Սովորականի նման իմ պատուհանից դուրս եմ նայում. ինչ-որ բան եմ փնտրում: Աստղե՞ր. այսօր նրանք չքացել են: Իմ ժպի՞տը, որ միշտ մեխի պես գամվում է թափանցիկ ապակուն: Ես նրան էլ չեմ կարող գտնել ո՛չ հայելու մեջ, և ո՛չ էլ քաղաքի՝ գիշերային լույսերից ժպտացող աչքերում: Երանի թե ես էլ մոլորվեի նրանց հետ, որ գտնեի հանգստությունս: Մի տաքուկ գրքի տողերում թաքնվել եմ ուզում. այդպես, միգուցե, մարդկանց հաջողվի կարդալ ինձ, կամ էլ անտարբեր (ինչպես և հաճախ ես, երբ ընթերցում եմ) մտքերի մեջ թավալվելով՝ թերթեն այդ էջը: Ես կհասկանամ, չեմ էլ դժգոհի, չէ՞ որ զգացմունքային ամենաթեժ ու փոշիացնող պահերն ապրել են իմ ամեն մասնիկի հետ հավասար, երբ այդ սուր զգացմունքը սոսնձի նման կպչում է մարմնիդ, նվագում իր հոգու նվագը՝ հենց քո ամենաթեթև նյարդային լարերի վրա: Ծնվում են նոր, ուրիշի նոտաներով նվագված շարժումներ: Դառնում կա՛մ թատրոնի տիկնիկ՝ չունենալով սեփականը, կա՛մ էլ կոտրված մի մատիտ, որ ցանկացածը իր թեթև խոսքով ջնջում է քեզ, քո յուրաքանչյուր գծած ու գծագրած պատմությունը:

Չէ՛, ես չեմ կարող հասարակ ժպիտով նայել, թե ոնց եմ ժամացույցի փոքր սլաքի նման՝ և՛ արագ, և՛ մի պահ էլ, թվում է՝ դանդաղ, դառնում փոշի, ձուլվում քո շնչած և արտաշնչած օդի հետ: Այսքանից հետո մնում է աղաղակել, շուրջդ հավաքել բոլորին. հասկանում եմ՝ իմը չէ՛:

Անգամ պայքարում սիրել եմ միայնությունը: Կարծես թե դարձել եմ մի ուրիշ աշխարհ, բայց այստեղ էլ, միևնույն է՝ պատերա՜զմ, քաո՜ս: Հակառակ կողմում իմ մյուսն եսն ու երեսն են: Երկու դեպքում էլ և՛ ես հաղթում եմ, և՛ նույն ժամանակ զգում պարտվածի ցածր աստիճանը: Բայց ո՛չ, ես վրիպեցի, կամ էլ պարզապես թերացա իմ խոսքերի մեջ. ի՞նչ պատերազմ առանց զենքի ուժի:

Ներսիս պատմությունը վստահել գիտեմ միայն իմ գրչին: Իսկ կաթիլ-կաթիլ գլորվող արցունքներս, ինչևէ, գիտեն ինձ, 18 տարին բավական էր, որ պատմություններս ժապավենի նման շարակցեն մեկը մյուսին: Բայց երբ նրանք թափվել են ցանկանում, անգամ ծոծրակիս չհասած ցնդում են՝ իմ ներսի փոթորկվող ալիքներին նույնիսկ հանգստություն չտալով: Իսկ իմ անկոտրում զենքը, որը վերջերս գտա, փոթորկվող ծովը վերածում է հանդարտահոս գետակի, երբ նայում եմ, ուրեմն հաճույքի սահմաններն արդեն հատվել են:

Շատ անգամներ է նա ինձ օգնել, ներսիցս ցրել աղտեղությունը: Ամեն մասնիկ, ամեն տառն ու բառը գրելիս նա զգում է իմ ապրածը: Երբ ուրախ եմ, ժպիտը թափվում է իմ աչքերից, «ուրախ է» նաև նա: Կկարդա ժպիտիս տակ թաքնված ամեն իմաստ: Ինչպես Չապլինի համար հայելին էր դարձել միակ ընկերն ու զենքը, այնպես էլ ինձ համար իմ գրիչն է:

Խոսքերիս ճշգրիտ արժեքը չի՛ ստի: Հազար ու մի նժարով կկշռի, կչափչփի ու ինձ կտա իրական գինը, թե պետք լինի, անգամ մանրադրամն էլ կխնդրի:

Անկեղծությունը սեր է, որ շատ ժամանակ ինձ մղում է դեպի մեծ պայքարի հանուն այն արժեքավորի, որ կա մեր ամեն օրվա մեջ: Իմ զենքով, թեկուզ՝ շատերին անլսելի ձայնով, հայհոյում եմ անպատկառությունն ու անամոթությունը, փորձում այրել բռնության սերմերը, մասնատել թշնամությունը, չնայած՝ շատ ժամանակ օգտվում եմ այդ խորշելի ստի ծառայություններից:

Խոսքի ու գրչի ուժն անընկճելի է: Եվ ինչո՞ւ կռվել ավերիչ ու արյունաբեր զենքերով, եթե խոսքիս զենքով կռվում է գրիչս: Իմ գրիչը իմ զենքն է:

Վերջերս անընդհատ մտքումս «губы тронула улыбка» արտահայտությունն է պտտվում։ Ինչ հետաքրքիր բառախաղ է ստացվում։ Ժպիտը դիպավ շուրթերին։ Դե, բոլորն էլ հասկանում են, որ ժպիտը դիպչելու համար ոչ մի հարմար վերջույթ չունի, բայց երևի բոլորին էլ ծանոթ զգացում է։ Գիտե՞ք՝ ոնց է լինում։ Էն որ մեքենայի մեջ գիշերով գնում ես, պատուհանից դուրս ես նայում, ու քեզ թվում է, որ գովազդի միջի «Coca-Cola»-ի մեքենաներն ես տեսնում։ Էն որ ձմռանը միշտ ցույց են տալիս, Ձմեռ պապի նկարով երկար մեքենաներ են, է՞։ Հետո մոտենում եք կամաց-կամաց, ու պարզվում է, որ բենզին տեղափոխող բեռնատարներ են, ուղղակի կարմիր լույս էին կպցրել հետևից։ Էդ պահին աչքիդ առաջ են գալիս կոլայի մեքենաներն ու սկսում ես երգել. «Տոներն են մոտենում, տոներն են մոտենում…»։ Հետո էլ շատ զգույշ, որ հանկարծ կողքիդ նստածը չզգա, ինքդ քեզ համար ժպտում ես, ու ոնց որ դու էլ զգաս, թե ոնց ինչ-որ մեկը նուրբ ձգեց բերանդ մի կողմից, երկու վայրկյան պահեց, հետո էլ միանգամից թողեց։ Այ, էդպես է ժպիտը դիպչում շուրթերիդ։

Կամ էլ պատկերացրու, որ քո քեռու տղայի քեռու տղան, այսինքն՝ բավականին հեռու մեկը, մոտ տասը տարեկան երեխա է, ու ինքը քեզ տեսնելիս ամեն անգամ էն չափով է ուրախանում, ինչքան իր հարազատին տեսնելիս։ Հետո դու նստում ես ծառերի տակ՝ մի առանձին տեղում, ու հիշում, թե ոնց էր սեղանի մոտ հաց ուտելիս նա փաթաթվում քո ձեռքին։ Ու կապ չունի, որ դու աջլիկ ես, իսկ նա հենց էդ ձեռքդ էր բռնել։ Ու կապ չունի, որ էնպես էր գրկել, որ անգամ ձախով էլ չէիր կարողանում բան վերցնել։ Հիշում ես էդ պահը, ու շուրթերիդ ժպիտ է դիպչում։

Չգիտեմ՝ ով ինչպես, բայց ես պարբերաբար ուզում եմ էդ անկնթարթային ժպիտը հետ բերեմ։ Մի օր կարող է դու էլ ձեռքդ տանես շուրթերիդ, կամաց կպչես ու զգաս էն տեղերը, որտեղ ժպիտն էր եղել։ Հետո փորձես ժպտալ դիպածդ տեղում, բայց զգաս, որ մի քիչ կեղծ է ստացվում։ Ուղղակի դու ես քեզ դիպչում։ Դու, ոչ թե ժպիտը։ Էսքանը կարդալուց հետո երևի դու էլ մի օր մի տեղ նստած լինես, հիշես կամ տեսնես մի բան, ու ժպիտը գա, դիպչի շուրթերիդ։ Ու էդ պահին միգուցե հիշես կարդացածդ տողերը։ Հետո դանդաղ ձեռքդ տանես շուրթերիդ, որ հետ բերես էդ պահը:

Երբ ասում ես՝ ամառ, շրջապատիդ մարդիկ միանգամից հասկանում են տաք, ուրախ, ջերմային, անհոգ ու թարմ օրեր: Ոչինչ չունեմ ասելու, այդպես էլ կա, ուղղակի այդ անսահման օրերի հետևում թաքնված են մի շարք տանջալից, տխուր, հոգնեցուցիչ և նմանատիպ այլ օրեր, որոնք կարող են ամեն ինչ փչացնել:

Ոմանք, երբ ասում ես՝ ամառ, միանգամից պատկերացնում են դաշտ, գույնզգույն ու բուրավետ ծաղիկներ, որոնց միջով կարելի է աչքերը փակ վազել ու երազել, թիթեռների հետևից ընկնել և այլն: Բայց արի ու տես, որ երբ վազում ես դաշտի միջով, գույնզգույն ծաղիկների հետևում թաքնված կլինեն կենդանիներ, որոնք կարող են քեզ հանկարծակիի բերել և վախեցնել, հաստատ կլինեն մեղուներ, որոնք քեզ հաստատ կկծեն, իսկ թիթեռներին կփոխարինեն մոծակներն ու ցեցերը…

Սրանով ես չեմ ուզում ասել, որ ամառը վատն է, ուղղակի եկեք ամեն ինչ ընդունենք և տեսնենք այնպես, ինչպես որ կա: Ամռան մասին հիմնականում երազում են փոքր երեխաները՝ ապրելով ուրախ, անհոգ և պաշտպանված: Իսկ երբ մեծերի մոտ տալիս ես ամառ բառը, միանգամից տրամադրություններն ընկնում է: Պատճառն այն է, որ սկսվում է խոտքաղի, բուրդ լվանալու, բանջարանոցը ջրելու, հացահատիկի բերքը հնձելու և նմանատիպ այլ գործերի սեզոնը: Սակայն ես նույն պահին փորձում եմ փոխել նրանց դեմքի արտահայտությունը՝ ասելով.

-Հա, դե ամառ ա, էլի, մրգի շրջան ա, կերե՛ք, թարմացե՛ք ու աշխատեք: Հո ամբողջ տարին ամառ չի՞ լինելու, ու միրգն էլ՝ դեմներդ փռած:

Խոսքերս լսողները սկսում են ժպտալ, սակայն միաժամանակ ասում են.

-Օր դառնաս մեր թայ, սկի հավես էլ չենիս քելաս…

Ճիշտ է, նրանց էլ է պետք հասկանալ, որովհետև առանց ամառվա գործերի հնարավոր չէ ապրել և կերակրել ընտանի կենդանիներին ողջ ձմռանը: Իսկ մեր զրույցը երբեմն ընդհատում են կա՛մ ընտանի թռչունները՝ իրենց ձայներով, կա՛մ էլ շները՝ իրենց հաչոցով:

Ասացի թռչուններ՝ հիշեցի: Նրանք երևի փոքր երեխաներից ավելի շատ են դրսում լինում և ավելի լավ են վայելում իրենց ամառային հանգիստն ու արձակուրդները: Մի մասը ավազի վրա քուջուջ անելով արևայրուք է ընդունում, մի մասը ջրում լողանալով հովանում է, մյուս մասն էլ պարզապես նայում է, թե ինչպես եմ իրենց նկարում:

Դաշնամուրի դասասենյակից դուրս գալուն պես ինձ մոտեցավ մի փոքրիկ աղջիկ՝ յոթ-ութ տարեկան, ու ասաց.

-Դու դաշնամուրիստ ես, չէ՞:

-Դաշնամուրի՞ստ,- կրկնեցի, լավ ծիծաղեցի էդ բառի վրա ու պատասխանեցի,- հա, նվագում եմ:

-Ես էլ եմ ուզում գալ դաշնամուրի, բայց մամաս ասում ա, որ մատներս կարճ են, ու չեմ կարա նվագեմ,- ասաց ու ընկերուհու հետ վազեց պարի դասասենյակ:

«Լավ է, որ պարին մատների կարճությունը չի խանգարում, բայց ո՞վ ասաց, որ դաշնամուր նվագելուն կարող է խանգարել…»:

Չորս տարի առաջ էր, երբ ծնողներս որոշեցին ինձ դաշնամուրի դասերի ուղարկել: Չորս տարի առաջ իմ մատերն էլ էին կարճ, ոչ միայն դա. ամենափոքր սանն էի, ու հասակս չէր ներում ճիշտ կեցվածք ընդունելու համար: Ուսուցչուհիս աթոռի վրա նոտայի գիրք էր դնում: Հարմար տեղավորվում էի ու ջանասիրաբար նվագել սովորում: Սկզբում տանը դաշնամուր չունեի: Ծնողներս փորձում էին հասկանալ՝ նվագել կկարողանա՞մ, թե՞ ոչ, հետո նոր մտածել դաշնամուր գնելու մասին:

Սկսեցի սովորել: Դաշնամուր էլ ունեցա: Աթոռի վրայի գրքի անհրաժեշտությունն էլ այլևս չէր զգացվում:

Հիմա ամենամեծ սանն եմ ու միշտ նվագում եմ համերգներին: Օրս չեմ պատկերացնում առանց սև ու սպիտակ ստեղների, որոնց երաժշտությունը առանձնակի հանգստություն է բերում, ու ինձ ոչինչ չի խանգարել, առավել ևս՝ մատների կարճությունը:

Ծանոթներիցս մեկը «հասկի» ցեղատեսակի շուն էր նվեր ստացել: Երևի թե չկա այնպիսի շներին սիրող մարդ, որը գոնե մեկ անգամ երազած չլինի այդ շան մասին, կամ էլ պատկերացրած չլինի վաղ առավոտյան իր և շան զբոսանքը: Այդ մարդկանց շարքին եմ պատկանում նաև ես, ամեն օր ծնողներիս համոզում եմ, որ ինձ շուն նվիրեն:

Դեռ մեկ շաբաթ էլ չէր անցնել այն օրվանից, ինչ շունն ապրում էր այդ տանը, երբ տունը հրդեհվեց: Ասում են՝ պատճառը արևի ճառագայթներն են եղել: Ամբողջ ընտանիքը, բարեբախտաբար, տանը չի եղել, միայն տղան, որին էլ հենց շուն էին նվիրել և շունը: Տղան քնած էր իր ննջարանում, բայց, զանգ ստանալով, Աստծո կամքով տեղափոխվում է և քունը շարունակում է հյուրասենյակում: Առաջինն այրվել է տղայի ննջասենյակը: Փոքրիկ շան ձագը, հասկանալով իրավիճակը, փորձել է արթնացնել նրան, սակայն տղան չի արթնացել: Շունը, տեսնելով, որ չի կարողանում արթնացնել տիրոջը, կծել է նրա ձեռքը և արթնացրել: Հրշեջ ծառայությունը կարողացել է դադարեցնել կրակը, փրկել տղային: Իսկ երբ փրկարարները հարցնում են տղայի մայրիկին, թե արդյոք տանն ինչ-որ մեկը կա, նա պատասխանում է.

-Երեխաս տանն է:

Երեխա ասելով՝ նա նկատի ուներ շանը, որի հետ հասցրել էր կապվել: Շունը նույնպես փրկվեց:

-Արման, նայի, ոնց որ դեմք լինի:

-Ո՞ւր ա:

-Հենա, նայի, էն աչքերն են, էն դեմքն ա, էն էլ՝ բերանը:

-Հա էլի, սպասի նկարեմ արագ, քանի դիտակետից չեմ կորցրել: Անի, նայի, էն էլ ոնց որ կոկորդիլոս լինի:

-Չէ, ես ձկան եմ նմանեցնում:

-Վայ, չէ, երկուսս էլ սխալ ենք, վիշապի ա նման:

-Չեմ հասկանում՝ ո՞ւր է վիշապ այնտեղ:

-Սպասի՝ ֆոտո անեմ, էդ մասը ցույց տամ: Հեսա, նայի:

-Հա, իրոք վիշապի ա նման:

-Նայի, դեմքը փոխվեց, էլի աղջկա ա նման, ու ինչ սիրուն ա լույսն ու ստվերը դեմքի:

-Հա տեսա, վերևի ամպն էլ մազերն են:

-Լավ ա, էլի, երևակայություն ունենալը:

Եթե հասկացար՝ ինչ էի պատմում, ուրեմն մենք ընդհանուր շատ բան կունենանք: Իսկ եթե չես հասկացել, ուրեմն ասեմ՝ խոսքը ամպերի մասին էր: Եթե չես կարողանում գործի դնել քո երևակայությունը և թողել ես այն դարակի մութ անկյունում՝ փոշոտվելու, ապա կարող ես հետևել մեր օրինակին. սպասիր երեկոյան ժամին, երբ արևն արդեն մայր է մտնում, մոտեցիր պատուհանին, նայիր ամպերին և սկսիր նմանեցնել ամեն մի ամպը մի բանի: Բայց երևակայությունդ այնքան գործի չդնես, որ թռչես երկինք ու չիջնես ներքև: Պետք չէ մոռանալ, թե որտեղ ենք մենք ապրում, կարելի է ապրել իրական կյանքով, բայց երևակայությամբ մի քիչ հետաքրքրացնել այսօրվա խղճուկ կյանքը:

Հուլիսին «Լույս մանկանց» ծրագրի շրջանակներում տեղի ունեցավ ուխտագնացություն դեպի Ծաղկաձորի Կեչառիս վանական համալիրը։ Ուխտագնացությանը մասնակցեցի նաև ես մեր դպրոցի այլ աշակերտների հետ, որոնց հետ մասնակցել էի նաև ամեն շաբաթ դպրոցում անցկացվող քրիստոնեական դասերին, որոնք վարում էին Տեր Զորայր քահանան և նրա կինը։ Ուխտագնացությունը սկսվեց աղոթքով և մոմավառությամբ, այնուհետև բոլոր ուխտավորներին իր ողջյունի խոսքն ասաց Կեչառի վանական համալիրի քահանա Տեր Շահանը։ Տեր Շահան քահանան մեզ ներկայացրեց նաև Կեչառիս եկեղեցու պատմությունը։ Այնուհետև հաջորդեցին տարբեր խաղերը, ծանոթությունները, բնության գրկում զբոսախնջույքը և լավ ժամանցը։

Ուխտագնացության վերջում Կեչառիս վանական համալիրի դիմաց գտնվող մատուռի մոտ տեղի ունեցավ միջոցառում, որին իրենց մասնակցությունն ունեցան բոլոր խմբերը, այդ թվում նաև մեր խումբը: Մենք ներկայացանք երգով և ասմունքով։ Միջոցառման վերջում ելույթ ունեցավ նաև «Լույս մանկանց» ծրագրի ղեկավար տիկին Նանեն, որն իր սրտի խոսքն ասաց և հաջողություն մաղթեց բոլոր ուխտավորներին։

Ինչու ամեն անգամ նոր գործ սկսելիս մեր մտքում սկսում է մաշտաբային կոնֆլիկտ, որը ոտից գլուխ կգերազանցի Սուպերմենի և Բեթմենի լեգենդար հակամարտությունը: Կարող է` չստացվի, կարող է` ինձ քննադատեն: Նման հարցերը սև շղարշ են գցում մեր մտքերի վրա և կարմիր լույս հանդիսանում մեր գաղափարների համար:Ամեն անգամ նման մտքերը ծնում են ծուլության մի ամբողջ ալիք, որn իսպառ վերացնում է մեր աշխատանքային մղումը և նետում մեզ կիրակնօրյա տաղտուկ դեպրեսիայի մեջ:

Գիտեք, ես միշտ մտածել եմ, որ ռիսկը ոչ թե գործի կեսն է, այլ 80%-ը: Յուրաքանչյուր մեր արարքի համար մենք ինքներս պատասխանատու ենք: Եթե դու ամբողջ գիշեր ընկերներիդ հետ հիմար բաներ ես արել, դրա պատասխանը պետք է դու տաս: Բայց միգուցե եթե դու դա չանեիր, կփոշմանեիր ամբողջ կյանքիդ ընթացքում, բայց հիմա դու դա հիշում ես դեմքիդ ծագող փոքր ժպիտով, և դա հաճելի է:

Ես հավատում եմ, որ դժոխք կա, բայց այն երկրի վրա է, և որպեսզի չտանջվես, պետք է այնպես անես, որ քո կյանքը օրինակ լինի մյուսներին: Արթնանալով օրդ սկսիր ոչ թե ինստագրամում հերթական աստղին անիմաստ լայքելով կամ ֆեյսբուքում դեղին մամուլի բռից հոտ քաշած լուրը ընթերցելով, այլ դիր քո առջև նպատակիդ հասնելու ամբողջ պլանը և քայլ առ քայլ հետևիր դրան:

Երբեմն գնա ամենախորդուբորդ ճանապարհով, քանի որ այն մինչև քեզ ոչ մի ոտնահետք չի տեսել, ու դու կզգաս՝ ինչ հաճելի է լինել առաջինը: Փորձիր նոր ֆորմատներ, բացահայտիր քո համար նորը ու միշտ հիշիր՝ հիմա դու կանգնած ես ճամփաբաժանին, կամ դու քայլելու ես գորգի վրայով կամ լինելու ես հենց այդ գորգը:

Միգուցե դո՞ւ ես մյուս Գագարինը, Հեմինգուեյը կամ Մեսսին: Դրա համար օգտագործիր քո բոլոր շանսերը, որպեսզի վաղը նստած լինես հոյակապ տանը շքեղ լողավազանի առաջ, այլ ոչ թե Բեն Լադենի հետ շփում հիշեցնող կոտրած տաշտի առաջ:

Հիմա կզարմանաք՝ ինչու եմ ես սա գրում: Ես նույնպես ուզում եմ փորձել նորը և հիմա սկսելու եմ գրել տարբեր թեմաներով: Իսկ այս հոդվածիս ես ուզում եմ ավարտ չտալ, որպեսզի դու ինքդ էլ մտածես քո կյանքի հետագա ուղին:

Ձեր հետ երկար ընդմիջումից հետո Արտյոմ Սաֆարյանն էր: