-Մենք գյուղում միշտ էլ կարանտինի մեջ ենք էլի, ի՞նչ նորություն էր:

-Տո Աշոտ, էս սաղ ամերիկացիք են սարքել աշխարհի գլխին, դրանց ձեռի գործն ա: Հիմա էլ սաղին կարանտին են հայտարարել:

-Այ մարդ, հերիք ա էլի, քեզ դրել ես գիտնականի տեղ, ի՞նչ գիտես, դատարկ-դատարկ մի խոսի: Երկուսդ էլ սուս մնացեք, էս սխտորը կերեք,- սեղանին ափսեով սխտոր ու հաց դնելով` հրամայեց Գայանը:

-Էդ սխտորը դու էլ կուտես, քեզ բժշկի տեղ ես դրել, խունկ էլ չծխես էլ տան մեջ, ինչքան չար ու բարի հոգի կար՝ տնից հանեցիր:

Գյուղում մարդկանց տանը մեկուսացնելն ամենաբարդն է: Այստեղ մարդիկ ոչ թե տանը, այլ այգում ու բակում են մեկուսանում: Գարնան օդին գյուղում տանը մնալուց ավելի շատ մարդ կհիվանդանա: Գիտականորեն ապացուցված չէ, բայց փորձը ցույց է տալիս: Մարդ այգին կթողնի՞, անասուններին կթողնի՞ ու մնա տանը: Այստեղ մարդիկ շարունակում են գնալ աշխատանքի. տանից աշխատել չի լինի: Տանից այգին մշակել ու անասուններին կերակրել չես կարող: Ամեն ինչ դասավորել ու նոր, բերքառատ տարվան պատրաստվել չես կարող: 20-ից ավելի էլ մարդիկ այստեղ գրեթե չեն հավաքվում: Ոչ մի փողոցում այդքան շատ կին միասին սուրճ չի խմում, այդքան շատ տղամարդ օղի քաշելու սարքի մոտ` օղի:

Այստեղ մարդիկ կամ հանգիստ են, կամ չեն հավատում վիրուսի իրականությանը, կամ լուրջ վերլուծություններ են անում: Գյուղում երբեք ոչ մի հարցի շուրջ փորձագետների պակաս չկա: Յուրաքանչյուր փողոցում հավաքված 5-10 տղամարդկանցից երկուսը փորձագետներ են` հավերժ իրար հակառակ կարծիքներով ու անվերջ կռիվներով: Մնացածը միշտ հանգիստ են կամ չեն հավատում: Սխտոր են ուտում ու հանգիստ են: Այստեղ հանգիստ են նաև խանութները: Որովհետև մարդիկ ձմեռվա համար փակած պահածոներից դեռ ունեն, մառանում` սառը տեղ, մի քիչ անգամ խաղող, չորացրած լավաշ ու մի քանի լիտր օղի: Մարդիկ ավելի շատ վատ եղանակի լուրերից են անհանգստանում, կարկուտից ու գարնանն անսպասելի ցրտից են վախենում: Անկախ իրավիճակից` ավելի շատ լուրերի վերջին` եղանակի տեսությանն են սպասում: Ասում են` վիրուսը մի քանի ամսվա է, իսկ բերքն ամբողջ տարվա համար:

Արտակարգ իրավիճակը հարևան կանանց համար շարունակում է մնալ մեկի աղջկա ամուսնությունը, տղամարդկանց համար` ընկերոջ խոպանից վերադառնալը: Երիտասարդ տղաների համար` գյուղում անծանոթ աղջկա գալուստը, աղջիկների համար` նոր ու անծանոթ մեքենայի: Արտակարգ է միայն դպրոցականների համար, բայց ոչ թե իրավիճակը, այլ ամեն ինչ. դասի չեն գնում, առցանց էլ, դե, գրեթե դաս չեն անում:

Այստեղ մարդիկ դիմակներով չեն, ոչ էլ բժշկական: Ստից բաներ են, ասում են, որ վերջներս եկավ, էլ ի՞նչ դիմակ: Բայց ձեռքերը ավելի շատ, այնուամենայնիվ, լվանում են, վնաս չկա, ի՞նչ կա որ: Սխտոր են ուտում ու լվացվում են: Չեն հավատում ու լվացվում են:

Գյուղում մարդիկ մեծ մասամբ հանգիստ են, միշտ են այդպիսին: Բայց նաև զգույշ են, դե, միշտ են այդպիսին: Հողի ու անկանխատեսելի բնության հետ գործ ունեցող ցանկացածի պես տագնապի մեջ են, միշտ են այդպիսին:

- Տո, ա՛յ Անուշ, էս ո՞ւր ես: Աչքներս ջուր կտրեց: Երկու բաժակ կոֆե խմեցինք, մինչև եկար, – ասում է Գայանը բաժակ նայող հարևանուհուն: – Դե գնա՛, գնա՛, Լիլի՛թ ջան, մեզ էլի կոֆե դիր, հազիվ Անուշն եկել ա:

Բաժակ նայելը հին արհեստ է, Անուշին էլ որ հարցնես` արվեստ է: Բայց ինքը չգիտի` որտեղի՞ց են արմատները, ո՞վ է հորինել: Ըստ վարկածներից մեկի` ալարկոտ հարսները մի ժամանակ ջան չեն արել բաժակները լվանալ, ցանկացել են սուրճի սեղանի մոտ երկար նստել ու զրուցել, բաժակ նայելը սարքել են մահանա, փորձել են պատկերներ գտնել: Սկզբում զուտ զվարճության համար, հետո կամաց-կամաց որոշել են իմաստավորել ու հարևանների մոտ գլուխ գովել, թե բա` բնատուր շնորհք է, Աստծուց է ուղարկված: Ու էդպես` տարիների մեջ տեղափոխվելով, վարկածը կրճատվել, փոփոխվել, հասել է մեր օրեր ու մարդկանց գիտակցության մեջ մտել է որպես, իրոք, Աստծու կողմից տրված շնորհ: Կանայք էլ են սկսել հավատալ իրենց գերբնական ուժերին ու փողոցում կամ երբեմն ամբողջ գյուղում դարձել են հեղինակություն:

- Լիլի՛թ, էդ խաշն ի՞նչ եղավ: Երեք բաժակ կոֆեն քանի՞ ժամ ես եփում:

- Հերիք ա խոսես էդ երեխու վրա, Գայա՛ն: Գործիդ անունն ի՞նչ ա. սպասի էլի:

Գայանը ոչ սուրճին էր սպասում, ոչ էլ Անուշի` բաժակ նայելուն: Գայանը ամուսնուն էր սպասում Ռուսաստանից, որ ամեն ամիս վերադառնալը հետաձգում էր: Ամեն անգամ, երբ խոստացած հերթական օրն էր անցնում, ու ամուսինը չէր հայտնվում, Գայանը կանչում էր Անուշին ու անհամբերությամբ սպասում, որ Անուշն ասի` բաժակիդ մեջ ճանապարհ կա, վերջում` տղամարդ է կանգնած: Էսպես Գայանն իր նվիրական ցանկություններն ու նպատակները վստահում է սուրճի մրուրին ու Անուշի երևակայությանը: Անճար մարդու սովորական միամտությամբ մոռանում է, որ Անուշն իր մասին ամեն ինչ գիտի, իր ընտանիքի կյանքին ու սպասումին տեղյակ է, որ Անուշի գուշակությանը հավատալը, թե` ամուսինը շուտով վերադառնալու է, շարքային ինքնախաբեություն ու միջին վիճակագրական ժամանակավոր սրտհովանք է: Բայց անճար մարդիկ հիմնականում հանձնվում ու իրենց ցանկությունները սուրճի բաժակներին ու երազահաններին են վստահում:

Ասում են նաև, որ երբ շրջում ես բաժակը ափսեի մեջ լցրած մրուրի վրա, սպասում, որ չորանա ու այբուբենի ամեն տառն ասելու հետ խփում բաժակին, որ տառի վրա պոկվեց բաժակն ափսեից, ուրեմն այդ տառով սկսվող անունն ունեցող մարդը կարոտում է քեզ:

Գայանի ամուսնու անունը Լևոն է: Գայանը սուրճը դառն է խմում: Դառը մրուրին հատկապես բաժակը երբեք այնքան ուժեղ չի ամրանում, որ 12 հարվածին դիմանա, ու Գայանը գոնե հուսա, որ ամուսինն իրեն կարոտում է:

Ասում են, որ բաժակում հայտնված ձին մուրազ է, սլացող ձին` լավ լուր սիրելիից, իսկ ձիու գլուխը` հանդիպում սիրելիի հետ: Գայանը ճանապարհից բացի նաև ձիուն էր սպասում իր բաժակում: Անուշն ամեն անգամ ձի ու ճանապարհ էր տեսնում, Գայանն էլ, մյուս կանանց նման, չէր համոզում, որ Անուշը ցույց տա ձին, բացատրի, թե ինչպե՞ս տեսավ: Խաբված լինելն ընդունում էր խոնարհաբար, երջանկանում ու ասում էր` Աստված ձայնդ լսի, Անուշ ջան: Անուշը, առաքելությունը կատարածի դեմքով, մի քանի բան էլ ասում էր Լիլիթի համար, որ արդեն ամուսնանալու ժամանակն էր, մի քիչ փողից, մի քիչ հաջողությունից, ու այդ շաբաթվա հույսի չափաբաժինը Գայանի համար պատրաստ էր:

Պատահում էր նաև, որ սուրճի ժամանակը համընկնում էր Գայանի սկեսրայրի՝ դաշտից վերադառնալուն։ Մտնում էր խոհանոց Գևորգը, բայց Անուշն ուշադրություն չէր դարձնում Գայանի նշաններին, թե` սուս արա, ու շարունակում էր աչքերը կկոցած նայել ու ճանապարհը նշմարել։ Գևորգը երբեք չէր հավատում բաժակի պատկերներին։ Ամեն անգամ թարս նայելով իր ջուրն էր վերցնում, բայց չէր շտապում դուրս գնալ։ Ինքն էլ արդեն հոգու խորքում ձիու հայտնվելուն էր սպասում։ Ինքն էլ ակամա ուրախանում էր, չհավատացողի համառությանը անճարի անկարողությունը մի պահ հաղթում էր։ Ու ձին ու ճանապարհը կամ ձին ճանապարհին իր համար էլ հույս էին դառնում։

Դե բեր, բեր, Լիլի՛թ ջան, արագ նայեմ ու գնամ, գործերս մնացին, – ասաց Անուշն ու տաք սուրճը` լեզուն այրելով, մի կերպ խմեց: Ինքն իր բաժակը երբեք չէր նայում, ինքն իրեն դժվարանում էր խաբել: Շտապելով վերցրեց Գայանի բաժակն ու գազի վրա թողած ճաշի մտքերով մոռացավ ասել, որ ձի ու ճանապարհ կան բաժակում: Շտապելուց չնկատեց էլ Գայանի շփոթված հայացքը` սովորության խախտման անակնկալից:

Դե, գնացի, ժողովուրդ ջան, վաղը կհավաքվենք, – վեր կենալով ասաց ու շտապելուց պատահաբար գցեց գետնին ու կոտրեց Գայանի օժիտի սուրճի բաժակը: Ներողությունների մեջ լսեց Գայանի հեծկլտոցը:

Դե լավ, մա՛մ, բաժակ էր, էլի, նորը կառնենք, – հանգստացնում էր Լիլիթը: Իսկ Գայանը չէր հասկանում` բաժակի՞ համար էր լաց լինում, թե՞ Անուշի շտապելու, ձին ու ճանապարհը մոռանալու: Չգիտեր` ամուսնուն իրո՞ք այդքան սպասում էր, թե՞ գյուղի ձանձրալի օրերում սպասումն արդեն ինչ-որ հետաքրքրություն էր դարձել:

- Տեսնես Աստված հիմա ի՞նչ ա անում։

- Դավ, էլի մենակ-մենակ ծխե՞լ ես։ Ի՞նչ եկել ես` անկապ խոսում ես։

- Չէ, բայց լուրջ, օրինակ՝ ի՞նչ կա երկնքում զբաղվելու։ Հաստատ Ֆրեդի Մերկուրիին ու Թուփաքին կանչել, համերգ ա լսում։

- Բայց կարող ա իրանք դրախտում չեն։

- Իրա ձեռքը չի՞։ Լյուցիֆերին կասի՝ մի քանի օրով կուղարկեն։

- Գիտես, չէ՞, որ Ֆրեդին գեյ ա եղել։ Դրա համար, երևի, դժոխքում ա։

- Չէ հա, Տիկ, ինձ թվում ա ինքը Բոհեմիան Ռապսոդիայի նման մի հատ երգ ստեղծելու համար ա դժոխքում։

- Չես լրջանում էլի։

- Հա, չեմ լրջանում, բայց էս կյանքի համար էդ էլ ա շատ։ Զարմանում եմ էն մարդկանց վրա, որ էս կյանքը լուրջ են ընդունում։ Ամեն ինչ ծանր են տանում։ Ես ամեն օր գնում եմ գործի, բայց անգամ էդ գործն ինձ համար լուրջ չի, որ ես ամեն օր եմ անում։

- Քանի՞ տարի ա` իրար ճանաչում ենք. հի՞նգ, վե՞ց: Հենց էդ ժամանակվանից` բանակից, ցնդածի տպավորություն էիր թողել ու ամեն անգամ համոզվում եմ, որ ճիշտ էի մտածում:

- Կարո, իսկ ի՞նչ ես մտածում` ինձ դրա՞խտ կվերցնեն, թե՞ դժոխք:

- Քո արածների համար քեզ կարող ա նորից հետ ուղարկեն Հայաստան, ախպերս:

- Ի՞նչ եմ արել: Բանակում մարդ եմ ծեծել մի անգամ ու հեչ էլ հպարտ չեմ դրանով, նախկին ընկերուհուս եմ շատ նեղացրել, որովհետև անընդհատ ասում էր` արի ստեղ նկարվենք, ընդեղ նկարվենք: Մեկ էլ մեր հարևան Աշոտի կնիկը մի անգամ աղ ա եկել ուզել, շաքար եմ տվել: Դժվար սենց բաների համար Լյուցին առանձին պատժարան զբաղեցնի:

- Հլը հետ արի դրախտից, էն Անահի՞տն ա գալիս:

- Հա, ինքն ա: Դեմքին նայի հլը, հեսա գոռալով գալու ա…

- Երեխե՜ք, բարի օր:

- Անահիտ, կլինի՞ դու մի օր գաս ու նորմալ բարևես, նենց ես գոռում, ոնց որ կամանդիրս լինես:

- Տիկո, դու էլ ոնց որ բիձա լինես, մի հատ շնորհավորի, հա՞, քննությունս գերազանց եմ ստացել:

- Ինչ հեշտ ա քեզ երջանկացնելը: Գնամ դասախոսներիդ հետ խոսեմ` թող քեզ միշտ գերազանց նշանակեն:

- Ինձ էդ թվանշանը պետք չի, հասկանու՞մ ես, այլ էն, որ իմ տանջանքը գնահատվում ա, արդյունք ա տալիս: …Մեզ 3 բաժակ գարեջուր բերեք:

- Ան, դո՞ւ էլ ես մտածել, որ ինձ հետ մի բան էն չի, երբ առաջին անգամ տեսել ես ինձ:

- Հա, Դավ, մտածում էի, թե ո՞վ ա դասական համերգի սպարտիվկայով գալիս: Դրա համար էլ մտերմացա քեզ հետ:

- Բա ի՞մ:

- Քեզ հետ էլ, դե, որովհետև Դավոյի նման աննորմալի ընկերն էիր: Հաստատ քո մեջ էլ մի բան կլիներ:

- Ճիշտ ա, Ան, մի քիչ ցնդած մարդկանց հետ էս կյանքն ավելի հեշտ ա: Երանի ես էլ Դավոյի նման կարողանայի մտածել: Մերոնք փոքրուց թողնեին, որ ես ընտրեի` ի՞նչ եմ ուզում լսեմ, կարդամ, նայեմ, սովորեմ, ի՞նչ մասնագետ եմ ուզում դառնալ: Մինչև հասկացա, արդեն ուշ էր, դրա համար հիմա չսիրած գործով զբաղվելը սպանում ա ինձ:

- Տիկո, գնա ու սովորի էն, ինչ սիրում ես: Էլի բարդացնում ես ամեն ինչ: Կարելի ա ընդամենը նորից սկսել` առանց վախենալու:

- Իմ տարիքում էլ ի՞նչ: …Մեզ էլի գարեջուր:

- Եկեք գործի չգնանք էսօր:

- Բա ի՞նչ անենք, Դավ:

- Գնանք Թուփաքի մասին կինոն նայենք, տեսնենք` ինքը ինչի՞ պետք ա դժոխքում լինի: Ի՞նչ կասես, Տիկ:

- Ինձ թվում ա` ժամանակից շուտ մեռնելու համար:

- Անահիտ, խի՞ դու ինձ չես սիրահարվում, քանի ապրում ենք:

- Էդ կանաչ սպարտիվկեդ դուրս չի գալիս, Դավո:

- Իսկ եթե էլ չհագնե՞մ:

- Դրանից էությունդ չի փոխվում: Համ էլ` սիրահարվելը հո որոշելո՞վ չի:

- Ան, եթե Դավոյին չսիրահարվես, դժոխք ես գնալու դրա համար:

- Գոնե Թուփաքին կտեսնեմ: Դավոյից մի օգուտ կա էլի:

- Հիվանդանոցից են գրել: Կանչ ա շտապ: Գնամ, երևի էդ մարդը Թուփաքին չի սիրում, փրկեմ շուտ մեռնելուց ու իրա մոտ գնալուց: Կխոսենք, Դավ:

-Էսօր համարյա բան չծախվեց, Թամար, – հազիվ լսելի ձայնով, կարծես ամաչելով դռան շեմից դիմեց կնոջը Արմենը։

Թամարը, որ սովոր էր ամուսնու ցածր ձայնին, խոհանոցից շատ լավ լսել էր ամեն օրվա անցանկալի նախադասությունը ու ճաշն այնպես ներողամիտ ժպիտով դրեց սեղանին, որ Արմենը մի պահ մոռացավ մեքենայում մնացած 2 պարկ բիբարը, ձմերուկներն ու մի քանի պարկ լոլիկը։

- Ախր, էս անտեր եղանակը միանգամից շատ տաքացավ, շոգին մարդիկ տնից դուրս ըսկի չեն գալիս, էլ ուր մնաց գնան առևտրի, – փորձում էր արդարանալ Արմենը, բայց ի՞ր, թե՞ Թամարի առաջ։ Միգուցե թոռան, որ շաբաթվա վերջին գալու ու նոր մեքենա էր ուզելու։ Նրան էլ հո չե՞ս բացատրի, որ մարդիկ առևտուր չեն անում, լոլիկով ստիպված պահածո պիտի սարքեն, որ ձմռանն իր այդքան սիրած լոլիկով ձվածեղն է դառնում։

- Ոչինչ, Արմեն ջան, կդնենք պադվալում, հով կլինի, չի փչանա, վաղը նորից կգնաս, – ժպիտով շարունակում էր հանգստացնել ամուսնուն։

- Գիտե՞ս` շուկայում ում տեսա, Թամար…- փորձում էր մեքենայում մնացած պարկերի ծանրությունն այլ խոսակցությամբ ցրել Արմենը, բայց երկուսն էլ գիտեին, որ իրենց նախկին հարևան Գևորգին տեսնելը երբեք էլ իրադարձություն չէր Արմենի համար, ավելին՝ մեկ էր, բայց խոսել էր պետք` անիմաստ թեմաներից ու անկարևոր մարդկանցից, որ իրար համոզեին` ամեն ինչ լավ է, երեխեն էլ առանց մեքենա չի մնա:

Ամեն օր առավոտ շուտ գյուղից դուրս եկող ու շուկա ճանապարհվող, ծանրությունից հազիվ շնչող տասնյակ մեքենաներից մեկն է Արմենի մեքենան: Վարորդներն իրար տեսնելիս հեռվից-հեռու ձայն են տալիս` թեթև-թեթև հետ գաս, բայց վերադառնալիս մնացած բեռի կեսը, թվում է, ավելի է ծանրացել մեքենայի վրա, ակները թուլացել են, մեքենան` խոնարհվել:

Ամեն օր շուկայում կանգնող, ծանրությունից ու երկար ճանապարհից հոգնած հարյուրավոր մեքենաներից մեկն է Արմենի մեքենան: Շուկայում, որտեղ բոլորը թեթևացած մեքենայով տուն գնալու մասին են մտածում, տարբեր կողմերից գրեթե նույն խոսակցությունն է լսվում.

- Թանկ ես ասում, ախպեր, սենց չեղավ, – առանց այդ էլ ջրի գնով դրված ապրանքը փորձում է ավելի էժանացնել գնորդը:

Թանկ ես ասում. ախպեր. ոչինչ, որ դու ամբողջ ամառ այգուց համարյա տուն չես գնացել, ամեն ամպրոպի ժամանակ վեր ես թռչել ու ոչ մի բան փոխել չկարողացողի հայացքով նայել երկնքին ու ամբողջ գիշեր չես քնել, դե ոչինչ, ի՞նչ էական է արևի տակ քաղհան անելդ, այգին ջրելու քո հերթին սպասելդ ու ամբողջ գիշեր մարգերում ջրին հետևելդ, մեկ է, թանկ ես ասում, ախպեր:

Շուկայում, որտեղ մեքենաների երկաթը արևից այրելու աստիճան տաքանում է, մարդիկ ու բանջարեղենը, մրգերը մի կերպ են դիմանում, տանից բերած սառը ջուրը ժամանակից շուտ վերջանում է, խոսակցության թեմաներն էլ. ի՞նչ պիտի խոսես անծանոթ վաճառականի հետ` մի քիչ եղանակից, բիբարը ճիշտ մշակելու տարբերակներից ու երկրի վիճակից, հետո արդեն շատացող գնորդների աղմուկից խոսակցությունները դադարում են, փոշին ու անընդհատ լսվող թվերը` օդում շատանում: Ոմանք օրվա կեսից արդեն դատարկ տուն են գնում, որոշները գնում են ուշ գիշերին` ծանր մեքենայով ու դրանից ծանր սրտով, բայց հաջորդ առավոտյան մարդիկ նորից սիրում են շուկա գնալը, բոլորը նորից` անկախ երեկվանից մնացած պարկերի, արևածագին հավաքվում են, պարկերը պինդ կապում, հարևաններով մի քանի րոպե զրուցում ու նորից` թեթև հետ գալու մաղթանքով ճանապարհ ընկնում: Արմենը վաճառում է մնացած պարկերը, ու երեխեն առանց մեքենա չի մնում:

Օղի քաշելու առաջին փուլը սկսվում է ծիրանի հասնելուն պես: Երբ դեռ ծիրանը ծառերին տերևների գույնն ունի, Գևորգն արդեն սկսում է նկուղից հանել, մաքրել, դասավորել ու հավաքել օղի քաշելու սարքը: Սարքը դեռ Գևորգի պապի ժամանակներից է մնացել, ինքն էլ միշտ ասում է.

-Մեր ընտանիքում լավ արաղ քաշելը ցեղական ա, ես էլ տղուս եմ սովորեցնելու։

Օղի քաշելու արարողությունն ընդհանրապես մեծ իրարանցում է առաջացնում հարևան տղամարդկանց շրջանում: Ովքեր հասցնում են տեսնել Գևորգին` սարքը հավաքելիս, արդեն ձեռքերը իրար շփելով սպասում են ծիրանի հասնելուն: Երբ ծիրանն արդեն մի քիչ քաղցրանում է, բուն նախապատրաստական աշխատանքները սկսվում են` պետք է ցախերը հավաքել ու ձեռքի տակ հարմար դասավորել, սարքի ամրությունը վերջնական ստուգել, օղու համար նախատեսված մեծ տարաները լվանալ ու նորից ձեռքի տակ պահել և վերջում, իհարկե, մի քանի փոքր բաժակ տանից բերել ու դնել կողքին, որովհետև տարիների փորձից Գևորգը գիտի` սկսելուն պես հարևաններն ու ընկերները կհավաքվեն` մի-մի բաժակ խմելու ու օղին փորձելու:

Ծիրանը հասնում է, բայց մինչև օղի դառնալը դեռ ճանապարհ ունի անցնելու։ Գևորգը ծիրանը հավաքում է, կորիզներից մաքրում, կորիզները լվանում ու փռում արևին։ Երեխեքը սիրում են ամբողջ բակը կեղև անելով ուտել չորացած կորիզները։ Կորիզազրկված ծիրանը լցնում է մեծ տարաները ու սպասում, մինչև ամբողջությամբ պատրաստ կլինի` դառնալու առիթների ժամանակ իր ու ընկերների սեղանի անբաժան մասը: Իսկ արդեն օղին քաշելու իսկական գործընթացը սկվում է, երբ ծիրանը, սարքը և հարևանները վերջնականապես պատրաստ են լինում.

-Դե լից, լից մի բաժակ խմենք, փորձենք,- առաջինը սկսում է Արթուրը, որ օղիներից գլուխ է հանում ու հենց Գևորգն էլ նրա կարծիքն է հիմնականում հաշվի առնում:

Բայց հո բոլորն էլ գիտեն, որ միայն մեկ անգամ քաշած օղին դեռ որոշակի համ, հոտ ունի, որոնք վերանում ու մաքրվում են երկրորդ անգամ քաշելուց հետո:

Մինչ Արթուրը փորձագետի հայացքով զննում է օղին, Գևորգը ուշադիր հետևում է, որ հանկարծ կրակը չհանգչի, թորված օղին այնքան չլցվի, որ բարձրանա ու թափվի, ու ընդհանրապես, Գևորգի գործը հեշտ չէ, որովհետև նա իր կատարած ցանկացած գործին լրջությամբ է մոտենում, օղի քաշելուն՝ առավել ևս, հեշտ չէ օրվա շոգ պահին անընդհատ հետևել կրակին, արագ գնալ գոմ, կենդանիներին ջուր հասցնել, մի քանի գործ անել դաշտում ու նորից արագ վազել դեպի օղին։ Հեշտ չէ, բայց Գևորգը հասցնում է, չի բողոքում, ասում է, որ հիմա մի քիչ կտանջվի, բայց ձմռանը ամեն ինչ իր տեղում կլինի:

Օղին քաշելու երկրորդ կամ երրորդ օրն արդեն օջախից մի փոքր հեռու փոքրիկ սեղան է հայտնվում՝ վրան հիմնականում մի քանի օղու բաժակ, պանիր, հաց ու կանաչի, լոլիկն էլ հենց կողքին է` այգում, ցանկացած պահի, երբ ինչ-որ մեկը գալիս է, Գևորգն արագ մտնում է այգի, քաղում ու հպարտությամբ կտրատում իր աճեցրած քաղցր լոլիկը: Սեղանի շուրջ միշտ տղամարդիկ են հավաքված, երեխեքն էլ սարքի կողքերը վազվզում են, Գևորգը բարկանում է.

-Շան լակոտներ, կամաց, ձեզ մի վնաս կտաք, արաղս էլ հարամ կանեք։

Բայց երեխեքը շարունակում են վազվզել, տղամարդիկ՝ խմել, երեխեքը հոգնում են վազվզելուց, տղամարդիկ խմելուց՝ երբեք։ Օղին քաշելու վերջին օրն արդեն բոլորով են հավաքվում Գևորգին շնորհավորելու ու մի կտոր հաց ուտելու։

Վերջապես օղին հասնում է նկուղ, բայց երկար էլ չի մնում, որովհետև Գևորգի օղին լավն է, իսկ հաճախորդները՝ շատ։

   Գյուղում եղանակների տաքանալը ազդարարում է մրգերով ու բանջարեղեններով բեռնված հին «Վոլգայի» բարձր ու ականջ ծակող ազդանշանի ձայնը, այնքան է բեռնված, որ եթե նախնիների պատիվը պահելու հարցը չլիներ, «Վոլգան» երևի գյուղի առաջին փողոցից վերև չբարձրանար: Դեռ փողոց չմտած` գյուղի սկզբից, որտեղ նոր-նոր սկսվում են մշակովի այգիները, մեքենան բարձր ազդանշան է տալիս ու հայտարարում իր գալուստը, որ տնային տնտեսուհիները հասցնեն ձեռքերը խմորից ու փրփուրից լվանալ, փողը արագ վերցնել ու դուրս գալ բակ: Կամ նրանք, ովքեր նախօրոք չգիտեին` ինչ է պետք գնել, արագ պահեստը նայեն` ինչ պակաս մթերք կա, ու դուրս գան բակ:

   Տատիկների հետ միշտ դուրս են գալիս թոռները, չնայած առևտրից այդքան էլ գլուխ չեն հանում, բայց մեքենայի գալը միշտ էլ ուրախություն է երեխաների համար, որովհետև բոլորը խառնվում են իրար, փողոցում աղմուկ է` գին են գցում, լավ ու վատ ապրանքներն են ջոկում, Մարիամն էլ միշտ իր կշեռքն է բերում, որ հանկարծ իրեն ապրանքի քաշի մեջ չխաբեն: Երեխեքը հատկապես ուրախանում են, երբ տատիկները հանձնարարած են լինում` հենց բանջարեղեն ծախող մեքենան գա, ինձ անպայման ձեն կտաս, որ բադրիջան առնեմ: Որքան էլ խաղով զբաղված լինեն` Արամը, ազդանշանը լսելուն պես, սլանում է տուն` տատիկին ձայն տալու, ու հանձնարարությունը կատարած լինելով` գոհ-գոհ վերադառնում է խաղին:

   Անտանելի շոգն ու անցնող մեքենաներից բարձրացող փոշին չեն խանգարում կանանց արագ ջոկել ամենալավ մրգերը, ով էլ առաջինն է հասնում` լավագուն պտուղները նրան են բաժին հասնում: Վարորդն էլ միշտ սրտնեղում է, թե որ դուք էդպես ջոկում եք, բա մի քիչ վնասվածները ի՞նչ անեմ: Բայց կանայք շատ են, ինքը` մենակ, ի՞նչ կարող է անել, մնում է հարմարվել ու գյուղի վերջին փողոցները հասնելիս ապրանքի գինը իջեցնել, որովհետև արկղերում մնում է միայն վնասվածը, դա էլ թանկով չես վաճառի:

Սոնան հազվադեպ է ապրանք գնում. ինքն իր այգին ունի, բայց անպայման դուրս է գալիս ու մասնագետի աչքով քննադատում կիլոմետրեր անցած, մի քիչ թոռոմած, արևից թուլացած բանջարեղենն ու ոչ պակաս թուլացած, խեղճ վարորդին.

- Է՜, թանկ ես ասում էս թոռոմած քյալամի համար, երեկ մի ուրիշ ավտո էր եկել, նույն գնով նորմալ ապրանք էր ծախում:

- Դե լավ, էլի, մորքուր ջան, ամեն անգամ նույն պատմությունն ես սարքում. չես հավանում իմ ապրանքը, մի՛ առ, մարդկանց էլ կամ ու կացի մեջ մի՛ քից:

Վեճը դեռ երկար կշարունակվի, եթե Անոն իրեն պետքական բանջարեղենը գնելուց հետո Սոնային չհրավիրի սուրճի` ժպտալով ու ներողություն խնդրող հայացքով աչքով անելով վարորդին, իբր` մեր Սոնան է, էլի, սրտիդ մոտ մի ընդունիր: Բայց այս իրարանցման մեջ էլ հարևանությունը մնում է հարևանություն.

- Գոհար, հազար դրամ տուր` կանաչի ու վարունգ առնեմ, մինչև իրիկունը տղես գործից գա, կվերցնեմ, կտամ:

Գոհարը փողոցի այն հարևանուհին է, որ միշտ մերան, մի բաժակ ավելի սուրճ ու շաքարավազ ունի, նաև մեքենայի գալու օրերին` հազար դրամ պահեստային փող` հարևանուհիներին օգնելու համար: Փողոցում Գոհարի ամուսինն էլ հենց այն տղամարդ հարևանն է, որ ցանկացած համարի պտուտակ ու ցանկացած մեծության ուրագ ունի, ու էլի միշտ պատրաստ է հարևաններին օգնել:

Այդպես մեքենան բարձրանում է մինչև գյուղի ամենախորքը` թեթևացնելով նստատեղերի բեռն ու ծանրացնելով վարորդի գրպանը, որ հաջորդ օրը նորից «Վոլգան» բեռնած, մեքենային մի կերպ համոզելով վերադառնա: Ոչ ոք չգիտի` վարորդը որտեղից է գալիս, հետո ուր է գնալու, ինչ մրգեր ու բանջարեղեն են դրանք առհասարակ, ու ոչ ոքի առանձնապես չի էլ հետաքրքրում, որովհետև Սոնան միշտ վիճելու է, Անոն անպայման մի բան է գնելու, Գոհարն էլ, անկախ ամեն ինչից, պարտքով տալու փող է ունենալու:

-Ես մինչև էս գյուղը չշենացնեմ, մեռնողը չեմ,- ասում էր Խաչիկը:

Առանձնապես ջահել չէր, կյանքը վաղուց թաղել էր ամեն խաղողի վազի հետ, բայց ասում էր, որ պատմությունը մի անգամ էդպիսի երկարակեցություն տեսել է` Սիմեոն ծերունու օրինակով: Մտածում էր, որ Սիմեոնի նպատակից մի քիչ է պակաս սուրբ իր նպատակը, որովհետև կյանքում մի գյուղ ուներ ու մի կիսակառույց տուն` մեջը լիքը սրբապատկեր:

Մի աղջիկ ուներ, վաղուց մարդի էր տվել, երբեմն գալիս էր, հիմնականում՝ չէ, բայց Խաչիկը չէր նեղանում՝ մարդի տվեցիր, էլ քոնը չի, պահանջելու բան էլ չունեմ: Իրեն իր հողն էլ էր հերիք, մի մարգ լոլիկը, մի քանի շիթիլ վարունգն ու լոբին: Կարևորը խաղողն էր, որ օղի ու գինի էր դառնում: Գյուղի քեֆչիները Խաչիկի մշտական հաճախորդներն էին. «Հոպար, ամենալավ արաղը դու ես սարքում, մահ ա»:

Փողոցի տղամարդկանց գլուխգովան խոսակցություններին չէր մասնակցում, երբեմն Գևորգն էր հունից հանում, չէր դիմանում.

-Այտա, դու մի հատ քո գոմի կրիշը սարքի․ մի տարի ա՝ չռում ա, նոր անցի երկրի տնտեսությանը:

Ամբողջ օրը ինքն ու Գևորգը միասին էին, բայց երբ տեսնեիր, վիճում էին: Հարցնում էին․

-Հերիք չի՞ իրար միս ուտեք։ Խաչի՛կ, ո՞նց ես մինչև հիմա Գևորգի հետ ընկերություն անում։

-Շան տղեն օղորմածիկ կնոջս ա հիշացնում. ամբողջ օրը ինքնամոռաց խոսում ա` մեջը իմաստ չկա:

Ամեն ինչ կտաներ, բայց երբ տեսնում էր, որ աղբ են թափում գյուղի փողոցներում, իրեն կորցնում էր: Բարկանում էր երեխեքի վրա, պատասխանում էին․

-Ձյաձ Խաչիկ, մենք էլ հո քո նման հայրենասեր չենք։

Ավելի էր բարկանում․

-Խո՛զ մի եղեք, խո՛զ, ձեր հայրենասիրությունը ձեզ կպնի:

Ինքն էլ առանձնապես երբեք չէր խոսում հայրենիքի մասին, առիթների ժամանակ ամեն երկրորդ բաժակին զինվորների կենացը խմողներին խեթ-խեթ էր նայում, մոտ ընկերներին երբեմն սաստում էր` նստի տեղդ, թիթի՛զ լակոտ, խմել եք ուզում, խմեք, հայրենիքն ու զինվորներին ձեզ մահանա մի արեք:

Գյուղի ծառուղու ծառերը ամեն ջրերը տալուն հետ ջրում էր: Որ անցնում էին կողքով, ասում էին` ապրես, ասում էր` դաշտս ջրելու չլինեի, հո չէի ջրի, գիտեք պե՞տքս ա: Բայց ավելորդ համեստությամբ միայն իրեն էր խաբում. իր դաշտը մեկ կիլոմետրանոց ծառուղու ամենասկզբում էր, ինքը մինչև վերջ ջրում էր: Գյուղապետին ամեն տեսնելիս ասում էր` լույսերը ե՞րբ եք քաշելու, մեր փողոցի Վահրամը ամեն իրիկուն խմած, փողոցի ստոլբաները հաշվելով ա հասնում տուն: Բայց հո դարդը Վահրամը չէ՞ր, ինքն էս գյուղը պիտի շենացներ, նոր գնար կնոջ մոտ:

Մի Խաչիկ, հազար ու մի խնդիր գյուղում, ո՞րը լուծեր: Բայց պայքարող տեսակ էր. հույս էլ չլիներ, ինքն ասում էր` լավ կլինի: Հենց էնպես չէր շպրտում էդ բառերը, սրտից էր ասում, հավատում էր: Ինքը հավատաց, իրեն չհավատացին, բայց էդ լավ լինելը ինքն էդպես էլ չտեսավ, իրեն չհավատացողները տեսան, բայց արդեն մի քիչ ուշ էր:

Փողոցի առաջին լույսերը Խաչիկենց տան բակից սկսած քաշեցին։ Չնայած՝ տունը լքված էր, բայց փողոցի երկրորդ տունն էր, գյուղապետն էլ ասում էր` թող տեսնի Խաչիկը, հոգին հանգստանա, փողոցի լույսեր ասելով գնաց էդ մարդը:

Գյուղը չհասցրեց շենացնել․ մի քիչ ուշ էր սկսել, բայց հարևանները որպես գյուղի նվիրյալ էին հիշում, Գևորգն էլ խոստովանում էր․

-Ինքը գոնե խոսում էր, բողոքում էր, մի բան ուզում էր անել, իսկ մենք ամբողջ կյանքում մենակ կենաց ասող մնացինք:

Բացում եմ դուռը ու մտնում տուն, վառարանի ջերմությունը ներս է քաշում ինձ միանգամից, հանում վերարկուս, շարֆս, կոշիկներս, գլխարկս էլ միգուցե հանեի, բայց գլխարկ դնելու սովորություն չունեմ: Արդեն նստել եմ` ամբողջովին բեռնաթափված, շորաթափված, անելիքս սառած մատներս տաքացնելն ու մտածելն է հավանաբար:

Մի քանի կին աշխարհում Գեղեցկուհի Հեղինեին ունի իր մեջ, որոնց պատճառով Տրոյան ու աշխարհի ցանկացած քաղաք կկործանվեր ևս մեկ անգամ, բայց մեր կյանքը դիցաբանություն չէ, կյանքում նրանք կկործանեն միայն տղամարդկանց:

Որոշ կանայք ինչ-որ չափով Կլեոպատրա են` ոչ այնքան գեղեցիկ ու ոչ իդեալական դիմագծերով, բայց անդիմադրելի ձգողականությամբ: Յուրաքանչյուրը նրանցից կգրավեր Հուլիոս Կեսարին ու կդառնար թագուհի, բայց հիմա կեսարներ չկան, բարեկա՛մս, հիմա միայն կանանց մեջ քնած կլեոպատրաներ են, որոնց արթնացնելու համար Եգիպտոսի էությունն էլ առաջվանը չէ:

Կանանց ինչ-որ մասը Ժաննա դ’Արկ է` պատերազմող, կռվող, հաղթող, բայց մի երազիր, սիրելի՛ս, որովհետև հիմա պատերազմները չեն ավարտվում, հիմա մարդկանց միայն մահացած են հրկիզում` Հնդկաստանում:

Կան կանայք, որ հավերժ են` Էլիզաբեթ Երկրորդի նման, նրանք միայն ձևական են, նրանք միայն գեղեցկության համար են, որովհետև թագուհիները վաղուց արդեն մոդայիկ չեն:

Արքայադուստր Դիանան մահացավ երիտասարդ, բայց նրա ժողովրդի աչքերում դեռ արցունքը չի չորացել: Անմոռանալի կանայք կան քո կյանքում, ընկե՛ր, ինչպես Դիանան` Ուելսի, ու դու երբեք չես դադարի սգալ նրանց կորուստը:

Ախ, գրո՛ղը տանի, որոշ կանայք էլ Մերլին Մոնրոն են, որ անգամ ինձ են խելքահան անում, իսկ դու դեռ մտածում ես` ճի՞շտ էր արդյոք ընտրությունդ:

Կանայք, որոնց մենք ամենից շատն ենք սիրում` մեր սեռից անկախ, Մայր Թերեզան են ամբողջությամբ, մայրերն են ուղղակի, բոլորը, միշտ:

Ու ի վերջո, Ադա՛մ, սիրելի՛ս, մենք բոլորս, մենք` կանայքս, Եվաներն ենք, որ քեզ տանելու ենք կործանման, ու դու ամեն ինչ իմանալով մեզնից հեռանալ չես կարողանալու, դու քո կործանման դեմ ոչինչ անել չես կարողանալու: