Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

mariam tonoyan

Ասում են

Ասում են՝ հիվանդ է։ Չգիտես՝ ինչու, ասում են՝ հիվանդ է և նույնիսկ համարձակվում ավելացնել, թե հոգին է հիվանդ։ Իսկ երբ հարցնում ես, թե հոգին ի՞նչ է, որ ունակ է նույնիսկ հիվանդանալու, լեզուները կապ է ընկնում.

-Չէ՜, ոչ թե հոգին, այլ հոգեկան աշխարհը, ներաշխարհը, մտքերը։

Ակամա ուզում ես հարցը կրկնել, բայց գիտես, որ էլի մի անտարբեր պատասխան ես ստանալու, որովհետև բառերով «ներաշխարհը» բացատրելը ու «հիվանդ» բառի ազդեցությունը մեղմացնելը բարդ է։

Ես ամենևին էլ չհամաձայնեցի։ Հակառակը՝ մեծ, թուխ աչքերում կարծես բռնկվել էր կյանքի, ապրելու թրթիռը, ամեն ասած բառի մեջ հաստատակամություն ու հավատ կար, շարժուձևում՝ ազատություն ու անկեղծություն, որ շատերը կուզենային ունենալ, բայց փոխարենը ասում են՝ հիվանդ է, որովհետև նա իրենց նման չէ, որովհետև նրա աշխարհն ուրիշ է։ Նրա մոլորակը սերն է, բնակիչները՝ հոգատարությունը, ապրելակերպը՝ հավատը։ Հավատը սիրո արտահայտման միջոցն է. պիտի հավատաս, որ սիրես։

Մի քանի անգամ կիրակի օրերին պատարագի ընթացքում տեսել եմ նրան։ Աղոթում էր, շարականները ծայրից ծայր անգիր գիտեր, ժպտում էր, զգացվում էր, որ հանգստանում է ու խոսքերը որպես բառերի կույտ չի ընկալում։ Հոգի՞ն էր հիվանդ, ներաշխա՞րհը, մտքե՞րը, թե՞ նրանք, ովքեր նրան հիվանդ են անվանում։

Այսօր նա առաքյալի էր նման, որ հալածվելով ու խոչնդոտների դեմ իր հավատը վահան դարձրած պայքարելով՝ դուրս էր եկել պատշգամբ՝ իր ուսմունքը քարոզելու։ Բարձր էր երգում, պարզ։ Շարականներին մերթ ընդ մերթ հաջորդում էին փոքրիկ քարոզները կյանքի, բարության, սիրո, հանդուրժողականության, ներողամտության և այլ արժեքների մասին։ Ձեռքին մի մեծ խաչ կար, որով խաչակնքում էր անհայտ հավատացյալներին։ Անցորդները մի պահ խեթ նայում էին նրան, ապա հայացքները շրջում ու ամենօրյա դեմքի արտահայտություն ստանալով շարունակում ճանապարհը։

Ես, չնայած դպրոց էի շտապում, մի հաստաբուն ծառի թինկնելով, պատսպարվեցի ու որոշեցի լսել.

-Սիրելի՛ հավատացյալներ,- դիմում էր անտեսանելի բազմությանը,- եկեք աղոթենք մեր մայրերի համար։

Ասված խոսքերի ազդեցությունից մի պահ հայացքս սառեց, լսողությունս ու տեսողությունս կարծես խափանվեցին՝ առաջ մղելով մեղքի զգացողությանը։ «Վերջին անգամ ե՞րբ եմ մորս համար աղոթել,- մտածեցի ես, բայց չկարողացա մտաբերել,- միգուցե հիվա՞նդ եմ, հիշողությունս հիվանդացե՞լ է։ Իսկ նրանք ասում են՝ նա է հիվանդ»։

-Աղջիկ ջան, մոտ արի,- հանկարծ սթափեցրեց ինձ նրա ձայնը։ Նկատել էր ինձ ու նայում էր ուղիղ աչքերիս մեջ։- Տերունական աղոթքը գիտե՞ս։

Ինձ թվաց, թե գլխով նշան եմ անում, բայց նա, նկատելով անշարժությունս, շարունակեց.

-Կրկնի՛ր։ Հայր մեր, որ յերկինս ես…

-Հայր մեր, որ յերկինս ես,- մեխանիկորեն շշնջացի ես։

Շարունակությունը չլսեցի։ Երևի լսողությունս հիվանդացել էր, կամ մտքերս էին չափից շատ։ (Գուցե նրա մտքերն է՞լ են չափից շատ։) Վերջում երևի պահպանիչ աղոթք էր կարդացել ու «Ամեն»-ով եզրափակել, որովհետև երբ անձրևը սկսվեց, նրա պատշգամբում արդեն ոչ ոք չկար, իսկ դուռը փակ էր։

Ամաչում էի։ Մտքումս աղոթեցի նախ մորս համար, ապա՝ բոլորի, նույնիսկ փողոցի անտուն կենդանիների, որ շուտով թրջվելու են բաց երկնքի տակ։

…Ասում են՝ հիվանդ է։ Հոգի՞ն էր հիվանդ, ներաշխա՞րհը, մտքե՞րը, թե՞ նրանք, ովքեր նրան հիվանդ են անվանում։ Բոլորս ենք հիվանդ՝ մեկը մի քիչ ավել, մյուսը՝ մի քիչ պակաս։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Ամառ, արև, Հայաստան

Թթի փառատոնը Գորիսում

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Հուլիսի 6-ին Գորիս համայնքի Քարահունջ գյուղում տեղի ունեցավ արդեն ավանդույթ դարձած Թթի փառատոնը։ Փառատոնը 1-ին անգամ կազմակերպվել է 2014 թվականին և արդեն 5-րդ տարին է, ինչ այն տեղի է ունենում Գորիսից 4 կմ հեռավորության վրա գտնվող Քարահունջ գյուղում: Փառատոնը տեղի է ունենում ամեն տարվա հուլիս ամսի առաջին շաբաթ օրը։ Ներկա էին նախագահ Արմեն Սարգսյանը, տարածքային կառավարման նախարար Սուրեն Պապիկյանը, ԵՄ դեսպանը և մարզպետ Հունան Պողոսյանը, ինչպես նաև Հայաստանի տարբեր բնակավայրերից հետաքրքրասեր մարդիկ, աշխարհի տարբեր վայրերից եկած զբոսաշրջիկներ։

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Քարահունջ գյուղը հայտնի է իր թթի օղիով, այդ իսկ պատճառով էլ կոլորիտային փառատոնը տեղի է ունենում հենց այդ գյուղում։ Փառատոնի ընթացքում ներկաները ծանոթացան թութ թափ տալու արարողությանը։ Քարահունջեցի տատիկը և պապիկը դերակատարմամբ ներկայացրեցին գյուղում կատարվելիքը թթի «սեզոնին», այնուհետև կանչեցին բոլորին թութ թափ տալու։ Մեկնվեցին քյարխանաները` ծածկոցները, որոնց մեջ լցվում է թութը թափ տալիս: Բոլորն այնքան խանդավառ էին տեսնելու թութ թափ տալու արարողությունը, որ ամեն մեկը շտապում էր քյարխանայից բռնելու։ Վերևից թութն այնպես էր թափվում, որ տպավորություն էր, թե մեր ծառերից թափվում էր մեր մշակույթը, ավանդույթները, մեր մեծերի պահած-պահպանած սովորույթները։ Կար նաև մրցույթ, ով ամենաշատ թութը հավաքի, նա էլ կհաղթի ու մրցանակ կստանա։

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Փառատոնի ընթացքում քաղաք Գորիսը և հարակից այլ համայնքները տաղավարներում ներկայանում էին իրենց համայնքին բնորոշ ուտեստներով, զարդանախշերով, հայկական տարազներով։ Տաղավարներում կատարվում էր հյուրասիրություն-վաճառք, որը հիանալի հնարավորություն էր այցելուների համար ծանոթանալու մեր ազգային արժեքներին, դրանց պատմությանը, ճաշատեսակների բաղադրատոմսերին։

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Փառատոնի զարդից՝ թթից, փառատոնի ողջ ընթացքում ներկայացվում էր թթի օղին, դոշաբը, չիրը, իսկ այցելուները հնարավորություն ունեին տեսնելու օղու պատրաստման հետաքրքիր գործընթացը և հենց այդ պահին էլ համտեսել այն կամ գնել։

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Ասում էին. «Սկսնակները թող հլը մինակ 5 բաժակ փորձեն», բայց Գորիսի թթի օղին այնքան լավն է, ոչ քչերն էին այդքանով բավարարվում։

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Փառատոնին կային նորապսակներ, ովքեր հենց փառատոնում ափսեն ջարդեցին բոլորի առաջ ու միասին պարեցին, ժողովուրդն էլ՝ իրենց հետ։ էս ամեն ինչի մեջ շատ անկեղծություն կար, բոլորն իրենք իրենց մտքերում, մի քիչ բարձր բարեմաղթանքներ էին ասում ու օրհնում։

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Փառատոնն այնքան ուրախ էր անցնում, որ մեր հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը քյարխանայից բռնած հիացած նայում էր վերևից թափվող թթին, հետո երեխաների ձեռքից բռնում ու իրենց հետ պարում էր։

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Փառատոնի ողջ ընթացքում զգացվում էր ազգայինը։ Քարահունջի շքեղ բնության մեջ իր թթից ստացած բարիքներով հպարտանում էր գորիսեցին, հայկական ազգային պարն ու երաժշտությունը օդը լցրել էին անասելի ջերմությամբ, երեխաների ուրախ ձայները մթնոլորտը դարձնում էին ավելի հետաքրքիր ու գունավոր։ Ամեն մեկը կենտրոնացած էր մի նոր բան սովորելու, համտեսելու, տեսնելու, զգալու վրա։ Իսկ երբ հոգնում էին, նստում էին խոտի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

Լուսանկարը` Տաթև Թելունցի

տուկերի վրա ու իրենց հիացած հայացքներով նորից վայելում Թթի փառատոնը։

meri avetisyan

Արտիստը

Այդ օրը սովորական օր էր, ներկայացում դիտելու էինք գնացել Երևանի թատրոններից մեկում: Դեռ ներկայացումը չսկսված՝ մեր հետևի շարքում տեղավորվեցին երեք կին, հավանաբար աշխատանքից էին եկել, բայց հոգնած տեսք չունեին, ավելի շատ մարտական էին տրամադրված։ Թե ինչին էին մարտական տրամադրված՝ շուտով կիմանաք, քանի որ ես ինքս էլ չեմ կարողանում բառերով բացատրել:

Ներկայացումը սկսվեց՝ կատակերգություն էր երկու գործողությամբ: Երևի հինգ րոպե էլ չէր անցել, երբ կանանցից մեկը խոսեց.

-Թող խաղան, սրանց խաղացածը ինչ պետք ա լինի:

-Մի նորմալ դերասան էլ չունենք,- ավելացրեց մյուսը:

-Բա հլը հագածները…

Ես շրջվեցի և խնդրեցի, որ լռեն, քանի որ խանգարում են և ավելացրի, որ ամեն դեպքում պետք է հարգել նրանց, ովքեր կանգնում են բեմի վրա, իսկ վերջում շեշտեցի, որ հագուստը բեմական հագուստ է: Ի պատասխան իմ խնդրանքի՝ կանայք ավելի բարձր շարունակեցին իրենց քննադատությունները, և նրանց զրույցը ավարտվեց դռնապահուհու նկատողությամբ: Ներկայացման երկրորդ գործողության ժամանակ կանանցից մեկը զրուցում էր հեռախոսով և դռնապահուհին երկրորդ անգամ նկատողություն արեց և ասաց, որ պետք է անջատել բջջային հեռախոսը կամ բարի լինել և լքել դահլիճը:

Ներկայացումը ես շատ էի հավանել, բայց մի տեսակ տրմադրության անկում ունեի, արդյո՞ք պատճառը կանանց վերաբերմունքն էր առ թատրոն: Ես այդպես էլ չհասկացա՝ ինչպես նրանք պետք է ոտքի կանգնեին ներկայացման վերջում ու ծափահարեին դերասաններին, և չտեսա էլ՝ կանգնեցին ոտքի, թե ոչ: Ի վերջո, պետք է ընդունել, որ դերասանի մասնագիտությունը ամենաբարդ մասնագիտությունն է: Թատրոնում դերասանը գործի է դնում իր ողջ զգացմունքները, հոգևոր, մտավոր, ֆիզիկական կարողությունները, այնտեղ նա պարտավոր է լաց լինել, եթե դերը դա է պահանջում, անգամ այն դեպքում, երբ հոգին երջանկությունից թնդում է, և պարտավոր է լիաթոք ծիծաղել, երբ հոգին նույնիսկ սգի մեջ է: Դերասանը թատրոնում լոկ խամաճիկ է, և նա պարտավոր է ստիպել հանդիսատեսին ժպտալ և լաց լինել իր հետ միասին:

Հիշեցի մի դեպք, որը ինձ հետ պատահել է տարիներ առաջ: Մենք դասարանով ներկայացում դիտելու էինք գնացել։ Բեմադրվում էր Ա. Շիրվանզադեի «Արտիստը»: Ներկայացման ավարտին, երբ Լևոնի դերակատարը փռվել էր բեմահարթակին՝ իբրև մահացած, ես սկսեցի լաց լինել: Ներկայացումից հետո, երբ արդեն դուրս էինք եկել դահլիճից, ինձ մոտեցավ դերասանը և հարցրեց, թե ինչու եմ լաց լինում:

-Դուք մահացաք այնտեղ՝ բեմի վրա,- պատասխանեցի ես՝ զարմանքս ու հուզմունքս զսպելով:

Դերասանը ասաց, որ դա ընդամենը խաղ է, որը արդեն ավարտվել է։ Նա ժպտում էր, որովհետև կարողացել էր հանդիսատեսին ստիպել հավատալ, որ կերպարը մահացել է: Այդ դեպքից հետո՝ ամեն անգամ պատմվածքը կարդալիս, ես այդ արտիստին էի հիշում, որը բեմահարթակից նկատել էր լաց լինող երեխային:

lida armenakyan

Բռնության ձայնը

Հայաստանում կա բռնություն: Այո, որքան էլ զարմանալի է, մեր ազգն էլ սուրբ չէ։ Հայաստանում կա ամեն տեսակ բռնություն՝ սկսած մտքի ու ազատ խոսքի բռնությունից մինչև սեռական բռնություն:

Վերջերս hetq.am-ը հրապարակեց «Մազերն են մեղավոր» հոդվածը, որտեղ Հայաստանում բնակություն հաստատած չեխ աղջիկը պատմում է իր հետ կատարված սարսափելի պատմության մասին՝ նշելով, որ դա միակ դեպքը չէ․ Հայաստանում անցկացրած 1 տարվա ընթացքում բազմաթիվ սեռական ոտնձգությունների է ենթարկվել, և ահա մեկ անգամ էլ բռնաբարության փորձի: Թե ինչպես, երբ, որտեղ ու մնացած մանրամասներին ծանոթանալու համար առանց մի վայրկյան սպասելու՝ հոդվածի բնօրինակը կարդացեք: Էվայի այս պատմությունից, ինչպես նաև մինչ այդ Խաչատրյան քույրերի պատմությունից հետո Հայաստանում (վերջապես) բարձրացավ մի ալիք, մասնավորապես՝ Լյուսի Քոչարյանի ֆեյսբուքյան էջում, որտեղ լրագրողը սկսեց պարբերաբար տեղադրել անանուն պատմություններ #բռնության_ձայնը հեշթեգով, որոնք գրված են այն մարդկանց կողմից, ովքեր ենթարկվել են սեռական բռնության: Պատմությունները մեկը մյուսից սարսափելի ու ահավոր են: Մեկը մյուսից վտանգավոր ու հուզող: Բայց անգամ այս ամենի ֆոնին կան մարդիկ, ովքեր կասկածում ու չեն հավատում պատմություններին, ասելով՝ «սորոսից գրանտներ կերածների հորինածներն են», «դե լավ, Հայաստանում չի կարա տենց բան լինի», «հայ տղամարդը կնամեծար է, իսկ հայկական բանակում նենց առյուծ տղերք են ծառայում, որ ձև չի, ամոթ է, գոնե մի ասեք, բանակի պատիվը մի գցեք», ու նաև ավելի սարսափելի մարդիկ, ովքեր մեղադրում են զոհին, ովքեր արդարացնում են բռնարարին՝ ասելով, որ «լավ է արել, թույլ է տվել, արել ա»:

Չգիտեմ՝ ինչ աստիճանի ոչ երկրային լավատես պետք է լինել ու ինչ աստիճանի ջայլամի կյանքով ապրել, որ կարելի լինի կասկածի տակ դնել բռնության ենթարկվածներին, որ կարելի լինի չհավատալ, որ կարելի լինի զարմանալ, որ Հայաստանում էլ են նման դեպքեր լինում: Էն, որ բոլոր երկրներում կարող են պատահել նման դեպքեր, միևնույնն է, ոչ մի կերպ չի արդարացնում ձեր՝ բռնությունն արդարացնելու փաստը: Էլ չեմ ասում, որ բռնությունն արդարացնելը ևս հանցանք է ու դուք ինչ-որ մի մինիմալ կետով եք տարբերվում իսկական հանցակցից: Ու միայն էն, որ ձեզ հետ չի պատահել նման մի դեպք, ձեզ թույլ չի տալիս կասկածի տակ դնել, չհավատալ ու դեռ մի բան էլ վստահ-վստահ հերքել եղելությունը: Ձեր բախտը ուղղակի բերել է, ուրիշ ոչինչ:

#բռնության_ձայնը հեշթեգի տակ հնչող ահավոր պատմությունները մեր հասարակության դեմքն են ցույց տալիս, մեկ էլ դրանց տակ հեգնական ու կասկածամիտ «չեմ հավատում»-ներն ու «էս սաղ հորինած ա»-ներն են դիմագիծ ցույց տալիս, բայց մեկ էլ բոլոր էն կանայք (կներեք արտահայտված սեքսիզմի համար) են հասարակության դեմքը ու իրենց տգիտությունը ցույց տալիս, երբ հստակ պատմության տակ, որտեղ իրականում ակնբախ է, ով է բռնարարը ու ով՝ զոհը, դնում ասում են՝ աղջկանից է գալիս, աղջիկն է մեղավոր: Շատ վատ է, երբ տղամարդիկ չեն հավատում, վատ բաներ են ասում, բայց առավել վատ է, երբ կանայք են նույնը անում՝ աջակցելու փոխարեն: Ուղղակի անհասկանալի պահվածք է, ոնց կարելի է կասկածել պատմություններին, էն պատմություններին, որ մարդիկ մի կերպ են պատմում, որ հազար տարի ոչ ոքի չեն ասել, որ դա իրենց վրա մեծ հետք է թողել, որ շատերը չեն կարողանում նորմալ շփվել, որ շատերը նևրոտիկ են: Չգիտեմ, կներեք, բայց անհասկանալի եք:

Տերյանը «Մի խառնեք մեզ» բանաստեղծությունը գրելիս չէր հաշվարկել, որ տարիներ հետո էնպիսի հասարակություն կունենանք, որ վայրի արջի ցեղերին խառնելը խաղուպար կթվա: Պատմությունների մեջ գրեթե անխախտելի գնում է «գիտեմ, որ դու էլ ես ուզում» գիծը, գրեթե անխախտելի գնում է «ոչ ոքի չեմ պատմել տանը, որովհետև մամաս ինձ կմեղադրեր» գիծը, նույն կերպ անխախտելի գնում է «ոստիկանություն չեմ դիմել, որովհետև անիմաստ էր», նաև «ոստիկանությունում ասացին, որ դիմումս հետ վերցնեմ, որովհետև ընտանիք ունի կամ ամոթ է, ծնողներիդ անունը գցում ես»: Էդ պատմությունների մեջ քիչ չեն նաև մանկապղծության, պեդոֆիլիայի, ինցեստի դեպքերը, իսկ մենք անվերապահորեն վստահում ենք հարազատներին ու բարեկամներին: Պատմությունները 200-ից ավելի են, ու դա սարսափելի է էնքանով, որ մեր շրջապատում մեզ ծանոթ զոհերի առկայությունից բացի՝ հավանականությունը ահռելի մեծ է, որ մեր շրջապատում կան/կլինեն նաև նույնքան ծանոթ բռնարարներ: Իսկ ոստիկանություններում խայտառակ վիճակ է, զոհին օգնելու ու բռնարարին կալանավորելու փոխարեն արվում է ճիշտ հակառակը՝ զոհին սպառնում են, որ դիմումը հետ վերցնի կամ ուղղակի գործին ընթացք չեն տալիս, իսկ բռնարարին ազատ են թողնում շատ հեշտ ու հանգիստ, կարծես էդպես էլ պիտի լիներ:

Բնաբարությունների մեծ մասի պատճառը ուղղակի դաստիարակությունն է ու անգրագիտությունը: Ուղղակի մենք էնքան ենք իդեալականացրել «հայ ընտանիք»-ի մոդելը, որ չենք գիտակցում երեխաներին ճիշտ դաստիարակելու անհրաժեշտությունը, որ չենք գիտակցում, որ կարող են առհասարակ նման դեպքեր պատահել: Մեծ մասի պատճառն այն է, որ ծնողը երեխային էնպես չի դաստիարակում, որ իրենց մեջ փոխվստահություն լինի, որ երեխան իմանա, որ թև ու թիկունք կա, որ երեխան դեռ մանկուց ճանաչի իր մարմինը:

Մարդիկ իսկապե՞ս չեն գիտակցում սեռական կրթության կարևոր լինելը, թե խելամիտ լինելը վեր է «ամոթից», «ինչ կմտածեն»-ից ու առհասարակ զարգանալուց: Մայիսին աղմուկ հանած «Իմ մարմինն անձնական է» գիրքը դատապարտվեց հասարակության մեծամասնության կողմից՝ բնորոշվելով, թե գիրքը քարոզում է այլասերվածություն ու ուղղված է հայկական ավանդական ընտանիքի դեմ: Լավ, երբ ենք հասկանալու, որ «հայկական ավանդական ընտանիք» ասվածով անհնար է ապահով, անվտանգ ապրել, որ բանիմաց լինելը այլասերվածություն չի, որ սեքսը տաբու չի, որ սեռական կրթությունը անհրաժեշտ է, որ մարմինը ճանաչելը ամոթ չի, որ հայրիշխանությունը ճիշտ չի, որ բանակի մասին պաթոսախեղդ կարծիքը չափազանցված է, որ չի կարելի բռնաբարել ուղղակի արտաքին տեսքի համար, որ բռնությունն արդարացնելը հանցանք է, որ մարդկանց հույզերին չհավատալը անմտություն է, որ ոստիկանությունում վեթինգ անելը օրհասական է արդեն:

 

emma tadevosyan

Ես Լոլոզի՛կն եմ բարձրացել

Լոլոզիկ սարը, որ օրերից մի օր իմը դարձավ, ասում են՝ Քաղսիինն է: Քաղսիի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում տեսնողներ են եղել: Բայց չմոռանանք, որ մինչև 1959 թվականը Հրազդանը կոչվել է Ներքին Ախտա, դե իսկ հրազդանցիներին էլ ախտեցիներ են կոչել, ավելին՝ ըստ լեգենդի՝ քյոռախտեցիներ: Այսպիսով, ապացուցելով լեգենդը՝ վստահորեն կասեմ՝ Լոլոզիկը Հրազդանինն է ու իմը:

Հիշում եմ՝ գիշեր էր: Մենք էինք: Տանն էինք: Հիշում եմ՝ խաղաղ էր գիշերը, խաղաղ չէր քույրս. լաց եղավ:

Սովորական լաց էր, ամենասովորական արցունքներով: Մի դպրոցից մյուսը տեղափոխված, նոր դասարանում դեռ չհարմարված, դասարանցիների «ջերմ ընդունելությունից» վիրավորված աղջնակի ամենասովորական արցունքներն էին:

-Ոնց թե, ո՞վ ա նեղացրել իմ աղջկան:

-Ես հիմա կզանգեմ դասղեկին:

-Ալլո, ներեցեք, որ այս ժամին անհանգստացնում եմ…

-Ոչ, ոչ, կարիք չկա, որ հայրը դպրոց գա, ես այդ հարցը վաղը կլուծեմ…

Դե հա, պարզվեց, որ դասղեկը ամենակարող էր և այդ հարցը հաջորդ օրն իսկ լուծելու էր, օրինակ՝ էս երկու կախարդական նախադասություններով՝ «Դե ոչինչ, բալես, պիտի հարմարվես» և «Երեխաներ, դուք բոլորդ քույրեր և եղբայրներ եք, մի նեղացրեք իրար»:

Հիշում եմ՝ առավոտ էր: Էլի մենք էինք: Տանն էինք: Խաղաղ էր առավոտը, խաղաղ էինք մենք:

-Իմ աղջիկների հետ էսօր գնում ենք Լոլոզիկը բարձրանալու,- նախաճաշելիս հանկարծ ասաց հայրս:

-Էն ջղայն սա՞րը, պա՜պ, վա՜յ, էդ սարը չար ա, չի ժպտում, արի էն կողքի սարը բարձրանանք, բարի ա…

Չգիտեմ՝ ոնց էր 8-9 տարեկան իմ փոքրիկ ես-ը տարբերակում սարերի չար ու բարի լինելը, բայց լավ հիշում եմ էն սարսուռը, որ ամեն անգամ մարմնովս անցնում էր, երբ հանկարծ մի քիչ երկար էի նայում Լոլոզիկին՝ իր խիստ ու խիտ անտառ-կատարով:

Երբեմնի չարը, հեռուն ու անհասանելին ուղիղ մեր առջև էր, մեզ մոտ: Ամեն ծառի ու քարի հետևում երևակայական արջերին ու օձերին նկատելով՝ հայրիկիս ձեռքից բռնած լուռ առաջ էի շարժվում: Ողջ ճանապարհին հորս պատմած հետաքրքիր ու համով պատմություններով սնվեցինք: Շատն անցել էինք, քիչն էր մնացել, երբ հոգնածությունը քամու հետ եկավ ու սկսեց մեզ հետ գլորել:

-Եթե մինչև վերջ կարողանաք բարձրանալ, դուք կդառնաք աշխարհում ամենաուժեղները, գիտե՞ք,- քամուն ու հոգնածությանը հետ շպրտելով՝ ասաց հայրս:

-Մեր դպրոցո՞ւմ էլ, պա՛պ,- հարցրեց քույրս:

-Բա իհարկե, ձեր դպրոցում միակ աշակերտներն եք լինելու, որ կարողացել են էս սարը բարձրանալ, բալես,- հետո ծիծաղով ավելացրեց,- սրանից հետո եթե փորձեն ձեզ նեղացնել, ուղիղ կնայեք էդ նեղացնողի աչքերին ու կասեք «Ես Լոլոզի՛կն եմ բարձրացել»:

-Հա՞, կվախենա՞ն, պապ:

-Կհասկանան , որ դուք ուժեղ եք, բալես…

Իսկ դուք թռչկոտելով սար բարձրացող փոքրիկ աղջիկներ տեսե՞լ եք: Ախր պապան ասել էր՝ պիտի բարձրանանք, որ ուժեղ լինենք: Ու մինչև հիմա բարձրանա՜լ, չհոգնե՜լ…

Վերևից ամեն ինչ գունավոր էր, անթերի ու խաղաղ: Վերևում «վախենալ» բառին վ-ով սկսվող այլ բառ փոխարինելու եկավ՝ «վայելել»-ը: Դրսի քամիներն անզոր են, եթե ներսիդ քամիները ճիշտ ուղղությամբ են փչում…

-Ես Լոլոզի՛կն եմ բարձրացել:

Ու որքա՜ն մեծ էր մանկական միամտությունից ծնված հիասթափությունս, երբ մի անգամ հնչեց ամենաչսպասված պատասխանը.

-Հա ի՞նչ, ես էլ եմ բարձրացել…

Anush Muradyan

1825-2019

Հստակության համար. այս պատմվածքն այն մասին է, թե ինչքան շատ եմ ուզում գնացք նստել։

1825 թվականի սեպտեմբերի 27-ին բացվել է առաջին հասարակական երկաթուղին։ Արդեն 2019 թվականն է, իսկ ես այդպես էլ գնացք չեմ նստել։ Մարդիկ բաժանվում են երկու խմբի` նրանք, ովքեր նստել են գնացք ու նրանք, ովքեր չեն նստել։ Ինչպես հասկացաք` ես երկրորդ խմբին եմ պատկանում։ Դեռ ընդամենը 19 տարեկան եմ, միգուցե այս փաստը ինչ-որ բան փոխեր, չգիտեմ։

Երբևէ ձեզ տխուր զգացե՞լ եք, որ գնացք չեք նստել։ Եթե այլ պատճառներ չունեք տխրելու, դա շատ հարմար առիթ է։ Դուք գնացք չեք նստել։ Կամ էլ նստել եք, ուղղակի ես չեմ ուզում ինձ մենակ զգալ այս պատմության մեջ։

Երբ մտածում եմ գնացք նստած մարդկանց մասին, հասկանում եմ, որ իրենք տարբերվում են մյուսներից։ Իրենք էնպիսի բան չեն արել, որ տարբերվեն, ուղղակի գնացք են նստել ու երևի չեն էլ գիտակցում, թե ինչ մեծ առավելութուն ունեն մյուսներից։

Կայարանում նստում ու սպասում եմ գնացքին։ Գնացքն էլ իր ուղևորներին է սպասում։ Գնացքը երբեք չի ուշանում ու չի սպասում ուշացածներին։

Իմ երազանքների գնացքը ու երկաթուղին տեսել եմ միայն ֆիլմերում։ Դե, երևի գիտեք, ինչպես է դա լինում` մի սենտիմենտալ աղջիկ, ով երազում է լինել ֆիլմի գլխավոր դերասանուհու փոխարեն, հատկապես, երբ այդ հերոսը գնացքի մեջ նստած թեյ է խմում։

Խոսելով շատ ծանոթ և անծանոթ մարդկանց հետ` հասկացա, որ գնացքը իրենց կյանքում այդքան էլ մեծ դեր ու տեղ չունի։ Նրանք, ովքեր նստել էին, ասում էին, թե աղմուկը շատ է, ամառը եթե նստեք, շնչելու օդ չի լինի, ուշ է տեղ հասնում, մարդիկ շատ են աղմկում ու էդպես։ Բայց… Գնացք պետք է նստել հոկտեմբերին, լսել գնացքին բնորոշող ձայնը, նստել պատուհանին մոտ ու հետևել ճանապարհին գնացքի ճոճքից, որ հայացքդ աջ ու ձախ է անում։ Պատկերացնել, թե ինչքան են երկարացնում վագոնները գնացքը, ու հասկանալ, թե ինչ երկար ու դանդաղ ճանապարհ պետք է անցնել։ Հիշել ու ամաչել, որ երբ անցնում է գնացքը, բոլորը կանգնում են ու նայում, դե, հատկապես` փոքրերը։

Գիտե՞ք, պատկերացնում եմ, որ գնացքը ներսից այնքան գեղեցիկ է, որքան դրսից։ Մարդիկ տարբեր պատկերացումներ ունեն գեղեցիկի հանդեպ։ Գնացք, գնացք, գնացք… այստեղ դեռ շատ կհանդիպեք «գնացք» բառը։

Կայարան եմ գնում՝ երկար ու շատ ուշադիր ուսումնասիրելու գնացքի վագոնները։ Որպես կանոն` դրանք լինում են կարմիր կամ էլ սպիտակ ու կանաչ:

Ու այս ամենի հետ թվում է, թե վազում եմ գնացքի հետևից, բայց այդպես էլ չի կանգնում… Ես կարող եմ գնել ընդամենը գնացքի տոմս ու նստել այդքան սպասված գնացքը։ Բայց ախր այդպես այնքան անհետաքրքիր է… Անհետաքրքիր է կորցնել գնացքին սպասելու ու չնստելու զգացումը։

Մի գաղտնիք ասեմ` գնացք նստելու համար պետք է հագնել երկար ու կարմիր զգեստ, վերցնել Չակ Պալանիկի գրքերից երկուսը, կանաչ թեյ ու տաք բաճկոն… Կարծես թե այսքանը։

1825-2019-ի ընթացքում այնքան գնացքներ են սպասել ու մեկնել ճիշտ ժամանակին…

Հստակության համար. այս պատմվածքը այն մասին էր, թե ինչքան շատ եմ սիրում գնացքներին սպասել։

Mary Yengoyan

Քսաներկու հոգի գնդակի հետևից են վազում

-Դե, դե, ապրես, լավ անցար, խփի… գոոոոոոոլ…

Անհնար է պատկերացնել մեր տունն առանց իմ գոռոցների ու ուրախության ճիչերի: Եթե հերթական ֆուտբոլային հանդիպմանը հաշված րոպեներ են մնացել, ինձ չեն հետաքրքրում ո՛չ տոները, ո՛չ հետաքրքիր իրադարձությունները, և ո՛չ էլ անգամ իմ ծննդյան տարեդարձը: Ես կթողնեմ ամեն ինչ և կվազեմ հեռուստացույցի մոտ: Չեմ սիրում լուռ ֆուտբոլ դիտել: Ուղղակի հանգիստ նստել բազմոցին ու դիտել, դեռ մի բան էլ ընթացքում ուտել կամ խմել: Չէ՜, դա ֆուտբոլ դիտել չի: Իրական երկրպագուն պիտի հուզվի, ապրի հանդիպումը խաղի առաջին րոպեից մինչև ավարտը: Երբեմն այնքան եմ տարվում խաղով, որ բոլորովին մոռանում եմ իրենց քունը վայելող տանեցիների մասին ու այնպիսի գոռում-գոչյուն եմ դնում, որ նրանք արթնանում են: Մեկ-մեկ բարկանում են ինձ վրա, բայց երբեք չեն արգելում ֆուտբոլ դիտել: Անկեղծ ասած` իրենց էլ եմ հասկանում: Բոլորը հոգնած ու ուժասպառ վերադառնում են տուն, և երբ վերջապես քնում կամ հանգստանում են ծանր օր ունենալուց հետո, ես՝ ֆուտբոլի աշխարհի բնակիչս, միացնում եմ հեռուստացույցն ու տեսնելով, որ լեփ-լեցուն մարզադաշտն ու սիրելի ֆուտբոլիստներս ինձ էին սպասում, մոռանում եմ, որ տանը միայնակ չեմ ապրում: Դե, մնացածն արդեն հանդիպման ընթացքից է կախված: Եթե սիրելի թիմս հաղթեց, ճիչեր, գոռոցներ, երբեմն նույնիսկ ուրախության արցունքներ: Հիշում եմ` երկու տարի առաջ, երբ իմ թիմը կարևոր խաղում վերջին վայրկյաններին հաղթական գոլ խփեց, ամբողջ գիշեր լաց եղա ուրախությունից: Իսկ եթե իմ թիմը պարտվում է, ընտանիքիս անդամները ստիպված պետք է լսեն իմ լացի ձայները մինչև առավոտ: Ձեր կարծիքով` ինչո՞ւ է ֆուտբոլն ամենասիրված սպորտաձևը: Գեղեցիկ գոլերի, աննկարագրելի սեյվերի, հրաշալի տեխնիկայի և խաբսերի՞… Այդ ամենն անասելի գեղեցիկ է, բայց առաջին հերթին ֆուտբոլը սիրում ենք հենց այս զգացմունքների համար: Իսկ դուք ասում եք, որ «քսաներկու հոգի գնդակի հետևից են վազում»:

xmbakayin

Մեր նոր թղթակիցները

Հունիսի 25-28-ը «Մանանա» կենտրոնում անց էին կացվում Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի 17.am կայքի նոր թղթակիցների նախապատրաստման դասընթացները: Մասնակիցները տարբեր մարզերից էինՍյունիքից, Երևանից, Շիրակից, Լոռուց, Գեղարքունիքից, Արմավիրից, Արարատից, Արագածոտնից,Կոտայքից, Տավուշից և այլն:

Susanna Grigoryan

-Ես Սուսաննան եմ, տասնութ տարեկան եմ, Արագածոտնի մարզի Սասնաշեն գյուղից, հիմա սովորում եմ Ֆրանսիական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետի արդեն երկրորդ կուրսում։

-Ի՞նչն է քեզ դրդել մասնակցելու 17.am-ի կազմակերպած դասընթացին։

-17.am կայքին հետևում եմ վաղուց, միշտ նյութերը կարդացել եմ, և ինձ միշտ հետաքրքրել են մասնակիցները և նրանց ներկայացրած թեմաները։ Միշտ ցանկացել եմ, որ մի օր ես էլ մի բան գրեմ, և իմ նյութն էլ հրապարակեն։ Այդ պատճառով, երբ տեսա դասընթացի հայտարարությունը, որոշեցի, որ դա շատ լավ առիթ է թղթակից դառնալու համար։

-Մասնագիտությամբ իրավաբան ես, բայց քեզ հետաքրքրում է նաև լրագրությո՞ւնը։

-Հաճախ ասում են, որ իրավաբանները ու լրագրողները գտնվում են բարիկադի հակառակ կողմերում, բայց կարծում եմ, որ ամեն դեպքում իրավաբանները և լրագրողները պետք է ընդհանուր ունակություններ ունենան միմյանց հետ շփվելու համար։ Լրագրությամբ շատ եմ հետաքրքրվում, նույնիսկ մտադրություն ունեմ որպես երկրորդ մասնագիտություն լրագրությունն ընտրելու։

-Այս դասընթացի ընթացքում դու ուսումնասիրում ես ֆոտոլրագրություն, կինոյի և լրագրության դասընթացների ես մասնակցում։ Այս երեք ուղղություններից ո՞րն ես նախնտրում դու։

-Առավել նախընտրում եմ լրագրությունը, սակայն լիարժեք լրագրող դառնալու համար ամեն դեպքում պետք է որոշակի գիտելիք ունենալ, ինչպես և բոլոր ոլորտներում։

-Դառնալով 17.am-ի թղթակից՝ որոշե՞լ ես, թե ինչ թեմաներով ես գրելու։

-Անկեղծ ասած՝ դեռևս չեմ որոշել, թե ինչի մասին կցանկանայի գրել, բայց կպատմեմ մեզ շրջապատող հետաքրքիր մարդկանց մասին, նրանց խնդիրների ու կենցաղի մասին։

-Այս դասընթացի ժամանակ ստացած գիտելիքները արդյոք բավարարում են քեզ։

-Կարծում եմ՝ դասընթացները տալիս են բոլոր բազային գիտելիքները՝ 17.am-ի թղթակից դառնալու համար, իհարկե, մենք բոլորս պետք է փորձենք հնարավորինս կատարելագործել դրանք։

Արմեն Հարությունյան

***

meri avetisyan

-Ես Մերի Ավետիսյանն եմ, Սևան քաղաքից։ Կայքի մասին իմացա, երբ մեր դպրոցում «Մանանա» կենտրոնը դասընթացներ կազմակերպեց: Ճիշտ է, հաճախ չէի հասցնում հոդվածներս ուղարկել, բայց երբ իմացա կազմակերպվող մրցույթի մասին, չուզեցի բաց թողնել ընձեռնված հնարավորությունը:

-Դասընթացներից ի՞նչ ակնկալիքներ ունես

-Ցանկություն ունեմ ձեռք բերել մասնագիտական հմտություններ և նոր ընկերներ:

-Ի՞նչ մասնագիտություն ես ընտրել, և արդյոք այստեղ ձեռք բերած գիտելիքներդ քեզ պետք կգան մասնագիտական բնագավառում։

-Ընտրել եմ սցենարիստի մասնագիտությունը: Կարծում եմ՝ այո, որովհետև սցենարիստը աշխատում է մարդու տեսակի, հոգեկերտվածքի հետ: Կառուցում է նրա ներաշխարհը:

-Քեզ ի՞նչ հարցեր են հուզում, որոնց մասին կցանկանաս բարձրաձայնել այս հարթակում

-Ուզում եմ ներկայացնել իմ համայնքում առկա խնդիրները, բայց միևնույն ժամանակ մարդկանց, ովքեր իրենց տաղանդով առանձնանում են և ստեղծում են քաղաքի յուրահատուկ կոլորիտը:

-Մոտիվացվա՞ծ ես այդ թեմաների մասին գրելու, դրանք հետազոտելու

-Այո՛, իհարկե, հետաքրքիր և վիճահարույց թեմաներ են, որոնք պետք է լուսաբանվեն:

-Ի՞նչ տպավորություն ունես դասընթացներից

-Շատ հետաքրքիր է անցնում ժամանակը, և ավելանում են գիտելիքներս ոլորտի վերաբերյալ: Հուսով եմ, որ այս ամենը կկրի շարունակական բնույթ և պատանի թղթակիցներին կայանալու հնարավորություն կտա:

Հայկանուշ Հովսեփյան

***

armen harutyunyan

Արմեն Հարությունյանը 21 տարեկան է, ապրում է Արմավիրի մարզի Մերձավան գյուղում: Նա «Մանանա» կենտրոնի կազմակերպած դասընթացների մասնակիցներից է

-Բարև: Անկեղծ ասած՝ 17.am-ին նոր եմ սկսել հետևել, իսկ դասընթացների մասին իմացել եմ Facebook-ից: Որոշեցի մասնակցել, քանի որ ցանկանում էի մասնագիտանալ ինձ հետաքրքիր ոլորտներում, բացի դրանից՝ մեզ հնարավորություն է տրվում ընկերներ ձեռք բերել Հայաստանի բոլոր մարզերից:

-Դասընթացի ընթացքում դու ուսումնասիրում ես ինչպես լրագրություն, այնպես էլ ֆոտոլրագրություն և ֆիլմ ստեղծելու հիմունքներ: Նշված ուղղություններից քեզ համար ո՞րն է առավել հետաքրքիր:

-Ինձ ավելի հետաքրքրում են լուսանկարչությունն ու ֆիլմարտադրությունը: Տվյալ ոլորտներով հետաքրքրվել եմ դեռևս փոքր տարիքից: 10 տարեկանից սկսած՝ ինքնուրույն ֆոտոներ էի անում, սցենար գրում, նունիսկ փոքրիկ հոլովակներ եմ նկարել:

-Իսկ արդեն մտածե՞լ ես, թե 17.am-ի թղթակից դառնալուց հետո ինչի մասին կցանկանայիր խոսել:

-Իհարկե, մտածել եմ: Ինձ առավել հոգեհարազատ է մարդկանց առօրյան լուսաբանելը: Ի՞նչ են մարդիկ մտածում, ի՞նչ են ցանկանում, ի՞նչն է նրանց հուզում: Նաև վստահ եմ, որ կան շատ մարդիկ, ովքեր ունեն թաքնված տաղանդներ, սակայն ճանաչված չեն: Կարծում եմ, որ կարող եմ նրանց օգնել ճանաչում ձեռք բերելու գործում:

-Ինձ հայտնի է, որ ցանկանում ես կրթությունդ շարունակել ռեժիսորի մասնագիտությամբ: Դասընթացից ստացած գիտելիքները օգտակար կլինե՞ն այդ ոլորտում:

-Իհարկե, շատ օգտակար կլինեն: Մենք ձեռք ենք բերում բազմաթիվ պրակտիկ գիտելիքներ, որոնք օգտակար են բոլոր ոլորտներում, այդ թվում նաև իմ ընտրած մասնագիտության մեջ: Իսկ այն բոլոր երիտասարդներին, ովքեր ունեն տաղանդ, սակայն չունեն համարձակություն կամ հնարավորություն այն արտահայտելու համար, խորհուրդ կտայի դիմել 17.am-ին՝ որպես ինքնաարտահայտման հիանալի հարթակի:

Սուսաննա Գրիգորյան 

***

anna vardanyan

Իմ այսօրվա զրուցակիցը 17-ի նոր թղթակիցներից Աննան է՝ Արագածոտնի մարզի Արտենի գյուղից։ Նա դեռ 14 տարեկանում սկսել է իր համայնքում հիմնախնդիրներ ու դրանց տրվող հավանական լուծումներ գտնել:

Աննայի խոսքով՝ 17-ն էլ հասարակական կյանքին ինտեգրվելու մի միջոց է, բայց թղթակցելու որոշումը այլ դրդապատճառ է ունեցել։

-Լրագրությունն իմ ամեն ինչն է, ես շուրջս կատարվող ամեն իրադարձության փորձում եմ նայել լրագրողի աչքերով, պատկերացնել՝ ինչպես կլուսաբանեի, կմեկնաբանեի: Ուստի որոշեցի, որ 17-ը, լրագրողական կայք լինելով, ինձ մի քանի քայլ ավելի կմոտեցնի իմ երազանքին,- պատմում է Աննան:

-Կա՞ն կոնկրետ ոլորտներ կամ ժանրեր, որոնցում քեզ պատկերացնում կամ չես պատկերացնում լրագրությամբ զբաղվելիս:

-Սպորտային լրագրող չեմ դառնա, դա հաստատ է, սպորտից շատ հեռու եմ: Ինչ-որ կոնկրետ ժանր էլ չեմ կարողանա դեռ առանձնացնել:

-Աննա, ի՞նչ ես կարծում, ընտրածդ մասնագիտությունը ինչո՞վ կնպաստի համայնքիդ զարգացմանը, երբևէ մտածե՞լ ես այդ ուղղությամբ:

-Իմ համայնքն ինձ համար շատ կարևոր է, ու ես անընդհատ փորձում եմ ինչ-որ խնդիրներ հայտնաբերել ու դրանց համապատասխան լուծումներ գտնել: Օրինակ՝ վերջերս Արտենիում բացեցինք համայնքային կենտրոն, որը յուրահատուկ է իր տեսակով: Ֆինանսական որոշակի միջոցներ հայթայթելուց հետո մի գեղեցիկ ավտոբուս դարձավ մեր հավաքվելու հիմնական տեղերից մեկը: Հենց էնտեղ էլ մոտ ապագայում մի ծրագիր եմ պատրաստվում իրականացնել: Նկատել եմ, որ գյուղում մասնագիտական կողմնորոշման խնդիր կա, շատերը ծանոթ են սահմանափակ թվով մասնագիտությունների ու չեն կարողանում ճիշտ ընտրություն կատարել, հետո փոշմանում են, բայց արդեն ուշ է լինում: Ահա դրա համար էլ որոշել եմ մասնագիտական կողմնորոշման դասեր անցկացնել: Կխոսեմ այս ու այն մասնագիտությունների մասին, կպատմեմ, կներկայացնեմ, թող իմանան, ճանաչեն ու ընտրության հնարավորություն ունենան:

-Դպրոցի, դասերի մասին ի՞նչ կասես, սիրելի առարկաներ ունե՞ս:

-Դպրոցում գերազանցիկ եմ: Գրականությունն ու ռուսաց լեզուն եմ շատ սիրում: Հետագայում էլ մտածում եմ, որ ընտրածս մասնագիտության մեջ պետք կգան:

-Իսկ ի՞նչ ես կարծում, եթե ապագայում հնարավորություն ունենաս Հայաստանից դուրս կրթություն ստանալու, հետ վերադառնալու ցանկություն կլինի՞:

-Համայնքս, երկիրս շատ եմ սիրում, բայց կուզեի բացահայտել նոր երկրներ, նոր քաղաքներ, ուստի չեմ շտապում որոշել՝ որտեղ և ինչ պայմաններում կցանկանայի շարունակել ուսումս: Համենայնդեպս, Արտենին չեմ մոռանա երբեք, դա միանշանակ է:

Անահիտ Բադալյան

 

 

 

 

tatev telunts

Պայթյունն ավարտվեց ծաղիկներով

Հետաքրքիր է, որ ամեն օր մենք վեր ենք կենում ու ոչնչի մասին չմտածելով՝ սկսում ենք վարել մեր սովորական կյանքը, չիմանալով, թե ինչ փոփոխություն կբերի օրը մեր կյանքում։ Փոփոխություններ, որ միգուցե կարթնացնեն մեր սրտի քնած անկյունները իրենց զիլ հնչյուններով։

Ամառ էր։ Ես գտնվում էի «NPRC Creative English Camp»-ում՝ Հանքավանում։ Հավաքվել էին Հայաստանի Հանրապետության տարբեր վայրերից 60 երիտասարդներ, ովքեր National Poetry Recitation Contest ասմունքի մրցույթում զբաղեցրել էին 1-ին հորիզոնականը, տարբեր ազգերից կամավորներ ու շատ հետաքրքիր ու փորձառու մարդիկ, որոնց հետ աշխատելը շատ հետաքրքիր էր ու երևի դա է պատճառը, որ հիմա անսահման կարոտում եմ այդ ամեն ինչը։ Ճամբարում էր նաև մի իռլանդացի պոետ՝ Damian Gorman-ը, ում ասած տողերը փոխեցին իմ կյանքի շատ էջեր։

Ճամբարում խաղ էինք խաղում, իսկ ես չէի հասցրել լսել խաղի կանոննեը։ Խաղի նպատակն էր գտնել այն մարդկանց, ովքեր իրենց մեջքի վրա ունեին կպցրած այն նույն գույնի կպչուկը (ստիկեր), որից ունես նաև դու։ Բոլորը զբաղված էին իրենց «ստիկերակից» ընկերոջը գտնելով, իսկ ես, բանից «բեխաբար», նայում էի էդ շփոթված մասսային ու ավելի շփոթվում, որ չգիտեի, թե ինչ պետք է անեի։ Ես, անկեղծ ասած, էդպես էլ չգտա։ Խաղի վերջում չինացի և կամբոջացի կամավորներն ասացին, որ դա կոչվում է մարմնի լեզու՝ body language, որին Տաթևը չի տիրապետում։

Դե, ես ընդհանապես շատ վատ ու հոգեմաշ բնավորության գիծ ունեմ․ հոգիս ամեն ինչ ծանրացնում է, իսկ բոլորի ծանր հայացքները՝ էլ ավելի։ Երբեք չէի զգացել բառերի ներգործությունն էնքան շատ, որքան էդ անգամ, ու հասկացա, որ բառերի հետ շատ զգույշ պետք է լինել։ Այդ պահերին ես մտածում էի, որ աշխարհում ամեն ինչ շատ վատ է, մարդիկ չեն հասկանում, թե ինչ են ասում, ու մյուսների զգացմունքների հաշվին՝ իրենք իրենց գործն են ուզում առաջ տանել ու մնացածին ավելի հասկանալի դարձնել։ Մի խոսքով, ես ինձ այդ պահին զգում էի աշխարհի տխրագույն էակը, ով ուզում էր մենակ մնալ։ Ես ապրում եմ գրքերի ու մտքերի աշխարհում, ու միակ բանը, որ հոգիս կարողանում է թեթևացնել՝ դա արվեստն է՝ ստեղծագործելը, գրելը։ Այդ պահերին ինձ թվում էր, թե ներսիցս մի բան կպայթի։ Ու պայթեց։ Պայթեցին մտքերս դատարկ թղթի վրա։ Չէի մտածում, թե ինչ էի գրում։ Ուղղակի գրում էի պահը հաղթահարելու համար։ Փաստորեն այդ գրվածքի մեջ ես ցանկանում էի մի նոր սկիզբ ու խուսափում այն ամեն ինչից, ինչը երբևէ պատահել էր ու ուզում էի, որ մարդիկ հասկանան իրենց ասածների ողջ իմաստն ու հետևանքները։ Չէի նկատում, որ կողքիս երեխեքի մի խումբ գոռգոռալով խաղ էր խաղում, որոշները վազվզում էին, շատերը էդ սիրուն տեղով հիանում։

Բարեբախտաբար, էնտեղ մեկը կար, ով կհասկանար ինձ, ու ես կյանքում առաջին անգամ գրածս պատռելու փոխարեն տվեցի մեկին ու խնդրեցի պարզապես կարդալ։ Դրա պատճառն այն էր, որ հոգուս խորքում ես հասկանում էի, որ ուզում եմ մեկի հետ խոսել ու միգուցե այդկերպ հասկանալ, թե ես ինչ եմ իրականում ուզում։ Մեր մոտ հաջորդ դասընթացն էր՝ բանակցությունների մասին, ու ես համարյա դասընթացի ավարտին տեսա նրան՝ գրածս ձեռքին։ Հայտարարվեց, որ հացի ժամն էր, բոլորը վազեցին ճաշարան, իսկ պոետը ցանկացավ խոսել ինձ հետ։ Դա խոսակցություն էր, որի մեջ անսահման շատ անկեղծություն կար ու հասկացողություն։ Դա խոսակցություն էր, որտեղ ասված բոլոր բառերը սերմեր էին, որ լցվում էին սիրտս ու մինչև հիմա ծաղկում են ու կյանքիս բազում պահերի սիրտս ծաղիկներով են լցնում։ Մեր խոսակցությունից հետո ես հասկացա, որ ես կարևոր եմ ու ոչ միայն ես, այլ նաև ամեն մարդ էս աշխարհում; Ես մտածում էի, թե մարդիկ միշտ դիտավորյալ են բառեր ասում, բայց հետո հասկացա, որ երբեմն չենք հասկանում, թե ինչ ենք ասում ու պարզապես դրա մասին չենք մտածում։ Ես այն պահին մտածում էի, թե մենակ եմ, բայց պոետն ինձ ասաց․ «Եթե դու այնտեղ կանգնեիր ու ասեիր, որ քեզ պետք է մեկը, ում հետ դու կցանկանայիր խոսել, վստահ եմ, որ մեծամասնությունը, եթե ոչ բոլորը, կցանկանային քեզ հետ զրուցել»։ Մենք երբեք էլ մենակ չենք լինում, դա զգացողություն է, որը կանգնեցնում է մեզ նույն տեղում ու մթնեցնում մեր շուրջը եղած ամեն ինչ, բայց երբ այդ մթության միջից մենք գլուխներս բարձրացնենք, կտեսնենք, որ հեռվում՝ երանելի մի տեղում, շատ լույսեր կան մեզ համար, որոնց ուղղակի պետք է գտնել ու հետևել։

Ինձ հետ երբեմն էլի այդպիսի պահեր պատահում են, բայց նմանատիպ պահերին ես արդեն ոչ թե փակվում եմ իմ աշխարհում ու մտածում, որ ինձ նոր սկիզբ է պետք, այլ կարծում եմ, որ ամեն ինչի համար ժամանակ է պետք։ Ժամանակի մեջ չկոտրվելը ու համբերատար պայքարելը օգնում են ինձ հասկանալ, թե ով եմ ես և ինչ եմ ցանկանում։ Պոետը մեր խոսակցությունը հավերժացրեց հետևյալ խոսքերով․ «Քո պատմությունը կարևոր է։ Եվ ոչ միայն քեզ համար, այլ նաև ուրիշների, քանի որ այն շարժվում է դեպի ուրիշ մարդկանց պատմությունը՝ որպես օգնության մեկնված ձեռք»։