Իմ էջը խորագրի արխիվներ

anna mesropyan lori

Միակ աղջիկը

Ողջույն: Ես Աննան եմ: Արդեն ուսանող եմ: Ընդունվել եմ ՎՊՀ ռադիոֆիզիկայի բաժինը: Հենց սկզբից գիտեի, որ իմ կուրսում աղջիկներ քիչ են լինելու, բայց քանի որ ես սիրում եմ ֆիզիկան, որոշեցի ընդունվել այդ բաժինը:

Այս տարվա սեպտեմբերի 1-ը ամենատխուրն էր ինձ համար, որովհետև իմացա, որ կուրսում միակ աղջիկն եմ ու շատ սրտնեղեցի: Առաջին շաբաթը մեծ դժվարությամբ էի հաճախում դասերին, բայց երբ հասկանում ես, որ շրջապատված ես լավ մարդկանցով, ստիպված համակերպվում ես միջավայրին:

Արդեն անցել է մոտավորապես մի ամիս, և ես հաճույքով եմ հաճախում դասերին, ուսանողական կյանքն էլ է ինձ դուր գալիս: Կուրսում շատ հաճելի մթնոլորտ է, բոլորն ինձ լավ են վերաբերվում: Դասախոսներն էլ են շատ լավ հարաբերությունների մեջ ինձ հետ, ամենաշատը ինձ են վստահում և հենց ինձ են կուրսի ավագ նշանակել: Թեև շատ պատասխանատու գործ է, բայց ես հաճույքով եմ կատարում այն:

Բուհում ես տխրելու ժամանակ չեմ ունենում, ճիշտ է՝ կուրսում աղջիկ չկա, բայց ինձ հետ ուրիշ կուրսի աղջիկներն էլ են շփվում, և ես ինձ երբեք մենակ չեմ զգում:

Կուրսում միակ աղջիկ լինելը իր բացասական կողմերն էլ ունի, ամբողջ դասին միայն ես եմ դաս պատասխանում, լեկցիաները միայն ես եմ գրում, ու մեկ-մեկ մտածում եմ՝ եթե մի օր դասի չգնամ, ով է դասերը պատասխանելու, ումից եմ լեկցիաները արտագրելու:

Չնայած բոլոր տխուր և ուրախ պահերին՝ ես սիրում եմ ուսանողական կյանքը, և չեմ զղջում, որ ընդունվել եմ, քանի որ սովորում եմ իմ ընտրած բաժնում և ամենակարևորը՝ անվճար:

arusyak grboyan

Մա՞հ, թե՞ կյանք

Միշտ մտածել եմ կյանքի ու մահվան հերթափոխի մասին, բայց փոխեցի տրամադրվածությունս կյանքի հանդեպ՝ ուսուցչուհուս խոսքերից հետո: Առաջին օրն էր դպրոցում արձակուրդներից հետո: Ամբողջ օրն անցավ՝ քննարկելով մեր անցկացրած արձակուրդներն ու հանգիստը: Բայց ես շատ զարմացա, երբ ուսուցչուհիներիցս մեկը դասը սկսեց փոքրիկ առակով: Ահա այն այնպես, ինչպես տպավորվել է իմ մեջ.

«Կար մի հեռավոր քաղաք: Այն չէր տարբերվում մնացած քաղաքներից ոչնչով: Բայց ուներ մի առավելություն: Քաղաքում ապրում էր մի իմաստուն, որին բոլորը սիրում և հարգում էին: Նրա համբավը հասնում էր շատ հեռուներ: Քաղաքում ապրում էր ևս մի խելացի մարդ, որը նախանձից դրդված ցանկանում էր բոլորին ապացուցել, որ ինքն ավելի խելացի է, քան այդ իմաստունը: Երկար մտորումներից հետո նրա գլխում մի փառահեղ միտք է ծագում: Նա ասում է.

-Ես կբռնեմ փոքրիկ թիթեռի, կպահեմ նրան ձեռքիս մեջ և կհարցնեմ այդ իմաստունին՝ ինչ կա արդյոք իմ ձեռքում՝ մահ, թե կյանք: Եթե նա ասի՝ մահ, ես բաց կթողնեմ թիթեռին, եթե ասի՝ կյանք, ապա կսպանեմ նրան: Ամեն դեպքում նա սխալ կլինի:

Հաջորդ օրը նա անում է այն, ինչ մտածել էր, և հարցնում է իմաստունին.

-Ի՞նչ է իմ ձեռքերում՝ մա՞հ, թե՞ կյանք:

Իմաստունը պատասխանում է.

-Ամեն ինչ քո ձեռքերում է, կուզես՝ կյանք կլինի, կուզես՝ մահ:

Այսինքն՝ մեզանից է կախված, թե ինչ կլինի մեր ձեռքերում՝ մահ, թե կյանք»։

Այդ օրվանից հետո միշտ հիշում էի թիթեռնիկին ու ժպտում: Նա կարծես ամենուր ինձ հետ էր, իմ ուղեկիցն էր դարձել:

Մի օր մի դեպք էր պատահել ինձ հետ, և ես մի անիմաստ բանից զայրացել էի ու տխրել՝ չնկատելով, որ արդեն քիչ էր մնացել սպանեի թիթեռիս: Ես վնասել էի նրա փոքրիկ թևը, և դրա առողջացման համար մի քանի ժամ պահանջվեց: Բայց ի վերջո նա կազդուրվեց, կրկին ժպտաց ու նոր կյանք հաղորդեց հոգուս:

hovik vanyan dsex

Կարոտում եմ քեզ, տատիկ

Շուտով հինգ տարի կլինի, որ Ասիկ տատիկս (մայրիկիս մայրը) ֆիզիկապես ինձ հետ չէ: Անչափ շատ էի (եմ) սիրում նրան: Ամեն անգամ, երբ հիշում եմ իր մասին, առաջին բանը, որ մտքիս է գալիս, նրա անսահման սերն ու բարությունն է: Շատ օրինակելի ու մեծահոգի կին էր: Սիրում էր խելացի մարդկանց, ու ինքն էլ շատ խելացի էր…

Երեք տարեկանից սկսած, կարողացել եմ մենակ գնալ նրանց տուն (պապիկս ու տատիկս երկուսով էին ապրում), չնայած այն բանին, որ մեր տունը գյուղի մի ծայրում է գտնվում, իսկ նրանցը` մյուս: Տատիկիս կողքին ինձ շատ լավ էի զգում: Կարծես հրեշտակ լիներ` ինձ միշտ ջերմությամբ ու սիրով էր պատում: Հաճախ էի գիշերները նրանց տանը մնում, որովհետև շատ հետաքրքիր էր անցնում ժամանակը: Երեկոյան, երբ ոչխարները գալիս էին հանդից, գնում էինք գոմի մոտ, ու ես դույլը պահում էի, որ տատիկս կթի ոչխարներին: Հետո այդ կաթը պետք է պանիր դարձնեինք, ու ես անհամբեր սպասում էի «ղազանդիբի» (կաթի մինչև պանիր դառնալու պահը) ուտելուն, շատ համեղ էր լինում: Այդ ամենը վերջացնելուց հետո էլ վառարանն էինք վառում, որ պլեճ անենք: Ես վառարանի մեջ արվածն էի սիրում, իսկ տատիկս` հենց վրայինը:

Վերջապես գալիս էր հեքիաթ կարդալու ժամանակը: Շատ էի սիրում «Գեղեցկուհի Վասիլիսան» ու «Կռնատ աղջիկը» հեքիաթները ու չէի հոգնում դրանք անդադար լսելուց, որոնք տատիկս առանց հոգնելու սիրով կարդում էր ինձ համար: Ժամը 11-ից հետո էլ քնելու ժամանակն էր, ու երբ քնած ժամանակ վերմակը վրայիցս ընկնում էր, զգում էի, թե ինչպես է տատիկս զգուշությամբ նորից ծածկում ինձ…

Հիմա, երբ տատիկս ինձ հետ չէ, պատրաստ եմ ամեն ինչ տալ, միայն թե հին օրերը վերադառնան, որ նորից նրա պատրաստած ոչխարի պանիրն ուտեմ, որ նորից հեքիաթ կարդա ինձ համար ու նորից գիշերները ծածկի ինձ:

Տատիկ ջան, միշտ հիշում եմ քո խորհուրդները ու հիմա ինչի կարողացել եմ հասնել, հենց այդ խորհուրդներն են ինձ օգնել:

Կարոտում եմ քեզ…

tatev nurijanyan

Առաջին քայլս

11-րդ դասարանում էի սովորում, երբ սկսեցի լրջորեն մտածել մասնագիություն ընտրելու մասին: Մտքիս գալիս էին աշխարհի բոլոր մասնագիտությունները՝ ոստիկանից մինչև բժիշկ, խոհարարից մինչև դերասան, վարսահարդարից մինչև հոգեբան: Դժվարին ու բարդ այդ տարբերակների մեջ կանգ առա «վերամբարձ» ու առաջին հայացքից շատ դժվար թվացող պատմաբանի մասնագիտության վրա:

Պատմությունը միակ առարկան էր, որտեղ ես ինձ զգում էի ինչպես ձուկը՝ ջրում:
Պատմության հանդեպ սեր իմ մեջ արթնացրել է իմ պատմության ուսուցիչը, որը նաև իմ կնքահայրն է: Նա է եղել իմ ոգեշնչման աղբյուրը, ու որքան էլ տարօրինակ էր, նա դեմ էր իմ ընտրությանը: Փորձում էր համոզել հրաժարվել այդ բարդ ուղի ունեցող մասնագիտությունից: Խորհուրդ էր տալիս ընտրել ավելի ժամանակակից մասնագիտություն, բայց ես իմ որոշման մեջ մնացի անսասան: Դա ինձ համար արդեն ոչ միայն երազանք էր, այլև նպատակ:
Հիմա ես Երևանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետի ուսանող եմ: Կատարվել է երազանքս, որին հասնելու ճանապարհին ես անդադար աշխատել եմ՝ ոչնչի առաջ կանգ չառնելով, որովհետև գիտեի, որ եթե կատարվի իմ երազանքը, դրանից ինձնից շատ կուրախանան ծնողներս ու կնքահայրս:
Երազանքները միշտ էլ կատարվում են, եթե պայքարում ենք արդեն նպատակ դարձած երազանքի համար:

amalya harutyunyan

«Սոնե» աղջկա մասին

-Ինչ տարօրինակ աղջիկ ես, ամեն ինչի մասին ուրիշ կերպ ես մտածում:

Այսպես ասաց Սոնան դեռ մեր ծանոթության առաջին օրը, դրանից հետո մեզ շատ չշփված օրեր էին սպասվում, ու կարծես հենց սկզբից էլ չէինք գտել մտերմանալու ուղին: Դե, մենք ի՞նչ իմանայինք, որ շուտով Սոնան ստիպված էր լինելու 5 օր ինձ հետ ապրել, այն էլ իրենց տանը ու այն էլ ճամբարի շրջանակներում:
Չէր էլ լրացել մեր ծանոթության 1 ամիսը, երբ մենք բավականին լավ գիտեինք իրար:
Ու երբ մենք մեծ երևակայությամբ իմ փախուստն էինք պլանավորում դեպի Մալիշկա, ինչի շնորհիվ պետք է տեսնեինք իրար, «երկնքից ընկնում է» հնարավորությունը՝ «ՏՆԱԿ» ճամբարը:
Մի քանի օր անց արդեն փախուստիս տոմսերն էլ էին ձեռքումս: Դե, նկատի ունեմ՝ ես ու Սոնան լրացրել էինք հայտը ու, ի ուրախություն մեզ, անցել ճամբարը: Ճամբարի ֆորմատը այլ էր, բոլոր այն մարդիկ, ովքեր Վայոց ձորից չէին, պիտի գային ու հյուրընկալվեին վայոցձորցիների տանը: Սոնան ու իր ընտանիքը դարձան ինձ հյուրընկալող ընտանիքը:
Հիմա, երբ հիշում եմ, որ առաջին 5 րոպեների ընթացքում չեմ ճանաչել Սոնային, ու մի կերպ եմ հասկացել, որ նա է, նորից կարմրում եմ: Ախր, շատ ամոթ էր, է: Բայց մինչև հիմա հիշում եմ, թե ինչպես ուժեղ գրկեց ինձ:

Ու սկսվեց, սկսվեցին իմ 5 անմոռանալի օրերի արկածները Վայքում ու Մալիշկայում:
Դե, պատկերացրեք՝ մեկը, ով ապրում է Երևանում, տանը միշտ փակված է ու բակում չունի ընկերներ, ամեն օր շրջապատվում է 30-ից ավելի ընկերներով, ու դա էլ հերիք չի, ընկերուհու տանն է մնում: Պատկերացրի՞ք, թե ինչ ուրախություն էր պատել ինձ: Ես էլ մինչև վերջին վայրկյանը չէի պատկերացնում: Ես տանը քնում եմ շատ ուշ՝ 3-ին կամ 4-ին ու արթնանում ցերեկը՝ 12-ին: Սոնան ինձ ստիպում էր, որ քնեի երեկոյան 11-ին ու արթնանայի առավոտյան 6-ին: Արթնանում էինք ու ճանապարհվում Վայք: Սոնայենց տունը սարի վրա էր, մենք ստիպված էինք շատ թեք ճանապարհներով գնալ: Միայն տեսնեիք, թե ինչ անհանգստությամբ ու զգուշությամբ էր բռնում ձեռքս Սոնան ու իջեցնում դժվար ճանապարհներով: Իջնում էինք, ճանապարհի կեսից միանում էին երեխեքի մի մասը, մյուս կեսից էլ՝ մյուս մասը, ու բոլորով ուղևորվում էինք կանգառ: Մեզ գցում էինք փոքրիկ ավտոբուսն ու մի փոքր տեղ գտնում նստելու: Սոնայի պատճառով ես ամբողջ ճանապարհին քնում էի, ու քնում էի՝ որպես բարձ օգտագործելով Սոնայի ուսը, Սոնան էլ ստիպված էր լինում գրկել ինձ: Դե, ճանապարհներն անհարթ էին ու իմ ընկնելու հավանականությունն էլ՝ շատ մեծ: Հասնում էինք, ամբողջ օրը միասին, ամբողջ օրը մի տեղում: Կիսում էինք նույն հացը կամ նույն նվերը (հա, Սոնան ինչ ստանում էր, ես միշտ կեսը ինձ էի վերցնում): Անցնում էինք ճոճվող կամուրջը՝ միասին գոռալով: Դասընթացներին միասին էինք ինչ-որ բան մտածում կամ միասին էինք արձագանքում ինչ-որ բանի:
Միասին էինք գնում Վայք ու Վայքից գալիս Մալիշկա:
Չեք էլ պատկերացնի՝ ինչքան շատ եմ սիրել Մալիշկան, մրգերը, որ պատահած ծառից թաքուն քաղում էինք, ճանապարհները, որ թեկուզ դժվար էր գնալ, բայց Սոնայի ձեռքը բռնած՝ լրիվ ուրիշ էր: Տները, որ հին էին շատ, բայց հետաքրքիր էին, էն սարը, որ Սոնայենց տան վերևում էր, ու որը մենք երկուսով բարձրացանք ու հայտնվեցինք արևին շատ մոտ:
Գիշերները մի լավ զրուցում էինք հազարավոր բաներից, պատմում մեր ամենակարևոր պատմությունները: Ու երբ Սոնան քնում էր, ես աչքերս բաց պառկում էի ու փորձում կանգնեցնել ժամանակը: Ես չէի ցանկանում, որ վերջանար ամեն ինչ, թեև գիտեի, որ այդ օրը շատ մոտ է:
Էդպիսի պահեր են, չէ՞, լինում, որ չես մոռանա երբեք, հա, ես չեմ մոռանա, թե ինչպես էր օգնում Սոնան, որ մաքրեի վրայիս ցեխը, երբ ընկել էի: Կամ ինչքան էր անհանգստանում, երբ ես շոգից լավ չէի զգում, ու ինչպես էր ինձ համար ջուր գտնում: Չեմ մոռանա՝ ինչպես էր ախառնվում իրար, երբ իր տեսադաշտից կորչում էի, կամ ինչպես էր մտահոգվում, երբ քաղցած էի լինում:
Մեկ, երկու, երեք, ու էսպես շուրջ 5 օր անցկացրինք ես ու Սոնան: Ամեն օրը յուրովի ուրիշ էր ու հետաքրքիր, միևնույն ժամանակ՝ խառն էր ու նույնը, արցունքոտ ու ժպիտներով լի: Բայց էդ օրերը մերն էին, մեզ համար ամենակարևոր ու ամենաթանկ պահերն էին:
Այնքան եմ կարոտում Մալիշկան: Ես նորից եմ ուզում արթնանալ Սոնայի հորդորներից առավոտյան 6-ին, ես նորից եմ ուզում ամաչել, ընկնել անհարմար իրավիճակների մեջ, նորից եմ ուզում լսել Աշոտիկի՝ Սոնայի փոքր եղբոր բղաված «բարևը», կամ նորից եմ ուզում զգալ նրա հարվածները, նորից եմ ուզում ստիպել Սոնային սովորեցնել իրենց բարբառը: Նորից եմ ուզում ընկնել ցեխաջուրն ու լաց լինել, ու ծարավ լինելու դեպքում՝ նորից եմ ուզում ջուր խմել այն տեղից, որը կենդանիների համար էր նախատեսված:
Հիմա այս ամենն արդեն երազ է թվում, թվում է, թե կյանքում չի էլ եղել, ու ես միայն քնի մեջ՝ երազում եմ այդ օրերը տեսել:
Իսկ դեռ մի քանի օր առաջ ես Մալիշկայի փողոցներով էի քայլում:
Վերջում, երբ արդեն գնում էինք, Սոնայի տանեցիները մրգի տոպրակը տվեցին ձեռքս ու ասացին՝ տանեմ: Սոնայի տատիկն էլ ասաց, որ միշտ հիշեմ՝ Մալիշկայում հարազատ քույր ունեմ ու ընտանիք:
Չէ, ես էլի եմ գնալու: Գնալու եմ՝ կարոտս առնեմ:
Գնալու եմ, հաստատ:
Մի փոքր ծանոթությունը վերածվեց մի մեծ շատ ամուր ընկերության:
Ինչ տարօրինակ ես, կյա՛նք, ամեն ինչ ուրիշ ձևով ես մատուցում:

Ani Ghulinyan

Երբ ինքդ քեզնից շատ բան չես հասկանում

Նախկինում, երբ գյուղից հաճախ չէի դուրս գալիս, մտածում էի, որ եթե գնամ, երբեք չեմ կարոտի:  Սկսում էի ձանձրանալ, որովհետև ամեն մի ծառն ու թուփն անգիր գիտեի: Իսկ երբ արձակուրդներին  տան երես չէի տեսնում, տեսած ժամանակ էլ միշտ շտապելով, միշտ ինչ-որ բանից ուշանալով, նկատել եմ, որ անգիր իմացածս ծառերը կտրված են, իսկ դրանց տեղում նոր` լրիվ անծանոթ թփեր են աճել: Ինձ ծանոթ մարդկանից շատերն էլ այլևս չկան: Սկզբից նրանց գնալը տարօրինակ է, հետո գնալուն էլ ես սովորում,  հրաժեշտները դառնում են առօրեական  ու առանց ավելորդ արցունքների:
Որոշ ժամանակ առաջ ընկերներիցս մեկը խնդրում էր օգնել, որ իմ տեսանկյունից սահմանեմ «կարոտ» բառը, այն ժամանակ հիմարաբար ասացի, որ երբեք իրական կարոտ չեմ զգացել, հետևաբար այն սահմանել չեմ կարող: Դրա պատճառը իմ կարճաժամկետ հիշողությունն է, որ տարածվում է ոչ միայն իրադարձությունների, այլև զգացողությունների վրա: Մոռացել եմ, թե ինչքան ուժգին էի կարոտում հորս, երբ նա մի քանի ամսով բացակայում էր: Հիմա այդ կարոտը ինչ-որ հեռավոր բան է թվում, որովհետև նա կողքիս է: Հիմա մենք լրացնում ենք «կարոտի ժամանակների» բացը:
Այս անտեր կարոտը (ինչպես ամեն վատ բան) գալիս է այն ժամանակ, երբ ամենից քիչն ես դրան սպասում:
Մեկ-մեկ ես կարոտում եմ գյուղիս պարապությունը, երբ կարող ես ժամերով պառկել ճոճի վրա ու ոչինչ չանել: Այդ ոչինչ չանելը շատ բան անելուց հետո այնքան հաճելի է:
Կարոտում եմ նաև ութերորդ դասարանի աշխարհագրությունը իր քարտեզներով, գրականությունը` միայն իմ սիրելի գրողներով, ու երկրաչափությունը` դեռևս հեշտ ու պարզ խնդիրներով: Կարոտում  եմ և ինձ` տասներկու տարեկան Անիին, որի միակ մտահոգությունը օրագրի մեջ «ութ» չստանալն էր, որի համար մասնագիտական ընտրության խնդիրն ու դպրոցն ավարտելու ժամանակն այնքան հեռու էին թվում:
Մեկ-մեկ սարսափում եմ այն մտքից, որ մի օր երեսուն տարեկան եմ լինելու: Ինձ համար երեսունը երիտասարդությունը ավարտելու հետ է ասոցացվում: Մայրս ասում է, որ դեռ վաղ է նման բաների մասին մտածելու համար, իսկ ես կարծում եմ, որ արդեն ժամանակն է:

Պապիկի թղթապանակը

Այն օրը պապիկիս հետ զրուցում էի Սեպտեմբերի 21-ի մասին: Նա բազմոցի դարակից ինձ տվեց մի թղթապանակ: Թղթապանակի մեջ կային հին թերթեր, տպագրական մեքենայով հավաքած կամ ձեռագիր երգերի տեքստեր և այլ թղթեր:

Ես ընտրեցի 1989-1992 թվականների թերթերը ու սկսեցի կարդալ:

1989թ. թերթում (անունը «Ավանգարդ» էր) այդ տարվա իրադարձություններն էին՝ ամիս առ ամիս: Կարդացի, թե ինչպես էին մարդիկ պայքարում անկախանալու համար:

Հունվար.
Թերթում գրված էր, որ պարետային ժամը շարունակվում է:

Փետրվար.
Փետրվարի 28-ին «լրացավ Սումգայիթյան ցեղասպանության մեկ տարին»: Պարետային ժամը շարունակվում է:

Մարտ.
Պարետային ժամը շարունակվում է:

Ապրիլ.
Ապրիլի 24-ին նշվեց Մեծ Եղեռնի 74-րդ տարեդարձը: Պարետային ժամը շարունակվում է:

Մայիս.
Պարետային ժամը ոչ կա, ոչ չկա: Մայիսի 3-ին Ղարաբաղում սկսվեց գործադուլ:

Հունիս.
ԼՂԻՄ-ում շարունակվում է գործադուլը: Պարետային ժամը ոչ կա, ոչ չկա:

Հուլիս.
ԼՂԻՄ-ը շարունակում է գործադուլը: Սկսվեց Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի տնտեսական շրջափակման առաջին փուլը: Պարետային ժամը ոչ կա, ոչ չկա:

Օգոստոս.
Օգոստոսի 16-ին Ստեփանակերտում իր աշխատանքը սկսեց ԼՂԻՄ-ի բնակչության լիազոր ներկայացուցիչների համագումարը: Ընտրվեց Ազգային խորհուրդ: Պարետային ժամը ոչ կա, ոչ չկա:

Սեպտեմբեր.
Շրջափակում:

Հոկտեմբեր.
Շրջափակումը շարունակվում է: Պարետային ժամը ոչ կա, ոչ չկա:

Նոյեմբեր.
Տեղի ունեցավ Հայոց համազգային շարժման հիմնադիր համագումարը: Պարետային ժամը ոչ կա, ոչ չկա:

Դեկտեմբեր.
Լրացավ երկրաշարժի մեկ տարին: Խորհրդային պաշտոնական մամուլում՝ ի վերջո հրապարակվեց «Մարդու իրավունքների համընդանուր հռչակագիրը»: Պարետային ժամը ոչ կա, ոչ չկա:

Թղթապանակում մի քանի հին «Հայաստանի Հանրապետություն» թերթի համարներ կային: 1990թ.-ի թերթում կարդացի, որ օգոստոսի 23-ին ընդունվեց Հայաստանի անկախության մասին հռչակագիրը: Օգոստոսի 24-ին ընդունվեց Հայաստանի պետական դրոշի, զինանշանի և օրհներգի մասին օրենքը: Թերթում նաև գրված էր հայոց օրհներգի մասին: Հեղինակը դեմ էր «Մեր հայրենիքի» ընդունմանը, բայց նա գրում էր, որ մեծամասնությունը ընդունեց «Մեր հայրենիքը»: Այդպես մեր հիմնը դարձավ «Մեր հայրենիքը»:

Հաջորդ թերթը տպագրվել էր 1991թ. սեպտեմբերի 23-ին՝ Անկախության հանրաքվեի օրվա՝ Սեպտեմբերի 21-ից հետո առաջին համարն էր: Թերթում գրված էր, որ ժողովրդավարական Հայաստանի օգտին, նախնական տվյալներով, քվեարկել է մասնակիցների 99,31 կամ հանրապետության ընտրական իրավունք ունեցող բնակչության 94,39 տոկոսը: Հայաստանը անկախացավ: Հռչակվեց Հայաստանի 3-րդ հանրապետությունը:

1992թ.-ի թերթը արդեն գունավոր էր: Այն Հայաստանի անկախության 1-ամյակի առթիվ էր: Այնտեղ գրված էր այն մասին, որ մենք դեռ նոր ենք սկսում առաջին քայլերը կատարել, որպես անկախ պետություն:

Թղթապանակում նաև գտա տպագրական մեքենայով հավաքած կամ ձեռագիր երգերի տեքստեր, օրինակ «Արդյոք ովքեր են» երգը: Պապիկը պատմեց, որ անկախության համար շարժման տարիներին մարդիկ ազգագրական երգեր էին գրում և ձեռքից ձեռք փոխանցում: Սովետական տարիներին այդ երգերը մոռացվել էին: Մարդիկ Ազատության հրապարակում հանրահավաքների ժամանակ երգում էին այդ երգերը:

Ես հավանեցի «Զինվորի երգը»՝

Թռիր իմ նժույգ, սլացիր շուտով,
Տար ինձ ցանկալի կռվի փոթորիկ,
Կռվի մեջ միայն ես արյան գնով,
Կը կփրկեմ իմ խեղճ փտրուկ հայրենիք…

Հայրիկս էլ ասաց, որ գրամեքենայով հավաքած կամ ձեռագիր տեքստերը ժամանակին խաղացել են նույն դերը, ինչ հիմա խաղում են սոցիալական ցանցերը: Դա է եղել տեղեկությունները տարածելու ոչ պաշտոնական ձևը:

Պապիկս ասաց, որ թերթերն ու երգերը թղթապանակում պահել է որպես հիշողություն: Ու ես շատ ուրախ եմ դրա համար:

Հատկապես ինձ դուր եկավ «Ավանգարդ»-ի վերջին բանաստեղծությունը Նոր տարվա մասին.

Կաղանդի ծառ մը շտկելու համար
Երկու բան պետք է.
Նախ ծառ մը-հետո զարդեր ծառին վրա:

Կաղանդի ծառ մը շտկելու համար
Երեք բան պետք է-ծառեն զարդեն զատ
Հավատքը գալիք աղվոր օրերում:

Կաղանդի ծառ մը շտկելու համար
Մեկ բան կբավե- ոչ ծառ, ոչ այլ զարդ-
Ատիկա խիճերն ադամանդ կարծող
Միամիտ հոգվույս բարի խաբկանք է:

Կաղանդ ծառ մը շտկելու համար
Արդեն պատրանքը լրիվ կբավե

mane antonyan

Երազանքներն իրականանալ են սիրում

Տասնմեկ կամ տասներկու տարեկան էի, երբ առաջին անգամ ձեռքս ընկան «Խաբարբզիկի» համարներից մի քանիսը։ Մի տասը հատ կլինեին՝ բոլորը գունավոր, նկարազարդ, գեղեցիկ ու հետաքրքիր։ Փոքր էի (համենայն դեպս ինձ փոքր էի համարում) ու էդպես էլ մի քանի տարի ձեռք չտվեցի դրանց։ Ուղղակի պահում էի։ Ինձ մոտիկ մարդկանցից մեկն էր նվիրել ու ասել, թե ինչքան թանկ են իր համար, այդ պատճառով էլ դարակումս առանձնահատուկ տեղ էին զբաղեցնում։

Մի քանի տարի էր անցել, ու մեկ էլ, չգիտեմ ինչու, որոշեցի կարդալ ամսագրերը։ Ամառ էր, ազատ ժամանակս՝ շատ։ Մի քիչ նախատրամադրվածությամբ սկսեցի կարդալ, որովհետև ինձ թվում էր՝ հեղինակները պրոֆեսիոնալներ են, բայց երբ կարդացի ու տեսա, որ գրողները հիմնականում 13, 10 կամ էլ, ասենք, 9 տարեկան ինձ նման երեխաներ են, զարմացա։ Իմ հասակակիցների զգացածն ավելի հեշտ էր հասկանալ։ Իմ ձեռքում մի «գիրք» էր, որտեղ անգամ նկարազարդումները պատկանում էին իմ տարեկիցներին։ Ես հիացած էի՝ տեսնելով, թե ինչի են ընդունակ երեխաները, երբ նրանց ուժերը ճիշտ են օգտագործվում։

Յուրաքանչյուր համարի վերջին էջը նվիրված էր երեխաների կամ մանկության մասին հայտնի մարդկանց մտքերին։ Իսկ ամենահետաքրքիրն այն էր, որ երեխաները պատմում էին իրենց հետ կատարված դեպքերն ամենապարզ ձևերով, ամեն ինչ նման էր սովորական առօրյա զրույցի, բայց նյութերն անսովոր գրավիչ էին ստացվում։ Հենց դա էր «Խաբարբզիկն» ինձ համար դարձնում արժեքավոր ։

Ես և՛ ցանկանում էի գոնե մեկ անգամ տեսնել իմ անունը «Խաբարբզիկում», և՛ նախանձում էի (եթե բարի նախանձ գոյություն ունի, ուրեմն բարի նախանձով) այն երեխաներին, ովքեր համագործակցում էին «Մանանայի» հետ։ Ես երազում էի իմ որևէ աշխատանքով (լուսանկարով, նյութով, որը պատրաստ էի գրել, եթե իմանայի՝ ինչպես այն ուղարկել, կամ էլ իմ նկարներով) տեղ գտնել «Խաբարբզիկի» որևէ համարում, բայց ես դեռ համացանցից օգտվելու մեծ փորձառություն չունեի ու չէի պատկերացնում, թե ում կարող եմ օգնության դիմել ցանկությունս իրականություն դարձնելու համար։

Մի օր էլ, երբ քույրս սկսեց գրել «Մանանայի» համար, ես հասկացա, որ արդեն եկել է երազանքս իրականություն դարձնելու ժամանակը։

Հ.Գ. Երազանքս կատարվեց 2016 թվականի մայիսին։

khachik buniatyan

Ես ընտրում եմ Կյանքը

Դեռևս փոքր հասակից հետաքրքրասիրությունս կյանքի ու մահվան  հանդեպ շատ մեծ է եղել։ Միշտ ծնողներիս հարցրել եմ՝ ինչպես են մահանում մարդիլ, կամ ինչու են մահանում, սակայն պատասխանը, այդքան էլ չէր գոհացնում ինձ։

Իմ հոդվածներից մեկում տատիկիս մասին եմ գրել, որից ինչպես հասկացաք, աշխարհում ամենից թանկ մարդն է ինձ համար: Երբ փոքր էի և այդքան էլ բան չէի հասկանում, կարելի է ասել՝ «խելքս բան չէր կտրում», միշտ տատիկիս ասում էի.

-Տատ, դու որ մահանաս, ես էլ եմ ուզում քեզ հետ գալ։

Ժպտում էր, բայց չէր պատասխանում։ Մեծանալով մեջս սկսեց շատ բան փոխվել։ Ինչո՞ւ եմ ցանկանում տատիկիս հետ մահանալ, այլ ոչ այնպես անել, որ երկարի մեր կյանքը։ Ավելի լավ  է ապրել երջանիկ ու չմտածել մահանալու մասին։

Այս տարի առողջական խնդիրների պատճառով վիրահատության ենթարկվեցի, որի ընթացքում ինձ անզգայացրին։ Մինչ վիրահատությունը մտքումս մի ցանկություն կար. Զգալ, թե ինչպիսին է մահը: Չէ, չմահանայի, այլ կլինիկական մահ տանեի։  Հիմար ցանկություն է, չէ՞: Երբ պառկեցի վիրահատական սեղանին, սկսեցի վախենալ: Հասկացա, որ կյանքը գեղեցիկ է, չարժե տարօրինակ ցանկությունների պատճառով կորցնել ամեն ինչ։

Եվ ահա մոտենում էր անզգայացնելու այդ հետաքրքիր, բայց մի փոքր վախենալու պահը։ Բժիշկն այնքան դրական էր տրամադրված, որ ես չհասկացա էլ, թե ինչպես քնեցի։ Քնելուց առաջ մի քանի բան եմ միայն հիշում, երբ բժիշկն ասաց.

-Պատրա՞ստ ես: Սկսե՞նք:

-Պատրաստ եմ։

-Դե, ուրեմն, ցտեսություն։

Վերջին բանը, որ հիշում եմ, «ցտեսություն» բառն էր։ Մի քանի ժամ անց արթնացա, չնայած որ այդ ժամերը ինձ ակնթարթ էին թվացել։ Արթնացա, բայց աչքերս դժվարանում էի բացել: Սկսեցի հազալ, բայց չէի տեսնում ոչ մի բան: Կարծես գլուխս պտտվեր։ Կյանքում չէի զգացել այդպիսի բան: Չնայած ոչինչ չէի տեսնում, բայց լսում էի, թե ինչպես էր բժիշկն ասում.

-Հետ է գալիս արդեն։

Տարօրինակ էր շատ: Մտածում էի հարցնել. «Բժիշկ, վիրահատությունը վերջացե՞լ է»:  Մտածում էի, բայց չէի կարողանում ասել: Կարծես արդեն ասած լինեի  այդ հարցը։

Մի քանի ժամ հետո ամեն ինչ ընկավ իր տեղը: Լավ լսում էի, տեսնում էի, ու մտածածս կարողանում էի արտահայտել։ Ինչ որ է, ինձ համար կարծես նոր կյանք սկսվեր։

Հիմա հասկանում եմ, թե ինչքան թանկ է Կյանքը…

marieta baghdasaryan

Սկսում եմ

Ինձ երևի արդեն մոռացել էիք, չէ՞: Ես էն Լենոնի նման երազող, հոգսերի ծանրությունն անտեսող, Կարսից արմատներ ունեցող աղջիկն եմ: Երևի հիշեցիք: Կամ էլ` ոչ: Նորից կարդում եմ 17-ում տպագրված նյութերս: Կարդում եմ հենց առաջինն ու հասկանում, որ այս ամիսների ընթացքում ինչ-որ բան փոխվել է: Միացնում եմ «Ֆլոյդից» մի բան, հետո նայում սիրածս ֆիլմի ամենասիրուն հատվածները, մի կտոր դեղձ ուտում ու մտածում: Էլի երազանքներիս մասին եմ մտածում: Չնայած՝ արդեն մեծանում եմ, ու կարելի է դրանցից շատերը նպատակներ անվանել: Դե, չէ՞ որ սկսել եմ քայլել դրանց ընդառաջ (երանի իրենք էլ ինձ ընդառաջ գան): Ու հասկանում եմ, որ կամաց-կամաց մոտենում եմ ավելի պատասխանատու ու լուրջ կյանքի փուլին, ինձ սկսում եմ պատկերացնել հաջողակ ու կայացած ծրագրավորող, մտածում, որ կարելի է ստեղծել սեփական ստարտափը, ա՜յ հենց Սթիվ Ջոբսի նման ավտոտնակից սկսել ու դառնալ շատերի համար օրինակ, գրել սեփական գիրքը, շրջագայել ամբողջ աշխարհով…

Ու հիշում եմ, որ նախ պետք է ընդունվել համալսարան: Ասեմ, որ դա էլ հեշտ գործ չէ: Պետք է գիշեր-ցերեկ պարապել, զրկվել կնունք-ծնունդային զվարճանքի բոլոր տեսակներից: Դե, ես էլ եմ երբեմն չգրելս դրանով արդարացնում, բայց ինձ չմոռանաք, բա չընդունվե՞մ: