Իմ էջը խորագրի արխիվներ

satenik

Հազար պատմություն մի ընտանիքում

Գալստյանների ընտանիքում տնային կենդանիներ պահելը դարձել է արդեն սովորույթ: Տան պայմաններում տարբեր տեսակի կենդանիներ՝ աղավնի, ճագար, բադ, շուն, կատու, ձկներ, պահելը սովորական երևույթ էր: Մի խոսքով՝ կենդանաբանական այգի: Ամեն ինչ սկսվեց մոտ 20 տարի առաջ՝ գարնանը: Մի օր պապս մի շան ձագ գրկած մտավ տուն: Բնականաբար շուն պահելը՝ այն էլ բնակարանում, այդքան էլ հեշտ չէ: Դե իհարկե, շանը անուն էր պետք: Այդ ժամանակ հեռուստացույցով ընթանում էր բրազիլական սերիալ, որի գլխավոր հերոսուհու անունն էլ հետագայում դարձավ շան անունը: Շանն անվանակոչեցինք Մալու: Դե հա՜, ամեն մի սկիզբ ունի նաև վերջ, բայց այս անգամ վերջը մոտեցավ շատ շուտ: Մեկ տարի անց Մալուն հիվանդացավ և սատկեց: Մեծ հանդիսավորությամբ պապս «հուղարկավորություն» արեց: Այնուհետև պապս տուն բերեց բադ՝ Սիմային: Շուն, կատու, ձուկ, բայց բա՞դ: Ընտանիքի անդամները դեմ էին, այդ իսկ պատճառով Սիման բնակություն հաստատեց ավտոտնակում: Սիման արդեն սովորել էր իր նոր, բայց տարբերվող ընտանիքին: Պապս կանչում էր.

-Սիմա՜,- բադը լսելով իր անունը տնգտնգալով մոտիկ էր գալիս: Մուրզիկ. այս բառն ասելիս Գալստյանները հիշում են իրենց երկար տարիների ընկերոջը: Օրերից մի օր՝ մոտ տասնհինգ տարի առաջ, Գալստյանների տան առջև մի փոքրիկ փիսիկ էր նստել և մլավում: Իր ոտքով եկավ և հիմքը դրեց երկար տարիների պատմության: Սկզբում ոչ ոք չէր մտածում, որ կատվին պետք է պահեն տանը: Նախ կերակրեցին, մի քիչ խաղացին հետը, եկավ ժամանակը, որ պետք է հրաժեշտ տային՝ մտավ պապս և ցանկացավ լրացնել «կենդանաբանական այգու» կենդանիների ցուցակը:
Մուրզիկի գլխով շա՜տ բաներ են անցել: Օրինակ՝ եղբայրս պատուհանից նետել էր նրան, որպեսզի համոզվի, իսկապե՞ս կատուները յոթ կյանք ունեն: Մուրզիկը ապրեց մեր ընտանիքում և կիսեց մեզ հետ մեր տխուր և ուրախ օրերը:
Պապս մեզ սովորեցրեց սիրել մեր կրտսեր եղբայրներին` կենդանիներին և հոգ տանել նրանց մասին: Հիմա մենք այլ կերպ չենք պատկերացնում:

mane m sargsyan

Երբեք մի ասա` երբեք

Ես Մանեն եմ: Երևի շատերդ ճանաչում եք ինձ: 16 տարեկան եմ, սովորում եմ 12-րդ դասարանում: Շատ ակտիվ և կենսուրախ բնավորության տեր անձնավորություն եմ: Դպրոցում չարաճճիություններ չեմ արել երբեք: Բայց ինչպես ասում են` երբեք մի ասա` երբեք…
Սովորական օր, սովորական դասերով, պարապմունքներով հագեցած: Ինձ թվում էր, որ ոչ մի հետաքրքիր իրադարձություն չի լինելու այս օր: Բայց սխալվեցի…
Մենք պատրաստվում ենք Նոր տարվա միջոցառման, և քանի որ ունեմ լավ գաղափարներ և մտքեր, և բացի դրանից, նաև աշակերտական խորհրդի անդամ եմ, իմ դասընկերներից մի քանիսի հետ միասին գնացի մեր կազմակերպչի աշխատասենյակ: Քննարկումներ արեցինք, որոշումներ կայացրեցինք: Այնքան էինք կլանվել, որ մեզանից ոչ ոք չէր լսել զանգի ձայնը: Երբ վերադարձանք դասարան, ուսուցիչն արդեն մատյանն էր լրացնում:
-Դասից 10 րոպե ուշացել եք, իսկ մնացած 35 րոպեն կմնաք պատի տակ կանգնած,- բարկացած ասաց նա:
Մենք ուշացել էինք ընդամենը 3 րոպե: Դաժան է…
Առաջին անգամ էի պատի տակ կանգնում: Անկեղծ ասած, միշտ երազել եմ: Եվ այսպես, 12-րդ դասարանում երազանքներ են ի կատար ածվում: Համեցեք…

Ապրել ազատ

Գիտե՞ք, աշխարհում ամենաշատը ինչն եմ սիրում. մարդկանց: Հա, սիրում եմ բոլորին, «վատ» թե «լավ», դա կարևոր չի: Չնայած, ո՞նց կարևոր չի. վատն ու լավը պիտակներ են: Ինձ համար մարդը լինում է երկու տիպի` ազատ ու կախված: Կախված` առաջին հերթին կարծիքից, իսկ ազատ՝ մտքով:
Մտքից ուժեղ բան կա՞: Չէ:
Երբ մարդիկ փակում են իրենց կոպերը, աչքերի առաջ մթնում է: Բայց ես սիրում եմ տեսնել այ, էդ մութը: Տեսե’ք էլի, էդ մութը: Հա: էդ մութը թերթ ա , միտքը` գրիչ, ու երբ ես փակում եմ աչքերս ամեն անգամ, նայում եմ, թե ինչ կնկարի միտքս այդ մթության մեջ:
 Մարդկանց կարծիքներից կախվելը ինձ համար նույնն ա, թե մի թոկ կապես վզիցդ ու ծայրը գցես գետնին, որտեղ ամեն գնացող եկողը էդ պարանը քաշում ա մի կողմ: Հիմա կասեք` մեծ-մեծ ա խոսում: Չգիտեմ` մեծ-մեծ եմ խոսում թե չէ, ես խոսում եմ իմ աշխարհայացքով:
 Մենք մեր կյանքը դարձնում ենք սև ու սպիտակ, ոնց-որ շախմատի տախտակը: Բայց մենք կարող ենք էդ սև ու սպիտակ դաշտերի մեջտեղում թաքնված գունավոր դաշտեր գտնել ու ապրել գունավոր կյանքով:
 Գտեք, մի հատ հրաշալի ռոք-խումբ կա` AC/DC ու մի ֆանտաստիկ երգ ունի` Highway to hell: Էդ երգի առաջին բառերն ասում են` livin easy, lovin free – կյանքը հեշտ է, սերն` անվճար: Հիմա էդ իմ կարգախոսն ա դարձել: Գիտե՞ք երբվանից: Երբ սկսեցի ԱՊՐԵԼ ԱԶԱՏ:

Լուսանկարը՝ Տաթեւիկ Տեր-Հովհաննիսյանի

Լավ օրերից մեկը

Հերթական անգամ գնում էի ընկերուհուս տուն: Այս անգամ դաս անելու համար: Ինչ վատ է, չէ՞, երբ ամեն անգամ պետք է ոտքով երկար ճանապարհ կտրես անցնես, որ հասնես ընկերուհուդ տուն ինչ-որ դասի համար, որը մենակ էլ կարող ես տանը հանգիստ նստած անել: Է՛հ, ինչ էլ լինի, եղածը չես փոխի՝ ես արդեն նրանց տանն էի: Դասեր, դասեր, դասեր…
Մենք հոգնել էինք դասերից և որոշեցինք երաժշտություն միացնել:
-Արի գնանք պատշգամբ, որ դիսկ վերցնենք,- ասաց ընկերուհիս:
-Արի,- ասացի ես և հետևեցի նրան, մի փոքր էլ հոգոց հանելով, որ պետք է այդքան հարմար տեղից դուրս գալ և հյուրասենյակի միջով անցնելով հասնել պատշգամբ: Մենք արդեն շրջանցել էինք միջանցքը և մտանք հյուրասենյակ…
Ահա և հասանք դեպքի վայրը: Հյուրասենյակում միացրած էր բարձր ձայնով հեռուստացույց, և մենք չէինք կարող առանց հեռուստացույցին նայելու անցնել այդ կողմով:
-Կարո՞ղ եք լուծել առաջադրանքը,- ասաց ընկերուհուս պապիկը:
-Փորձենք,- ասացինք մենք և նայեցինք առաջադրանքին.
2+6+9+1=1
Գրված էր հեռուստացույցի վրա, լուցկիներով: Պետք է լուցկիներից մեկն այնպես տեղափոխեինք, որ ստացվեր 1: Եթե գտնեինք և զանգահարեինք տրված համարով, ապա մենք 34 000 ռուբլի կստանայինք (ծրագիրը ռուսական էր, բայց նաև կար հայերի համար հեռախոսահամար, որպեսզի Հայաստանից էլ կարողանային զանգահարել): Ես երկար ժամանակ փորձում էի, բայց ոչ մի օգուտ:
-Իսկ, եթե 9-ի կողքի փայտիկը տեղափոխենք 9-ի մոտ,- ասացի ես,- չէ, չի ստացվում:
Մի քանի րոպե անց այդ նույն բանը ասաց ընկերուհիս, և ճիշտ ստացվեց.
2+6-8+1=1
Բայց ինչո՞ւ ես ճիշտ չմտածեցի, նույն բանն էի ասում:
Դա հիմա կարևոր չէ, ես արդեն իմ ասածը ասել էի, իսկ իմ ընկերուհին իր ասածն էր ասել: Այժմ մենք մի քանի անգամ ստուգեցինք` ճի՞շտ է, թե՞ ոչ, և սկսեցինք զանգահարելու փորձեր անել: Չէր ստացվում, զանգը չէր գնում: Միշտ էլ այդպես է լինում. դու ես ճիշտ հասկացողներից մեկը, բայց չես կարողանում ստանալ արդար շահած գումարդ: Այդպիսին է այս աշխարհը: Շատերն էին զանգահարում իրենց սխալ տարբերակներով, իսկ մենք ճիշտ էինք հասկացել առաջադրանքը: Քիչ անց 34000-ը դարձավ 15000:
-Դու հրաժարվո՞ւմ ես փողից,- ասում էի ես՝ իմ հեռախոսը լարված բռնած ընկերուհուն:
Նա ոչինչ չէր կարող անել, բայց այդ ժամանակ ես միայն նրան էի մեղադրում իմ միտքը գողանալու և սխալ համարներ հավաքելու համար:
-Լա՛վ, վե՛րջ, մենք գնում ենք դիսկը վերցնենք,- ասացինք ես և ընկերուհիս 30 րոպե անց:
Մի քանի րոպե անց մայրիկս ինձ զանգահարեց և ասաց, որ տուն գնամ: Հագնվելու ժամանակ իմացա, որ մի տղամարդ իմացել է իմ գուշակած տարբերակը:
Դուրս եկա ընկերուհուս շենքից, մտածելով, որ ես կարող էի դուրս գալ այդ շենքից հարստացած, միգուցե մի փոքր… Բայց ոչ:
-Մամ, իսկ գիտե՞ս իմ ու Վալերիայի հետ ինչ պատահեց, չես հավատա…,- ասացի ես մայրիկիս և սկսեցի պատմել կատարվածը։

arusik

Իմ երեք վախերը

Պատահում է, որ ցանկանում ես լսել կարծիքներ, տեսնել քեզ ուրիշի աչքերով, հասկանալ, թե իրո՞ք քեզ ճանաչում են քո ընկերները, թե ոչ: Հազվադեպ կարող ես համակարծիք լինել նրանց հետ, բայց որքան էլ նրանք փորձեն մեզ ճանաչել՝ մենք վստահ ենք, որ մեզնից բացի ոչ-ոք չի ճանաչի մեզ այնպիսին, ինչպիսին մենք իրոք կանք:
Սովորական հինգշաբթի էր՝ յոթերորդ ժամ, դասը՝ Հայոց եկեղեցու պատմություն: Ընկեր Փիրումյանը՝ ուսուցչուհիս, հանձնարարություն էր տվել, և բոլորով աշխատում էինք: Երբ դասաժամը ավարտվեց, մենք հանձնեցինք թերթերը, ընկեր Փիրումյանը նայեց թերթիս ու մտածեց, թե կատարել եմ առաջադրանքը, բայց ես դրա փոխարեն գրել էի նամակ:
Հաջորդ շաբաթ նույն օրը, ընկեր Փիրումյանը սպասվածիս պես ինձ չհարցաքննեց: Բայց փոխարենը ասաց.
-Ես Արուսիկից շատ եմ վախենում:
Բոլորը զարմացան, իսկ ես հարցրի.
-Ինչո՞ւ ընկեր Փիրումյան:
-Որովհետև դու էլ ես վախենում:
Ես մի պահ զարմացա, չէի կարողանում հասկանալ, թե ինչպե՞ս նա գլխի ընկավ, որ ես ինքս ինձնից վախենում եմ, կամ ինչո՞ւ է նա ինձնից վախենում: Մի քանի վայրկյան անց ես հարցրի.
-Ինչի՞ց, կամ ումի՞ց:
-Դու միայն քո ուժերից ես վախենում, ուրիշ ոչ մեկից:
Ես լռեցի: Զանգին մնացել էին հաշված րոպեներ:
-Լավ, հաջորդ դասի համար ինձ կներկայացնեք շարադրություն «Ով եմ ես» վերնագրով,- ասաց նա:
Ես հասկացա, որ նա փորձում է ճանաչել մեզ ավելի լավ: Հիշեցի Վարդգես Պետրոսյանի «Վերջին ուսուցիչը» վիպակը: Գրեթե նույն պատմությունն էր որոշ տարբերություններով:
Երբ հասա տուն, դեռ մտածում էի անցած դասի մասին ու հասկացա, որ ես նույնպես վախենում եմ ուսուցչուհուցս, ինչպես որ ինքն էր վախենում ինձնից: Նա հազվագյուտ ուսուցիչներից է, ով սիրում է փորփրել և ճանաչել մարդուն: Ես վախենում էի, որ նա կճանաչի ինձ: Փաստորեն ես, բացի ինձնից և իմ ուժերից, նաև վախենում եմ ուսուցչուհուցս: Երեկոյան ես սկսեցի գրել շարադրությունը և խոստովանեցի իմ այդ երեք վախերը, որոնք դեռ ոչ մեկին հայտնի չէին: Արդեն երեք շաբաթ է, ինչ ես գրել եմ այդ շարադրությունը, բայց դեռ չեմ հանձնել, գուցե երբեք էլ չհանձնեմ:

Գիմնազը

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

Ինը տարի առաջ ես անհամբեր սպասում էի, թե երբ եմ ոտք դնելու դպրոց: Շատ ուրախ էի, սակայն մի փոքր անհանգիստ, վախենում էի, բայց մայրս ու հայրս խրախուսում էին ինձ` ասելով, որ հին, պատմական շինություն եմ մտնելու, բայց ես այդ ժամանակ չհասկացա, թե ինչ էր նշանակում` պատմական շինություն: Սովորելու ընթացքում ես պարզեցի իմ դպրոցի ամբողջ պատմությունը:

Օլիմպիադա Անդրեասի Բոգդանյանը 1905 թվականին նախաձեռնում է Ալեքսանդրապոլում կառուցել դպրոց: Նա կառուցում է մինչև երկրորդ հարկ, սակայն ֆինանսական խնդիրների պատճառով շինարարությունը կիսատ է մնում:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի


1908 թվականին Նիկոլայ ցարը ժամանում է Ալեքսանդրապոլ` երկաթգծի կառուցման նպատակով: Այդ ժամանակ Օլիմպիադան մոտենում է ցարին և պատմում, որ Պետերբուրգում նրա աղջկա հետ է սովորել ու խնդրում է, որ ցարը նրան ֆինանսական օգնություն ցույց տա: Ցարը համաձայնվում է, բայց միայն մի պայմանով, եթե դպրոցը իր դստեր` Օլգա Ֆեոդորովնայի պատվին անվանի: Օլիմպիադան ստիպված համաձայնվում է, և 1912 թվականին կառուցումն ավարտվում է: Այն անվանվում է Օլգինյան օրիորդաց գիմնազիա: 1920թ-ին խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո դպրոցը դառնում է հանրակրթական միջնակարգ դպրոց ռուսական թեքումով, որտեղ արդեն կարող էին սովորել և տղաները, և աղջիկները:
Դպրոցում շատ հայտնի մարդիկ են սովորել` Հովհաննես Շիրազ, Դոնարա Հարությունյան, Սերգեյ Համբարձումյան, Արամ Ֆիդանյան, Սուրեն Ստեփանյան, Ֆլորա Մարտիրոսյան: Վերջինս սովորել է իմ հորեղբոր հետ նույն դասարանում, սակայն ութերորդ դասարանում տեղափոխվել է Կարա-Մուրզայի անվան երաժշտական քոլեջ: Երեքհարկանի սև սրբատաշ տուֆով կառուցված այս վեհաշուք կառույցը մինչև այժմ էլ համարվում է քաղաքի եզակի կրթական կառույցներից մեկը: Այժմ դպրոցը կրում է Ա.Պուշկինի անունը և դարձել է հիմնական դպրոց: Գյումրիում մեր դպրոցն ավելի շատ գիտեն «Գիմնազ» անունով: Չեմ սխալվի, եթե ասեմ, որ մեր դպրոցի շենքը Հայաստանի ամենահին դպրոցական շինություններից է:
 Ահա այսքանն եմ հասցրել իմանալ իմ դպրոցի մասին ինը տարիների ընթացքում: 
 

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

astghik ghazaryan

Այսօր կիրակի է

-Ա՜ստղ, էսօր կիրակի ա,- ինձ քնից հանելով ասում է Մարինը` ընկերուհիս:
Դե, եթե կիրակի է, նշանակում է պետք է գնանք «Խաչ»: «Խաչ» ասվածն իրենից ներկայացնում է մի մատուռ, ավելի ճիշտ, մատուռի ավերակներ: Եթե չեմ սխալվում, մատուռը 16-րդ դարի կառույց է: Տարածքը, որտեղ գտնվում է Խաչը, գյուղացիներն անվանում են Կալեր: Մատուռի շրջակայքը պատված է գոմաղբով և զանազան անպետք իրերով: Չգիտեմ, մարդիկ ինչու են որոշել այդ սուրբ վայրը «զարդարել» աղբով: Ենթադրում եմ, որ դրա պատճառն այն է, որ մեր շրջանում մարդիկ հեռացել են հավատքից, ու գյուղում շատ քիչ մարդիկ կան, ովքեր եկեղեցի են հաճախում կամ գոնե որոշ չափով հավատում են Աստծուն: Այդ մարդկանցից է նաև տատիկս` Ամայը: Հիվանդության ու մի քիչ ծեր լինելու պատճառով (չեմ կարողանում նրան ծեր անվանել) նա չի կարողանում եկեղեցի գնալ, բայց երբ ես մոռանում եմ կամ ձևացնում եմ, թե մոռացել եմ, որ կիրակի է, Ամայն ասում է.

-Ամայ ջան, (մեկ-մեկ այդպես է ինձ դիմում), մոմ վեր կալ, քինյա Խաչը, մոմ վառի իմ իրեսը Իրա (Աստծո) վետի տակը:

Մեր ուխտատեղին հասնելու համար հաճախ մեզնից գերբնական ուժ է պահանջվում, և հատկապես այն ժամանակ, երբ եղանակը անձրևային է: Այնպիսի ցեխ է լինում, որ մինչև ծնկները ցեխի մեջ ենք խրվում: Երբեմն ստիպված ենք լինում թռչել սրա-նրա այգու ցանկապատի գլխով ու գողեգող ուրիշի տարածքով հասնում մատուռին: Թեև ամեն կիրակի այնտեղ ենք լինում, բայց ամեն անգամ ծանր ենք տանում, երբ տեսնում ենք մատուռի տխուր կերպարանքը: Տարածքում միշտ ուժեղ քամի է լինում, ու պատահում է մոմ վառելուց հետո չենք կարողանում առանց ընդհատելու աղոթել, որովհետև քամին անընդհատ հանգցնում է մոմը, և մենք ստիպված ենք լինում կրկին վառել: Նույն դժվարությամբ մենք տուն ենք գնում: Այսպիսով թեև մեծ դժվարությանը, մենք կատարում ենք մեր քրիստոնեական պարտքը: 

Սա ինձ ու ընկերուհուս համար սովորույթ է դարձել, որն ընդօրինակել ենք մեր մեծ քույրերից: 

Մենք ստիպված ենք լինում այդ դժվարին ճանապարհը կտրել-անցնել, որովհետև մեր գյուղում` Գետահովիտում, չկա եկեղեցի, չնայած այն բանին, որ մեր գյուղը համարվում է Իջևանի շրջանի ամենամեծ գյուղերից մեկը:
Այսօր կիրակի է, Խաչ գնալու ժամանակն է:

Քեզ հետ և առանց քեզ

2015 թվականին Մեծ տատս կդառնար իննսուն տարեկան:

-Էդ ո՞ւր էիք գնացել:
-Կինո, տա՛տ ջան, կինո:
-Տեղով կինո եք էլի,- ասեց ու փակեց աչքերը: Վերջին օրերն էին:

***
Լուսիկ տատս էր, իսկական անունը՝ Ոսկեհատ: Ծնվել ու մեծացել է Ախթալա գյուղում: Գյուղը նրա համար աշխարհ էր, աշխարհը՝ գյուղ: Ծնողներից հետո մենակ մնաց, բայց գյուղը էլի չթողեց: Խնդրեցինք, համոզեցինք՝ գա քաղաք, մեզ հետ ապրի: Չլսեց, չհամոզվեց.
-Էդ իմ տեղը չի:
Ամբողջ տարի իր պարտեզում էր: Այնքան էր գործ անում, որ չէր էլ հասցնում ձանձրանալ: Բայց ոչ էլ հոգնում էր. ջահելի պես առողջ էր, երեխայի պես՝ ժիր: Թթու լավաշներ էր սարքում, տեսակ-տեսակ չրեր պատրաստում, մուրաբաներ փակում: Բոլորը, բոլորը մեզ համար: Ամռանն այցելում էինք իրեն, ձմռանը ինքն էր գալիս: Քույրերով իր սիրած շոկոլադից էինք պատրաստում, գալուն պես նվիրում, ինքն էլ տարբեր կոնֆետներ էր մեզ բերում: Աշխարհով մեկ էինք լինում. երեք ամիս մեր տանը պիտի մնար:
Առավոտյան բոլորիցս շուտ էր արթնանում: Սանրում էր իր ճերմակ մազերը ու թաքցնում ծաղկազարդ գլխաշորի մեջ, կապույտ շալը փաթաթում էր մեջքին ու խոշոր ակնոցը դնում կուրացած աչքերին: Այս ամենը այնքան երկար էր տևում, որ նմանվում էր խորհրդավոր ծիսակատարության. ինչքան նայեիր, չէիր ձանձրանա:
Սուրճի ժամն էր: Առանց բացառության ամեն օր խմում էր: Մաքրում էր անգամ բաժակի հատակի սև մրուրը, թեև գիտեր, որ օգտակար չէր: Բայց չէր հիվանդանում, դեղեր չէր օգտագործում: Դրանից է, որ այդքան երկար ապրեց, թեև ինձ ավելի երկար էր խոստացել: Հիմա գիտեմ, որ խոստումները նրա համար են, որ չպահվեն:
-Հարյուր տարի՞: Անիծո՞ւմ ես: Կմեծանաս, կհասկանաս, թե ծերությունը ինչ գեշ բան ա:
Ես լռում էի. երևի իսկապես չէի հասկանում՝ ինչ էր ծերությունը:
-Ե՞րբ պիտի ռատ ըլնիմ, գնամ…,- Էս խոսքերից հետո պինդ-պինդ գրկում էի նրան, ու նա չէր տեսնում իմ թաքուն արցունքները, ոչ մի անգամ չէր տեսնում:
Տատս սիրում էր ինձ ամենաշատը: Դա գիտեի այնպես, ինչպես իմանում են, որ անձրև է գալու, երբ երկինքն անաստղ է լինում: Ես իր տղա թոռներից մեծի առաջին զավակն էի ու չորս ծոռներից (այդ ժամանակ) ամենափոքրը: Նրա համար հեքիաթներ էի կարդում, երբեմն վերջաբանը ինքս էի հնարում, փոխում ուզածս ձևով: Իմ միամիտ տատը լսում էր ինձ, համբուրում պստլիկ ճակատս ու անգիր ասում.
-Կարդա՛, գրի՛ր, իմ ժի՛ր մանուկ,
Կարդա՛, գրի՛ր տարին բոլոր…
Միշտ հետաքրքրվում էր գնահատականներովս, հպարտանում իմ լավ սովորելով: Ես իմ բոլոր հինգերը նվիրում էի իրեն: Աշխարհով մեկ էր լինում: Իսկ երբ բախտս բերում էր, և հինգին գումարած էի ստանում (իսկ իմ բախտը հաճախ էր բերում), ինձնից շատ էր ուրախանում:
Հանում էր գրպանի գունավոր թաշկինակը, քարկապը քանդում ու տալիս ինձ: Դա եզակի հնարավորություն էր տեսնելու, թե ինչ կար թաշկինակի մեջ. կոնֆետներ էին, կոպեկներ, թելեր: Այդպիսի թաշկինակներ բարձի տակ էլ կային. միշտ փակ, միշտ կապված, միշտ նույն տեղում:
Երբ արդեն բավականաչափ մեծ էի, տատս հաճախ էր զրուցում, կիսվում ինձ հետ: Օր չէր լինում, որ չհիշեր ու չպատմեր ինձ կամ մյուսներին, թե ինչպես մի անգամ՝ իրեն գյուղ ճանապարհելիս, գրպանում հիսուն դրամ դրեցի.
-Բա ես քու փողը ո՞նց վերցնեմ,- հարցրել է:
-Թե չվերցնես, ուրեմն ինձ չես սիրում,- մանկական խորամանկությամբ պատասխանել եմ ես: Հետո թափահարել եմ ձեռքս, հրաժեշտ տվել այնքան ժամանակ, մինչև ավտոբուսը շարժվել է ու հեռացել տեսադաշտիցս: Այս դեպքը ավելի շատ հիշում եմ իր պատմելով: Գիտեմ,որ իրական է, որ հնարած չէ ոչ մի պահը, բայց հիմա այնքան հեռու է թվում, որ…
Վերջին տարիներին էլ գյուղ չէինք տանում: Գիտեինք, որ նեղանում էր, բայց չէինք թողնում՝ գնար: Արդեն մեծ էր, մենակ թողնելը վտանգավոր կլիներ:
-Կգա՞ս գնանք գյուղ, Ախթալա գնանք, իմ թթի ծառի թութը կուտես: Հիշում ես, չէ՞,՝ ո՜նց էինք թափ տալիս:
-Հիշում եմ, տա՛տ ջան, հիշում եմ:
-Կգաս, չէ՞:
-Կգամ, տա՛տ ջան, մի օր անպայման կգամ:

***

Ասում են՝ աչքերը փակել ու հանգիստ քնել է: Կարծես սովորական քուն պիտի մտներ: Կարծես առավոտյան պիտի արթնանար էլի: Ասում են՝ մենք պիտի երազենք իր պես երկար ապրելու մասին. չորս թոռների յոթ երեխեքին տեսնելը խաղ ու պար չի: Ասում են՝ ինչ լինում է, թող ժամանակին լինի…Չէ՛: Ժամանակին թե անժամանակ՝ տարբերություն չկա: Կորուստը կորուստ է: Տառապանքը՝ տառապանք: Կորցնում ես, ուրեմն, պիտի տառապես: Ուրիշ ճանապարհ չկա:

sevak

Արևի բաղը

Մեր գյուղում կա մի տուն, որի տերը շատ սարսափազդու և դաժան կին է: Ամեն տարի, երբ նա հիշում է իր լաբիրինթոսանման և կիսաշեն նկուղներով տունը, գալիս է գյուղ: Եվ այդ պահին.

-Փախե՜ք, Արևը եկավ, շաղ հընցե՛ք:

Երբ գալիս էր, բոլորին համբուրում էր, իսկ երեխաներն Արևին տանել չէին կարողանում: Բայց միայն Արևի համբույրից խուսափելու համար չէր այդ նախազգուշացումը: Հիմա կասեմ:

Այդ Արևն ունի մի մեծ խնձորենիների այգի, իր տան հետևում, և թաղում ամեն մեկը Արևի խնձորի այգում ունի իր ծառը: Նույնիսկ ասում ենք.

-Ով իմ ծառիցը խնձոր ա քաղել` մտքինս ա:

Ու, եթե հանկարծ մեկը մյուսի ծառից խնձոր քաղեր, կռիվ, պատերազմ էր: Այդ նախազգուշացումը նաև նրանց համար էր, ովքեր Արևի գալու պահին գտնվում էին այգում: Ու եթե հանկարծ Արևը տեսավ մեկին, համբուրելը կմոռանա, մեկ-մեկ կբռնի ու կսպանի, մեռածին կսաղացնի…
Այդ ժամանակ Արևն ընկնում էր հետևներիցս, ասելով.
-Կաղնե՜ք, այլանդակնի, տյուք իմ բաղից խնձյոր քաղեք ու մարսե՞ք, քթներովդ դեմ պիրիլ, վեչ ըլածնի:

Ու, եթե հանկարծ բռներ` ծամ-ծամ էր անում, իսկականից քթներովս հանում էր: Ահա այսպիսի ոչ ցանկալի պատմություն է ստացվում, երբ Արևը որոշում է այցելել իր լքված տունը: Բայց անգամ այդ սարսափներին, մենք միևնույնն է, մեր ծառի տերն ենք:
Հիմա ձմեռ է, ոչ Արևն է գյուղում, ոչ էլ խնձորի այգու ծառերի ճյուղերին երեխաներ կան: Դրա համար էլ հիշեցի այս ամառային պատմությունը:

76-ամյա աշակերտը

Եվ այսպես, ձեզ եմ ուզում պատմել մի պատմություն, որը երևի թե չեմ մոռանա իմ կյանքում:

Աշնան օրերից մեկն էր: Ես և քույրս որոշեցինք գնալ տատիկս տուն, որտեղ էլ կմնայինք և այնտեղից առավոտյան դպրոց կգնայինք: Երբ հասանք, ժամը 19-ն էր, և ես միանգամից նստեցի դաս սովորելու, ու հանկարծ տատս ինձ ասաց.

-Բալես, մե քիչըմ բան էլ տուր, ես գրեմ, տեսնիմ` խո տառերը չե՞մ մոռացել:

-Տատ, օր շարադրություն տամ, կըգրե՞ս:

-Հա, բալա ջան, ինչ է օր տաս, կգրեմ:

-Ան, էս թուղթ ու գրիչը ու գրե «Ես և իմ թոռնիկները» վերնագրով շարադրություն:

-Վերնագիրը գրի, դե հմի սա` ինչ գրեմ:

-Տատ, շարադրություն է, դու բդի գրես,- ասացի ես: Այդ պահին ներս մտավ քույրս և ասաց.

-Ես տատին կօգնեմ: Տատ, դու ու մենք իրար հետ կգրենք: Լավ, տատ, դե գրե …

Նրանք սկսեցին գրել, և հանկարծ պապիկս ջղայնացած ասաց.

-Այ աղջի, արի էս կոմ, թող էրէխեքս դաս սորվին,- ասաց տատիկիս:

-Ես իրանց ի՞նչ եմ խանգարըմ,- ու նրանք շարունակեցին գրել:

-Տատ ջան, գրե. «Այսօր ժամը 19-ն էր, երբ իմ թոռնիկները՝ Հարութն ու Մարիամն եկան ինձ տեսնելու»:

-Մայրամ գրեմ, բալա ջան, չեմ կըռնա ըսիգ գրեմ, յ-ն բդի ջնջվի:

-Չէ տատ, Մայրամ չէ, Մարիամ է, սպասե` շտռիխով ջնջեմ:

-Էդ ի՞նչ է, ինչը՞ղ ջնջիր:

-Հադուկ գրիչ է, տատ, շարունակե. «Հիմա պապիկը հեռուստացույց է դիտում»:

-Պապիկը ինչը՞խ կգրվի` մեծատա՞ռ, թե՞ փոքրատառ:

-Փոքրատառ: «Մարիամը շտեմարան է լուծում, Հարությունը տնային աշխատանքներն…»

-Ըստեղ բութ-մութ չկա՞:

-Չէ, գրե.«է կատարում, իսկ ես վերհիշում եմ, 66 տարվա…»

-Հերիք է: Թողեք, ես բըդի «Լրաբեր» նայեմ:

-Ան պրծանք, տատ, էսե գրե ու վերջ: «…ընդմիջումից հետո, շարադրություն գրել»:
-Տակից գրե՞մ ամսաթիվը. 15.11.2015:
-Սխալ գրիր: 215 չէ, 2015 է:

-Դե ջնջե:

-Ջնջի, ան գրե:

Եվ այսպես 76-ամյա աշակերտը շարադրություն գրեց: