7: 15 է, հայրիկն աշխատանքի է գնում, բոլորս քնած ենք, ու լսվում է ավտոտնակի դռների շխկոցով փակվելը: Ես ընկնում եմ անկողնուց՝ «ա՜խ», ու գլուխս հարվածում եմ պահարանին: Ստիպված շուտ արթնացանք, ու բոլորս՝ բացի հայրիկից, հյուրասենյակում ենք առավոտյան գլխացավով: Հագնվեցինք, գնացինք դասի, մայրիկը տանը միայնակ մնաց, իսկ տնային գործերը էլի մնացին մայրիկի ուսերին:

Ժամը 3-ին եկա տուն, մայրիկն ամեն ինչ արել էր, իսկ ես հույս ունեի, որ մի բանով կօգնեմ մայրիկիս: 18:02 է, բոլորս հավաքվել ենք ճաշելու: Սեղանին դրված է ամեն ինչ, ինչ կա սառնարանում, բայց ոչինչ էլ չէինք ուտում՝ բացի գլխավոր ճաշատեսակից: Հավաքեցինք սեղանը և բոլորս գնացինք հյուրասենյակ.

-Վա՜խ, «Ֆորսաժ»-ը կթողնե՞ս, պա՛պ,- ասաց եղբայրս:

-Սպասի,- պատասխանեց հայրիկս:

-Վա՜յ, պա՛պ, կթողնե՞ս էս երգերի ալիքը:

-Չէ, սպասի մի քիչ:

-Վա՜յ, պա՛պ, մուլտիկ թող նայենք, էլի,- ասացի ես:

-Դու էլ սպասի, հետո:

-Թող РТР-ը՝ էն բժշկին լսենք,- ասաց մայրս:

-Վա՜յ, սպասեք բոլորդ:

Մենք տանը երկու հեռուստացույց ունենք, բայց ոչ ոք չէր պատրաստվում գնալ և երկրորդը միացնել, որովհետև հազիվ էինք միասին հավաքվել:

Այսքան սպասելուց հետո՝ բոլորս ստիպված նայում ենք լուրեր։ Ամեն ինչ հայրիկի սրտով է:

Երեկոյան կենտրոնացած դաս էի անում, իսկ հեռախոսս անընդհատ զնգում էր։ Վերցրի և տեսա, որ եղբայրս է՝ կողքի սենյակից։ Անհանգստացա, որովհետև նա իր քննություններին էր պատրաստվում և անիմաստ բանի համար չէր զանգի։ Պատասխանեցի զանգին, եղբայրս ասաց, որ շատ կարևոր բան է պատահել, շտապ գնամ իր սենյակ։ Երբ գնացի, ասաց, որ ուղղակի կատակում էր, ծիծաղեց և ջուր ուզեց։ Ջուրը բերեցի, իսկ նա ասաց, որ փոշմանել է և այլևս չի ուզում։ Ու էլի ծիծաղեց։

-Ժիրո, զզվացրիր արդեն քո տափակ հումորներով,- ասացի ես, թողեցի գնացի իմ սենյակ։

Եղբայրս արդեն ոչ թե զանգում էր, այլ սենյակից գոռում, սակայն ես բանի տեղ չէի դնում, քանի որ անիմաստ բանի համար էր կանչելու, ինձ նյարդայնացնելու էր, ես էլ ոչ մի բան չէի անելու, որովհետև, դե նա մեծ եղբայրս է և ավելի վատ բան կմտածեր իմ գլխին խաղ խաղալու։ Իսկ ես չէի ուզում սկսել այդ անվերջ շարունակվող պատերազմը։

Ժիրոն ինձնից անցավ տատիկին, ամեն վայրկյան նրան էր կանչում։ Իսկ տատիկը նրա բոլոր ուզածներն անում էր, ինչն ինձ ավելի էր բարկացնում։

Բայց սենյակում նստած մտածում էի. Ինչ լավ է, որ բոլորս միասին ենք, տանն ենք, և բոլորս սիրում ենք իրար:

Եվս երկու ամիս, ու ես կլինեմ Հայաստանում: Կվերադառնամ այն քաղաքն ու այն տունը, որտեղ անց եմ կացրել կյանքիս առաջին 15 տարիները՝ ընտանիքիս հետ միասին: Ամեն ինչ ուրիշ է:

Երկիրս, քաղաքս, տունս, ընտանիքս, ու մի մեծ քայլ ենք արել էս տարի, ուղղակի իրենք մի ուղղությամբ, ես՝ ուրիշ: Ու հիմա, վերադառնալով, պիտի ուժերիս ներածին չափով աշխատեմ գնալ նրանց ընդառաջ ու հասնել այն կետին, որտեղ բոլորս ընդհանուր հավասարակշռության ու ներդաշնակության մեջ կլինենք:

-Հը, գնացել՝ ամերիկացի՞ ես դարձել,- հաճախ լսում եմ մարդկանցից ու ժպտում:

Իսկ իրականում ժպտալն էս դեպքերում հեշտ չէ, որովհետև փոփոխությունները շատ հաճախ վախ են առաջ բերում: Մանավանդ մեծ ու անսպասելի փոփոխությունները:

Իհարկե, ամերիկացի չեմ դարձել, ու չեմ էլ պատրաստվում դառնալ, բայց էլ առաջվանը չեմ: Վերադառնում եմ լրիվ վերափոխված, ու այս պահին ինձ օտար թվացող հայրենիքս, ու գիտեմ, որ ինքս էլ օտար եմ հայրենիքիս:

Մերոնք արդեն սենյակիս պատերը կապույտ են ներկել: Ինչ որ մեկն էլ Հայաստանի երկինքն է կապույտ ներկել: Մեկը չէ, մի քանիսը…Մի քանի հազարը… Մի խոսքով, էն 7%-ը:

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

-Անո՛ւշ, որ մի օր հանկարծ որոշես գրասեղանիդ վրայի փոշին սրբել ու գրքերը հավաքել, նախապես ինձ կասես. կփորձեմ դիմանալ այդ մեծ ուրախությանը:

Քեզ ի՞նչ է պետք ուրախ լինելու համար: Պատկերացրու, որ շահել ես անվճար հանդիպում ոսկե ձկնիկի հետ։ Երբևէ մտածե՞լ ես, թե ինչ կխնդրեիր նրանից: Տե՜ս, նոր հարց, որի շուրջ կարող ես մտածել, երբ այսօր պառկես քնելու։ Հը՜մ, իհարկե, եթե մահճակալիդ տակ պառկած հրեշը, օ՜, ների՛ր, թիկնոցավորը թույլ կտա կտրվել քո հորինած հոգսերից ու խնդիրներից։ Հրեշը պառկում էր այնտեղ, երբ փոքրիկ էինք, հիմա նա հեռացել է՝ իր տեղը զիջելով անտեսանելի թիկնոց հագած տխրությանը:

Մի գաղտնիք ասեմ. մայրիկս կխնդրեր ձկնիկից գրասեղանս միշտ մաքուր տեսնել, դրանում վստահ եմ։ Դե լավ, խոստանում եմ՝ այսօր կհավաքեմ այն: Լա՜վ, վրայի փոշին էլ կսրբեմ, որպեսզի մայրիկս ձկնիկին տեսնելիս ավելի լավ բան խնդրի. դե, դա կարող է լինել երբեք չվերջացող շոկոլադե պաղպաղակ ինձ համար։ Պատերացնո՞ւմ ես. անդադար ուտում ես, բայց այն չի վերջանում… Ճիշտ օդում կախված ուրախության նման, որը ի տարբերություն պաղպաղակի՝ պետք չէ խնդրել ձկնիկից, հարկավոր է միայն զգուշորեն վերցնել ու պահել սրտումդ՝ մի փոքրիկ անկյունում։

Երբ փոքր էի, սիրում էի հագնել տոնական մանուշակագույն զգեստս, դու էլ երևի քո կապույտ վերնաշապիկը՝ ձախ անկյունում նարնջագույն գրպանիկ, մազերիս ամրացնել մեծ-մեծ թիթեռնիկներ, նայել հայելու մեջ ու հիացմունքից շողալ։ Իսկ երբ այս ամենին ավելանում էր այն, որ դուրս էի գալիս բակ ու պատահական հանդիպում մեր հարևան Հոռոմսիմին, ով ասում էր․ «Մազերդ ներկա՞ծ են, բալի՛կ ջան, ախր, շատ սիրուն գույն է», ուրախությունս կրկնապատկվում էր։ Ինձ թվում է՝ դու էլ ես նույն ուրախությունը զգացել, երբ ինչ-որ մեկն ասել է, որ աչքերդ գեղեցիկ են, ինչպես աստղազարդ երկինքը։

Հետո, երբ մի քիչ մեծացա, մազերիս գույնն ու մանուշակագույն զգեստս սկսեցին չուրախացնել ինձ: Կարծում եմ՝ դրանք պաշտոնաթող եղան՝ իրենց տեղը զիջելով ավելի կարևոր բաներին: Երբ առաջին դասարանում կարմիր աստղիկ ստացա, ամենաերջանիկ մարդն էի աշխարհում… Երկրորդ դասարանում դա ինձ ուրախություն էր պատճառում այնքան, որքան Ձմեռ պապիկին՝ ամանորյա նրբաբլիթը։

Հետաքրքիր է մարդկային բնավորությունը. այն, ինչն այսօր քեզ ուրախություն է պատճառում, վաղը դառնում է սովորական մի բան, որը հազիվ է նուրբ շրթունքներիցդ մի ժպիտ պոկում։ Տարիների հետ համոզվում ես, որ ուրախությունը նման է երեք սենյականոց բնակարանի՝ քաղաքի կենտրոնում. գնալով թանկանում է: Եթե մեկ շաբաթ առաջ Գվիդոնի հումորը քեզ այնպես էր ծիծաղեցնում, որ աչքերիցդ արցունքներ էին հոսում, ապա այժմ այն հազիվ թե արժանանա ուշադրությանդ: Պատճառն այն է, որ հիմա քեզ ծիծաղեցնելու համար Գվիդոնից պահանջվում է ավելի մեծ սրամտություն, տրամաբանություն, դերասանական խաղ ու պայծառ միտք… Գիտե՞ս՝ այս ամենի մեղավորը մենք ենք՝ կատարելության ձգտող կատարյալներս։ Երբեմն ձգտելով ամենագեղեցիկին, չենք էլ նկատում մեր կողքին եղած ջերմությունը, բարությունն ու տաքուկ ժպիտները… Ես այսօր այնքան ուրախ եմ, իսկ դու դա կնկատե՞ս, եթե ես չասեմ դրա մասին։ Առավոտյան տերևների վրա ցող է լինում, գիշերը լուսնի վրա մարդ է քայլում, անձրևից գինու համ է գալիս, իսկ դրանք երբևէ նկատե՞լ ես։ Ո՛չ, որովհետև դու չափազանց զբաղված ես իրական ուրախություն փնտրելով, դու կրում ես հոգսերի ու խնդիրների գորշասևավուն ակնոց, որը թույլ չի տալիս նկատել մանրուքները: Հանի՛ր դա, տե՛ս, թե որքա՜ն ուրախություն կա օդում։ Երբ սկսես նկատել մանրուքները ու ուրախանալ դրանցից, կյանքը կդառնա ավելի գունավոր, քան ծիածանն է։

Աշխարհին քո ուրախությունն է պետք ու մի մեծ վարդագույն ամպիկ։

Ես օրս միշտ վերջացնում եմ այն վերլուծելով: Փորձում եմ հասկանալ, թե այդ օրը ինչ լավ արարք եմ գործել, ինչ սխալ քայլ եմ արել և քննադատում կամ շնորահակալություն եմ հայտնում ինքս ինձ այդ քայլն անելու համար: Դրանից հետո մտածում եմ ապագայիս մասին: Ժամանակն է կողմնորոշվել մասնագիտական ընտրության հարցում, բայց ներքուստ վախ կա, քանի որ մի որոշումից է կախված հետագա ամբողջ կյանքիս անելիքը: Ես գուցե ճիշտ ընտրություն չկատարեմ, կամ գուցե կարող եմ ավելի լավ մասնագիտություն ընտրել ու աշխատել այլ ասպարեզում: Խորհուրդներ շատ են տալիս և՛ ընտանիքիս անդամները, և՛ ուսուցիչներս, և՛ ընկերներս, բայց դրանք միայն խորհուրդներ են, որոշում կայացնողը ես եմ: Բարդ է: Մտածում եմ՝ հիմա, որ ինձ շրջապատող մարդիկ ընտրել և սովորում կամ աշխատում են այդ մասնագիտությամբ, ինչպե՞ս են իրենց կյանքի այդ կարևորը քայլը կատարել: Մեկ-մեկ ուզում եմ՝ իմ փոխարեն լինի մեկ ուրիշ որոշում կայացնող:

Դժվար է ընտրության առաջ կանգնել, ու այդ ընտրությունը ոչ թե մաթեմատիկական խնդիր է՝ ընտրել ա կամ բ տարբերակն ու ընդգծել, այլ շատ տարբերակների միջից ընտրել մեկը, որը հետո ամբողջ կյանքիդ ընթացքում քո շուրջն է պտտվելու՝ շրջանակի մեջ առնելով քեզ։ Ու այդ ժամանակ արդեն կարմիր գրիչով ոչ մեկը չի կարող գիծ քաշել և նշել ճիշտ տարբերակը: Երևի սա կարելի է վախ կոչել: Հա՜-հա՜, ես վախենում եմ լուրջ որոշում կայացնելուց:

Երբևէ չեմ մտածել լրագրությամբ զբաղվելու կամ լրագրողի մասնագիտություն ընտրելու մասին, ավելին՝ լրագրողներից խուսափել եմ՝ համարելով նրանց չափից դուրս պնդաճակատ մարդիկ։ Բայց արի ու տես, որ ճակատագրի հերթական կատակի շնորհիվ այժմ փոխել եմ մտածելակերպս։

Մասնագիտության ընտրության հարցում շատ փոփոխական էի, չէի սիրում մրցույթներ, մրցակցություն, սիրում էի մենությունը, իսկ բանավոր արտահայտվել մինչ այժմ էլ դժվարանում եմ։ Լրագրությունն իմ կյանք մտավ անսպասելի, ինչպես կյանքում կատարվում է ամեն լավ բան։ Զբաղվելով քաղաքացիական լրագրությամբ՝ հասկացա, որ դա մեկն է այն մասնագիտություններից, որին լիակատար տիրապետելու համար պետք է նաև տիրապետես մնացած մասնագիտություններին, քանի որ միշտ գործ ես ունենում տարբեր ոլորտների ներկայացուցիչների հետ ու հարցեր ուղղելու համար պետք է տեղեկացված լինել։ Տարբեր մարդկանց հետ զրուցելն օգնում է ծանոթանալ նրանց առօրյային, խնդիրներին, հասկանալ պաշտոնավորին ու հասարակ գյուղացուն մտահոգող խնդիրները ու ինչն ամենակարևորն է՝ բարձրաձայնել դրանք։
Լրագրությունը մտել է իմ ենթագիտակցության մեջ։ Նույնիսկ գրականություն ընտրելիս փորձում եմ գտնել այնպիսի գրքեր, որոնք կա՛մ լրագրության հետ առնչություն ունեն, կա՛մ գրողն իր առաջին քայլերը գրական ասպարեզում արել է լրագրության միջոցով։ Գուցե այն պատճառով, որ ես էլ միշտ մի թաքուն ցանկություն եմ ունեցել սեփական գիրք հրատարակելու։
Հաճախ դպրոցում՝ դասամիջոցներին, դասընկերներիցս հարցազրույցներ եմ վերցնում։ Մեկից՝ որպես ապագա լեզվաբան կամ քաղաքական գործիչ, մյուսից՝ որպես ապագա իրավաբան կամ դիվանագետ։
-Սուսաննա՛,- հարցնում եմ,- իսկ Ձեր ապագան պատկերացնո՞ւմ եք Հայաստանում։
-Ոչ,- լսում եմ պատասխանը ու ստանում արդեն քանի՜ անգամ լսած պատճառաբանությունը, որ Հայաստանում մեծ հաջողության հասնելու համար պայմաններ չկան։
Ափսոսում եմ, որ այս կարծիքն արդեն խորը արմատներ է գցել երիտասարդության շրջանում, որ մեզնից յուրաքանչյուրը հեշտությամբ կլքի հայրենիքը, որպեսզի կառուցի իր ապագան՝ ինչպես սեփական, գունավոր պատկերացումներում է, իսկ Հայաստանն այնտեղ դեռ մնում է գորշ ու անհույս։

Գարունը վերջապես եկավ: Եվ իմ տրամադրությունը փոխվում է այնքան հաճախ, ինչքան եղանակը՝ գարնանը: Այն կարող է լինել և՛ արևային, և՛ անձրևային միաժամանակ: Այդ պահին հոգնածությունս և հուսահատությունս փորձում եմ ծածկել վերմակով, և հանկարծ կասկածներս թակում են սենյակիս դուռը, առանց հրավերի սպասելու` միանգամից բացում այն, մտնում ներս և տեղավորվում կողքիս:

Սկսում եմ մտածել ամեն հնարավոր և անհնարին բաների մասին, որոնք, միգուցե, կլինեն ապագայում: Անընդհատ մտահոգություններ ու վախեր են առաջանում ընտրածս մասնագիտության, իմ կարողությունների և ապագայի վերաբերյալ: Սարսափելի են նաև այն մտքերը, որոնք դրդում են մտածել, որ ինձ շրջապատող բոլոր մարդիկ կեղծ են և ժամանակավոր: Սակայն այդ պահին գորշ ներկված ամպերի տակից արևն իր լուսավոր շողերն է անցկացնում պատուհանիս միջով և գցում աչքերիս վրա՝ ծակծկելով դրանք։ Եվ այդ անսպասելի ծակծկոցները կարծես ուզում են հիշեցնել, որ դրսում գարուն է, կյանքը վերակենդանացնող և հուսադրող գարուն:

Կարծես պատահաբար հիշում եմ այն վաղուց հետին պլան մղված փաստը, որ ես ընդամենը 16 տարեկան եմ, և սա ինքն իրեն փնտրելու, փոխելու և ուղղակի ապրելու տարիքն է: Գնում եմ դռան մոտ, բացում այն և սաստող հայացքով նայում իրենց ինչպես տանը զգացող կասկածներիս և դուրս հրավիրում նրանց: Դե, ուրիշ անելու բան չունեն, գլխիկոր հեռանում են: Մոտենում եմ պատուհանին և շնորհակալություն հայտնում ծաղկող գարնանն ու ջերմացնող արևին ինձ հիշեցնելու համար, որ անմիտ ու տանջող կասկածների դիմաց դուռն ամենաուժեղը պետք է «շրխկացնել» և այդ պահին չմտածել քաղաքավարության կանոնների մասին։

Հասարակագիտության դասաժամին մեր ուսուցիչը պատմում էր ընտրությունների մասին: Ուսուցչուհին ասաց, որ պետք է ընտրություններ կազմակերպենք դասարանում: Թեկնածու պետք է ընտրենք: Նա առաջարկեց Մանեին և Հարությունին։ Արկղ և բուկլետներ պետք է պատրաստեինք: Հաջորդ դասաժամին մենք արդեն պատրաստ էինք քվեարկության: Մտածում էինք, թե ում պետք է ընտրենք։

Ուսուցչուհին բացատրեց քվեարկելու կանոնները: Հարցեր պատրաստեցինք թեկնածուների համար: Սկսվեց գաղտնի քվեարկությունը: Քվեարկության ավարտից հետո բացեցինք և հաշվեցինք ձայները: 11 ձայն հավաքեց Հարությունը, իսկ 5 ձայն՝ Մանեն: Եվ այսպիսով, 6 ձայնի առավելությամբ առաջ անցավ Հարությունը:

Պատրաստած հարցերից տվեցինք.

-Ի՞նչ ես անելու, Հարութ, քանի որ արդեն ընտրվել ես,- ասաց Անին:

-Ես զբաղվելու եմ դասարանի կարգապահությամբ,- պատասխանեց Հարությունը:

Բայց շատ հետաքրքիր է, ինչպես կարող է նա զբաղվել կարգապահությամբ, եթե նա դասարանի ամենաչար աշակերտն է:

Ընկեր Պետրոսյանն ասաց.

-Պետք է այդ բուկլետները բաժանենք բոլոր ուսուցիչներին, որպեսզի նրանք էլ տեսնեն մեր աշխատանքը:

Բաժանեցինք ամբողջ դպրոցին: Այսպիսով՝ նախագահի ընտրություններն ավարտվեցին, նախագահ ընտրվեց Հարութը:

Այսպիսի միջոցառումների շնորհիվ մենք հաճույքով ենք մասնակցում դասին։