Իմ կյանքի ամենակարևոր մարդկանցից է եղել պապս՝ տատիկիս հայրը։ Հաղթանդամ, բարձրահասակ, վայելչակազմ, օժտված բնավորության հատուկ գծերով։ Առանձնահատուկ էր ինձ համար պապս։ Չափից դուրս հյուրասեր ու հյուրընկալ, աշխատասեր, բարի։ Կարմիր «Նիվա» էր վարում արդեն շատ տարիներ։ Շատ էր սիրում իր մեքենան։ Նա ինձ իր ծնկների վրա է մեծացրել։

Պապս տատիս հետ իրենց տանն էին ապրում, որը այդքան էլ հեռու չէր մեր տանից, և ես գոնե շաբաթը մեկ անգամ այցելում էի նրանց։ Բացում էի դարպասը, կանչում ու տեսնում էի, թե ինչպես է պապս ժպիտը դեմքին մոտենում ինձ ու ասում տատիկիս․

-Ռիմա՜, յար մե՝ ըշկը վավ էկե․․.
Հետո գալիս էր տատս։ Շատ էին ուրախանում, որ ինձ տեսնում էին։ Գնում էի, նստում էինք, խոսում ու ծիծաղում։ Աչքիս առաջ են այդ օրերը․․․ Անցնում էին օրեր։ Պապս իրեն վատ էր զգում, դեղեր էր խմում, բժշկի էր այցելում։ Պարզվեց՝ հիվանդություն ունի ու այն էլ շատ լուրջ հիվանդություն։ Հին պապիցս բան չէր մնացել, միայն ժպիտն ու կատակները։ Շատ էր նիհարել, այնքան, որ ոսկորները հստակ երևում էին։ Մարմինը գունատվել էր։ Հազվադեպ էր քայլում, միշտ պառկած էր։ Մի անգամ ես էի օգնում, որ քայլի: Բռնել էի ձեռքից, մյուս ձեռքում էլ ձեռնափայտն էր։ Պատմում էր, որ այն ժամանակ էլ ինքն էր ինձ քայլեցնում, երբ դեռ փոքր էի ու նոր էի քայլերս անում․․․

Ամեն օր այցելում էի պապիս, ինձ համար իր հետ անցկացրած ամեն րոպեն կարևոր էր։
Գիտակցության կորուստ․․․ Ցավեր․․․ Մի քանի օր, ու․․․
Բայց չնայած այս ամենին, նա ինձ տեսնելուն պես ճանաչում էր։ Էլի կատակներ էր անում, ժպտում էր։ Սովորական օր էր, գնացել էի՝ տեսնելու։ Գրկեցի։
-Ո՞նց ես, պապիս։
-է՜, ես հեչ, կարևորը դուք լավ ըլնեք։
Արցունքներս չկարողացա զսպել։ Սա ամենավերջին հիշողությունն է, որ մնացել է պապիցս։
Գիշեր էր։ Զանգեցին ու ասացին, որ․․․ Վերջ։ Ահավոր էր։ Մի կողմից լավ էր, որ էլ ցավից չէր ճչա ու չէր տանջվի։ Հանգստացել էր․․․ Ապրիլի 18-ին կլրանա 5 տարին, որ պապիս չկա։ Մնացել են կանաչ դարպասներ, կարմիր «Նիվան» ու հիշողություններ․․․

-Մա՛մ, բոլոր տնային գործերն արել եմ, ազա՞տ եմ։

-Հա՛, կարող ես գնալ, բայց չէ՛, մի վայրկյան․․․ Անի՜․․․

-Ես էլ քեզ եմ սիրում, մա՛մ ջան։

Ասելուն պես՝ փակվում է սենյակիս դուռը, և ես «բանտարկվում եմ» այնտեղ։ Սովորության համաձայն լսվում է պապիկիս ձայնը․

-Մոռացե՛ք Անիին, էլ էն դեն տուս էկողը չի։

Պապիկիս խոսքերից հետո խորը շունչ եմ քաշում ու անցնում առաջ։ Վայելում եմ մենակությունը իմ՝ այսքան հարազատ դարձած խցում։ Նստում եմ մահճակալիս, քրքրում եմ նորությունները սոցիալական կայքերում։ Աչքս գցում եմ և տեսնում, թե ինչպես են ինձ նայում Վարդգես Քալանթարյանն ու Մուշեղ Բաղդասարյանը։ Ու իրենց հայացքներով ասում․ «Տես, է, տես, ինչ գիրք ենք գրել, դու գոնե գիտե՞ս՝ ինչքան ենք տանջվել, ինչքան ենք մտածել, վերցրո՛ւ, վերցրու կարդա՛, չե՛ս փոշմանի»։ Դե, իհարկե, ես նրանց հակառակվել չէի կարող, վերցնում եմ «Կորած օրագիր» գիրքը և, հարմար տեղավորվելով մահճակալիս վրա, սկսում եմ կարդալ։ Շատ հետաքրքիր գիրք էր, հետաքրքրությունս հասցրեցի միչև 100 էջ և զգացի, որ աչքերս ցավում են։ Էջը ծալեցի, փակեցի գիրքը ու դրեցի պահարանիս անկյունում։ Հետո կշարունակեմ:

Իսկ հիմա՞ ինչ անեմ՝ երաժշտություն լսե՞մ, թե՞ նկարեմ։ Ես ընտրեցի երրորդ տարբերակը՝ ավելի լավ է նյութ գրեմ։ Նայում եմ գրապահարանիս ու տեսնում գրքերիս «մենամարտը»։ Վա՜յ, Անի, էլի գրքերի տեղը խառնել ես, քեզ ո՞վ է ասում Քիմիայի կողքին դիր «Նոթեր Շերլոկ Հոլմսի մասին» գիրքը։ Դե, Շերլոկը՝ իր բնավորության համաձայն, փաստեր է ասում քիմիայի մասին, այդ թվում, որ նրան ոչ մեկը չի սիրում։ Նա էլ վիրավորվում է և այդ կռվի մեջ խառնում Մենդելեևին։ Մի խոսքով՝ ահավոր է։ Ես բաժանում եմ նրանց և միմյանցից առանձնացնում։ Հետո սփոփում եմ քիմիայիս գրքին։ Ես այն մարդկանցից եմ, ով սիրում է քիմիա։ Չէ՛, ավելի ճիշտ, ես այն մարդն եմ, ով սիրում է քիմիա։ Դե արի ու այս քաոսից տետր գտիր՝ նյութ գրելու համար։ Տետր գտնելու արարողությունը տևում է մոտ 20 րոպե, այն 5 րոպեով ավել է տևում գրիչ գտնելու արարողությունից։ Գտնելուց հետո ես ընդունում եմ նույն այն դեմքը, երբ Մենդելեևը առաջին անգամ տեսավ իր իսկ ստեղծած պարբերական աղյուսակը։

Նստեցի պատուհանի դիմաց, տետրս դրեցի պատուհանագոգին ու նայում եմ ձյան փաթիլներին։ Հա՛, ի դեպ՝ ձմեռը չի ուզում վերջանալ։ Գնալով իր շերտերն է հաստացնում։ Աչքիս տակ ընկան թաց ապակիները։ Զգացի, թե ինչպես է ցուրտը փչում մատներիս։ Լա՛վ, վերջ, նյութ պետք է գրեմ։ Վերցրեցի գրիչս, իջեցրեցի տետրիս ու, դուռը բացվեց․

-Անի՛, արի տեսակցություն ունես։

Լսում եմ մայրիկիս ծիծաղը։ Լա՛վ, թող մնա նյութս, հետո կգրեմ։

-Եկա, մա՛մ։

Երրորդ դասարանում էի, երբ մայրիկս որոշեց ինձ դաշնամուրի տանել: Իմ սրտով էր, քանի որ սիրում էի դաշնամուրի «ծընգծընգոցը»: Ընդունվեցի Եղեգնաձորի երաժշտական դպրոցը: Հիշում եմ՝ առաջին անգամ, երբ գնացի դասի, ուսուցչուհիս խնդրեց ինչ-որ բան նվագել: Ես էլ նվագեցի իմ հորինած ստեղծագործությունը: Ինձ թվում է՝ կպատկերացնեք, թե ինչ ահավոր էր: Այդ պահին բոլորը սիրեցին գրատախտակի խզխզոցի ձայնը: Վերջացնելուն պես ուսուցչուհին գովեց ինձ և ասաց, որ լավ եմ նվագում: Իհարկե, այդպես ասաց, որ ինձ լավ զգամ, դե առաջին անգամն էր: 

Դաշնամուր նվագելը այնքան էլ հեշտ չէր, ինչքան ես էի պատկերացնում: Յոթ տարի պետք է սովորեի: Մայրիկիս խնդրում-աղաչում էի, որ ին ձ այլևս չտանի դաշնամուրի: Բայց նա ոչ մի բան չէր անում և ինձ բացատրում էր, որ պետք է մինչև վերջ սովորեմ: Ես հիմա շնորհակալություն եմ հայտնում նրան, որ ուշադրություն չի դարձրել խոսքերիս: Իսկապես, շատ բարդ տարիներ էին, բայց հետաքրքիր ու արկածային օրեր էլ են եղել: Հիշում եմ, թե ինչպես Մալիշկա գնալու փոխարեն նստեցի Ջերմուկի ավտոբուսը և գնացի Վայք: Լավ, այդպես մի նայիր, դա շատ երկար ու հետաքրքիր պատմություն է: Հա, մոռացա ասել, նաև երգչախմբում եմ երգել: Մասնակցել եմ տարբեր համերգների ու մրցույթների: Մի կաթիլ անգամ չեմ փոշմանում այն տարիների համար, որոնք նվիրել եմ երաժշտությանը, երգին, արվեստին: Ինձ համար մեծ առավելություն է, որ կարողանում եմ դաշնամուր նվագել, երգել, գիտեմ երաժշտական տերմիններ:

Յոթ տարի շաբաթական երեք օր, եթե ոչ ավելի, գնում էի Եղեգնաձոր: Այ դա իրոք սարսափելի էր: Արդեն ամեն ինչ անգիր գիտեի: Գիտեի, թե այդ օրը որ գույնի ավտոբուսն է գալու, գիտեի՝ ում եմ հանդիպելու: Ես նույնիսկ ինձ համար առանձին նստատեղ ունեի ավտոբուսում: Չգիտեմ՝ ինչու, այդ նստատեղը համարյա միշտ ազատ էր լինում, ու ես միշտ այնտեղ էի նստում: Այդ նստատեղը համարում էի իմը, իմ սեփականը: Ես այնքան հաճախ էի լինում ավտոբուսի մեջ, որ մեկ-մեկ ամաչում էի: Մտածում էի՝ հիմա վարորդը կմտածի. «Էլի էս աղջիկը»: Շաբաթվա մեծ մասը լինում էի Եղեգնաձորում: Ծնողներս կատակելով ասում էին, որ կարելի է Եղեգնաձորում տուն վարձել, որ հենց այնտեղ էլ մնամ. համ չէի հոգնի, համ էլ փող չէի ծախսի:

Ժամանակի ընթացքում ամեն ինչին էլ սովորեցի ու հարմարվեցի: Ութ տարեկանից սկսվեց իմ «երաժշտական կյանքը», որը մինչև վերջ կշարունակվի: Երաժշտությունը փոխեց ինձ, իմ պատկերացումները ամեն ինչի մասին:

Հա, ի դեպ կիթառ նվագել սովորելու մեծ ցանկություն ունեմ: Հայրիկիս գնամ ասեմ, որ Եղեգնաձորում տուն վարձելու ժամանակն է:

Դու հենց նոր կարդացիր նյութիս վերնագիրը և որոշեցիր այն կարդալ: Ինձ թվում է` չես զղջա և կհամաձայնես ինձ հետ: Լավ, ինչևէ: Ուզում եմ խոսել դատարկության կարևորության մասին:

Չգիտես ինչու, մարդիկ դատարկությունն ասոցացնում են բացասական զգացողությունների հետ և միշտ բացասական են վերաբերվում դրան: Բայց նրանք չեն էլ պատկերացնում, որ դատարկությունից է սկսվում ամեն ինչ: Լավ, հիմա բացատրեմ: Մարդիկ վերցնում են դատարկությունը, շուրջը կառուցում են պատեր, և այն դառնում է տուն: Ավելին, ինչքան մեծ է տան ներսի դատարկությունը, այնքան բարձր է դրա գինը: Մարդիկ ընտանիք են կառուցում և ապրում են այդ տան մեջ՝ գնահատելով միայն տունը, բայց ոչ դրանից առաջ եղած դատարկությունը:

Դու հիմա կարդում ես և փորձում հասկանալ, կամ էլ չես հասկանում: Լավ, կարող եմ էլի օրինակներ բերել: Վերցնում ենք մի բուռ դատարկություն, շրջապատում ենք այն կավով և արդյունքում ստանում ենք ծաղկաման: Ծաղկամանը դառնում է գործածելի հենց դատարկության հաշվին: Կամ վերցնում ենք 100 քառակուսի մետր դատարկություն, շուրջը բետոնապատում ենք, մեջը լցնում ենք ջուր և արդյունքում ունենում ենք լողավազան:

Նույն կերպ էլ մարդիկ են փորձում օգտվել իրենց ներսի դատարկությունից, որպեսզի հասնեն հաջողության: Բայց ինձ չի թվում, թե դա մարդկանց դեպքում աշխատում է: Լավ, հանգիստ թողնենք մարդկանց:

Հըն, դո՞ւ էլ կարևորեցիր դատարկությունը: Մինչ մտածես` այն կարևոր է, թե չէ, ես գնացի: Դատարկությունն ինձ է սպասում, գնամ վերցնեմ այն և փորձեմ ինչ-որ բան պատրաստել:

Ամենաբարի, ամենահոգատար, ամենակամեցող, ամենա-ամենա…  Բառեր չեմ գտնում, որոնցով կարողանամ նկարագրել տատիկիս: Ինձ թվում է նրա նման տատիկ աշխարհում չկա: Յուրահատուկ ձևով եմ սիրում նրան: Հիանալի խոհարար է տատիկս, շատ եմ սիրում նրա պատրաստած կերակուրները, որոնցից երբեք չեմ կշտանում: Տատիկս նույնիսկ բանաստեղծություններ է գրում, որոնցից մեկն էլ ինձ է նվիրված, որը նա գրել է ծնվելուցս մի օր հետո: Ամեն անգամ կարդալիս հուզվում եմ, հետո գրկում ու համբուրում եմ նրան:

Տատս իմ երկրորդ մայրն է: 

Ես փոքր ժամանակից էլ կապված եմ եղել նրա հետ: Եղել է ժամանակ, որ ծնողներս այստեղ չէին, և ես երեք տարի մնացել եմ տատիկիս հետ: Շատ հետաքրքիր և անմոռանալի օրեր էին:

Տատիկիս հետ երբեք չեմ ձանձրանում, նրա հետ միշտ ուրախ է անցնում: Դե, էլ չխոսեմ նրա անսպառ կատակների մասին: Երբ ինչ-որ տեղ եմ գնում նրա հետ, բոլորը մտածում են, թե մայրիկս է,  հետո, որ իմանում են տատիկս է՝  մտածում են, թե կատակ եմ անում, որովհետև նա ծեր չէ, ընդամենը 57 տարեկան է:

Տատս ինձ այնքան լավ գիտի, որ կես խոսքից ինձ հասկանում է:  Չէ, ինչ կես խոսք՝  կես հայացքից: Շատ լավ է կարդում մտքերս ու երբեք չի սխալվում, ու ես ամեն անգամ զարմանում եմ դրա վրա ու սկսում եմ ծիծաղել:

Շատ եմ սիրում նրա բարությունը, որը սահմաններ չունի…

Ես միշտ պարտական եմ նրան ու ինձ թվում է, որ մի ամբողջ կյանք բավական չի լինի տալու նրան այն, ինչ նա է ինձ տվել:

Տատ ջան, հավատա, ես ամեն ինչ հասկանում ու գնահատում եմ: Ես գիտեմ, որ ինչքան էլ մեծանամ, մեկ է` մնալու եմ քո փոքրիկ Անին: Այս նյութս նվիրում եմ քեզ և ուզում եմ ասեմ որ…

Շնորհակալ եմ քեզ, տատ ջան, շնորհակալ եմ, որ կաս: Գիտեմ, քեզ շատ եմ բարկացնում ու ամեն անգամ զղջում եմ: Կներես տատ, ես իրոք դա անգիտակցաբար եմ անում: Ուզում եմ միշտ լինես կողքիս, միշտ: Ուզում եմ միշտ լսել քո խորհուրդները, որոնք այնքան կարևոր ու թանկ են ինձ համար, տատ…

Ես քեզ շատ եմ սիրում:

-Աչ, դը բոլի է՜լ…

-Ի՞նչ ա էղել, պապի:

-Սաղ օր հեռախոստ ծեռըտ ի, մտիր ես մեջը, տուս չես իկյալ:

-Էէ՜, դե պապի…
-Կարո՞ղ ա` սութ եմ ասել: Էդ ինտերնետը ջահելությանը լրիվ շարքե խանե…
Պապի, դե բան չկա անելու:
-Է՜, լավ էր էն վախտ. ինչ ինտերնետ, ինչ հեռախոս, ինչ կամպուտր… Մեր խմար ապրես  է հերել: Էն վախտ կյանքը լավ էր ըսնել…
Այդ ժամանակ Սեդուլը` քույրիկս, համակարգչի դիմաց նստած գրում էր:

-Աչ, տու էլ բոլի էն ճգնաժամը չխկչխկացուցես:
-Պապի, ճգնաժամ չի, ստեղնաշար ա…
-Իմ խմար ճգնաժամ ի: Ել դար տեմեն, քյոռնաս ես…
-Պապի, դե բան եմ գրում, վա՜յ…
-Թու՜… Եփ կելեր` էտ ինտերնետը անջտվեր,  յախաս դինջանար: Ավելի լավ ի` էթամ բախչան գործ անեմ:

Ու այսպես ամեն օր:
Է՜, պապի ջան: Դե արի ու բացատրի պապիկին, որ առանց հեռախոս չի լինի կամ առանց ինտերնետ: Հասկանում եմ, էն ժամանակ ուրիշ է եղել, բալց դե հիմա էլ էսպես է: Բայց պապիկը այդպես էլ չի ուզում ընդունել, որ ժամանակները փոխվել են, ու մենք ամեն օր այսպես վիճում ենք: