Կիպրոսի Լառնակա քաղաքում հունիսի 1-10-ը տեղի ունեցավ «Art without Borders» (Արվեստ առանց սահմանների) խորագրով նախագիծը, որին մասնակցում էին Հայաստանի, Վրաստանի, Հունաստանի, Իտալիայի, Թուրքիայի, Ռուսաստանի և Կիպրոսի հնգական երիտասարդ արվեստագետներ: Նախագիծը իրականացվել է «ERASMUS+» երիտասարդների փոխանակման ծրագրի շրջանակներում՝ Կիպրոսի Ազգային գործակալության աջակցությամբ: Նախագծի Հայաստանյան համակարգողն է Երջանիկ երիտասարդություն ՀԿ-ն:

Այս երկրների երիտասարդներին միասին հավաքելու գաղափարը ծնվել է նրանից, որ այդ երկրներն ունեն որոշակի դժվարություններ իրենց սահմանների վերաբերյալ, իսկ նպատակը՝ արվեստը, որպես մասնակիցներին միավորող միջոց օգտագործելով,  ցույց տալ, որ նրանք կարող են խոսել արվեստի լեզվով:

Համակարգողները մասնակիցներին պատահականորեն, այլ ոչ թե ազգային խմբերով տեղաբաշխելով սենյակներում, լավ հնարավորություն ստեղծեցին հաղորդակցվել և համագործակցել նախագծի հենց սկզբից:

Ծրագրի ընթացքում մասնակիցներն այցելեցին տեղական ՀԿ-ներ Նիկոսիայի բուֆերային գոտում, որը գտնվում է հունական և թուրքական հատվածների միջև, ծանոթացան նրանց խաղաղասիրական ծրագրերին, գործունեությանը։

Ավանդական արվեստի, արհեստների և ընդհանուր առմամբ երկրների ներկայացումներով՝ մասնակիցներն ավելի խորը պատկերացում ստացան միմյանց ավանդույթների և ապրելակերպի մասին:

Յուրաքանչյուր երկիր արվեստի և արհեստի տեխնիկաների ներկայացման և միասնաբար ստեղծագործելու նպատակով կազմակերպեց աշխատարան: Դրանց ընթացքում վրացական թիմը իրականացրեց շապիկների դիզայնի և նկարչության աշխատարան, ռուսները ներկայացրեցին կեչու ծառի կեղևից ավանդական ապարանջանների պատրաստումը և կավից քանդակների ստեղծումը, իտալացիները իրականացրեցին իտալական նկարիչների գլուխգործոցների ժամանակակից ինտերպրետացիան ինտերակտիվ ձևով, հույները ցուցադրեցին նկարչություն սև ներկապատ կտավների քերծելու միջոցով: Հայկական թիմի հետ մասնակիցները կտորի վրա նկարեցին հայկական զարդանախշերով գունագեղ գորգ, իսկ թուրքական թիմը ցույց տվեց Էբրուի հինավուրց արվեստը, որի ընթացքում մասնակիցները ստեղծեցին վերացական նկարներ ջրի վրա:

Այս բովանդակալից սեմինարներին հաջորդեցին բազմաբնույթ մշակութային րնթրիքներ, որոնց ընթացքում մասնակից թիմերը ներկայացրեցին իրենց ուտեստները և ըմպելիքները: Սկսած իտալական մակարոնեղենից մինչև հունական տզատզիկի, թուրքական Էզոգելին ապուր ու հայկական հաճարով սնկով փլավ, վրացական լոբիոյից մինչև ռուսական ակրոշկա՝ բոլորը մասնակիցների ձեռքով պատրաստված: Մասնակիցները ծանոթացան այլ երկրների խոհանոցներին և գնահատեցին միմյանց խոհարարական հմտությունները:

Ծրագրի ամենակարևոր ձեռքբերումներից մեկն այն էր, որ սահմանային տարաձայնություններ ունեցող երկրների մասնակիցները, որոնք կարող էին միմյանց հանդեպ բացասական կարծրատիպեր ունենալ, աշխատել են որպես մեկ թիմ, միասին հաղթահարել են դժվարություններ: Ավարտին մասնակիցները հանդես եկան նոր նախագծերի գաղափարներով և համագործակցության առաջարկներով, որոնք բոլորը ընդունեցին բաց սրտով, դե իսկ արվեստագետները միմյանցից բաժանվել են միասնության զգացումով և քաջալերված են խաղաղության տարածման և առկա դժվարությունները լուծելու համար երկխոսելով։

Փառանձեմ Հովհաննիսյան

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Երբ դու տասնհինգ տարեկան ես, թվում է, թե աշխարհը հինգ կամ տասը մատիդ պես գիտես: Լավ, գոնե ինքդ քեզ հաստատ գիտես: Դու, ինչպես ոչ ոք, գիտես, թե ինչ ես դառնալու ու առհասարակ ինչ ես ուզում այս կյանքից, որն է քո առաքելությունը: Գուցե մտածում ես, որ քեզ երջանիկ լինելու համար միայն ֆոտոապարատն է պակասում, քանի որ դու քեզ մի տասնհինգ տարուց թույն լուսանկարիչ ես պատկերացնում: Արդեն Աֆղանստան ես հասել, կամ էն ցեղերին ես նկարում, որոնց ֆոտոների համար խենթանում ես: Չէ, ոչ ոք չի հասկանում, որ դու հաստատ գիտես ինչ ես ուզում: Ի՞նչ իրավաբան, ի՞նչ տնտեսագետ, դու հենց լուսանկարիչ ես ուզում լինել:

Հետո սկսվում է ամենահետաքրքիրը: Լուսանկարիչ դառնալու ամենահավես ժամանակը դա այն ժամանակն է, երբ դու ու խցիկդ մեկ մարմին եք դառնում: Ուրիշ բաներ չհասկանաք, նկատի ունեմ, որ ամենուր քեզ հետ քաշ ես տալիս: Ու բոլորը քեզ սիրում են, ամեն տեղ հրավիրում են, որովհետև դու խցիկով ես ու հեսա հավես պորտրետներ կանես իրենց:

Իսկ քեզ համար ամենահավես ժամանակը այն է, երբ դու արդեն չես տարբերում` քո աչքո՞վ ես նայում, թե՞ ֆոտոապարատի անցքից: Գուցե դու Աֆղանստանում չես, այլ Ալափարս գյուղի նարդի խաղացող պապիկներին ես նկարում, բայց քո միջի էնտուզիաստ լուսանկարիչը իրեն պատերով է տալիս, տասը ռակուրս փոխում ու ֆոկուսային հեռավորություն, որ ստանա իր ուզած կադրը: Հետո ժանրերն են փոխվում, բեմադրող-լուսանկարչից դառնում ես մեծն լուսանկարիչ-վավերագրող, պեյզաժիստից պորտրետիստ: Ֆոտոխցիկը թվայինից դառնում է ժապավենային, գունավորից` սև սպիտակ: Հետո նորից թվային: Օբյեկտիվը նեղանկյունից` լայնանկյուն, փոփոխականից` ֆիքսված: Սկսում ես ֆոտոապարատդ ուսիցդ կախած նայել, ուղղակի նայել քո սեփական աչքով:

Հետո մի օր քեզ բռնացնում ես քո նախաճաշը լուսանկարելիս ու հայելու մեջ լուսանկարվելիս ինստագրամի համար: Երբ քեզ տեղ են հրավիրում, դու նախապես զգուշացնում ես, որ չես կարող ֆոտոապարատ բերել, քանի որ փչացել է, կամ օբյեկտիվն ես վնասել (ուղղակի հավես չունես հետդ քաշ տալու) ու մեկ-մեկ չես էլ ուզում քեզ տեղ հրավիրեն: Ու հանկարծ հասկանում ես, որ նույնիսկ չգիտես, թե որտեղ է ֆոտոապարատդ: Որ դու արդեն քսաներկու տարեկան ես, բայց ինքդ քեզ չգիտես, ոչ էլ գիտես, թե ինչ ես ուզում:

Արդեն մեկ տարի է սովորում եմ ԵՊՀ֊ում։ Հենց ամենասկզբից իմ ուշադրության կենտրոնում հայտնվեց Հայ բանասիրության ֆակուլտետի դասախոսներից մեկը։ Մարդ, որ կարող է ամուր հենարան լինել ուսանողի համար և սկզբունքորեն մշտապես ժպտալ։ Եվ այսօր նա իմ զրուցակիցն է` ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետի Հր. Թամրազյանի անվան հայ գրականության ամբիոնի ասիստենտ, ԵՊՀ մինչհամալսարանական կրթության վարչության նախապատրաստական բաժնի պետ, «Հայ ասպետ» հեռուստախաղի փորձագետ Արշալույս Գալստյանը։

-Պատմեք մի փոքր, խնդրում եմ, Ձեր մասին։ Ինչպե՞ս եք ընտրել Ձեր մասնագիտությունը։

-Դեռ մանկուց, ինչպես մեր ժամանակի բոլոր երեխաների շրջանում, սեր կար գրականության նկատմամբ։ Չկար համացանց, հեռուստատեսությունը քիչ հասանելի էր, ինֆորմացիայի այլ աղբյուրները քիչ էին։ Գիրքը մնում էր այն միակ հետաքրքիրը, որով մենք լրացնում էինք մեր գիտելիքների բացը։ Հետագայում, 90֊ականների սկզբին, երբ ավարտեցի դպրոցը, ընտրեցի ժամանակի մասնագիտություններից մեկը՝ տնտեսագիտությունը։ Գերազանցությամբ ավարտեցի, հետո մեկ տարի աշխատեցի այդ մասնագիտությամբ ու հասկացա, որ դա իմը չէ։ Իմը գրականությունն ու բանասիրությունն էր։ Եվ արդեն 2000 թվականին ես ընտրեցի բանասիրությունը ու մինչև օրս կապվեցի գրականության հետ։

-Ի՞նչ կարծիք ունեք ժամանակակից գրականության մասին։

-Իմ գրապահարանում, եթե նայեք, ժամանակակից գրականություն շատ կա։ Ես չեմ կիսում այն տեսակետը, որ հիմա չկա գրականություն։ Կան շատ լավ հեղինակներ։ Այլ հարց է, թե ինչպես է այն մատուցվում, և ինչքանով է երիտասարդությունը դրանից տեղյակ։ Այն տրամադրությունը, որ հինը հրաշալի է, և նորը դեռ չկա, միշտ էլ գերիշխել է։ Ժամանակին, երբ Թումանյանը մուտք էր գործում գրական ասպարեզ, նրան ասում էին. մի՞թե Գամառ Քաթիփայից, Դուրյանից, Նալբանդյանից հետո կարող է ծնվել նոր բանաստեղծ։ Այսինքն, այդ ժամանակ էլ է եղել այդ խնդիրը։ Բայց կա նաև մյուս ծայրահեղությունը. ով ինչ ուզում` տպագրում է, դա էլ խառնվում է եղած լավագույնին։ Ներկայիս շատ հեղինակների գործեր էլ բեմադրվում են՝ Գուրգեն Խանջյան, Կարինե Խոդիկյան և այլք։

- Բոլորս էլ կյանքում ունենք ինչ֊որ մոտիվացիա, մեզ առաջ մղող մի անբացատրելի ուժ։ Ո՞րն է Ձեր կյանքի մոտիվացիան։

- Մինչև վերջերս իմ աշխատասենյակում կար ԱՄՆ նախագահ Աբրահամ Լինքոլնի հայտնի կարգախոսը. «Հավատա քեզ նաև այն ժամանակ, երբ ուրիշները չեն հավատում»։ Միշտ հավատա, որ դու կարող ես ու պիտի աշխատես։

- Կյանքում յուրաքանչյուրս ծնվում ենք մի առաքելությամբ։ Ո՞րն է այս կյանքում Ձեր ճանապարհը։

- Այն, ինչ սահմանված է ի վերուստ, ոչ ոք չի կարող իմանալ։ Կարծում եմ, պետք է ապրել այնպես, որ ինձնից հետո, անունս տալիս, իմ հարազատները, ընկերները չզղջան, չամաչեն այն գործի համար, որ ես եմ կատարել, ու այն հետագծի համար, որ ես եմ թողել։

- Լինում են իրավիճակներ, երբ մենք մեզ կառավարել չենք կարողանում։ Ի՞նչը կարող է ստիպել Ձեզ կորցնել ինքնատիրապետումը, և արդյո՞ք ունեք այնպիսի սկզբունքներ, որոնցով մշտապես առաջնորդվում եք։

- Հաճախ լինում է, որ ուղղակի չես կարողանում ինքդ քեզ կառավարել, զգացմունքներդ առաջ են մղվում։ Եվ կարող ես անել ու ասել այնպիսի բաներ, որոնց համար հետո զղջում ես։ Ես տեսակով մի քիչ ավելի բռնկուն եմ, անհանդուրժող եմ իմ շրջապատում առկա վատ ու նեգատիվ երևույթների նկատմամբ։ Բայց երբեք չեմ կատարում այնպիսի քայլեր, որոնք հետո կարող են ճակատագրական լինել։ Դրանք, որպես կանոն, խոսքի միջոցով են լինում։ Յուրաքանչյուր մարդու մեջ կա ինչ-որ ներքին սահման, որը չի գծվում, չի բարձրաձայնվում, բայց մարդը այդ սահմանից անցնել չի կարող։ Կանոնների ու սկզբունքների մի սահման է, որից հետո ինչ֊որ բանի հասնելը դառնում է անիմաստ։ Այդ գիծը անցնելու դեպքում կորցնում ես քո արժանապատվությունը։

- Յուրաքանչյուր մարդու հաջողությունների հետևում մի գաղտնիք կա թաքնված։ Կկիսվե՞ք հաջողության Ձեր բանաձևով։

- Ես մշտապես ասել եմ, երջանկությունը ու հաջողությունը մահկանացուներին տրված բաներ են, որոնք հաճախ աննկատ են մնում։ Ես կարծում եմ, որ մարդը, եթե ինչ֊որ բան անում է, անում է հանուն ինչ-որ մեկի կամ ինչ-որ բանի։ Իմ ընտանիքը, իմ երեխաները ինձ համար շատ թանկ են և ինձ ուժ են տալիս։ Ունեմ շատ լավ ընկերներ և ուսանողներ, որոնց սիրում եմ, որոնք ինձ են սիրում, և այս ամենը հանրագումարի բերելով կարող է սահմանվել իմ հաջողության բանաձևը։

- Ո՞վ է մեր ժամանակների Ձեր հերոսը։

- Եթե այս հարցը ինձ տայիք դպրոցական տարիներին, ես շարքերով կտայի տարբեր կերպարների ու հերոսների անուններ, որոնք ինձ ոգեշնչել են։ Հիմա պատկերացումները փոխվել են։ Կան մի շարք կերպարներ, որոնք իրենց գործով, իրենց համարձակ քայլերով, կարող են տվյալ պահին ինձ հոգեհարազատ լինել։ Կդժվարանամ պատասխանել և չէի ցանկանա, որ լինի մեկը, որին կկոչեի հերոս։

- Ինչպիսի՞ հատկանիշներով պետք է օժտված լինի լավ ուսանողը և Ձեր կարծիքը դասախոս-ուսանող հարաբերությունների մասին։

-Դասախոս֊ուսանող հարաբերությունները պետք է լինեն շատ մտերմիկ ու ընկերական, բայց երկկողմանի հասկացված, որ չանցնեն թույլատրելիի սահմանները։
Ուսանողը պետք է գիտակցի, որ եկել է սովորելու, որովհետև այս դարում անիմաստ ժամանակ անց կացնել լսարանում և գումար վճարել դիպլոմի համար, ուղղակի աբսուրդ է։ Ես սիրում եմ ուսանողի այն տեսակը, որը համարձակ է, մոտիվացված է, նա գիտի ինչի համար է եկել ու ինչ է ուզում համալսարանից։ Սիրում եմ այն ուսանողներին, որոնք հանդես են գալիս առողջ քննադատությամբ, դասախոսից պահանջում են։

- Մի քանի շաբաթ առաջ ԵՊՀ֊ն դարձավ 100 տարեկան։ Ինչպիսի՞ն է Ձեր պատկերացումներում ԵՊՀ֊ն։ Կա՞ն բաներ, որոնք կցանկանայիք փոխել։

- Իսկապես աշխարհում քիչ կան բուհեր, որոնք կարող են հպարտանալ 100֊ամյա անցած ուղով։ Ծնվելով ու ստեղծվելով մեր ժողովրդի համար դժվարին իրավիճակում, արդեն իսկ վկայում է, որ մեր ժողովուրդը կարևորում է համալսարանի դերը։ Ես այն համարում եմ շատ մեծ ընտանիք։ Ցավում եմ համալսարանի յուրաքանչյուր անհաջողության համար և հպարտանում յուրաքանչյուր համալսարանականի հաջողությամբ։ Իհարկե բացթողումներ կան, բայց ես կարծում եմ, համալսարանն ունի այն ներուժը, որով կարող է հաղթահարել իր առջև դրված խնդիրները։ Եվ վստահ կարող եմ ասել, որ այն մշտապես եղել է, կա ու կմնա մեր գիտության առաջատարը։

- Վերջերս շատ ենք լսում, որ ներկայիս բարձրագույն կրթական հաստատությունները նախկինի նման լավ կադրեր չեն պատրաստում։ Սրա մեջ ճշմարտացիություն կա՞։

- Ես կարծում եմ, որ ուղղակին ընդլայնվել է ինֆորմացիոն դաշտը։ Ներկայիս ուսանողը գուցե ինչ֊որ առումներով զիջում է 70-80-ականների ուսանողներին, բայց այս սերունդն էլ իր առավելություններն ունի։ Այս սերունդը կարող է օգտվել ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաներից, կապ հաստատել աշխարհի հետ, համգործակցել այլ համալսարանների հետ։ Այն ժամանակվա կրթությունը պլանավորված ու ուղղորդված էր։ Համարում եմ, որ գնահատականները տեղին չեն։ Այսօրվա բուհերի կողմից պատրաստված մասնագետները բնավ էլ թույլ չեն։

-Լինելով գրականագետ՝ ի՞նչ եք կարծում, բոլորս էլ կյանքի ինչ-որ էտապից սկսած Զոհրապ Հուսեփ աղայի նման քա՞րշ ենք տալիս մեզ հետ մեր ճիտին պարտքը։

-Երևի թե այդ ճիտին պարտքը ի սկզբանե կա։ Մենք չենք նկատում, բայց ժամանակի ընթացքում անցնում ենք ճանապարհ ու զգում դրա ծանրությունը։ Տարիների ընթացքում գումարվում ու գումարվում են խնդիրները։ Եվ թող ոչ մի խնդիր, մեզ համար ճիտին պարտք չդառնա։ Թեպետ և կյանքի ընթացքում, ի վերջո յուրաքանչյուրս, եթե ոչ «ճիտին պարտքը», ապա մեր խաչը տանում ենք մեզ հետ։