Դեռևս փոքր հասակից հետաքրքրասիրությունս կյանքի ու մահվան  հանդեպ շատ մեծ է եղել։ Միշտ ծնողներիս հարցրել եմ՝ ինչպես են մահանում մարդիլ, կամ ինչու են մահանում, սակայն պատասխանը, այդքան էլ չէր գոհացնում ինձ։

Իմ հոդվածներից մեկում տատիկիս մասին եմ գրել, որից ինչպես հասկացաք, աշխարհում ամենից թանկ մարդն է ինձ համար: Երբ փոքր էի և այդքան էլ բան չէի հասկանում, կարելի է ասել՝ «խելքս բան չէր կտրում», միշտ տատիկիս ասում էի.

-Տատ, դու որ մահանաս, ես էլ եմ ուզում քեզ հետ գալ։

Ժպտում էր, բայց չէր պատասխանում։ Մեծանալով մեջս սկսեց շատ բան փոխվել։ Ինչո՞ւ եմ ցանկանում տատիկիս հետ մահանալ, այլ ոչ այնպես անել, որ երկարի մեր կյանքը։ Ավելի լավ  է ապրել երջանիկ ու չմտածել մահանալու մասին։

Այս տարի առողջական խնդիրների պատճառով վիրահատության ենթարկվեցի, որի ընթացքում ինձ անզգայացրին։ Մինչ վիրահատությունը մտքումս մի ցանկություն կար. Զգալ, թե ինչպիսին է մահը: Չէ, չմահանայի, այլ կլինիկական մահ տանեի։  Հիմար ցանկություն է, չէ՞: Երբ պառկեցի վիրահատական սեղանին, սկսեցի վախենալ: Հասկացա, որ կյանքը գեղեցիկ է, չարժե տարօրինակ ցանկությունների պատճառով կորցնել ամեն ինչ։

Եվ ահա մոտենում էր անզգայացնելու այդ հետաքրքիր, բայց մի փոքր վախենալու պահը։ Բժիշկն այնքան դրական էր տրամադրված, որ ես չհասկացա էլ, թե ինչպես քնեցի։ Քնելուց առաջ մի քանի բան եմ միայն հիշում, երբ բժիշկն ասաց.

-Պատրա՞ստ ես: Սկսե՞նք:

-Պատրաստ եմ։

-Դե, ուրեմն, ցտեսություն։

Վերջին բանը, որ հիշում եմ, «ցտեսություն» բառն էր։ Մի քանի ժամ անց արթնացա, չնայած որ այդ ժամերը ինձ ակնթարթ էին թվացել։ Արթնացա, բայց աչքերս դժվարանում էի բացել: Սկսեցի հազալ, բայց չէի տեսնում ոչ մի բան: Կարծես գլուխս պտտվեր։ Կյանքում չէի զգացել այդպիսի բան: Չնայած ոչինչ չէի տեսնում, բայց լսում էի, թե ինչպես էր բժիշկն ասում.

-Հետ է գալիս արդեն։

Տարօրինակ էր շատ: Մտածում էի հարցնել. «Բժիշկ, վիրահատությունը վերջացե՞լ է»:  Մտածում էի, բայց չէի կարողանում ասել: Կարծես արդեն ասած լինեի  այդ հարցը։

Մի քանի ժամ հետո ամեն ինչ ընկավ իր տեղը: Լավ լսում էի, տեսնում էի, ու մտածածս կարողանում էի արտահայտել։ Ինչ որ է, ինձ համար կարծես նոր կյանք սկսվեր։

Հիմա հասկանում եմ, թե ինչքան թանկ է Կյանքը…

Ինձ երևի արդեն մոռացել էիք, չէ՞: Ես էն Լենոնի նման երազող, հոգսերի ծանրությունն անտեսող, Կարսից արմատներ ունեցող աղջիկն եմ: Երևի հիշեցիք: Կամ էլ` ոչ: Նորից կարդում եմ 17-ում տպագրված նյութերս: Կարդում եմ հենց առաջինն ու հասկանում, որ այս ամիսների ընթացքում ինչ-որ բան փոխվել է: Միացնում եմ «Ֆլոյդից» մի բան, հետո նայում սիրածս ֆիլմի ամենասիրուն հատվածները, մի կտոր դեղձ ուտում ու մտածում: Էլի երազանքներիս մասին եմ մտածում: Չնայած՝ արդեն մեծանում եմ, ու կարելի է դրանցից շատերը նպատակներ անվանել: Դե, չէ՞ որ սկսել եմ քայլել դրանց ընդառաջ (երանի իրենք էլ ինձ ընդառաջ գան): Ու հասկանում եմ, որ կամաց-կամաց մոտենում եմ ավելի պատասխանատու ու լուրջ կյանքի փուլին, ինձ սկսում եմ պատկերացնել հաջողակ ու կայացած ծրագրավորող, մտածում, որ կարելի է ստեղծել սեփական ստարտափը, ա՜յ հենց Սթիվ Ջոբսի նման ավտոտնակից սկսել ու դառնալ շատերի համար օրինակ, գրել սեփական գիրքը, շրջագայել ամբողջ աշխարհով…

Ու հիշում եմ, որ նախ պետք է ընդունվել համալսարան: Ասեմ, որ դա էլ հեշտ գործ չէ: Պետք է գիշեր-ցերեկ պարապել, զրկվել կնունք-ծնունդային զվարճանքի բոլոր տեսակներից: Դե, ես էլ եմ երբեմն չգրելս դրանով արդարացնում, բայց ինձ չմոռանաք, բա չընդունվե՞մ:

«Քույրս, ո՞նց ես»: Ես սպասում եմ այս խոսքերին, երբ կզանգես ու ձայնդ կլսեմ: Բանակը քեզ շատ է փոխել, չէ՞, ես զգում եմ ձայնիցդ. տպավորություն է, որ միմիկաներն էլ քոնը չեն: Իրար վրա գոռգոռալուց բացի՝ երևի մյուս զբաղմունքը ինձ նեղացնողներին լավ դաս տալն էր: Քո անվան տակ ես էլի մարդ եմ թաքցնում, դու ինձ հետ ես, նա՝ գլխավերևումս: Հիմա ես զարմանում եմ՝ ի՞նչ չափի զարթուցիչն է քեզ արթնացնում, եթե տանն ամեն առավոտ մայրիկի հարյուրերորդ գոռոցից էիր արթնանում:

Ես առանց քեզ չեմ հարմարվել, ես միշտ էլ առանց քեզ չեմ կարողացել: Դե, հա, դժվար է, երբ հետդ կատակ անող, արգելքներ դնող մեկը չկա: Քանի դեռ այստեղ էիր, քո ասած «7-ից ուշ չգաս»-ից չէի վախենում, հանգիստ էի, որովհետև իրարից հեռու չէինք: Հիմա, երբ ժամը 7-ն է գալիս, ու հանկարծ ես տանը չեմ լինում, հավատա՝ սարսափում եմ: Դա էլ հո առաջվա մատիտի կռիվը չէ՞ր, երրորդ համաշխարհայինն էր սկսվում: Ու այնպես էինք վիճում, թվում էր՝ սենյակից միայն մեկն է ողջ դուրս գալու:

Ես քեզ այնքան շատ եմ կարոտում, կիսատ եմ: Մեր տարբերությունը երկու տարի է, բայց ես զգում եմ քո ուրախությունը, տխրությունը, թեև մենք միայն համաստեղությամբ ենք երկվորյակ:

-Բարև, Էլիզ, ո՞նց ես, ի՞նչ կա։
-Բարև, լավ, դո՞ւ, բան էլ չկա, ահավոր միապաղաղ ա ու անկապ։ («Գիտե՞ս, հայրս էլի տանը չի գիշերել: Հա, մայրս քնել էր, ես արթուն էի, սպասում էի նրան։ Այս գիշեր ցուրտ էր, քամի, անձրև էր գալիս, ես մտածում էի՝ միայն ինձ վրա է այդ անձրևը տեղում։ Քամին մտել էր մարմինս, փոթորկում էր հոգիս։ Ես առաջին անգամ արևածագ տեսա։ Ասա՛, որ քեզ հետ էլ էր այդպես պատահել»):
-Պարզ ա, ես էլ եմ լավ, դե, հետո կխոսենք։
-Աղջի, բարև, ես չգրեմ՝ չես հիշի, չէ՞, ի՞նչ կա, ո՞ւր ես։
-Բարև, դմբո, հիմար բաներ մի ասա, ո՞նց կարող եմ քեզ մոռանալ, բան էլ չկա, դասի եմ նստած, էս ի՜նչ շոգ ա։ («Անահիտ, ինչպե՞ս ես, ես դպրոցում եմ, ռազմագիտության ուսուցիչը զոհված հերոսներից էր խոսում, հենց նոր էի քեզ հիշել, միտումնավոր չէի գրում։ Դասարանում տոթ էր, երբ ուսուցչից թույլտվություն էի վերցնում, ուսուցիչը հումոր արեց.
-Կզգուշանաս՝ չգողանան, գիտես, չէ՞, որ պատասխանատուն ես եմ։

Ես չծիծաղեցի: Առաջին անգամն էր, որ անգամ չժպտացի, երբ հետ եկա, նա էլի հումոր արեց։ Հումորասեր ուսուցիչ ունենք»):
-Բարև, ո՞նց ես (օր առաջին):
-Բարև, կարդացել ես նամակս, չես պատասխանում (օր երկրորդ):
-Այսօր քեզ տեսել եմ, երջանիկ ես երևում (օր երրորդ):
-Լավ, էլ չեմ անհանգստացնի, ներիր։
«Դու էլի չես լսելու այս խոսքերը, ես լսում եմ քո մասին շատերից, անգամ՝ չուզելով։ Ես կկիսվեմ քեզ հետ էսպես՝ մտքումս կպատմեմ հենց էնպես, ինչպես աչքերիդ մեջ նայելով էի ասում, չէինք խոսում սոցցանցերով, երևի հենց այս խոսքիս վրա գտար քեզ տողերիս մեջ։
Խոսում էի մեկի հետ, պատմում էր ընտանեկան խնդիրների մասին։ Ասում էր, որ մորից անջատ է, հորից զրկված է, էլի քեզ հիշեցի։ Ների՛ր, քեզ ստիպված եմ հիշում։ Ինչքան դու չես ուզում քեզ հիշեմ, այդքան էլ ես չեմ ուզում հիշել։ Դու ուղղակի լավ ընկերուհի էիր, հիշում եմ դեռ քեզ, ամեն խոսքդ։ Իսկ դու հիշո՞ւմ ես «զեբր», «ամեոբա» մականունները, հաստատ կհիշես, մեր տետրը քեզ մոտ է։ Ինչևէ, լավ մնա»:

Ողջույն: Ես Քնարիկն եմ: Ազգությամբ եզդի եմ, 14 տարեկան, ծնվել եմ Արագածոտնի մարզի գեղատեսիլ Բազմաղբյուրում: Անունը յուրահատուկ է, չէ՞, բնակիչներն էլ են առանձնահատուկ: Ես դա փաստում եմ՝ որպես այլ ազգի ներկայացուցիչ: Երբևէ չեմ նկատել իմ և ընտանիքիս հանդեպ որևէ թշնամանք կամ խտրականություն: Գյուղում մեզ վերաբերվում են ինչպես իրենց ազգակիցներին: Այստեղ չկան այլ ազգային փոքրամասնություններ, բայց եթե լինեին էլ, բազմաղբյուրցիները նրանց այնպես կվերաբերվեին, ինչպես մեզ:

Կարելի է ասել, որ դպրոցում էլ ամեն ինչ լավ է: Միայն մի բան կա, որն ինձ շատ է տխրեցնում. իմ դասարանի կազմը: Ես դասարանի միակ աղջիկն եմ: Դա միայն ու միայն բացասական կողմեր ունի: Երբ ուզում ես որևէ մեկի հետ խոսել, կիսվել քո զգացողություններով, փոխանակել մտքեր, ոչ ոք չկա: Ինչ արած, փորձում եմ համակերպվել, բայց բոլորն այնպես են անում, որ ես մոռանամ դրա մասին:

Շատ բաներ մոռանում եմ, երբ տանն եմ: Տանը հիմնականում զբաղվում եմ բույսերի խնամքով: Ունեմ շատ նախասիրություններ, օրինակ՝ ամսագրեր ընթերցելը, խաչբառներ լրացնելը, երաժշտություն լսելը: Առանձնապես շատ եմ սիրում ճանապարհորդել, գնումներ կատարել և պարել:

Իմ ընտանիքը մեծ է: Ապրում ենք հաշտ ու համերաշխ, կա հարգանք մեծերի նկատմամբ: Նրանք առավոտից երեկո աշխատում են, որպեսզի տան փոքրերը երբևէ ոչնչի կարիք չունենան:

Իսկ փոքրերը. փոքրերից պահանջվում է միայն դաս սովորել:

Իմ ընտանիքում բոլորն էլ գիտեն, թե ինչպիսին եմ ես: Ծանոթ են իմ նախասիրություններին, բնավորության գծերին: Ես շատ ընկերասեր եմ, սիրում եմ սովորելը: Իսկ բացասական հատկանիշներիցս մեկն այն է, որ արագ եմ ձանձրանում:

-Եվ ջա՞ն, ո՞նց ես, հարմարվե՞լ ես, կարոտո՞ւմ ես տնեցիքին:

Դե, գիտեք, սուտ կլինի, որ վշտահար դեմով, Կլայդերմանի երաժշտության ուղեկցությամբ ասեմ. «Չես պատկերացնի, թե ոնց եմ կարոտել մամայիս, պրյամ դա սլյոզ…»:

Թող ներեն ինձ իմ տնեցիք, բայց իմ կարոտը դրա նման չի:

Ես ամեն իրիկուն մամայի ձեռքին կրեմ քսելն եմ կարոտել: Դե, էդ էլ մեր ընտանեկան սովորությունն է: Մաման կնստեր բազկաթոռին, ես էլ կնստեի կողքին, մի խորը շունչ կքաշեի, կսկսեի մատների հետ խաղալ, մի ժամ, երկու ժամ, կարևոր չէր, որ ձեռքերը արդեն չորացել են, մենք դեռ խոսելու բան ունեինք:

Մեր տիկին Սուսանի խաչապուրիներն եմ կարոտում: Էն տնական պանիրով, կարագով: Էն որ, դպրոցից գալիս ես, դուռը բացում, տաք, համով գոլորշին շնչու՜մ… Անդաստիարակի նման, առանց ձեռքերդ լվանալու, կոշիկներով մտնում ես ներս, քեզ վառելով վերցնում ես տաք խաչապուրին, ու «խը՜րթ…»: Այ, կարոտելու բան եմ ասել:

Պապայի ձեռքերն եմ կարոտել, էն որ միշտ կամ մեղուներն են կծած լինում, կամ էլ գործ անելուց վնասված են: Թե ոնց է հարմարեցնում՝ ես էլ չգիտեմ:

Ինչքան էլ անսպասելի լինի՝ Սարգսի՝ տան մեջ անիմաստ թափառելն եմ կարոտել: Էն որ դաս պիտի անի, բայց հավես չունի, ու սենյակից սենյակ է գնում, համ ծարավ է, համ սոված, համ ատամն է շարժվում, համ փորն է ցավում… Մի խոսքով… Ծանր է խեղճի վիճակը… Մաման էլ անխղճորեն կասի .«Հը՞, տղա ջան, էլի մոլորվե՞լ ես»:

Ծիծաղս զսպելով կնայեմ մամային, մաման էլ իրեն զսպելով նշան կանի, որ չծիծաղեմ…  Դե, որ չմատնենք մեզ:

Անգելինայի հետ անկեղծ զրույցներն եմ կարոտել, երբ հարցնում էի.

-Անգելինա, ինչի՞ ես սիրում ինձ:

Ինքն էլ ի՞նչ ասի՝ լավ լինի:

- Որովհետև դեմքերդ ու աչքերդ ու ոտքերդ սիրուն են:

Դեմքերդ… Էրեխեն մի բան գիտի, որ ասում է: Իր դեմքի մասին միշտ եզակիով է խոսում, բայց եթե մեծերի մասին է խոսում՝ միշտ «դեմքեր»:

«Ջանիկ կլուբն» եմ կարոտել: Կհիշեք երևի, Ջանիկ պապի ղեկավարությամբ, ավտոտնակում հիմնադրված կենտրոնը, որտեղ հավաքվում են թաղամասի մեծերը՝ նարդի կամ շախմատ խաղալու:

Հետո մի հետաքրքիր կարոտելու բան. ինչ եկել եմ՝ լվացք չեմ տեսել, մի տեսակ տխուր ա, է: Լվացքներին նայելը ամենահետաքրքիր զբաղմունքներից մեկն է, երբ նստում ես պատուհանի մոտ, ու մտքում վերլուծում կողքի շենքում փռած որևէ լվացքի տրամաբանական հաջորդականությունն ու անտակտ կամ ճիշտ գունային համադրությունը: Լվացքն արվեստ ա, է, ամենայն լրջությամբ:

Մեր վերևի հարևան Սվետ տատիին ամեն օր շենքի դիմաց բարև տալուն եմ կարոտել: Էն Սվետ տատին, որին փոքր ժամանակ «Բանան տատիկ» եմ ասել: Թե ինչ հիմքեր եմ ունեցել դրա համար, ես էլ չգիտեմ…

Էս էլ իմ կարոտի մասին:

Իմ 9-րդ սեպտեմբերի 1-ն էր դպրոցում՝ արդեն որպես ավարտական դասարանի աշակերտուհի: Այդ պատճառով այս տարի շատ ոգևորված եմ:

Բացի այն, որ ես արդեն 9-րդ դասարանցի եմ՝ անցյալ տարի սեպտեմբերի 1-ին 17.am կայքում տեղադրվեց իմ առաջին հոդվածը, և արդեն լրացավ մեկ տարին, ինչ ես դարձել եմ «Մանանա» ընտանիքի անդամ, ու դրա համար շատ ուրախ եմ:

Մի քիչ լարված եմ այն պատճառով, որ այս տարի պետք է քննություններ հանձնեմ, նաև մի քիչ հուզված եմ: Դրա պատճառն էլ այն է, որ դպրոցում 12-րդ դասարան չկա, և մեր դասարանը պետք է վերջին դաս անի: Նույն պատճառով էլ մեր դասարանն է առաջին դասարանցիներին հանձնել այբբենարանները և ուղեկցել դեպի դասարան, իսկ ես ծաղկեփունջ էի ստացել այն երեխայից, որին ուղեկցել էի:

Երբ վերադարձանք դասարան, ուսուցչուհին մեզ շնորհավորեց, մի քիչ զրուցեցինք, ու նա բաժանեց մեր դասագրքերը, իսկ բարերարները աշակերտներին նվերներ էին ուղարկել՝ գրենական պիտույքներ: Այս տարին մի բանով էլ էր յուրահատուկ՝ գովասանագրերը հանձնեցին հենց սեպտեմբերի 1-ին, ճիշտ է՝ էլի դասարաններում, բայց կարևորն այն է, որ հանձնեցին:

Այս տարի առաջին դասարանցիներից էին նաև մորաքրոջս աղջիկը և մորեղբորս տղան: Նրանց առաջին ուսուցչուհին և՛ ինձ է դաստիարակել, կրթել, և՛ եղբորս, և՛ մորաքրոջս ավագ աղջկան, և՛ մորեղբորս աղջկան: Հետաքրքիրն այն է, որ նա մորաքրոջս ամուսնու քույրն է: Մենք կատակում ենք՝ ասելով, որ նա մեր ընտանեկան ուսուցչուհին է: