Իմ էջը խորագրի արխիվներ

Լուսանկարը՝ Տաթեւիկ Տեր-Հովհաննիսյանի

Լավ օրերից մեկը

Հերթական անգամ գնում էի ընկերուհուս տուն: Այս անգամ դաս անելու համար: Ինչ վատ է, չէ՞, երբ ամեն անգամ պետք է ոտքով երկար ճանապարհ կտրես անցնես, որ հասնես ընկերուհուդ տուն ինչ-որ դասի համար, որը մենակ էլ կարող ես տանը հանգիստ նստած անել: Է՛հ, ինչ էլ լինի, եղածը չես փոխի՝ ես արդեն նրանց տանն էի: Դասեր, դասեր, դասեր…
Մենք հոգնել էինք դասերից և որոշեցինք երաժշտություն միացնել:
-Արի գնանք պատշգամբ, որ դիսկ վերցնենք,- ասաց ընկերուհիս:
-Արի,- ասացի ես և հետևեցի նրան, մի փոքր էլ հոգոց հանելով, որ պետք է այդքան հարմար տեղից դուրս գալ և հյուրասենյակի միջով անցնելով հասնել պատշգամբ: Մենք արդեն շրջանցել էինք միջանցքը և մտանք հյուրասենյակ…
Ահա և հասանք դեպքի վայրը: Հյուրասենյակում միացրած էր բարձր ձայնով հեռուստացույց, և մենք չէինք կարող առանց հեռուստացույցին նայելու անցնել այդ կողմով:
-Կարո՞ղ եք լուծել առաջադրանքը,- ասաց ընկերուհուս պապիկը:
-Փորձենք,- ասացինք մենք և նայեցինք առաջադրանքին.
2+6+9+1=1
Գրված էր հեռուստացույցի վրա, լուցկիներով: Պետք է լուցկիներից մեկն այնպես տեղափոխեինք, որ ստացվեր 1: Եթե գտնեինք և զանգահարեինք տրված համարով, ապա մենք 34 000 ռուբլի կստանայինք (ծրագիրը ռուսական էր, բայց նաև կար հայերի համար հեռախոսահամար, որպեսզի Հայաստանից էլ կարողանային զանգահարել): Ես երկար ժամանակ փորձում էի, բայց ոչ մի օգուտ:
-Իսկ, եթե 9-ի կողքի փայտիկը տեղափոխենք 9-ի մոտ,- ասացի ես,- չէ, չի ստացվում:
Մի քանի րոպե անց այդ նույն բանը ասաց ընկերուհիս, և ճիշտ ստացվեց.
2+6-8+1=1
Բայց ինչո՞ւ ես ճիշտ չմտածեցի, նույն բանն էի ասում:
Դա հիմա կարևոր չէ, ես արդեն իմ ասածը ասել էի, իսկ իմ ընկերուհին իր ասածն էր ասել: Այժմ մենք մի քանի անգամ ստուգեցինք` ճի՞շտ է, թե՞ ոչ, և սկսեցինք զանգահարելու փորձեր անել: Չէր ստացվում, զանգը չէր գնում: Միշտ էլ այդպես է լինում. դու ես ճիշտ հասկացողներից մեկը, բայց չես կարողանում ստանալ արդար շահած գումարդ: Այդպիսին է այս աշխարհը: Շատերն էին զանգահարում իրենց սխալ տարբերակներով, իսկ մենք ճիշտ էինք հասկացել առաջադրանքը: Քիչ անց 34000-ը դարձավ 15000:
-Դու հրաժարվո՞ւմ ես փողից,- ասում էի ես՝ իմ հեռախոսը լարված բռնած ընկերուհուն:
Նա ոչինչ չէր կարող անել, բայց այդ ժամանակ ես միայն նրան էի մեղադրում իմ միտքը գողանալու և սխալ համարներ հավաքելու համար:
-Լա՛վ, վե՛րջ, մենք գնում ենք դիսկը վերցնենք,- ասացինք ես և ընկերուհիս 30 րոպե անց:
Մի քանի րոպե անց մայրիկս ինձ զանգահարեց և ասաց, որ տուն գնամ: Հագնվելու ժամանակ իմացա, որ մի տղամարդ իմացել է իմ գուշակած տարբերակը:
Դուրս եկա ընկերուհուս շենքից, մտածելով, որ ես կարող էի դուրս գալ այդ շենքից հարստացած, միգուցե մի փոքր… Բայց ոչ:
-Մամ, իսկ գիտե՞ս իմ ու Վալերիայի հետ ինչ պատահեց, չես հավատա…,- ասացի ես մայրիկիս և սկսեցի պատմել կատարվածը։

arusik

Իմ երեք վախերը

Պատահում է, որ ցանկանում ես լսել կարծիքներ, տեսնել քեզ ուրիշի աչքերով, հասկանալ, թե իրո՞ք քեզ ճանաչում են քո ընկերները, թե ոչ: Հազվադեպ կարող ես համակարծիք լինել նրանց հետ, բայց որքան էլ նրանք փորձեն մեզ ճանաչել՝ մենք վստահ ենք, որ մեզնից բացի ոչ-ոք չի ճանաչի մեզ այնպիսին, ինչպիսին մենք իրոք կանք:
Սովորական հինգշաբթի էր՝ յոթերորդ ժամ, դասը՝ Հայոց եկեղեցու պատմություն: Ընկեր Փիրումյանը՝ ուսուցչուհիս, հանձնարարություն էր տվել, և բոլորով աշխատում էինք: Երբ դասաժամը ավարտվեց, մենք հանձնեցինք թերթերը, ընկեր Փիրումյանը նայեց թերթիս ու մտածեց, թե կատարել եմ առաջադրանքը, բայց ես դրա փոխարեն գրել էի նամակ:
Հաջորդ շաբաթ նույն օրը, ընկեր Փիրումյանը սպասվածիս պես ինձ չհարցաքննեց: Բայց փոխարենը ասաց.
-Ես Արուսիկից շատ եմ վախենում:
Բոլորը զարմացան, իսկ ես հարցրի.
-Ինչո՞ւ ընկեր Փիրումյան:
-Որովհետև դու էլ ես վախենում:
Ես մի պահ զարմացա, չէի կարողանում հասկանալ, թե ինչպե՞ս նա գլխի ընկավ, որ ես ինքս ինձնից վախենում եմ, կամ ինչո՞ւ է նա ինձնից վախենում: Մի քանի վայրկյան անց ես հարցրի.
-Ինչի՞ց, կամ ումի՞ց:
-Դու միայն քո ուժերից ես վախենում, ուրիշ ոչ մեկից:
Ես լռեցի: Զանգին մնացել էին հաշված րոպեներ:
-Լավ, հաջորդ դասի համար ինձ կներկայացնեք շարադրություն «Ով եմ ես» վերնագրով,- ասաց նա:
Ես հասկացա, որ նա փորձում է ճանաչել մեզ ավելի լավ: Հիշեցի Վարդգես Պետրոսյանի «Վերջին ուսուցիչը» վիպակը: Գրեթե նույն պատմությունն էր որոշ տարբերություններով:
Երբ հասա տուն, դեռ մտածում էի անցած դասի մասին ու հասկացա, որ ես նույնպես վախենում եմ ուսուցչուհուցս, ինչպես որ ինքն էր վախենում ինձնից: Նա հազվագյուտ ուսուցիչներից է, ով սիրում է փորփրել և ճանաչել մարդուն: Ես վախենում էի, որ նա կճանաչի ինձ: Փաստորեն ես, բացի ինձնից և իմ ուժերից, նաև վախենում եմ ուսուցչուհուցս: Երեկոյան ես սկսեցի գրել շարադրությունը և խոստովանեցի իմ այդ երեք վախերը, որոնք դեռ ոչ մեկին հայտնի չէին: Արդեն երեք շաբաթ է, ինչ ես գրել եմ այդ շարադրությունը, բայց դեռ չեմ հանձնել, գուցե երբեք էլ չհանձնեմ:

Գիմնազը

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

Ինը տարի առաջ ես անհամբեր սպասում էի, թե երբ եմ ոտք դնելու դպրոց: Շատ ուրախ էի, սակայն մի փոքր անհանգիստ, վախենում էի, բայց մայրս ու հայրս խրախուսում էին ինձ` ասելով, որ հին, պատմական շինություն եմ մտնելու, բայց ես այդ ժամանակ չհասկացա, թե ինչ էր նշանակում` պատմական շինություն: Սովորելու ընթացքում ես պարզեցի իմ դպրոցի ամբողջ պատմությունը:

Օլիմպիադա Անդրեասի Բոգդանյանը 1905 թվականին նախաձեռնում է Ալեքսանդրապոլում կառուցել դպրոց: Նա կառուցում է մինչև երկրորդ հարկ, սակայն ֆինանսական խնդիրների պատճառով շինարարությունը կիսատ է մնում:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի


1908 թվականին Նիկոլայ ցարը ժամանում է Ալեքսանդրապոլ` երկաթգծի կառուցման նպատակով: Այդ ժամանակ Օլիմպիադան մոտենում է ցարին և պատմում, որ Պետերբուրգում նրա աղջկա հետ է սովորել ու խնդրում է, որ ցարը նրան ֆինանսական օգնություն ցույց տա: Ցարը համաձայնվում է, բայց միայն մի պայմանով, եթե դպրոցը իր դստեր` Օլգա Ֆեոդորովնայի պատվին անվանի: Օլիմպիադան ստիպված համաձայնվում է, և 1912 թվականին կառուցումն ավարտվում է: Այն անվանվում է Օլգինյան օրիորդաց գիմնազիա: 1920թ-ին խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո դպրոցը դառնում է հանրակրթական միջնակարգ դպրոց ռուսական թեքումով, որտեղ արդեն կարող էին սովորել և տղաները, և աղջիկները:
Դպրոցում շատ հայտնի մարդիկ են սովորել` Հովհաննես Շիրազ, Դոնարա Հարությունյան, Սերգեյ Համբարձումյան, Արամ Ֆիդանյան, Սուրեն Ստեփանյան, Ֆլորա Մարտիրոսյան: Վերջինս սովորել է իմ հորեղբոր հետ նույն դասարանում, սակայն ութերորդ դասարանում տեղափոխվել է Կարա-Մուրզայի անվան երաժշտական քոլեջ: Երեքհարկանի սև սրբատաշ տուֆով կառուցված այս վեհաշուք կառույցը մինչև այժմ էլ համարվում է քաղաքի եզակի կրթական կառույցներից մեկը: Այժմ դպրոցը կրում է Ա.Պուշկինի անունը և դարձել է հիմնական դպրոց: Գյումրիում մեր դպրոցն ավելի շատ գիտեն «Գիմնազ» անունով: Չեմ սխալվի, եթե ասեմ, որ մեր դպրոցի շենքը Հայաստանի ամենահին դպրոցական շինություններից է:
 Ահա այսքանն եմ հասցրել իմանալ իմ դպրոցի մասին ինը տարիների ընթացքում: 
 

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խառատյանի

astghik ghazaryan

Այսօր կիրակի է

-Ա՜ստղ, էսօր կիրակի ա,- ինձ քնից հանելով ասում է Մարինը` ընկերուհիս:
Դե, եթե կիրակի է, նշանակում է պետք է գնանք «Խաչ»: «Խաչ» ասվածն իրենից ներկայացնում է մի մատուռ, ավելի ճիշտ, մատուռի ավերակներ: Եթե չեմ սխալվում, մատուռը 16-րդ դարի կառույց է: Տարածքը, որտեղ գտնվում է Խաչը, գյուղացիներն անվանում են Կալեր: Մատուռի շրջակայքը պատված է գոմաղբով և զանազան անպետք իրերով: Չգիտեմ, մարդիկ ինչու են որոշել այդ սուրբ վայրը «զարդարել» աղբով: Ենթադրում եմ, որ դրա պատճառն այն է, որ մեր շրջանում մարդիկ հեռացել են հավատքից, ու գյուղում շատ քիչ մարդիկ կան, ովքեր եկեղեցի են հաճախում կամ գոնե որոշ չափով հավատում են Աստծուն: Այդ մարդկանցից է նաև տատիկս` Ամայը: Հիվանդության ու մի քիչ ծեր լինելու պատճառով (չեմ կարողանում նրան ծեր անվանել) նա չի կարողանում եկեղեցի գնալ, բայց երբ ես մոռանում եմ կամ ձևացնում եմ, թե մոռացել եմ, որ կիրակի է, Ամայն ասում է.

-Ամայ ջան, (մեկ-մեկ այդպես է ինձ դիմում), մոմ վեր կալ, քինյա Խաչը, մոմ վառի իմ իրեսը Իրա (Աստծո) վետի տակը:

Մեր ուխտատեղին հասնելու համար հաճախ մեզնից գերբնական ուժ է պահանջվում, և հատկապես այն ժամանակ, երբ եղանակը անձրևային է: Այնպիսի ցեխ է լինում, որ մինչև ծնկները ցեխի մեջ ենք խրվում: Երբեմն ստիպված ենք լինում թռչել սրա-նրա այգու ցանկապատի գլխով ու գողեգող ուրիշի տարածքով հասնում մատուռին: Թեև ամեն կիրակի այնտեղ ենք լինում, բայց ամեն անգամ ծանր ենք տանում, երբ տեսնում ենք մատուռի տխուր կերպարանքը: Տարածքում միշտ ուժեղ քամի է լինում, ու պատահում է մոմ վառելուց հետո չենք կարողանում առանց ընդհատելու աղոթել, որովհետև քամին անընդհատ հանգցնում է մոմը, և մենք ստիպված ենք լինում կրկին վառել: Նույն դժվարությամբ մենք տուն ենք գնում: Այսպիսով թեև մեծ դժվարությանը, մենք կատարում ենք մեր քրիստոնեական պարտքը: 

Սա ինձ ու ընկերուհուս համար սովորույթ է դարձել, որն ընդօրինակել ենք մեր մեծ քույրերից: 

Մենք ստիպված ենք լինում այդ դժվարին ճանապարհը կտրել-անցնել, որովհետև մեր գյուղում` Գետահովիտում, չկա եկեղեցի, չնայած այն բանին, որ մեր գյուղը համարվում է Իջևանի շրջանի ամենամեծ գյուղերից մեկը:
Այսօր կիրակի է, Խաչ գնալու ժամանակն է:

Քեզ հետ և առանց քեզ

2015 թվականին Մեծ տատս կդառնար իննսուն տարեկան:

-Էդ ո՞ւր էիք գնացել:
-Կինո, տա՛տ ջան, կինո:
-Տեղով կինո եք էլի,- ասեց ու փակեց աչքերը: Վերջին օրերն էին:

***
Լուսիկ տատս էր, իսկական անունը՝ Ոսկեհատ: Ծնվել ու մեծացել է Ախթալա գյուղում: Գյուղը նրա համար աշխարհ էր, աշխարհը՝ գյուղ: Ծնողներից հետո մենակ մնաց, բայց գյուղը էլի չթողեց: Խնդրեցինք, համոզեցինք՝ գա քաղաք, մեզ հետ ապրի: Չլսեց, չհամոզվեց.
-Էդ իմ տեղը չի:
Ամբողջ տարի իր պարտեզում էր: Այնքան էր գործ անում, որ չէր էլ հասցնում ձանձրանալ: Բայց ոչ էլ հոգնում էր. ջահելի պես առողջ էր, երեխայի պես՝ ժիր: Թթու լավաշներ էր սարքում, տեսակ-տեսակ չրեր պատրաստում, մուրաբաներ փակում: Բոլորը, բոլորը մեզ համար: Ամռանն այցելում էինք իրեն, ձմռանը ինքն էր գալիս: Քույրերով իր սիրած շոկոլադից էինք պատրաստում, գալուն պես նվիրում, ինքն էլ տարբեր կոնֆետներ էր մեզ բերում: Աշխարհով մեկ էինք լինում. երեք ամիս մեր տանը պիտի մնար:
Առավոտյան բոլորիցս շուտ էր արթնանում: Սանրում էր իր ճերմակ մազերը ու թաքցնում ծաղկազարդ գլխաշորի մեջ, կապույտ շալը փաթաթում էր մեջքին ու խոշոր ակնոցը դնում կուրացած աչքերին: Այս ամենը այնքան երկար էր տևում, որ նմանվում էր խորհրդավոր ծիսակատարության. ինչքան նայեիր, չէիր ձանձրանա:
Սուրճի ժամն էր: Առանց բացառության ամեն օր խմում էր: Մաքրում էր անգամ բաժակի հատակի սև մրուրը, թեև գիտեր, որ օգտակար չէր: Բայց չէր հիվանդանում, դեղեր չէր օգտագործում: Դրանից է, որ այդքան երկար ապրեց, թեև ինձ ավելի երկար էր խոստացել: Հիմա գիտեմ, որ խոստումները նրա համար են, որ չպահվեն:
-Հարյուր տարի՞: Անիծո՞ւմ ես: Կմեծանաս, կհասկանաս, թե ծերությունը ինչ գեշ բան ա:
Ես լռում էի. երևի իսկապես չէի հասկանում՝ ինչ էր ծերությունը:
-Ե՞րբ պիտի ռատ ըլնիմ, գնամ…,- Էս խոսքերից հետո պինդ-պինդ գրկում էի նրան, ու նա չէր տեսնում իմ թաքուն արցունքները, ոչ մի անգամ չէր տեսնում:
Տատս սիրում էր ինձ ամենաշատը: Դա գիտեի այնպես, ինչպես իմանում են, որ անձրև է գալու, երբ երկինքն անաստղ է լինում: Ես իր տղա թոռներից մեծի առաջին զավակն էի ու չորս ծոռներից (այդ ժամանակ) ամենափոքրը: Նրա համար հեքիաթներ էի կարդում, երբեմն վերջաբանը ինքս էի հնարում, փոխում ուզածս ձևով: Իմ միամիտ տատը լսում էր ինձ, համբուրում պստլիկ ճակատս ու անգիր ասում.
-Կարդա՛, գրի՛ր, իմ ժի՛ր մանուկ,
Կարդա՛, գրի՛ր տարին բոլոր…
Միշտ հետաքրքրվում էր գնահատականներովս, հպարտանում իմ լավ սովորելով: Ես իմ բոլոր հինգերը նվիրում էի իրեն: Աշխարհով մեկ էր լինում: Իսկ երբ բախտս բերում էր, և հինգին գումարած էի ստանում (իսկ իմ բախտը հաճախ էր բերում), ինձնից շատ էր ուրախանում:
Հանում էր գրպանի գունավոր թաշկինակը, քարկապը քանդում ու տալիս ինձ: Դա եզակի հնարավորություն էր տեսնելու, թե ինչ կար թաշկինակի մեջ. կոնֆետներ էին, կոպեկներ, թելեր: Այդպիսի թաշկինակներ բարձի տակ էլ կային. միշտ փակ, միշտ կապված, միշտ նույն տեղում:
Երբ արդեն բավականաչափ մեծ էի, տատս հաճախ էր զրուցում, կիսվում ինձ հետ: Օր չէր լինում, որ չհիշեր ու չպատմեր ինձ կամ մյուսներին, թե ինչպես մի անգամ՝ իրեն գյուղ ճանապարհելիս, գրպանում հիսուն դրամ դրեցի.
-Բա ես քու փողը ո՞նց վերցնեմ,- հարցրել է:
-Թե չվերցնես, ուրեմն ինձ չես սիրում,- մանկական խորամանկությամբ պատասխանել եմ ես: Հետո թափահարել եմ ձեռքս, հրաժեշտ տվել այնքան ժամանակ, մինչև ավտոբուսը շարժվել է ու հեռացել տեսադաշտիցս: Այս դեպքը ավելի շատ հիշում եմ իր պատմելով: Գիտեմ,որ իրական է, որ հնարած չէ ոչ մի պահը, բայց հիմա այնքան հեռու է թվում, որ…
Վերջին տարիներին էլ գյուղ չէինք տանում: Գիտեինք, որ նեղանում էր, բայց չէինք թողնում՝ գնար: Արդեն մեծ էր, մենակ թողնելը վտանգավոր կլիներ:
-Կգա՞ս գնանք գյուղ, Ախթալա գնանք, իմ թթի ծառի թութը կուտես: Հիշում ես, չէ՞,՝ ո՜նց էինք թափ տալիս:
-Հիշում եմ, տա՛տ ջան, հիշում եմ:
-Կգաս, չէ՞:
-Կգամ, տա՛տ ջան, մի օր անպայման կգամ:

***

Ասում են՝ աչքերը փակել ու հանգիստ քնել է: Կարծես սովորական քուն պիտի մտներ: Կարծես առավոտյան պիտի արթնանար էլի: Ասում են՝ մենք պիտի երազենք իր պես երկար ապրելու մասին. չորս թոռների յոթ երեխեքին տեսնելը խաղ ու պար չի: Ասում են՝ ինչ լինում է, թող ժամանակին լինի…Չէ՛: Ժամանակին թե անժամանակ՝ տարբերություն չկա: Կորուստը կորուստ է: Տառապանքը՝ տառապանք: Կորցնում ես, ուրեմն, պիտի տառապես: Ուրիշ ճանապարհ չկա:

sevak

Արևի բաղը

Մեր գյուղում կա մի տուն, որի տերը շատ սարսափազդու և դաժան կին է: Ամեն տարի, երբ նա հիշում է իր լաբիրինթոսանման և կիսաշեն նկուղներով տունը, գալիս է գյուղ: Եվ այդ պահին.

-Փախե՜ք, Արևը եկավ, շաղ հընցե՛ք:

Երբ գալիս էր, բոլորին համբուրում էր, իսկ երեխաներն Արևին տանել չէին կարողանում: Բայց միայն Արևի համբույրից խուսափելու համար չէր այդ նախազգուշացումը: Հիմա կասեմ:

Այդ Արևն ունի մի մեծ խնձորենիների այգի, իր տան հետևում, և թաղում ամեն մեկը Արևի խնձորի այգում ունի իր ծառը: Նույնիսկ ասում ենք.

-Ով իմ ծառիցը խնձոր ա քաղել` մտքինս ա:

Ու, եթե հանկարծ մեկը մյուսի ծառից խնձոր քաղեր, կռիվ, պատերազմ էր: Այդ նախազգուշացումը նաև նրանց համար էր, ովքեր Արևի գալու պահին գտնվում էին այգում: Ու եթե հանկարծ Արևը տեսավ մեկին, համբուրելը կմոռանա, մեկ-մեկ կբռնի ու կսպանի, մեռածին կսաղացնի…
Այդ ժամանակ Արևն ընկնում էր հետևներիցս, ասելով.
-Կաղնե՜ք, այլանդակնի, տյուք իմ բաղից խնձյոր քաղեք ու մարսե՞ք, քթներովդ դեմ պիրիլ, վեչ ըլածնի:

Ու, եթե հանկարծ բռներ` ծամ-ծամ էր անում, իսկականից քթներովս հանում էր: Ահա այսպիսի ոչ ցանկալի պատմություն է ստացվում, երբ Արևը որոշում է այցելել իր լքված տունը: Բայց անգամ այդ սարսափներին, մենք միևնույնն է, մեր ծառի տերն ենք:
Հիմա ձմեռ է, ոչ Արևն է գյուղում, ոչ էլ խնձորի այգու ծառերի ճյուղերին երեխաներ կան: Դրա համար էլ հիշեցի այս ամառային պատմությունը:

76-ամյա աշակերտը

Եվ այսպես, ձեզ եմ ուզում պատմել մի պատմություն, որը երևի թե չեմ մոռանա իմ կյանքում:

Աշնան օրերից մեկն էր: Ես և քույրս որոշեցինք գնալ տատիկս տուն, որտեղ էլ կմնայինք և այնտեղից առավոտյան դպրոց կգնայինք: Երբ հասանք, ժամը 19-ն էր, և ես միանգամից նստեցի դաս սովորելու, ու հանկարծ տատս ինձ ասաց.

-Բալես, մե քիչըմ բան էլ տուր, ես գրեմ, տեսնիմ` խո տառերը չե՞մ մոռացել:

-Տատ, օր շարադրություն տամ, կըգրե՞ս:

-Հա, բալա ջան, ինչ է օր տաս, կգրեմ:

-Ան, էս թուղթ ու գրիչը ու գրե «Ես և իմ թոռնիկները» վերնագրով շարադրություն:

-Վերնագիրը գրի, դե հմի սա` ինչ գրեմ:

-Տատ, շարադրություն է, դու բդի գրես,- ասացի ես: Այդ պահին ներս մտավ քույրս և ասաց.

-Ես տատին կօգնեմ: Տատ, դու ու մենք իրար հետ կգրենք: Լավ, տատ, դե գրե …

Նրանք սկսեցին գրել, և հանկարծ պապիկս ջղայնացած ասաց.

-Այ աղջի, արի էս կոմ, թող էրէխեքս դաս սորվին,- ասաց տատիկիս:

-Ես իրանց ի՞նչ եմ խանգարըմ,- ու նրանք շարունակեցին գրել:

-Տատ ջան, գրե. «Այսօր ժամը 19-ն էր, երբ իմ թոռնիկները՝ Հարութն ու Մարիամն եկան ինձ տեսնելու»:

-Մայրամ գրեմ, բալա ջան, չեմ կըռնա ըսիգ գրեմ, յ-ն բդի ջնջվի:

-Չէ տատ, Մայրամ չէ, Մարիամ է, սպասե` շտռիխով ջնջեմ:

-Էդ ի՞նչ է, ինչը՞ղ ջնջիր:

-Հադուկ գրիչ է, տատ, շարունակե. «Հիմա պապիկը հեռուստացույց է դիտում»:

-Պապիկը ինչը՞խ կգրվի` մեծատա՞ռ, թե՞ փոքրատառ:

-Փոքրատառ: «Մարիամը շտեմարան է լուծում, Հարությունը տնային աշխատանքներն…»

-Ըստեղ բութ-մութ չկա՞:

-Չէ, գրե.«է կատարում, իսկ ես վերհիշում եմ, 66 տարվա…»

-Հերիք է: Թողեք, ես բըդի «Լրաբեր» նայեմ:

-Ան պրծանք, տատ, էսե գրե ու վերջ: «…ընդմիջումից հետո, շարադրություն գրել»:
-Տակից գրե՞մ ամսաթիվը. 15.11.2015:
-Սխալ գրիր: 215 չէ, 2015 է:

-Դե ջնջե:

-Ջնջի, ան գրե:

Եվ այսպես 76-ամյա աշակերտը շարադրություն գրեց:

Հումորը մեզնից անպակաս

Ողջույն բոլորին: Հուսով եմ, որ բոլորիդ տրամադրությունը լավ է: Իսկ եթե կան մարդիկ, ում տրամադրությունը այդքան էլ լավ չէ, ես ցանկանում եմ իմ փոքրիկ նյութով բարձրացնել այն: Ինչպես շատ տեղերում, այնպես էլ մեր գյուղում, եղել են շատ զվարճալի և հետաքրքիր պատմություններ, իհարկե, մեր տատիկների և պապիկների մասնակցությամբ: Թեև ծանր կյանքին և բազում դժվարություններին, հումորը նրանցից անպակաս է եղել:
Վերջերս մի գիրք գտա «Ծիծաղում է Դարբասը» վերնագրով (հեղինակ`Սմբատ Ղազարյան), որտեղ զետեղված են հումորային պատմություններ մեր գյուղի մեծերի մասին: Ուզում եմ ձեզ ներկայացնել մի քանի զվարճալի պատմություններ այդ գրքից և հուսով եմ, որ դրանք կարդալուց հետո ձեր դեմքին ժպիտ կհայտնվի:

***
Ավտովարորդ Սուրեն Զաքարյանին (պապիկիս) համագյուղացիներից մեկը հարցնում է. –Զաքարյան, մաշինավ շտե՞ղ ես քինում: -Ջիվիր Քար սարի կովաբուծական ֆերման: -Վեր մի պան խնդրեմ, կանե՞ս: -Հի՞նչ: -Կուլան տամ, Ակնաղբյուրից մի կուլա ջուր պիր ինձ մհար, սերտս ոզում ա: -Խնամի ջան, հինչ ասես կանեմ, բայց էտ մինը կարալ չեմ: -Խե՞: -Ակնաղբյուրի ջուրը նախագահի կարգադրությամբ խառնըմ են կոլխոզի կաթին, հանձնըմ պետությանը,- լրջորեն պատասխանում է Զաքարյանը:

***

Պապն իր երկու տարեկան թոռան հետ նույն ափսեից կեռաս էր ուտում, պապը`փունջ-փունջ, թոռը`հատ-հատ: Երբ ափսեն կիսով չափ պակասեց, թոռը լացակումած նայեց պապին ու ասաց. -Պապի~կ ջան, մեկ-մեկ կեր, կխեղդվես:

***
Վարսիկին ուղարկեցին քաղաք`բժշկական ուսումնարան ընդունվելու: Վարսիկը գնաց ու ետ եկավ: Չէր կարողացել ընդունվել: -Հի՞նչ իլավ, բալա,- հարցնում է հուզված հայրը: -Կտրեցին: -Հինչի՞ց: -Թթուներից: -Կարացի՞ր ոչ պատասխանես: -Պատասխանեցի: -Հի՞նչ ասիր: -Ասի` կաղամբի թթու, վարունգի թթու, տանձի թթու, սարի շուշանի թթու: -Ճըխթթոն (թթու դրած բազուկ) ասա՞լ չես: -Չէ: -Ասըմա` չէ… Լավ էլ ըրալ են, վեր կտրալ են:

***

Թագուհի մայրիկի դեղնակտուց աքլորը թառել էր դարպասի վրա, վզի երակները ձգել ու այնպես էր կանչում երկինքն ի վեր, ասես ուզում էր արար աշխարհքին տեղյակ պահել, որ ինքն էլ է աքլորավարի կանչել սովորել.
-Ծու~ղ-րու-ղու~…
-Սրան տեսեք, դիպլոմն ա պակաս, վեր դիպլոմ էլ ունենա, պառլամենտի անդամ կտառնա,- ասում է Թագուհի մայրիկը:

Հ. Գ. Հեղինակը գրել է գրական հայերենով, սակայն ես գրել եմ մեր բարբառով, քանի որ չեմ ուզում, որ մեր բարբառը վերանա: Թող այն փոխանցվի սերունդներին և դարերով պահպանվի:

Ընդամենը ձու և շաքար

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի-Հը՞, Ամա’յ, չպրծա՞ր,- ցավեցնում էինք Ամայի գլուխը` չհամբերելով, թե երբ է պատրաստ լինելու «գոգլին»: Եթե չգիտեք, թե ինչ է այն, ասեմ, որ ընդամենը հարած ձու և շաքար: Շա~տ պարզ է չէ՞ թվում: Բայց մեզ համար Ամայի` գոգլի պատրաստելը մի տոնախմբություն էր: Ամայը ձեռքով երկա՜ր-երկա՜ր հարում էր ձուն, իսկ մենք` յոթ թոռներս, նստում էինք նրա շուրջը ու րոպեն մեկ հարցնում.
-Հը՞, Ամա’յ, չպրծա՞ր…
Ու երբ գոգլին պատրաստ էր լինում, յոթ թոռներով, ամեն մեկս մի կտոր հաց բռնած, հերթ էինք կանգնում ու սպասում մեր հերթին, որ Ամայը մեր ձեռքի հացին մի քանի գդալ գոգլի քսի: Երբ մեզնից մի անկարգ հերթը խախտում էր, Ամայն ասում էր.
-Չարդ տանեմ, սպասի…
Մեր բաժին գոգլին ստանալուց հետո մենք ոչ թե ուտում, այլ խժռում էինք: Երբ վերջացնում էինք, Ամայը մտածում էր, մտածում ու ասում.
-Ակոս նվեզ ա (թուլակազմ), հիլ արեք` իրան մի հատ էլ տամ:
Ու երբ եղբայրս իր երկրորդ բաժինն էր ուտում, վեցով նայում էինք մեկ նրան, մեկ` Ամային: Ամայը, ով իր կյանքում միշտ էլ սիրել է հավասարությունը, մեզ էլ երկրորդ բաժինը տալիս ու հանգիստ սրտով նստում, հանգստանում:
Այս ամենը այսօրվա պես եմ հիշում: Հիմա էլ եմ շատ ուզում Ամայի պատրաստած գոգլուց ուտել, բայց Ամայը արդեն հասակն առել է, էլ ձեռքերում ուժ չկա: Հիմա ես եմ գոգլի պատրաստողը, ու երբեմն ինձ հետ այդ գործում մրցում է նախկին «նվեզ» Ակոն` Սարգիսը: Բայց մենք ոչ թե ձեռքով ենք հարում, այլ էլեկտրական հարիչով: Եվ ինչքան էլ չարչարվում ենք, մեկ է, չենք կարողանում Ամայի նման պատրաստել:
Ընդամենը ձու և շաքար…

Mariam barseghyan

Իմ սիրելի աչքերը

-Որ փոքր էիր, հենց լացում էիր, քեզ փորի վրա պառկեցնում էինք սեղանին ու միացնում քո սիրած հաղորդումը: Ու այդ ժամանակ լռություն էր տիրում, սկսում էիր ժպտալ ու պարողների հետ երաժշտության տակ ոտքերդ շարժել,- պատմում էր մայրս, երբ նստած թերթում էինք իմ մանկական նկարները:
Մայրս այս պատմությունը ինձ պատմում է պարի դասերի գնալու առաջին իսկ օրից: Նա շատ է սիրում, երբ ես պարում եմ: Հիշում եմ, ինչպես էր ինձ ցուրտ ձմեռվա օրերին տանում պարի և ցուրտ միջանցքներում սպասում այնքան, մինչև ավարտեմ: Ես էլ դուրս էի գալիս մեծավարի կախվում մորս թևից` ձգելով այն դեպի ներքև և թևանցուկ արած գնում էինք տուն: Ամբողջ ճանապարհին խոսում էի ու խոսում:
-Մամ, նոր շարժում ենք սովորել, դասատուս էլ գովեց, ասաց, որ լավ եմ անում,- ոգևորված պատմում էի մորս փորձերից հետո:
Ամեն անգամ դպրոցում կազմակերպված միջոցառումներին պարելիս ուշադիր նայում էի նրա աչքերի մեջ: Այդ գեղեցիկ աչքերը լցված էին լինում ուրախությամբ, հպարտությամբ, անսահման սիրով և երջանկության արցունքներով: Այնքան շատ էին այդ աչքերը ինձ ոգևորում, երբ պատահաբար սխալ էի անում, կամ էլ սայթաքում էի:
-Դիմացի, որ բեմից սիրուն աչքերդ լավ երևան,- ասում էր մայրս դեպի թարթիչներս ձգելով այն ժամանակ ինձ համար սարսափելի թվացող հարդարման միջոցները:
Այդ օրը ես առաջին անգամ բարձրանում էի բեմ, առաջին անգամ հայտնվել էի կուլիսներում և առաջին անգամ բեմից վայելում էի հանդիսատեսի ծափողջյունների ձայնը: Բայց ինձ համար իմ գլխավոր հանդիսատեսը մայրս էր, ով նորից այն նույն աչքերով նայում էր ինձ: Հիմա ես 16 տարեկան եմ, և ոչինչ չի փոխվել, հիմա էլ մայրս միշտ իմ կողքին, ոգևորում է ինձ բեմ բարձրանալուց առաջ: Նա իմ գլխավոր հանդիսատեսն է, մարդ, ով փոքր ժամանակ ժպտացել է ինձ, գրկել և պառկեցրել սեղանի վրա` միացնելով իմ սիրելի հաղորդումը: