտերմացանք: Ես մտածում էի, որ Երևանում է ապրում, լավ հագուկապ ունի, արտասահմանում` բարեկամներ ու չունի ոչ մի խնդիր:

Նա պատմեց իր առաջին սիրո մասին, լաց եղավ, հետո ժպտաց: Նա սիրել էր, իրեն՝ ոչ: Նոր շրջապատ, նոր ընկերներ, որոնք կեղծ դուրս եկան: Բավականին նվիրվող է, ու դրա համար միշտ լալիս է: Նրա հետ միայն պետք է լուռ նստել ու լսել: Նա կպատմի, որ կարոտում է իր հայրիկին, որ նույնիսկ նրա նկարներից գոնե մեկը չունի իր հեռախոսի մեջ, որ երբ ասեն՝ մամայիդ, պապայիդ նկարը ցույց տուր, տեսնենք՝ ում ես նման, դրան պատասխան ունենա: Նա սիրում է իր հորը, թեկուզ՝ ամսվա մեջ մեկ անգամ է հայրը զանգում, բայց զանգում է, չէ՞: Նա կարոտում է իր հիշողությունները: Որքան շատ կուզեր, որ հիմա հայրն իրեն ուղեկցեր և հասցներ տուն, մեքենա վարել սովորեցներ: Իր հայրն էլ իրեն է շատ սիրում, սա ես եմ արդեն ասում, որովհետև նրան չեն կարող չսիրել: Ոչինչ, որ թեկուզ ամիսը մեկ զանգահարի, բայց զանգում է, չէ՞:

-Գնահատեք ծնողներին, որովհետև նրանք կան ու ձեր կողքին են,- ասաց նա, ու ես սրբեցի նրա արցունքները:

Նա պարզապես աղջիկ է, ու բավական է նրան ցավ պատճառեն:

sona mkhitaryan

Կարոտելու մասին

Կարոտելիս պիտի ճիշտ կարոտես, ճիշտ մեկին կարոտես, որ կարոտդ փոխադարձ լինի: Շատ դեպքերում դու ուղղակի կարոտում ես՝ չիմանալով՝ կարոտդ փոխադարձ է, թե ոչ: Այ, օրինակ՝ ես կարոտում եմ իմ երեկվա օրը, որտեղ չկար կարոտ, բայց չգիտեմ՝ այդ օրն ինձ կարոտո՞ւմ է արդյոք: Կարոտում եմ մեր գրականության դասաժամերը, երբ տխուր էինք լինում ու մի տխուր երգից ակամա լաց էինք լինում: Ես էլի չգիտեմ՝ այդ օրերն ինձ կարոտո՞ւմ են: Կարոտում եմ հայոց լեզվի պարապմունքների ժամերը, կարոտում եմ ինձ՝ 12 տարի առաջ, երբ ցեխերով տնակ էի հավաքում, իսկ հիմա հեռախոսով տեքստ եմ հավաքում: Կարոտում եմ մամայիս, երբ ինձ օգնում էր դաս անել: Մայրս դեռ ժամանակ ուներ ինձ հետ նստելու, խոսելու, իսկ հիմա կա՛մ ես չունեմ այդ ժամանակը, կա՛մ նա: Կարոտում եմ պապայիս: Նա տանը չէ, հարևանի տանն էլ չէ, պարզապես երկրում չէ: Կարոտում եմ, երբ նա հայոց պատմության գիրքը վերցնում էր ու ասում, որ պատմեմ: Նա ուներ ժամանակ՝ իմ դասերը ստուգելու, իսկ հիմա… Հիմա այլ է: Կարոտում եմ քույրերիս ու այն օրերը, երբ համակարգչի համար կռվում էինք: Հիմա նրանք էլ տանը չեն, հարևանի տանն էլ չեն, ուղղակի երկրում չեն: Երկիրը՝ չգիտեմ, բայց ես կարոտել եմ:

ՀՊՄՀ-ի թանգարանում

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Ուսանողական երկրորդ շաբաթս իրականում հագեցած սկսվեց: Նախ, մենք գրանցվեցինք «classroom» հարթակում, ստացանք մեր առաջադրանքները, ու կարելի է ասել`ընկանք հունի մեջ: Այսօր կրթության հոգեբանության և սոցիոլոգիայի ֆակուլտետի առաջին ուսանողները ՈւԽ-ի նախագահ Անժելա Գաբրիելյանի գլխավորությամբ այցելեցին ՀՊՄՀ-ի թանգարան: Ես լուսանկարչի դերում էի, ինչը պարտավորեցնող էր: Առաջին հայացքից հետաքրքրություն առաջացրեց: Ուսանողներին ամենից շատ գրավեց այն, երբ տեսան քայլող, խոսող Աբովյանին: Իրականում դա պարզապես հոլոգրամա էր, բայց շատ իրական: Սկզբում՝ մի քիչ վախեցնող: Ուսանողները տեղեկացան համալսարանի պատմության և նվաճումների մասին: ՈւԽ-ի նախագահը մեզ ոգևորված ներկայացնում էր «Erasmus+» ծրագիրը:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Թանգարանում տեսանյութ դիտեցինք այն մասին, թե հայ հայտնի և տաղանդավոր մարդկանցից ովքեր են եղել ՀՊՄՀ-ի ուսանողներ: Եվ վերջում ամեն կուրսից մեկ հոգի իր ցանկությամբ կարծիքների և տպավորությունների նոթատետրում գրառում էր կատարում: Ուսանողները, մեծ բավականություն ստացած, հետ վերադարձան լսարաններ:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

sona mkhitaryan

Նոր, բայց հին արկածներ

Առավոտյան ժամը 8-ին ընկեր-ուսանողներով գնացինք կանգառ, Ակնալիճ գյուղից նստեցինք ուսանողական ավտոբուսը: Հասանք, գնացինք համալսարան: Լավ էր: Ծանոթացանք ամեն ինչին, հանդիպեցինք դեկանին ու փոխդեկանին: Հետո դաս արեցինք: Մեր դասարանի տղաներից մի քանի հոգի եկել էին մեր համալսարան: Կեսժամանոց դասամիջոցին հանդիպեցինք: Ես՝ ահավոր սոված, ծարավ, ոչ մի բանի տեղ չգիտեի, որ գոնե ջուր խմեի: Առանձին լսարանում նստած խոսում էինք, մեկ էլ Մայիսը (մեր դասընկերը, բանակում է) զանգեց, բոլորիս հետ խոսեց, շնորհավորեց: Մենք էլի գնացինք դասի: Դասախոսը դաս է պատմում, Ֆուրմանը ինձ զանգում է.

-Այ աղջի ջան, դուրս արի՝ գոնե ջուր տամ:

-Է, չէ,- չցանկացա դասախոսից դուրս գալու թույլտվություն խնդրել, դե, դեռ չեմ հարմարվել մի տեսակ:

Դասերը վերջացան, գնացինք միասին Լունապարկ, ես հանդիպեցի 17-ի Մանեին, երկար խոսեցինք: Հետո դասարանի երեխեքով որոշեցինք գնալ «Մոսկվա» կինոթատրոն: Գնացինք, ընտրեցինք մի ֆիլմ, նայեցինք, դուրս եկանք: Ճանապարհը չգիտեինք, դրա համար Լյուդվիգը թե՛ գնալուց, թե՛ գալուց իր բարեկամին էր զանգում՝ իմանալու, թե որ համարի երթուղայինը ուր է գնում: Մեզ բացատրեց, թե ոնց հասնենք հրապարակ ու գնանք Մաշտոցի պողոտա: Մենք հասանք հրապարակ, բայց սխալ ճանապարհով գնացինք ու հասանք եսիմ՝ ուր: Զանգեց նորից իր բարեկամին, պարզվեց՝ սխալ էր, Լյուդվիգի վրա կատաղած հետ գնացինք: Մեկի ոտքերն էին ցավում, մյուսի՝ գլուխը, մեկը սոված է, մյուսը քնել է ուզում: Մի կերպ հասանք Կիլիկիա ավտոկայան, բայց Արմավիր գնացող ոչ մի երթուղային չկար: Մութն արդեն ընկել էր, մենք էլ որոշեցինք գնալ Էջմիածին, էնտեղ Ռուբիկի հորեղբոր տղան մեզ կսպասեր, մեքենայով կտաներ տուն: Հասանք Էջմիածին, Ռուբիկը զանգեց եղբորը ու պարզվեց, որ նա մեզ ոչ թե Էջմիածնի ավտոկայանում է սպասում, այլ Կիլիկիայի: Մեր ծնողներն անընդհատ զանգում էին՝ ո՞ւր եք, ո՞ւր հասաք: Վերջը, տաքսիով տուն հասանք: Հա, չմոռանամ ասել, որ ճանապարհին Էմիլն էլ էր զանգել, նա նույնպես ծառայում է:

Հ. Գ. Ես պատմում էի իմ ուսանողական, բայց դասարանական սեպտեմբերի մեկի մասին: Այս օրը միշտ կհիշվի:

sona mkhitaryan

Կհարմարվեմ, հաստատ

Սեպտեմբերի 1-ին արդեն ուսանողի կարգավիճակով ժամը 8-ին գնալու եմ կանգառ, սպասելու եմ ուսանողական ավտոբուսին ու գնալու եմ համալսարան: Նոր դեմքեր, նոր շրջապատ, ամեն բան նոր է լինելու: Դասընկերներիցս մի քանիսի հետ նույն համալսարանում ենք սովորելու: Պատմեմ՝ ինչպես ընտրեցի հոգեբանությունը:

Ես, ի սկզբանե Մանեի հետ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետն էի ուզում ընդունվել, բայց դպրոցում դիմում-հայտս սխալ լրացվեց, իսկ ԳԹԿ-ն այլևս չփոխեց այն: Ասացին՝ կարող եմ լրացուցիչ փուլին մասնակցել, բայց էլ չցանկացա: Չմտածեք, թե հիասթափվեցի, կոտրվեցի ու հետ քաշվեցի պայքարելուց: Ոչ: Ուղղակի մտերիմներս միշտ ասում էին՝ լրագրողի աշխատանք գտնելն այդքան էլ հեշտ չէ, մանավանդ, որ ես գյուղում եմ ապրում: Մյուս կողմից էլ՝ ես աչքերի հետ կապված խնդիրներ ունեմ, ու ինձ համար շատ վնասակար կլիներ անընդհատ համակարգչի դիմաց նյութ հավաքելը: Ինչևէ, արդեն ուշ էր որևէ այլ միասնական քննության մասնակցելու համար, ես ունեի մեկ՝ հայոց լեզվի գնահատական, որով դիմեցի ՀՊՄՀ: Ինձ համար վատ մասնագիտություն չկա, կարծում եմ՝ ես ինձ կգտնեմ այս մասնագիտության մեջ, և ամեն բան լավ կլինի: Մեծ հույսեր ունեմ, ուզում եմ իմ առաջադիմությամբ անվճար անցնել կամ որոշակի զեղչի արժանանալ: Դե, բոլորի համար էլ վարձ տալը հեշտ չէ, և չնչին զեղչն էլ մեծ բան է ուսանողի և նրա ծնողի համար: Կարծում եմ` կկարողանամ աշխատանք գտնել այս մասնագիտությամբ: Հա, մեկ էլ ուզում եմ ավագի թեկնածություն դնել:

Երևանում այնպիսի բարեկամ չունեմ, որի տանը կարող եմ մնալ, այդ իսկ պատճառով ամեն օր պիտի գնամ-գամ:

Սկզբում խորթ կթվա այս ամենը, բայց ընթացքում կընտելանամ: 17.am-ի մրցանակաբաշխությանը նվեր ստացած նոթատետրը հատուկ պահել եմ ուսանողական կյանքում օգտագործելու համար:

Ամեն սեպտեմբերի 1-ին ես կիսաշրջազգեստ էի հագնում, բայց այս տարի երևի չեմ հագնի: Կսկսեմ այլ կերպ, կսկսեմ նորից ու նոր էջից: Անհամբերությամբ սպասում եմ իմ ուսանողական առաջին սեպտեմբերի 1-ին:

Իսկ դու գիտե՞ս, թե ինչ է կոռուպցիան (մաս 3)

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

-Գիտե՞ք, թեինչ է կոռուպցիան: 

-Այո: (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Իհարկե գիտեմ (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Այո (Լիաննա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-Կոռուպցիան կյանքի ամենավատ երանգներից է, երբ դու չես ուզում ինքնազարգանալ: Օրինակ, երբ գումար ես տալիս, որ ընդունվես աշխատանքի կամ ուսման: Էդտեղ կորում ա առողջ մրցակցությունը, քո զգացումը խանգարվում ա: Գիտելիք էդպես ձեռք չես բերի, հետո կհասկանաս, որ ամենաթույլ մասնագետը կամ աշխատողը դու կլինես, համ էլ՝ հոգեպես խեղճ կլինես, էլ ուր մնաց որակը (Սասուն Տոնապետյան, Արմավիր, 17 տ., դիմորդ):

-Կոռուպցիան պաշտոնի չարաշահումն է: Երբ պաշտոնատար անձինք ինչ-որ բանի դիմաց գումար են պահանջում դիմացինից (Նաիրա Սահակյան, Արմավիր, 16տ., աշակերտուհի):

-Կոռուպցիան միայն փողերի մասին փաստված վկայությունը չի: Անգամ անհատը, որը չունի եկամուտ, կարող է իրականացնել կոռուպցիա՝ սպասելով որևէ շահ իր նման հասարակ մարդուց: Ես շահ ունենամ քեզանից, և դու ինձանից, դա նույն կոռուպցիան է (Նելլի Տոնոյան, Արմավիր, 17տ., դիմորդ):

-Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ միշտ եղել ա կոռուպցիա: Մարդիկ շատ են սիրում իրար հետ մրցակցել, անգամ քաղաքականության ոլորտում: Հենց այդ կոռուպցիա ասվածի հետևանքն է, որ մեր ժողովուրդը գնում է կործանման, հիասթափված լքում է երկիրը (Լիանա Մխիթարյան, Արմավիր, 25տ., բանասեր):

-Հիմա առանց կոռուպցիայի ոչ մի բան էլ չի լինում, ուր գնաս՝ առանց դրա չի լինում: Գործի ընդունվես՝ նույնն ա, քննություն տաս՝ նույնն ա, երեխայիդ մանկապարտեզ տանես՝ էլի նույնն ա: Մեր երկիրը կոռուպցիայի երկիր ա: Օրենքով չի թույլատրվում, է բայց հիմա ո՞վ ա օրենքին հետևում: Որ քաղաքականության մեջ չհետևեն օրենքին, էլ ումի՞ց ինչ ես պահանջում (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Ինչ ծնվել եմ, կոռուպցիան տեսել եմ: Մանկապարտեզից սկսած: Մինչև մի բան չես տալիս, երեխային մանկապարտեզ չեն վերցնում, կամ պիտի ամիսը մեկ քաղցր բան տանեիր, որ երեխայիդ լավ նայեին: Հիվանդանոցում պիտի քույրերին գումար տաս, որ հիվանդին ինչպես հարկն ա՝ հետևեն: Հասարակ մի տեղեկանք վերցնելու համար էնքան են տանում-բերում, մինչև մի բան տաս (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Կոռուպցիան ի պաշտոնե տրված իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է: Այն ունի մի շարք դրսևորումներ, որոնցից է՝ կաշառակերությունը, կաշառք ստանալը, կաշառք տալը, ինչու չէ, նաև կաշառքին միջնորդ հանդիսանալը: Կարծում եմ ՀՀ-ը համալրում է կոռուպցիոն երկրների շարքը (Մանե Նիկողոսյան, Երևան, 18 տարեկան, ուսանողուհի, ապագա իրավագետ):

-Իմ կարծիքով կոռուպցիան ամբողջ աշխարհում տարածված երևույթ է: Կոռուպցիան, ըստ իս, տնտեսական և սոցիալական զարգացման ամենամեծ խոչընդոտն է: Կոռուպցիան արգելակում է ժողովրդավարությունը, կառավարումը և մարդու իրավունքների իրացումը` թուլացնելով պետական հաստատությունները, որոնք արդար և իրավահավասար հասարակության հիմքն են: Կոռուպցիայի պատճառով շատ կարևոր ծառայություններ չեն հասնում իրենց նպատակին: Դա էլ իր հերթին բխում է մարդկանց անտեղյակությունից: Մարդիկ այսօր, անտեղյակ լինելով, գնում են քայլերի, որոնք հանգեցնում են կոռուպցիայի: Օրինակ` շատ ծնողներ, չիմանալով, որ իրենց՝ մինչև 7 տարեկան երեխաների բժշկական ծառայություններն անվճար են, հենց իրենք են բժշկին գաղտնի գումար առաջարկում գործն արագ անելու համար (Արաքս Գարեգինյան, Շիրակ, 23 տարեկան, կենսաբան):

-Կոռուպցիան իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Օրենքը խախտող քայլն արդեն իսկ կոռուպցիա է (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Կոռուպցիան կաշառակերությունն է, իսկ ավելի կոնկրետ՝ երբ գումար ես տալիս ինչ-որ մեկին և դրա դիմաց նրանից ինչ-որ բան սպասում: Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Կոռուպցիան դա այն է, երբ մարդը չարաշահում է իր իրավունքները և իրեն թույլ է տալիս այնպիսի քայլեր, որոնք օրենքից դուրս են, օրինակ` կաշառք վերցնելը (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Կաշառք տալ, կաշառք վերցնել (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող)

-Հավատու՞մ եք, որ Հայաստանում մի օր կվերանա կոռուպցիան: 

-Չեմ կարծում (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ո՛չ, երբեք չի վերանա: Քանի մարդկությունը կա, կոռուպցիան կլինի (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Այո, հավատում եմ: Ինչին շատ ես հավատում, անպայման կատարվում է. ես լավատես անձնավորություն եմ (Լիանա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-Այո, հավատում եմ, որովհետև ամեն մեկի համար կյանքը իրենով ա սկսվում: Եթե ուզում ես արդյունքի հասնել, հաղթող լինել՝ դու պետք ա առաջին քայլը անողը լինես (Սասուն Տոնապետյան, Արմավիր, 17 տ., դիմորդ):

-Շատ հնարավոր է, որ կգա մի օր, երբ կոռուպցիա հասկացությունը կվերանա Հայաստանից: Չէ՞ որ այդպիսի երկրներ կան: Ինչպես գիտենք՝ Հայաստանում կոռուպցիան քրեորեն պատժելի է: Պատժի խստացման, զգոն հետևողականության, ինչպես նաև՝ ցանկության դեպքում կոռուպցիայի ելքով դեպքերը աստիճանաբար կնվազեն (Նաիրա Սահակյան, Արմավիր, 16տ., աշակերտուհի):

-Ինչ վերաբերվում է կոռուպցիայի՝ Հայաստանում վերանալուն, ապա կարող եմ ասել, որ հարաբերական է. կարող է արդարությունը ուժ գտնել ու ծածկել կոռուպցիայի ուժը (Նելլի Տոնոյան, Արմավիր, 17տ., դիմորդ):

-Ես չեմ կարծում, որ երբևէ կվերանա կոռուպցիան Հայաստանում: Ախր, ամեն քայլափոխի դա է: Ընտրության ժամանակ ընտրակաշառք ա բաժանվում, ժողովուրդն էլ ո՞նց կարա չվերցնի դա, պիտի ապրի՞, թե՞ ոչ: Եթե մեր երկրում վերանա կոռուպցիան, ինձ թվում է՝ ամեն բան կսկսի հարթվել, նախ՝ զանգվածային արտագաղթը: Մարդիկ աշխատանք են փնտրում, իսկ աշխատանքի ընդունվել առանց կաշառքի չի լինում: Մարդիկ էլ իրենց հացը գնում և այլ երկրներում են փորձում ստեղծել: Մեր երկրի պատկերը հիմա սա է: (Լիանա Մխիթարյան, Արմավիր, 25տ., բանասեր):

-Այո: (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Ո՛չ, չեմ հավատում (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Ոչ (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Այո (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող):

-Ինչո՞ւ չի վերանա: 

-Քանի դեռ ժամանակակից աշխարհում կոռուպցիա կա, կլինի նաև Հայաստանում: Կարծում եմ, որ չի վերանա. կվերանա միայն այն դեպքում, երբ մարդիկ իրար հավասար լինեն, ինչը անհնար է (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Որովհետև մարդու բնույթի մեջ է: Եթե կա մարդկային փոխհարաբերություն, անպայման կա կոռուպցիա: Դրանց տարբեր տեսակները կան. եթե հարևանդ քեզ լավությոն է անում, և դու ջանում ես անպայման փոխհատուցել, դա նույնպես կոռուպցիա է: Եթե բժիշկը քեզ բարեհամբույր է վերաբերվում, ակնկալում է շնորհակալությունդ. կրկին կոռուպցիա (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Հնարավոր չէ: Կոռուպցիան եղել է, կա, ու կշարունակի մնալ: Քանի դեռ մեր ժողովուրդը, մեր ազգը իրեն չի փոխել, դա չի վերանա: Ամեն բան մարդկանցից ա կախված (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Կոռուպցիան եղել է ու կլինի, քանի կան մարդ արարածը և չկիրառվող ու զուտ թղթին մնացող օրենքները: Դժվար է հաղթահարել, երբ չունենք բարձր գիտակցության եկած հասարակություն, որը հասկանում է՝ ինքն է իր իրավունքների պաշտպանը և իր երկրի տերը (Արաքս Գարեգինյան, Շիրակ, 23 տարեկան, կենսաբան):

-Որովհետև այն իրենից բավականին բարդ խնդիր է ներկայացնում (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Քանի որ այն կարծես բնավորության գիծ է դարձել (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Որովհետև այն մարդը, ով մտնում է իշխանութուն, իր պարտականությունների մեծ մասը անում է կաշառքի դիմաց: Իսկ կաշառակերությունն էլ արդեն իսկ կոռուպցիա է (Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Քանի որ, ցավոք սրտի, կան մարդիկ, ովքեր փորձում են հենց դրա միջոցով ապրուստ հայթայթել (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող):

-Եթե կվերանա, ի՞նչ է դրա համար պետք: 

-Պետք է պետության ֆինանսական վիճակը բարելավել (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Երբ մենք ապրենք այնպիսի երկրում, որ մեզանից ոչ մեկը չունենա դիմացինի օգնության կարիքը, եթե, օրինակ, մանկավարժը ստանա բավարար աշխատավարձ, երբեք կոռուպցիայի չի դիմի (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Նախ, պետք է փոխել պետական այն մարմիններին, որոնց մեջ դա կա, որովհետև նրանցից է կոռուպցիան տարածվում, և ինչպես ասում են՝ ինչքան ունես, ավելիին ես ձգտում (Լիանա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-ՀՀ-ում կոռուպցիան (կաշառակերությունը) կվերանա այն ժամանակ, երբ կդադարեն իշխանությունները կեղծիքի ու ստի հիման վրա կառավարել երկիրը: Այս պահի դրությամբ չեմ կարծում, որ կոռուպցիան կլքի ՀՀ-ը մոտակա մի քանի տարիների ընթացքում: Օրենքի երկիր է ՀՀ-ը, բայց օրենքը ազդում է հասարակ ժողովրդի և պետական ցածր դիրքում գտնվող մարմինների վրա (Մանե Նիկողոսյան, Երևան, 18 տարեկան, ուսանողուհի):

-Կփոխվի, եթե մարդիկ հավատան իրար: Էս նոր սերունդը կփոխի: Հավատում եմ: Հիմա մարդիկ կան՝ առաջ են գնում, էդ կոռուպցիայի հետևից էլ չեն ընկնում: Ճիշտ ա, կոռուպցիան մեր երկրում շատ ա տարածված, բայց մեր էսօրվա ու վաղվա սերունդը էնքան խելացի ա, որ ինձ թվում ա՝ իրենք կփոխեն (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Անհրաժեշտ է, որ ընտրեն արժանի մարդկանց, ովքեր պետք է զբաղեցնեն տարբեր պաշտոններ (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

Հարցումները անցկացրեցին՝ Նաիրա Մխիթարյանը, Նարե Տիգրանյանը, Սոնա Մխիթարյանը, Մարինե Նիկողոսյանը

Ապարանում

Երկու օրով գնացել էի Ապարան: Երկրորդ օրը որոշեցի դուրս գալ քաղաք ու հետաքրքիր ֆոտոներ անել: Բարեկամներիս հետ գնացինք մի թաղամաս, որը կոչվում է Բադալի թաղամաս: Հենց այդտեղ կա աղբյուր՝ Բադալի աղբյուրը: Աղբյուրը դպրոցին կից է, այդ տարածքում կան շատ առանձնատներ, ու մարդիկ իրենց խմելու ջուրը այդ աղբյուրից են տանում:

Տարածքում կա մի քար, որի վրա քանդակված է Հիսուս Քրիստոսի սրբապատկերը: Բադալի թաղամասից հետո ուղևորվեցինք «Սիրո աղբյուր»: Ճանապարհին մի պապիկ իր թոռան հետ զրուցելով գնում էր.

-Պապի սոված եմ,- նվնվում էր թոռնիկը:

-Հա, հեսա հասնենք տուն, տենանք տատդ ինչ ա եփել,- հորդորում էր պապը:

«Սիրո աղբյուրի» ջուրը շատ վարար էր: Աղբյուրի ջուրը լցվում է գետը, սակայն մոտակայքում արհեստական լիճ են նախագծում, որի ստեղծման համար գետի ջուրն են օգտագործում, գետի ջրի մակարդակը բավականին նվազել էր: Ձկները պարզ երևում էին, նույնիսկ ձեռքով էին կարողանում երեխաները ձկներ բռնել:

Ապարանը գեղեցիկ քաղաք է, բայց այնպիսի թաղամասերում եղա, որոնք կարծես գյուղի փողոցներ լինեին: Կար մի թաղամաս, որտեղ լքված և հին տները մեկը մյուսին էին հաջորդում:

Դուք պիտի գնաք ու պիտի հետ վերադառնաք

Լուսանկարը՝ Լյուդվիգ Գորգիկյանի

Լուսանկարը՝ Լյուդվիգ Գորգիկյանի

Կյանքում ոչինչ չի փոխարինի դպրոցական ընկերության համ ու հոտին: Երբ ավարտեցինք, գիտակցում էի, որ սկսելու ենք պակասել, քչանալ, հեռանալ, գնալ: Ո՞ւր: Բանակ: Մենք ինքներս մեզ ամուր կապերով ենք կապել, ու տղաներին բանակ ճանապարհելը շատ դժվար գործընթաց է:

Հուլիսի 5, Էմիլենց տուն, բանակի քեֆ: Ուրախ տրամադրություն կար, պարում էինք:

-Եկե՛ք, եկե՛ք, մազերը կտրելու ժամանակն ա:

Լսվեց «Ախպերս ու ես» երգը: Էլ ի՞նչ ուրախ տրամադրության մասին էր խոսքը: Էնքան էինք հուզվել, որ Էմիլի մայրն էր մեզ հանգստացնում՝ ասելով.

-Երեխեք ջան, Աստված մեծ ա: Կարևորը՝ խաղաղություն լինի, թող Ղարաբաղ գնա:

Դասարանի երեխաներով՝ աղջիկ, տղա, կտրեցինք մազերը: Միշտ տվյալ մարդու կարևորությունը զգում ես այն ժամանակ, երբ գիտակցում ես՝ կարոտելու ես, կարոտելու ես նրա հետ կապված ամեն բան: Հիշում եմ, որ Էմիլին ասում էի․

-Էմիլ, լավ էլի, անջատիր էդ ռեփը:

Իսկ նա, միևնույնն է, մնում է մեր դասարանի ռեփերը:

Հուլիսի 6-ին ճանապարհեցինք, բայց արդեն առանց հուզվելու՝ խոսք էինք տվել: Ժամը 6-ն էր, երբ լուրը հասավ՝ Հայաստանում է ծառայելու՝ Նոյեմբերյանում: Բոլորով շտապեցինք Էմիլենց տուն ու կիսեցինք նրա մայրիկի, քույրերի ուրախությունը: Արդեն 25 օր է, ինչ ծառայում է հայոց բանակում. հանուն հայրենիքի, հանուն ընտանիքի, հանուն մեզ ու իր ապագայի: Բան չմնաց՝ 702 օր:

Մայիսը մեր դասարանի ուրախությունն է, միշտ մեզ խաբում էր, թե զինկոմիսարիատից կանչել են «պավեստկայի» համար: Վերջին մի քանի օրը բոլորին խաբել էր, թե 28-ին գնում է: 24-ին եղբայրը բանակից եկավ, 2 օր անց գնաց իր այդքան սպասված «պավեստկայի» հետևից: Սուտը ճիշտ դարձավ՝ 28-ին գնալու էր: 26-ին մկրտվեցին, իսկ 28-ի վաղ առավոտյան մյուռոնից հանվեցին: Դասարանի երեխաներով 27-ին գնացինք Մայիսենց տուն՝ բանակի քեֆին: Շատ դժվար պահ էր, երբ մտանք տուն ու առաջինը աչքիս դիպան Մայիսի մայրիկի կարմրած ու թաց աչքերը: Մայիսի մազերն էլ մենք կտրեցինք: Ուշ ժամ էր արդեն, պիտի գնայի: Մոտեցա նրան, գրկեցի.

-Սոն, լավ, հերիք ա:

-Վաղը չեմ լացի, Մայ:

Գնացի՝ Մայիսի մայրիկին գրկեմ, նոր գնամ: Լաց եղած մարդ հենց տեսնում էր, ավելի էր հուզվում:

Լուսանկարը՝ Լյուդվիգ Գորգիկյանի

Լուսանկարը՝ Լյուդվիգ Գորգիկյանի

Հուլիսի 28-ի առավոտյան էլ Մայիսին ճանապարհեցինք: Գրկախառնություններ, սրտանց ասվող խոսքեր՝ Աստված քեզ հետ:

Երեկոյան լուրը հասավ՝ Ղարաբաղ էր ընկել: Այստեղ հիշենք Էմիլի մոր խոսքերը. «Թող Ղարաբաղ ծառայի, կարևորը՝ խաղաղություն լինի»:

Հ. Գ. Ես շատ կուզենայի, որ մեր երկրում հիմա խաղաղություն լիներ, իսկ բանակ ունենալու կարիք ընդհանրապես չունենայինք: Բայց մեր երկիրը սա է, ու մեր տղերքը պիտի գնան ու պիտի հետ վերադառնան:

Երիտասարդների զարգացման կենտրոն «TimeOff»

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Հուլիսի 12-ը լուսանկարիչների միջազգային օրն էր: Այդ օրը «TimeOff» նորաբաց կենտրոնում տեղի ունեցավ լուսանկարչության բաց դաս լուսանկարիչ Վազգեն Ենոքյանի հետ: Որոշեցի զրուցել և իմանալ կենտրոնի մասին ավելի մանրամասն: 

Հարցազրույց «TimeOff»-ի մենեջեր Տաթևիկ Անտոնյանի հետ: 

-Կպատմե՞ք մի փոքր կենտրոնի մասին։

-Մեր կենտրոնն ունի 2 ուղղվածություն՝ ժամանցային և կրթական։ Կան առանձին ծրագրեր, որոնք իրականացվում են. լուսանկարչության, նկարչության, ֆիլմարտադրության, դիզայնի, պարի: Մեզ մոտ հիմա առաջնային ծրագիրը ամառային դպրոցն է։ Քանի որ հիմա ամառ է, դպրոցները փակ են, երեխաները, որպեսզի տանը չմնան, հաճախում են այստեղ։ Շաբաթը 6 օր՝ երկուշաբթիից շաբաթ, ժամը՝ 10։00-15։00-ը։ Երեխաներն անցնում են հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն, բայց, իհարկե, ոչ այն ծրագրով, որով դպրոցում են ուսուցանում։

-Ինչպե՞ս առաջացավ այսպիսի կենտրոն բացելու գաղափարը։

-Միտքը մեր տնօրենինն է՝ Քրիստինայինը։ Նա Երևանից է և Երևանից անընդհատ գալով Էջմիածին՝ նկատեց, որ Էջմիածնում չկա նման կենտրոն, որտեղ երիտասարդները կարող են հետաքրքիր ժամանակ անցկացնել՝ միաժամանակ օգտվելով կրթական ոլորտներից։ Ինձ թվում է՝ երտասարդները պետք է ուրախ լինեն, որ իրենց քաղաքում նույնպես կա արդեն այսպիսի կենտրոն, և պետք չէ գնալ- հասնել Երևան։

-Իսկ տարիքային սահմանափակում կա՞։

-Այո, ամառային դպրոց կարող են հաճախել միայն 6-12 տարեկան երեխաները, բայց շատերը դեռ տեղյակ չեն մեր մասին։ Միգուցե նոր է, այդ պատճառով։

-Թիմի անունն ինչպե՞ս որոշեցիք։

-Բավականին երկար ենք մտածել։ Չէինք կողմնորոշում՝ ինչպիսի անուն ընտրենք, որ տպավորվող լինի։ Ընտրեցինք կարճ ու հետաքրիքր անվանում։

-Կբացատրե՞ք լոգոյի նշանակությունը:

-Ինչպես նշեցի՝ մենք բացի կրթական ծրագրերից ունենք նաև ժամանցային ծրագրեր: Ամբողջական պատկերը ժամացույց է, որի ներսում պատկերված է WiFi-ի նշանը (այն մեր այցելուներին տրամադրում ենք անվճար), սուրճի բաժակ, գիրք և համակարգիչ։ Մեզ մոտ կարող են գալ, պարզապես նստել և գիրք կարդալ, համակարգչով աշխատել և օգտվել սուրճից, թեյից, անուշեղենից, ինչից որ կցանկանան։

Եթե ինչ-որ նոր բան ենք ստեղծում, վատի մասին փորձում ենք չմտածել։ Ամեն ինչ կախված է աշխատանքի ընթացքից. դեռ նոր ենք։

-Ունե՞ք արդեն սաներ։

-Այո, ամառային դպրոցում երեխաներ ունենք, իհարկե, շատ քիչ են։ Նաև այսպիսի մի ծրագիր ունենք. դասապատրաստում։ Ծնողների խնդրանքով ենք դա իրականացնում։ Դպրոցում հանձնարարված ամառային աշխատանքները մենք երեխաների հետ պատրաստում ենք։ Իսկ ամսվա վերջում այստեղ ցանկանում ենք պարի երեկո կազմակերպել։ Ազգային պարեր ենք սովորելու։ Ներկա գտնվողները կմասնակցնեն, կտեսնեն ու կսովորեն։ Ուսուցանելու է մեր պարուսույցը, ունենալու ենք նաև հյուրեր։ Սիրով կսպասենք։

Իսկ ես բարի երթ եմ մաղթում նրանց՝ թող բոլոր երիտասարդական նախաձեռնությունները հաջող ընթացք ունենան: