Միլենա Խաչիկյանի բոլոր հրապարակումները

Հավատալով վաղվան

 

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Քսաներորդ դարի հրապարակախոս Վարդգես Պետրոսյանը վստահ էր, որ ծառը ինքը պիտի կարողանա դիմանալ ու ապրել, կռվել քամու ու ծարավի դեմ, կռվել որդերի դեմ, որ կրծում են իր արմատները: Ծառը՝ ինքը:

-Իսկ ինչպե՞ս կռվել մարդու դեմ, ինչպե՞ս դիմանալ մարդուն,- հարցնում եմ՝ առանց պատասխանի ակնկալումով:

Օգոստոսի տասնյոթին պատանի թղթակիցներով Վանաձորում էինք: Ընդհանրապես հաշված օրեր եմ եղել քաղաքում, բայց ամեն անգամ նոր մի բան եմ գտել, նոր մի բան, որ հաստատ կարեւոր է եղել: Քաղաքի մարդիկ, փողոցները, այգին… Ինչ-որ ոգեշնչում ունեն իրենց մեջ, որ ամեն անգամ նորովի եմ զգում, բայց դեռ չգիտեմ, թե ինչու:

Վանաձորը խաղաղ է գրեթե միշտ, գրեթե, որովհետեւ խաղաղությունը խախտվելու հակում ունի, իսկ ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ խաղաղությունը խախտելու հակում ունեն: Դե պարզ է՝ մարդիկ:

Կեսօրն անց էր, քաղաքում՝ անսովոր իրարանցում: Տիգրան Մեծ փողոցում ծառահատվել էր վեց փշատերեւ, եւ անհայտ էր՝ ում կողմից, ինչու: Մարդիկ, որ անցնում էին, կանգ  էին առնում, սրտնեղում, զայրանում, հեռանում: Ոչ մեկ չգիտեր՝ ինչ անել, ինչով մխիթարվել: Փորձում էի հետաքրքրվել, հասկանալ՝ ինչ է տեղի ունեցել.

-Ես բան չգիտեմ, նոր է եղել, լրիվ նոր,- պատահական անցորդ էր:

Իսկ Կժեր գեղագիտական կենտրոնի տնօրենը հուսահատ էր: Կատարվածն իր կենտրոնի հարեւանությամբ էր հենց, բայց ինքն էլ կարգին չգիտեր.

-Ո՞վ է իրականացրել էս ամբողջը կամ ընդհանրապես ո՞վ իրավունք ուներ նման թույլտվություն տալու:

Չգիտեր, չգիտեինք ու չգիտենք հիմա էլ: Ասում են՝ գործ է հարուցվել, ընթացքի մեջ է: Լավ, ենթադրենք: Բայց այդ ո՞ր պատահականությամբ նույն երեւույթը հաջորդ օրն էլ կրկնվեց, այս անգամ՝ Դսեղ գյուղում: Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարանի հարեւանությամբ գտնվող տարածքում հատվել էին եղեւնիներ, այլ ծառատեսակներ:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Վնասները մեծ էին՝ դե պարզ է: Բայց գլխավորը էլի պարզ չէ. ովքե՞ր են արել եւ ինչո՞ւ: Այս մասին հեռուստատեսությամբ իմացա, համացանցում գրեցին… Գոնե արդյունք ունենա:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Ռազմիկ Դավոյանը գրում է՝ «Բա՛ց քո կեղեւը, ծա՜ռ, ա՛ռ ինձ կեղեւի մեջ…», Հախվերդյանն էլ զուր չի երգում այդ երգը.

Ես կձգվեմ քեզ հետ,
ես կճկվեմ քեզ հետ,
եւ հողմերի ձեռքից
ես կփրկվեմ քեզ հետ:

-Լավ, իսկ մարդկանց ձեռքի՞ց:

khachikyan

Դիլիջանյան մեդիա ճամբար. կապի մեջ

Մի շաբաթ է, ինչ երևանյան միապաղաղ օրերը փոխարինվել են Դիլիջանի անհանգիստ կենսակերպով, դրան գումարվել է նոր մարդկանց հոսքը, ու ստացվել է ինչ-որ լուսավոր շրջան, որից դեռ կարգին գլուխ չեմ հանում: Հա, այսօր ճամբարի յոթերորդ օրն էր, յոթերորդ կամ էլ՝ վերջին:

-Երանի էսօր իրիկուն գնայինք:

-Ըսիգ գիժ է:

-Չէ,  ուղղակի մի ամիս ա՝ տանը չեմ եղել:

Մի ամիս չէ, բայց ես էլ տանը երկար չեմ եղել, և քանի որ ցանկացած բացակայություն իրենից հետո կարոտ է թելադրում, ես էլ կարոտել եմ և շատ:

Մեր տունը բարձրահարկի վերջին կանգառն է, որտեղից երևում են շենքեր, դրանցից այն կողմ՝ էլի նույնը: Չէ, ես սիրում եմ իմ քաղաքի գունավոր տանիքները, բայց ժամանակ առ ժամանակ պետք են լինում երկինքն ու նրանում կորած սարերը՝ ճիշտ և ճիշտ այստեղի պես, իսկ այստեղ, դե գիտեք, մենք ենք ու մեր 17.am-ը:

-Կլորնե՛ր, պտտվե՛ք:

-Մի՛ ժպտացեք, դուք ջղայնացած եք… Դե, իբր:

Անսովոր բան չկա, անիմացիայի նկարահանումներն են, որին շուտով կարոտելու ենք բոլորս: Ու կարոտելու ենք նաև իրար, ինքներս մեզ:

Մարդիկ կան, չէ՞, իրենց ներսում մեծ էներգիա ունեն, մտնում են սենյակ՝ լուսավորվում է, դուրս են գալիս՝ միանգամից նկատվում է: Կան, չէ՞, որ կան պարզապես, ու դա արդեն հերիք է:

-Մար, ո՞նց ես:

-Ընդիր, – պատասխանում է Մարիամն ու այնպես ժպտում, որ իմ ժպտալն էլ ինձնից անկախ գալիս է, և ես իսկապես զգում եմ այդ ընտիրը: Այ, այդ մարդկանցից է նա: Նա ու մեկ էլ պարոն Արան, որ կարծես «Գտնված երազի» հերոսը լինի՝ համբերատար ու ներող, բարի ու ժպտացող:

Հա, իսկ մոծակների մասին արդեն ասել եմ. հանգիստ չեն տալիս ոչ մեկիս ոչ ցերեկները, ոչ էլ առավել ևս` գիշերը։

-Ան, դու ո՞նց ես դիմանում կծածներին, – հարցնում եմ Անահիտին: Դե հա, համեմատած ինձ` իրեն ուղղակի քամել են։

-Ուրեմն` նայիր. չեմ մտածում իրենց մասին, աշխատում եմ չմտածել։ Էդ կծածները մարդկանց նման են. ժամանակ առ ժամանակ հիշեցնում են իրենց մասին, ցավեցնում, մեկ-մեկ վերքեր թողնում իրենցից հետո, սպիներ… Եսիմ, է։

Ու Անահիտը սա ասում ա ամենայն լրջությամբ, նույն ձև էլ ես եմ ընդունում։ Սկսում եմ հիշել, թե ինչքան մարդ կա, մտածել` քանի անգամ ավել վերքեր, սպիներ… Ու գիտե՞ք  ինչ. մոծակները ու իրենց հետքերը իրականում ամենափոքր ու աննշան բաներն են, որ կարող են պատահել մարդուն… Բայց սա մի կողմ:

-Ո՞ւր ենք գնում:

-Անտառ:

-Չէ հա:

-Հա, չէ՞:

Վերջին երկու տողը շաբաթվա հայտնի արտահայտությունն է, որ իմ ու Լիդուշի կողմից դարձել է ամենաշատ գործածվողը: Իսկ ինչ վերաբերում է անտառին, մենք իսկապես գնում ենք, շրջան ենք կազմում, խաղեր խաղում, խարույկ վառում, երգում, երգում և էլի…

«Լուսամփոփի պես աղջիկ», «Եթե իմանայիր», «Գինի լից», հետո Ադել, Զեմֆիրա, Բիթլզ… Հետո կեսգիշեր, կեսգիշերն անց ու…

-Վաղը քանիսի՞ն ենք շարժվում:

-Վա՞ղը:

…Արդեն այսօր ամեն բան խառնվեց իրար: Մի մասը անհոգ ընդունեց վերջը, մի  մասն էլ՝ լաց ու կոծով, ոնց օրակարգում էր գրված: Մարդուց է, գիտե՞ք, մեկը ամեն բանում սենտիմենտ է ստեղծում, մյուսը չի էլ մտածում՝ ինչ է բաժանումը: Բայց երկուսն էլ պետք են, երկուսն էլ՝ կարևոր:

-Դժվար ա բաժանվելը:

-Մեկ ա՝ էլի հանդիպելու ենք:

Հա, հանդիպելու ենք, եթե հավատում ենք, և եթե հավատում ենք, առավել ևս: Այ, օրինակ ես, երբ մի քանի ամիս առաջ Անահիտին պատմում էի 17.am-ի մասին, առաջարկում էի միանալ այդ նույն հանդիպման հույսով, իսկ այսօր արդեն իրար հրաժեշտ ենք տալիս կարոտի մի նոր շղթայի երկարաձգման սպասումով:

-Կապի մեջ:

-Կապի վերջ:

Դիլիջանյան մեդիա ճամբար. Վանաձորյան չորեքշաբթի

Վանաձորյան օդն ինչ-որ բուժիչ բույր ունի… Սա առաջին անգամս չէ քաղաքում, բայց առաջին անգամ եմ մտածում այս մասին: Վանաձորում ինչ-որ բան ուրիշ է, ինչ-որ ջերմ ու լուսավոր մի բան, չգիտեմ:

Քայլում ենք քաղաքով՝ հետաքրքիր մարդկանց հանդիպելու հույսով: Հույսը չի ուշանում:

Սամվել Առաքելյանն է՝ Վանաձորի Կժեր գեղագիտական սրահի տնօրենը:

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

-Մասնագիտությամբ  նկարիչ եմ, ավարտել եմ Երևանի Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստի ուսումնարանը: Ավարտել եմ ու վերադարձել Վանաձոր, բնիկ վանաձորցի եմ: Հա, սա էլ խանութս է, բիզնեսս, մասնագիտությանս շարունակությունն ու ինձ հոգեհարազատ գործը: Վաճառում եմ թե իմ նկարները, թե հուշանվերները՝ պատրաստված ուրիշների կողմից: Իմ ոգեշնչումն է արվեստը, գեղեցիկը, այստեղ ինչ տեսնում եք, իմ մոլորակի մի մասն է, որ ես ամեն առավոտ կարգի եմ բերում, որպեսզի մարդիկ գան, տեսնեն, հաճույք ստանան, նկարվեն…

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Այստեղ Փոքրիկ Իշխանին հիշեցի ու ակամա ժպտացի: Հետո նայեցի շուրջս ու հասկացա, որ այդ փոքրիկ խանութը իսկապես մի մոլորակ է, մի առանձին աշխարհ Վանաձորի ներսում և Վանաձորից դուրս:

-Ես հիմնականում նատյուրմորտ եմ նկարում, բնանկար: Նկարներիցս բաժանվելը հետո դժվար է, բայց պետք է, փող է պետք: Երբ նկարը գնում են, տանում են իրենց տուն, տանում են՝ գեղեցկացնեն: Դա էլ է պետք, չէ՞: Բայց իհարկե կան նկարներ, որոնք երբեք չեմ կարողանա վաճառել:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Պարոն Սամվելը բույսեր էլ է սիրում, երաժշտություն, ամեն գեղեցիկն էլ սիրում է: Նախընտրած նկարիչ չունի, բոլորն էլ լավն են: Ասում է՝ եթե նկարիչ է, ուրեմն ավազակ չէ, իսկ դա արդեն մեծ առավելություն է:

-Վանաձորը մի ժամանակ շատ ուրախ ու կանաչ քաղաք է եղել, – պատմում է, – իսկ այսօր արդեն վանաձորցիների մեծ մասը լքում է իր տունը այլևս չվերադառնալու նպատակով: Քաղաքն օրեցօր դատարկվում է, վատանում են կենցաղային պայմանները, բայց անձամբ ես, չնայած այդ բոլորին, երկրպագուն եմ իմ քաղաքի, ես գնալու տեղ չունեմ ու չեմ էլ մտածում այդ մասին: Գնացողներին էլ չես կարող ասել՝ ինչո՞ւ ես գնում: Ապրել չեն կարողանում, գնում են: Ես ամուսնացած եմ, երկու աղջիկ ունեմ, նրանք էլ են գնալ ուզում, դա իհարկե ցավալի է ինձ համար, բայց ամեն մարդ իր կյանքի տերն է և ուզում է լավ պայմաններում կենսակերպվել: Մեծ աղջիկս ավարտել է ԵՊՄՀ-ի  ռուսերեն լեզու և գրականության բաժինը, բայց մի տեղ չգտանք, որ ուսուցչություն անի,  որ աշխատի, դրա համար էլ նա հույսերը կապում է արտասահմանի հետ: Ես չեմ փորձում խոչընդոտել նրան, սխալ է, որ ասում են՝ հայրենիքդ է, պիտի մնաս… Եթե չես կարողանում չոր հացի փող աշխատել, ո՞նց մնաս:

-Իսկ զբոսաշրջիկներ կա՞ն, առևտուրը ո՞նց է ընթանում, – հարցնում եմ:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

-Չէ, մարդիկ քիչ են, առևտուրը՝ ևս, բայց եթե հյուր է գալիս այլ երկրից, անպայման գալիս է էստեղ, բերում են անպայման:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Քաղաքում ուժեղ անցուդարձ էր, ծառեր էին կտրվել, մարդիկ զայրացած էին, զարմացած: Հարցնում եմ, թե ինչ է եղել, սրտնեղում է, աչքերը խոնարհում:

-Չգիտեմ՝ ով է, ինչ է: Բայց ո՞նց կարելի է թույլտվություն տալ նման ծառերը հատելու, ծառից սիրուն բա՞ն են սարքելու: Կա էլի, բոլորի վրա գրված է՝ տրվում է վարձով կամ վաճառվում է: Հիմա էս ծառերի տեղն էլ են էդպես անելու: Ոչ  մտածելու են, ոչ էլ ափսոսելու:

Դիլիջանյան մեդիա ճամբար. «…Վեր հանել մարդկային պատմությունները»

Հարցազրույց «Առավոտ» օրաթերթի լրագրող Ռուզան Մինասյանի հետ

-Լրագրող լինելու մասին:

-Լրագրողը այն հայացքն է, որ ամեն տեղից կարող է հառնել հանրության այս կամ այն կետի վրա: Լրագրողի մասնագիտությունը ամենադժվար և ամենավտանգավոր մասնագիտություններից է:  Վերջին տարիներին մեր երկրում դա կապված է հատկապես ներքաղաքական լարումների հետ, երբ որոշ քաղաքական գործողությունների հետևանքով լուսաբանման ընթացքում լրագրողները մասնագիտական խոչընդոտների և բռնությունների հանդիպեցին:

-Պաշտպանվա՞ծ են արդյոք լրագրողի իրավունքները:

-Սովորաբար  քաղաքական իրադարձությունների կամ աղմկոտ դատավարությունների ժամանակ լրագրողների նկատմամբ բռնություններ լինում են: Քրեական օրենքսգիրքը սահմանել է մասնագիտական իրավունքների խախտման դեպքում համապատասխան հոդված: Երբ այդ հոդվածը տեղ գտավ օրենսգրքում, առաջինը գործածվեց հենց «Առավոտի» հետ կապված. մեր լրագրողներից մեկը գնացելէր Ծաղկաձոր՝ նկարահանելու մեծահարուստների առանձնատները, և մեծ խոչընդոտների էր հանդիպել: Լրատվության մասին օրենքը սահմանում է, որ լրագրողը իրավունք ունի ներկա գտնվելու  դռնբաց դատական նիստերի, մասնակցելու հանրահավաքների, այսինքն` մասսայական միջոցառումների:  Վերջերս՝ Խորենացու դեպքերի ժամանակ, մի կողմից ոստիկաններն էին կանխարգելիչ միջոցառումներ իրականացնում (իրենց ասելով), մյուս կողմից էլ համարձակ լրագրողներն էին ձգտում ավելին մատուցելու, ինչի արդյունքում էլ հայտնվեցին ոչ այնքան պաշտպանված վիճակում:

-Փոխհատուցվո՞ւմ են արդյոք պատճառված վնասները:

-Փոխհատուցման դեպքեր շատ քիչ են լինում, հատկապես իրավական դաշտում: Անցյալ տարի` «էլեկտրիկ Երևանի»  դեպքերից հետո հայտարարվեց, որ որոշ լրատվամիջոցների տեխնիկական վնասները փոխհատուցվելու են, իսկ մեր վերջին դեպքերի հետ կապված նման խոսակցություններ չկան, այնինչ արդեն քանի օր է անցել:

-Միջազգային լրագրությունն ու մենք:

-Մենք հաճախ ենք լսում նման դեպքերի մասին միջազգային մամուլում: Հարևան պետություններում նույնիսկ բանտարկված լրագրողներ կան: Բայց ես չեմ ուզում համեմատվել նրանց հետ, ուզում եմ համեմատվել հենց մեզ հետ: Եթե չեմ սխալվում, մեզ մոտ այժմ երկու ազատազրկված լրագրող կա, բայց ոչ թե մասնագիտական, այլ անձնական-անհատական խնդիրների հետ կապված: Մենք այնքան համեմատվեցինք, որ ինչ-որ առումով մեծամտացանք, գերագնահատեցինք մեր ուժերը, օրենքները, ամեն ինչը, սակայն եթե սթափ նայենք, հայտնվել ենք կոտրած տաշտակի առաջ, մենք տանուլ ենք տվել, և սա ինձ ավելի է մտահոգում: Ինձ մտահոգում է, որ մեր հանրահավաքներին պաշտպանված լինեն ոչ միայն լրագրողները, այլև սովորական մարդիկ, ովքեր գործում են օրենքի սահմաններում:

-Լրագրության առավելություններն ու թերությունները:

-Վերջին շրջանում մեր լրագրությունը, կարելի է ասել, անկում է ապրում, որովհետև թե Ապրիլյան պատերազմի, թե Խորենացու դեպքերի, թե ՊՊԾ-ի գունդը գրավելու ժամանակ մեր աղբյուրները ավելի զբաղվեցին սոցիալական ցանցերի տեղեկությունները ճշտելու, ստուգելու կամ տարբեր մեկնաբանություններ անելու, քան լրագրողական նյութ պատրաստելու վրա: Ես սա ցավով եմ ասում, որովհետև սոցցանցերի մեր գրառումները այլևս չեն տարբերվում լրագրության տարբեր ժանրերից: Կարծում եմ, որ լրատվական դաշտի իմ գործընկերները կհաստատեն, որ մենք զբաղված չենք լրագրությամբ: Լուրն առաջինը տալու ժամանակ մենք կորցնում ենք շատ բաներ: Երբեմն հրապարակում ենք չոր, ոչ լրիվ ստուգված, որովհետև մրցակցություն կա, առաջինը տպագրելու խնդիր կա: Հրապարակել, քանի դեռ ֆեյսբուքում չեն դրել, եթե դրել են, հղում անել…Անձամբ ես պատրաստ չեմ այս մոտեցմանը և կարծում եմ, որ սոցցանցերը կարող էին մեզ որպես գործիք ավելի  օգտակար լինել:

-Ո՞րն է հրապարակելու կամ չհրապարակելու սահմանագիծը արտակարգ իրավիճակների ժամանակ :

-Իննսունականներին կար մի ցանկ, որտեղ նշված էր պատերազմական կամ առհասարակ արտակարգ իրավիճակների ժամանակ ինչը հրապարարակել, ինչը՝ ոչ: Դրանից օգտվում էին բոլոր խմբագիրները: Այն ժամանակ չկային վարքագծի այսքան կանոններ իրավական, ռազմական, տնտեսական կամ այլ նյութեր լուսաբանող լրագրողների համար, բայց ամեն ինչ ավելի կանոնակարգված էր: Գուցե պատճառն այն էր, որ միայն տպագիր մամուլն էր, և առցացնը չկար դեռ:

Երբ ես գնացի Քյարամ Սլոյանի տուն, մուտքի մոտ հավաքված հարազատները նախապես զգուշացրին` մայրը տեղյակ չէ, որ որդու գլուխը կտրվել է: Բայց փաստորեն գտնվեցին լրագրողներ, ովքեր, չնայած մեր հորդորներին, հրապարակեցին նրա նկարը:

Մի անգամ էլ ավտովթար եղավ, անչափահաս երեխա մահացավ, մոր հետ էր, ձեռքը բաց էր թողել ու… Կարելի էր չցուցադրել այդ նկարը, մինչդեռ հաջորդ իսկ վայրկյանին նկարը հրապարակված էր: Ես՝ որպես օտար ու փորձ ունեցող մարդ, մորը հավասար ապրումներ ունեցա այդ տեսանյութից, ուր մնաց թե հարազատները դիմանային: Պետք է փոխել մոտեցումը, ծածկել որոշ հատվածներ, տարիքային շեմ սահմանել, որպեսզի ցանկացածը չբացի և որոշակի ապրումների մեջ չընկնի: Նման դեպքերի համար են արվում սեմինարները, մշակվում էթիկայի վարքականոնները:

-Ինչպիսի՞ն է մեր երիտասարդությունը:

-Ես սիրում եմ այս երիտասարդությունը, քանի որ Հայաստանի երիտասարդությունն է, կարևորը դուրս է կոմպլեքսներից, ազատ, ինքնուրույն: Մենք լիքը չքնաղ պատանիներ ունենք՝ շախմատիստներ, պոետներ… Այն, ինչ դուք ունեք հիմա, մենք չենք ունեցել՝ սեմինարներ, մեդիաճամբարներ… Երբեմն ձեր կայքում (17.am) ավելի կենդանի պատմություններ եմ տեսնում, քան որևէ լրատվական էջում: Ամեն ձմեռվանից հետո գարուն գալիս է, երիտասարդները այդ գարունն են, և մեր երկրի ապագան ձեր ձեռքում է: Սևակն ասում  է, չէ՞՝ ամեն սերունդ նախ և առաջ մտածում է լռության մեջ, իսկ երբ խոսել է սկսում, զարմացնում է նա մեծերին , ամեն սերունդ նախ և առաջ մահանում է կասկածելով:  Այդպես եղել է ու լինելու է միշտ:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք լրագրության մեջ առաջին քայլեր անողներին:

-Ես ուրախանում եմ, երբ տեսնում եմ, որ լրագրությունը՝ որպես առանձին ֆակուլտետ, բացվում  է բոլոր բուհերում: Ոլորտում առաջին քայլեր անող լրագրողների համար տեխնիկական զինանոցը շատ մեծ է, տարիներ առաջ հնարավորություններն ավելի քիչ էին: Ես կուզեմ, որ նոր քայլեր անողները չբավարարվեն միայն սոցցանցերի ինքնաշեն լրագրությամբ, այլ կարողանան մեզ նման աշխատել իրենց վրա, օգտվել արխիվներից, որևէ իրադրության մասին գրելիս չբավարարվել կամայական մեկնաբանություններով կամ վերջին ժամանակների կեղծ պատմավավերագրությամբ, լինել գրադարաններում, արխիվներում, լինել լավագույնս պատրաստված: Լրագրողը աշխատում է իրականության մեջ, նա չի կարող նստել տանը՝ ունենալով թանարժեք տեխնիկա, և լիարժեք աշխատել: Լրագրությունը տարիք չի հարցնում: Երբեմն ասում են, չէ՞՝ մեծ մարդ է, ինչ էլ հավես ունի: Նման բան չկա: Եթե նույնիսկ զրուցակիցդ քո տեսակը չէ, դու չպիտի փորձես նրան քո կողմը քաշել: Քո մասնագիտությունը պահաջում է, որ դու նրան ներկայացնես հավուր պատշաճի, իսկ բացասականը ներկայացնելիս զգույշ լինես, ամենավերջին կետում միայն մեղադրողի կեցվածք ընդունես: Եվ մինչև վերջին պահը փորձես հավատալ, հավատալ դիմացինիդ և հարգել ընթերցողիդ այն իմաստով, որ նա ունի տեղեկատվություն ստանալու սահմանադրական իրավունք: Պետք է կարողանալ վեր հանել մարդկային պատմությունները:  Ինչո՞ւ եմ ես այսօր դատարաններում գրում. այնտեղ փոքրիկ մարդկային պատմություններ են՝  չարքաշ, սոցիալապես անապահով մարդկանց մասին, և կարելի է ասել՝ ավելի հետաքրքիր, քան մականունավորների, օլիգարխների պատմությունները: Դրանցով քո նյութը կհաջողվի, և ընթերցողը մի պահ կմտածի՝ դու պատմվա՞ծք ես գրել, հրապարակո՞ւմ, թե՞ հոդված:

Հարցազրույցը վարեց՝ Միլենա Խաչիկյանը

Դիլիջանյան մեդիա ճամբար. Սեմյոնովկան ու իր մարդիկ

-Մեր Տավուշը լավն ա, մեր ժողովուրդը աշխատասեր, աշխատող ժողովուրդ ա, – այսպիսի դրական նոտայով էլ սկսվեց մեր առաջին ֆոտոարշավը դեպի Սեմյոնովկա գյուղ:

Տաքսու վարորդն էր՝ շատախոս, շփվող: Պատմում էր, որ իրենց ցեղում բոլոր տղամարդիկ վարորդ են եղել, որ արդեն հինգ օր է՝ իրենց գյուղացի կանանցից մեկը բարձրացել է սարերն ու չի վերադարձել:  Փնտրել են, փնտրում են, դեռևս միայն գոգնոցն են գտել:

«Գայլի արածը կլինի», – մտածում են մարդիկ:

Սեմյոնովկան փոքրիկ ու հասարակ գյուղ է՝ իր հասարակ, բայց ոչ փոքր մարդկանցով.

-Չէ, ինձ մի նկարեք, ես տղա եմ կորցրել, տղա՜… Գնացեք, ուրիշին նկարեք:

Քայլում ենք գյուղամիջով, լուսանկարում հետաքրքիրը, գեղեցիկը, բայց մեր փնտրածը մարդն է, իսկ մարդ չկա, մարդիկ շատ քիչ են գյուղում:

-Մենա՞կ եք ապրում, – հարցնում եմ մի ծեր կնոջ:

-Չէ՜, Աստված չանի՝ մենակ ապրեմ, ընտանիք ունեմ, թոռներ, – ժպտում է:

Ի՜նչ լավ է, լավ է՝ գոնե այս կինը իրեն երջանիկ է զգում:

Ներկայանում ենք, բացատրում, թե ով ենք, հետո հարցնում՝ դեմ չէ՞ արդյոք լուսանկարվելուն.

-Չէ, այ բալա, ինչի՞ պիտի դեմ լինեմ, նկարի, հա-հա, նկարի, բայց ամոթ ա է, գյուղացի ենք, էլի, դուք որտեղի՞ց եք, եսիմ է…

Մարդիկ իրոք տարբեր են. մի կողմից կանչում են, որ իրենց նկարենք, մյուս կողմից էլ, թե.

-Ինձ չնկարեք, ես կուշտ եմ դրանից. Ֆրանսիայից եկան, նկարեցին, Գերմանիայից էլ, Հունաստանից էլ, Լոսից էլ… Շատ եկան, ու ի՞նչ: Ի՞նչս փոխվեց: Էլի վատ ենք ապրում, շատ վատ, տեսնում եք, էլի: Սուրճ չեմ կարող հյուրասիրել, թոռներս պիտի դպրոց գնան, տետր-գրիչ չեմ կարող առնել: Հա, սենց ենք ապրում, էս ա մեր գյուղի կյանքը, էս…

Տխրում եմ… Իսկապես դա՞ է գյուղի կյանքը կամ դա՞ պիտի լիներ: Ես չգիտեմ, չգիտեմ, բայց ոնց Սարոյանն էր ասում՝ ինչ-որ տեղ ինչ-որ բան սխալ է… Երևի:

 

Դիլիջանյան մեդիա ճամբար. Վարպետության դաս. Արամ Կիրակոսյան

«Ցանկացած կադր աշխարհայացք է»

Դիլիջանյան մեդիա ճամբարի առաջին վարպետության դասն անցկացնում է PanPhoto-ի լուսանկարիչ Արամ Կիրակոսյանը:

-Հայրս ֆիզիկոս էր, ես էլ պիտի ֆիզիկոս դառնայի,- պատմում է մեր հյուրը, – այսինքն՝ առաջին մասնագիտությունս լուսանկարչության հետ ոչ մի կապ չունի: Մի օր էլ հայրս համացանցում փնտրում է մասնագիտություններ անհանգիստ մարդկանց համար, որովհետեւ հույս չուներ, թե ես կարող եմ ինչ-որ բանի հասնել: Համացանցը առաջարկում է լրագրություն եւ ռեժիսուրա: Առաջինը չէի սիրում, ուստի դիմեցի Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի ակադեմիա:  Դիմեցի հույսով, թե ընդունվելու եմ խաղարկային ֆիլմերի ֆակուլտետ, սակայն դա իրականում դոկումենտալ ֆիլմերի բաժին էր: Այդ էր պատճառը, որ սկսեցի ֆոտոյով զբաղվել: Դա մոտ չորս տարի առաջ էր: Ես ուզում էի հասկանալ՝ ինչպես պետք է կերպարի հետ աշխատել: Ընթացքում իհարկե վավերագրականն ինձ ավելի գրավեց, որովհետեւ այն, ինչ կարող ես վերապրել դրանով, խաղարկայինով հաստատ չես կարող:

Մենք խոսեցինք նաև ֆոտոյի ստեղծման պատմությունից: Ֆոտոն ստեղծվել է միաժամանակ երկու մարդու կողմից. մեկը՝ Տարբաթն է, ով եղել է գիտնական, մյուսը՝ նկարիչ Դագեռը: Դագեռը ստեղծել է մի գործընթաց, որով ֆոտոն տպվում  էր մետաղյա թիթեղի վրա, իսկ Տարբաթը փորձում էր հասկանալ, թե ինչպես եռաչափ աշխարհը պատկերել երկչափ թղթի վրա: Կիրառության մեջ մտել է հենց այս տարբերակը, որովհետեւ թղթի վրա տպելն ավելի հեշտ է, քան մետաղի վրա:

Պատմության մեջ առաջին ֆոտոպատվերը Մոյ Բրիջինն է, ով պետք է պարզեր՝ արդյո՞ք վազքի ընթացքում ձիու չորս ոտքն էլ բարձրանում են գետնից: Մի քանի ֆոտոապարատներով միաժամանակ լուսանկարելով ձիու վազքը՝ նա պարզել է, որ իսկապես բոլոր ոտքերն էլ կտրվում են գետնից:

Հետաքրքիր է նաեւ Ֆոտոպատմության սկզբնավորումը: Հիմնադիրը Յուջին Սմիթն է, նրանից առաջ ոչ մի անգամ ֆոտոպատմություն չի արվել: Սկսվել է այսպես. Յուջին Սմիթին ուղարկում են ինչ-որ գյուղ՝ նկարելու տեղի բժշկին, եւ տալիս են երեք օր ժամանակ: Իսկ Սմիթը այնտեղ մնում է մի ամիս եւ ստեղծում իր ֆոտոշարքը:

Ֆոտոյի էվոլյուցիան սկսվել է Կոդակով: «Կոդակ» բառն իրականում ոչ մի նշանակություն չունի, հեղինակն այն ընտրել է որպես երբեւէ չկիրառված եւ հեշտ հիշվող անուն: Նա ստեղծել է ավելի մատչելի ֆոտոապարատ, ինչի շնորհիվ էլ սկսվել է սիրողական լուսանկարչությունը:

-Առաջին ֆոտոշարքս, որով ներխուժել եմ լուսանկարչության ոլորտ, վերաբերում է հոգեկան խնդիր ունեցող մարդկանց, – պատմում է Արամը, – նրանք ինձ շատ էին հետաքրքրում, -տարբեր մարդկանց խնդրել եմ հագնել զսպաշապիկ եւ խաղալ իրենց ներսի «գժի» դերը: Հետո արդեն գնացել եմ հոգեբուժարան եւ նկարել այնտեղի մարդկանց: Ծիծաղելին այն էր, որ հոգեբուժարանի մարդիկ շատ նորմալ էին իրենց պահում, իսկ զսպաշապիկովները՝ ոչ այնքան: Այս ֆոտոշարքս հաջողված էր նրանով, որ առաջինն էր, որովհետեւ առաջինը միշտ էլ ուրիշ է, եւ պարտադիր չէ անպայման հրապարակման ներկայացնել:

Հետո մոտ երկու ամիս մնացել եմ հոգեբուժարանում՝ դիպլոմային աշխատանքիս համար վավերագրական ֆիլմ նկարելու: Ես ապրել եմ նրանց հավասար պայմաններում. սուրճ չեմ խմել, որովհետեւ նրանց չէր կարելի, հեռախոսով չեմ խոսել, դա եւս արգելված էր:

Ըստ Արամ Կիրակոսյանի՝ ամեն մարդ ինքն է գծում իր սահմանը, որը պիտի պահի լուսանկարելիս, գծում է՝ ելնելով իր խղճից, բարոյական հիմքերից: Օրինակ՝ եթե այնպիսի իրավիճակ է, որ դիմացինդ լուրջ օգնության կարիք ունի, բայց նաեւ լուսանկարել է պետք, դու ինքդ պիտի ընտրես՝ փրկել մարդուն՝ գործելով մաքսիմալ մարդկային, թե շարունակել աշխատանքը՝ գնալով պրոֆեսիոնալի հետեւից: Բայց ամեն դեպքում, պիտի վարվես այնպես, որ հետո գոնե ինքդ քեզ ներես: Դու պիտի ընտրես նաեւ՝ որքան մշակել ֆոտոն, որքան աշխատել վրան, գրել արդյոք մեկնաբանություն թե ոչ,եւ այլն, եւ այլն:

-Վերջերս ինձ պատվիրեցին դոկումենտալ ֆոտոշարք այն կանանց մասին, ովքեր ունեն տղամարդուն բնորոշ մասնագիտություններ: Նրանց մեջ կային քանդակագործ, կոշկակար, քաղաքական գործիչ, նախարար, դիրիժոր, ամենատարբեր մարդիկ: Հետաքրքիր փորձ էր, այն եզակի դեպքերից, երբ աշխատում էի պատվերով, բայց միաժամանակ՝ սիրով:

Արամ Կիրակոսյանը պատմում է, որ գույների հետ աշխատելը այնքան էլ հեշտ չէ, դրա համար ինքը հաճախ աշխատում է  սեւ-սպիտակով: Եթե անում է ինչ-որ բան իր համար, անում է սեւ ու սպիտակ, իսկ ինչ-որ տեղ ներկայացնելու համար՝ միանշանակ գունավոր: ——- Ընդհանրապես հիմա գունավորն է կիրառվում, ու եթե դու լուսանկարում ես սեւ ու սպիտակ, պիտի ունենաս հստակ հիմնավորում՝ ինչու,-ասում է նա:

Հանդիպումն ավարտվեց հետաքրքիր եզրահանգմամբ ու խորհրդով, վստահ եմ, որ յուրաքանչյուրս իր հետ վերցրեց նոր մի բան, նոր մի գիտելիք:

-Ցանկացած կադր աշխարհայացք է, ամենակարեւորը՝ գտնես կյանքում այն, ինչը սիրում ես, ու զբաղվես դրանով. միայն այս դեպքում դու չես հոգնի եւ աշխատանքովդ նաեւ կկարողանաս լիարժեք ապրել:

Հարցազրույցը գրի առավ Միլենա Խաչիկյանը

Դիլիջանի մեդիա ճամբար. մեկնարկը տրված է

Ինը, տասը, տասնմեկ, մի օր էլ ու… Օգոստոսի տասներկուսն է` «Մանանա» կենտրոնի կազմակերպած մեդիա ճամբարի առաջին օրը: Հայաստանի բոլոր մարզերից, ինչպես նաև Երևանից ընտրված մոտ երեսունհինգ պատանի թղթակիցները գրկաբաց հյուրընկալվել են չքնաղ Տավուշի չքնաղ Դիլիջանի «Իմպուլս» հյուրանոցում:-Այլ մոլորակ գնալիս հետս Փոքրիկ Իշխանին կտանեմ, – Լիդուշն է:

-Ես ամենաշատը կենդանիներ եմ սիրում, – սա էլ Սոֆին:

Իսկ Անահիտը կամուրջների սիրահար է եւ իրեն չի պատկերացնում առանց  Ne me quitte pas երգի:

Սա ընդամենը ծանոթության սկիզբն է, որովհետեւ առջեւում կա մի ողջ շաբաթ, որի ընթացքում` մինչ ամսի տասնութը, մեզ սպասվում են հետաքրքիր վարպետության դասընթացներ մեդիա ոլորտից, ֆոտոարշավներ, նկարահանումներ, սեմինարներ, մի խոսքով` այն բոլորը, որն անհրաժեշտ է մեդիայի ոլորտում աշխատելու, ինչու չէ, առհասարակ ստեղծագործող, վերլուծող մարդուն:

Մենկարկը տրված է, սպասեք մեր նյութերին:

Դըբա լավը

Ուզեմ թե չուզեմ՝ ամառ է: Հա, ես ամառը չեմ սիրում, բայց խոսքը մեր մեջ՝ էս մեկին սպասում էի: Թարսի պես հուլիսից սկսվեց, դե գիտեք՝ քննություն, բան…

Գյուղի ճանապարհը երկար է կամ էլ երկար չէ, չգիտեմ: Մեկ, երկու, երեք թե՞ չորս: Հա, չորս ժամ: Չորս ժամը քիչ բան չէ, բայց նաեւ հակադարձ համեմատական է սպասմանը: Էդպես է, չէ՞, կարոտը կրճատում է հեռավորությունը, երբ գիտես, որ մի ամբողջ փողոց էնտեղ քո գալուն է սպասում:

Երեւանից Ապարան, Ապարանից Սպիտակ, Սպիտակից Վանաձոր, Վանաձորից… Այ էստեղ սկսվում են էն սարսափելի խաչմերուկները, որոնք ամեն ինչ անում են քո սրտխառնոցն ու գլխապտույտը ապահովելու համար, եւ ոչ կարողանում ես կարգին զրուցել, ոչ էլ պատուհանից դուրս նայել, իսկ էնտեղ չքնաղ Լոռին է, որը միշտ գրկաբաց ընդունում է քեզ:

Մեր գյուղը Թեղուտն է, էն նույն Թեղուտը, որի մասին անվերջ խոսակցություններ են շրջանառվում: Պղնձամոլիբդենային հանքապաշարներով Քաջարանից հետո երկրորդն է Հայաստանում, իսկ շահագործման արդյունքում առաջացած վնասներով… Այ, դա չգիտեմ, բայց որ վնասները քիչ չեն, հաստատ է:

-Բա, ափսոս չե՞ն մեր սարերը, ձորերը:

-Ոնց որ վերքեր բացեն բնության սրտում:

Իրականում դրանք վերքեր են մարդկանց սրտում, հենց գյուղացու սրտում, ով հերիք չէ՝ տեսնում է ամբողջն իր աչքերով, դեռ մի բան էլ ապրում է դրա մեջ՝ վնասելով իր իսկ առողջությունը, իսկ սա արդեն կատակ բան չէ:

Այս անգամ գյուղի ճանապարհը մի քիչ երկարեց, ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ երկարեցրինք: Մտանք Օձուն, Օձունի եկեղեցի, հետո նաեւ՝ Ախթալա՝ Ս. Մարիամ Աստվածածին: Իսկ կեսօրին արդեն գյուղում էինք: Աչքերս լայն բացած մեքենայի պատուհանից նայում էի հավաքվածներին, ովքեր լայն ժպիտներով կանգնել ու սպասում էին, որ իջնեինք մեքենայից, որ գրկեին մեզ, մի քանի բառ խոսեին: Մի քանի բառ՝ միայն սկզբի համար, մնացածը՝ սեղանի շուրջ, իսկ էդ սեղանը ամեն տեղ լայն բացված սպասում է իր հյուրերին:

Թեղուտում եւ ընդհանրապես Լոռու որոշ հատվածներում Վարդավառը ավելի ուշ են տոնում, մենք էլ, առիթից օգտվելով, միշտ Վարդավառին ենք գնում: Տոնի առթիվ բոլոր տներում գառ են մորթում, նազուկ ու ագդակ են թխում, իրար ջրում ու մի լավ ուրախանում:

-Նրա հըմար, որ միշտ իրուր հետ ական ըլնինք ստոլի չորս կուռը:

Սա սովորական կենաց է, որ խմվում է նրա համար, որ իրար հետ միշտ հավաքվենք սեղանի շուրջ, որ անկախ ժամանակից ու հեռավորությունից միշտ սիրով լինենք ու հիշենք իրար:

-Իբր եկաք, արդեն գնո՞ւմ եք:

Ամեն անգամ լսում եմ էս խոսքերը ու տխրում, որովհետեւ ամեն անգամ էլ շուտ ենք վերադառնում աշխատանքի, զբաղվածության պատճառով: Բայց էս անգամ տխրությունս կարճ տեւեց, որովհետեւ առիթը բաց չթողեցի եւ հասնելով Վանաձոր՝ հանդիպեցի նաեւ ընկերներիցս մեկին՝ Անահիտին, իսկ դա արդեն մեծ տոն էր մեզ համար… Կարոտի մի տեսակ կա, որ ձգվում է քաղաքից քաղաք, ու քեզ մշտական սպասման մեջ պահում, այդ նույն սպասումն է անմնացորդ երկարում քո եւ քո միջեւ, քո եւ նամակընկերիդ՝ խոստանալով անեզր հեռվության կրճատում, մի հանդիպում, գրկախառնություն, զրույց կամ էլ…

-Էս էլ մեր դըբա լավը:

milena khachikyan

Բարեւ, ԵՊՀ

«Ջան, հաստատ անվճար եմ, բայց կարո՞ղ ա` չէ: Ի՞նչ եմ էշ-էշ ուրախացել, պարզ ա, որ անվճար չեմ: Թե՞ անվճար չեմ: Հա, ամեն դեպքում անվճար կլինեմ: Կամ երևի` չէ: Հաստատ առաջին վճարովին եմ: Գնամ՝ մեռնեմ: Չէ, այ դոդ, ի՞նչ մեռնել, անվճար եմ: Թե՞ չէ: Թե՞ հա»:

Չէ, սրանք իմ մտքերը չեն, սրանք Քեշիշյան Աստղիկի տասներկուօրյա տանջանքներն են, որ ծանոթ են երևի շատերին:

-Ա՜ստղ, շնորհավո՜ր:

Մինչ Աստղը փորձում է ուշքի գալ իր՝ համալսարանն անվճար ընդունվելու բաղձալի նորությունից եւ թողնել մեռնել-չմեռնելու անհիմն կասկածները, ես մտքով հետ-հետ եմ գնում ու հասնում ամենասկզբին:

Կար ժամանակ, երբ հարցին, թե ինչ եմ ուզում դառնալ, երբ մեծանամ, ես պատասխանում էի խորագույն լռությամբ:

«Ի՞նչ եմ ուզում դառնալ,- մտածում էի, – իսկ պարտադի՞ր է դառնալը, չե՞մ կարող մնալ այն, ինչ կամ, մնալ, ասենք, նույն Միլենան»:

Սրանք մտքեր են, որ գալիս են վաղ, ընդգծում քո պարզությունն ու անհետանում: Բայց մի օր հասկանում ես, որ անիսկական չէին, որ կարելի էր փորձել, ինչո՞ւ չէ:

Հիմնական դպրոցում ինձ հանդիպեց հայոց լեզվի լավագույն ուսուցչուհին, ում շնորհիվ կամ պատճառով ես երկար ժամանակ ուզում էի մեծանալուն պես շարունակել իր գործը: Նա թերեւս ամենալուսավոր կետն էր այդ դպրոցի, ում այսօր պինդ-պինդ պահում եմ հուշերումս: Ավագ դպրոցում արժանացա նույն ճակատագրին, եւ հայոց լեզվի ուսուցչուհիս նպաստեց գիտելիքներիս եւ ցանկությանս ամրապնդմանը: Բայց պատմությունը սրանով չավարտվեց, այսինքն՝ ավարտվեց այնքանով, որ քննություն հանձնեցի նաեւ բանասիրության ֆակուլտետի համար (դե հա, ես սիրում եմ ինձ տանջել) եւ անվճար ընդունվելով՝ տեղս զիջեցի անհայտ մեկին: Բայց սա՝ մի կողմ:

Այս տարիների մեջ ես հասցրի տարվել «Մանանա»-յով, կապվել 17.am-ին, սիրել խմբագրությունը, սիրել «Շավիղ»-ը, հայտնվել Լրագրողների տանը, անվերջ գրել, մի խոսքով՝ ապրել գրելով: Երազանքները՝ ինչ-որ մեկը դառնալու, բազմացան եւ վերջիվերջո հանգեցին լրագրողի մասնագիտությանը:

Աշնանը հայտնվեցի Լրագրողների տանը: Առաջին օրը հուսադրող էր, մեր ընկեր Աստղիկը՝ անսահման բարի: Սկսեցինք հանդիպել ամեն շաբաթ, մի քանի կարճ ամիսներում ընկերացանք իրար հետ: Իսկ այսօր համակուրսեցիներ դառնալու ճանապարհի վերջնակետին ենք, ու արդեն սիրում ենք իրար:

Մի քանի օր առաջ էր: Ազատված քննական մտածմունքներից՝ ինձ համար ապրում էի ու վայելում հանգիստս, մեկ էլ սկսեցին շնորհավորել: Ըստ ԵՊՀ-ի պաշտոնական կայքի` ընդունվել էի լրագրության ֆակուլտետ։ Դա հերիք չէր, մի բան էլ…

-Միլ, Միլ…Դու էլ ես անվճար,- Նանեն էր:

«Սա երազ է, վատագույն դեպքում՝ չար կատակ»:

-Իսկ լավագույն դեպքում՝ իրականություն, – կասեր վերջինս:

Գուցեեւ ասել է, որովհետեւ ես չեմ հիշում, առհասարակ ոչինչ չեմ հիշում, թե ինչ եղավ ինձ հետ այդ հաղորդագրությունից հետո: Ախր, բոլորը գիտեին, ես` դեռ չէ։ Ու չհավատացի էլ, չկարողացա… Տասնհինգ րոպե հետո համալսարանի բակում էի`արդեն լացած, քիչ մը հանգստացած ու երջանիկ։ Մեքենայից իջել էի ու վազելով հասել ցուցակներին: Թերևս ամենաէմոցիոնալ վազքն էր կյանքիս, դժվար թե մոռանամ երբեւէ. մե խինդ, մե ուրախություն, մե լաց…

Օրվա վերջն էր, ես՝ դեռ ցուցակների մոտ: Ինձ համար կանգնած էի, երբ երկու տղամարդ եկան։ Սկսեցին ուսումնասիրել ցուցակները, փնտրել իրենց ուզած անունը։ Տեղը մի փոքր լավը չէր, համ էլ` բավականին մութ էր արդեն: Տղամարդկանցից մեկը ջղայնացավ.
-Էս ի՞նչ պայմաններ են, չէի՞ն կարող կայքում դնել։
Մտածեցի` օգնեմ, դե մարդ է, չի նկատել կամ էլ չգիտի:
-Կայքում դրվել ա, ի դեպ, շատ ավելի վաղ։
Լռեց: Էն չջղայնացողն էլ մնաց-մնաց, մեկ էլ ժպտալով ասաց.
-Մեզ կայքը պետք չի, մենք հին մարդիկ ենք, մեր աչքով ենք ուզում տեսնել։
Համաձայն վերոնշյալ տրամաբանության` ես`  ևս հին մարդս, այլևս ուսանող եմ:

ԵՊՀ Ժուռֆա՞կ, բռնվի՜ր՝ գալիս ենք:

milena khachikyan

Րիկին, Ռեքսը, մենք

-Ուզում եմ իմանալ, թե ինչ գիտեն   շները մարդու մասին եւ ինչպես են կարողանում անդավաճան սիրել:

-Երեւի նրանք մեր մասին ավելին գիտեն, քան մենք ինքներս:

Աղասի Այվազյան

 

Երեք տարի առաջ, երբ ես երջանիկ պատահականությամբ ծանոթացա Միլենայի հետ (մեր անունները համընկել են նույն պատահականությամբ), սերը դեպի կենդանիները, մասնավորապես շները, իմ մեջ ավելի խորացավ: Դե հա, շուն ունենալը իմ մանկության ամենալուսավոր երազանքն էր, որի ձեռքը բռնած մինչեւ օրս քայլում ենք` մի օր իրականանալու անհավատալի հույսով: Իսկ եթե լուրջ՝ մենք իրականանալու ենք, եւ անպայման, դա` մի կողմ:

Միլենան իմ ճանաչած ամենահոգատար տերն է, իսկ իր շունը՝ Րիկին՝ ինձ հանդիպած ամենախելացի ու դաստիարակված աղջիկը, ով հայերենից բացի տիրապետում է նաեւ ռուսերենին:

-Рики, садись, Рики, проси…

Էս խոսքերից հետո Րիկին նստում է, սկսում է նվնվալ այնքան, մինչեւ մենք հագենում ենք ու ի վերջո տալիս ենք ուտելիքը, որին այդքան սպասում էր: Չէ, սա նրան տանջելու ձեւ չէ, սա սովորական խաղ է, որ խաղում ենք երկու կողմս էլ՝ իրար սիրելով:

Ամեն անգամ իրենց տուն գնալիս՝ դեռ դռանը չհասած, ներսից լսվում էր Րիկիի անհանգիստ հաչոցը, որը տեւում էր ոչ կարճ, բայց ավարտվում էր իմ ու իր համերաշխ գրկախառնությամբ:

-Էսպես ոգեւորված որ հաչում ա, ուրեմն սիրում ա,- բացատրում էր Միլենը,- հետո էլ տես՝ պոչը ոնց ա շարժում:

Րիկին ու ես ընկերացանք բավականին շուտ եւ դարձանք ոչ պակաս մտերիմ, որքան ես ու Միլենն ենք: Բայց պատմությունը սրանով չավարտվեց:

Եկավ մի շրջան, երբ դպրոցի ճանապարհին (հա, մենք էն հեռավոր անցյալում դպրոցական ենք եղել) մի անծանոթ շուն սկսեց հանդիպել մեզ ամեն օր եւ ամեն անգամ: Մինչ ես Միլենենց բակում սպասում էի նրա իջնելուն, շունը գալիս էր, պտտվում շուրջս, նստում ու սպասում ինձ հետ (չգիտեմ՝ որտեղից էր Միլենի տեղն իմացել): Դե պարզ է, որ բախտավոր կենդանին արժանացավ մեր ջերմ վերաբերմունքին, ինչի արդյունքում էլ մենք միանգամից ընկերացանք նրա հետ, ում, ի դեպ, Միլենը անվանեց Ռեքս: Էսպես ամեն առավոտ Ռեքսի հետ քայլում էինք մինչ դպրոցի մոտակայքը, եւ եթե մեզ հետ հարմար ուտելիք էինք ունենում, հյուրասիրում էինք (ոչինչ, որ այդ օրը դպրոցում անցնում էր սովորականից քաղցած), եթե չէինք ունենում, ճանապարհին հատուկ շան կեր էինք առնում (սա էլ մեր հաճախակի ուշացումների պատճառը): Այդ կերից Րիկին էլ ուներ, ու երբեմն Միլենը հետը մի քիչ բերում էր: Ռեքսը երջանկացած շոյվում էր դրանից, իսկ այ Րիկին…Այդ օրերին Րիկիի մեջ զարգանում էր խանդ ասվածը:

Դպրոցական խելառ օրերը մեկ ամիս առաջ ավարտվեցին: Հիմա ես չգիտեմ, թե որտեղ է մեր Ռեքսը ու արդյո՞ք իրեն կերակրողներ ունի, կամ էլ կա՞ մեկը, ում հետ միասին իրենք անցնում են կյանքի ինչ-որ ճանապարհ, թե՞… Համենայն դեպս շատ կուզեմ, որ այդպես լինի: Իսկ թե որտեղ կլինի Րիկին մի քանի օրից, ես իմացա վերջերս, եւ հիմա չգիտեմ՝ ուրախանա՞մ իր համար, թե՞ տխրեմ ինձուինձ: Րիկին պատրաստվում է չվել Մոսկվա, դե պարզ է՝ իր հետ տանելով նաեւ Միլենին (իրականում ճիշտ հակառակն է): Իրենք շուտով կգնան, ու մեր էս երջանիկ ընտանիքը արդյունքում կտուժի:

Ես մտածում էի սրա մասին, երբ հայտվեց եղբայրիկս, ով բակում խաղալու փոխարեն մի քանի ժամ էր՝ հրճվում էր: Տրամաբանական է, որ իմ ունեցած էն մեծ սերը շների հանդեպ, գիտակցաբար թե ենթա, փոխանցվել է նաեւ նրան, ու էստեղ է, որ մեր երազանքները խաչվել են: Ուրեմն էսպես. եղբայրս մեն-մենակ գնում է խանութ, իսկ վերադառնում ինչ-որ մեկի հետ, ով, արդեն հասկանալի է, մի նրբագույն շուն է: Ես պատուհանից ուտելիք եմ շպրտում, շունն ուտում է, բայց չի հեռանում: Երեկոյան պարզվում է, որ Վահրամը հերիք չի բակի չարաճճիներին արգելել է շանը նեղացնել, մի հատ էլ, չգիտեմ որտեղից, տուփ են պեղել, տնակ սարքել երջանիկ կենդանու համար: Հետո շենքի կանանցից սպառնացել են, ջղայնացել, ու խեղճ երեխաները ստիպված են եղել լքել իրենց նոր ընկերոջը, բայց…

-Միլ, ես էսօր հասկացա՝ ինչ ա նշանակում շան հավատարմություն (կարեւոր գիտակցություն ա, ինչ խոսք): Տանում էինք դպրոցի բակ, ուտելիք դնում դիմացը, որ ինքը զբաղվեր, մենք էլ շուտ հետ գայինք, չէր ուտում, հետեւներիցս գալիս էր: Էլի էինք տանում, էլի էր գալիս:

Հասկանո՞ւմ եք:

Հիմա ուշ գիշեր է, եղբայրս երեւի երազում վերադարձել է իր ընկերոջ մոտ, իսկ թե որտեղ է վերջինս, ես դժվարանում եմ կռահել, բայց որ պատուհանիցս շների յուրահատուկ սիմֆոնիա է լսվում, դա հաստատ: Էլ ի՞նչ կարող են անել այդ կանայք, կամ առհասարակ, ի՞նչ կարող է անել մարդը շան հավատարմության դիմաց. ըհը, ոչինչ, ոչ մի բան:

Մի քանի ժամից Րիկին արդեն ինձնից հեռու կլինի, մի քանի տարի հետո՝ գուցեեւ ինձ մոռացած: Հա, ես շների հիշողության մասին գաղափար չունեմ ու շատ կուզեմ, որ սա կարդալուց հետո ինչ-որ մեկն ինձ ասի.

-Բալի՛կ ջան, դու սխալվում ես. շները, ի տարբերություն մարդկանց, առմիշտ հիշում են իրենց հին ընկերներին, հիշում են հայացքը, աչքերը, ձեռքերի հոտը, գրկի ջերմությունը, ու շարունակում են սիրել անկախ ժամանակատարածական չափումներից:

Երեւի…

Ես Րիկիին բարի ճանապարհ եմ մաղթում, իսկ Ռեքսին ու մեր բակի լավ ընկերոջը, ում համար մենք դեռ կհասցնենք անուն մտածել, ցանկանում եմ, որ հանդիպեն հնարավորինս լավ մարդկանց : Դե ձեզ էլ՝ բարի գիշեր:

Հ. Գ. Հա, Մի՛լ, ես քեզ սիրում եմ, բայց շատ զգացվե՞ց, որ ցնդել եմ մի քիչ: