Իմ էջը խորագրի արխիվներ

anahit gasparyan charencavan

Ասպետական «հանգիստ»

Կյանքում ոչինչ պատահական չի լինում: Միգուցե: Եվ միգուցե այդ պատճառով ես ընդգրկվեցի «Հայ ասպետ» հեռուստանախագծում Չարենցավանի ավագ դպրոցը ներկայացնող թիմում: Այս խաղի շնորհիվ ես ձեռք բերեցի չորս հրաշալի ընկերներ, որոնք իրենց մարդ տեսակի համար իրապես արժանի են «ասպետ» կոչվելուն: Չգիտեմ, միասնական նպատակը, թե միանման հետաքրքրություններն այդպես մտերմացրին մեզ: Մեր կարծիքները միայն բախվում են Բարսելոնա-Ռեալ Մադրիդ ֆուտբոլային հակամարտության ժամանակ, դե, դա էլ բնական է:

Երկու ամիս անդադար աշխատանքի շնորհիվ՝ մենք անցանք հաջորդ՝ կիսաեզրափակիչ փուլ, և հունիսին ստացանք այն նյութերը, որոնք պետք էր վարժ սերտել այդ փուլի համար:

Այժմ, երբ մեր հասակակիցները մեկնում են տարբեր երկրներ՝ իրենց հանգիստը անցկացնելու, կամ հայրենի գյուղ՝ մի փոքր լիցքաթափվելու ու նոր դպրոցական տարվան նախապատրաստվելու, մենք պատրաստվում ենք հաջորդ փուլին, որը պահանջում է ավելի շատ աշխատանք, կամք, հիշողություն, համբերություն, կենտրոնացում, քան նախորդ անգամ:

Եվ մի անգամ մենք հասկացանք, որ մեր առօրյան դարձել է միապաղաղ: Երբ սեպտեմբերին դասընկերները մեզ հարցնեն, թե ինչպես ենք անցկացրել ամառային արձակուրդները, հո չե՞նք ասելու՝ միայն սովորելով: Պետք է օգտվել ընձեռված ժամանակից և հետաքրքիր դարձնել մեր առօրյան:

-Ա՛ն, բայց ինչպե՞ս,- ասաց մեր խմբի մասնակիցներից մեկը՝ Միլենան, ում մենք անվանում ենք Ամենաբարձր՝ իր բարձր հասակի և բարձր ինտելեկտի համար: Նա ամենալավ ու ամենախելացի մարդկանցից մեկն է, ում հանդիպել եմ ամբողջ կյանքիս ընթացում, իսկ նրա պոզիտիվ էությունը այնքան վարակիչ է, որ կարծես մի մեծ ամառային արև լինի:

-Եկեք ամեն օր մի ֆիլմ դիտենք ու քննարկենք,- առաջարկեցի ես:

Քանի որ ես թիմի ավագն եմ և պետք է սովորեի մոտ հինգ հարյուր շրջասույթ և թևավոր խոսք, ինձ թիմակիցներս տվել են Ամենացիցերոն անվանումը՝ այդքան փիլիսոփայելու պատճառով:

Այս նախաձեռնությունը պսակվեց հաջողությամբ: Առաջարկում էինք ֆիլմ, դիտում այն, ուսումնասիրում ֆիլմի ռեժիսորական ու դերասանական կազմը, վերջում գնահատում: Մի ամբողջ գրաֆիկ էինք կազմել ու դասակարգել ֆիլմերը՝ ամենալավից մինչև ամենավատը: Սակայն որոշ ժամանակ հետո հասկացանք, որ պետք է խնայել աչքերը: Հուլիսից ամեն օր գնում ենք դպրոց և սովորում ու սովորում, այն էլ այս ամռան տապին: Ֆիլմեր քննարկելու դադարից հետո մենք հասկացանք, որ մեզ կրկին պետք է ինչ-որ փոփոխություն ձանձրույթից չխենթանալու համար:

-Եկեք վաղը՝ պարապելուց հետո, ինչ-որ խաղ խաղանք,- ասաց Նվերը՝ մեր հինգից ամենափոքր մասնակիցը: Նրան անվանել ենք Ամենապատմագետ, քանի որ շատ հստակ և խորը գիտելիքներ ունի հայոց և համաշխարհային պատմությունից:

-Բայց ի՞նչ,- ասաց Մարիանան՝ մեր համեստ աղջիկը, որը կարողացավ կարճ ժամակահատվածում սովորել Գարեգին Նժդեհի ազգային գաղափարախոսությունը: Հավատացեք, դա այդքան էլ դյուրին գործ չէ: Այդ պատճառով մեր յուրօրինակ անուններից մեկն էլ Ամենանժդեհն էր, որը ստացավ մեր Մարիանան:

-Եթե համաձայն եք, ես «Ամենախելացի» կկազմեմ՝ երեսունվեց հետաքրքիր հարց, մտքի զիգ-զագ, առարկայական հարցեր րոպեում, վերջում էլ՝ տրամաբանական հարցեր,- ասաց Հովսեփը:

Նա շատ անկեղծ մարդ է, շիտակ ու ամեն ինչ սրտին մոտ է ընդունում: Նրան էլ անվանեցինք Ամենահույզ: Նրա գաղափարը հիանալի էր: Հաջորդ օրը, հոգնած երկու-երեք ժամ մեծածավալ ինֆորմացիա կլանելուց, մենք սկսեցինք խաղը: Իրոք հետաքրքիր էր: Հաղթեց Միլենան՝ մեր Ամենաբարձրը:

Այդպես մեր առօրյան մինչև հիմա լի է տարբեր զարգացնող ու ժամանցային խաղերով, ինչպես օրինակ՝ «Ամենախելացին», «Հայ-Q», «3 Օֆֆ», «Գուշակիր մեղեդին», «Արդյոք ո՞վքեր են» և այլն: Դրանց միջոցով ես հասկացա, որ մենք ենք մեր օրվա տերը: Ձանձրույթը փոխարինելու համար այնքա՜ն նպաստավոր տարբերակներ կան, միայն ցանկություն է պետք: Եվ անպայման չէ միջավայրը փոփոխել կամ մեկնել երկրից, որպեսզի ունենաս հետաքրքիր արձակուրդ: Միայն պետք է ունենալ ասպետ ընկերներ՝ ասպետական հանգստի համար:

Պատմություններ օվկիանոսի այն կողմից

Հասանք ԱՄՆ: Ասում են՝ մինչև ինքդ չվերապրես՝ չես հասկանա: Չնայած Ֆլեքս շրջանավարտների բազմաթիվ խորհուրդներին ու փորձի փոխանակմանը,մինչև ինքդ չհասնես ԱՄՆ՝ չես հասկանա, թե ինչ է իրենից ներկայացնում «տարբեր ժամային գոտիներում ապրել» երևույթն ու ամեն քայլափոխին հարազատ հայերենի փոխարեն անգլերեն լսելը: Առաջին մի քանի օրը մղձավանջի է նման՝ չես գիտակցում թե որտեղ ես, դժվարությամբ ես ընկալում օտար լեզուն, որը լսում ես ամեն քայլափոխիդ՝ անգամ տանը, որտեղ ապրում ես: Երբեմն անգլերենի հետ միասին օգտագործում ես հայերեն, մեկ-մեկ էլ անգամ ռուսերեն բառեր, որովհետև մինչև էստեղ հասնելը մեկ օր անցկացրել ես Ուկրաինայում:

Ինչ խոսք, դժվար է, մինչև այն պահը, երբ հանդիպում ես հյուրընկալ ընտանիքիդ հոգատարության ու տան ջերմ մթնոլորտի հետ: Այն, ինչ կատարվում ու կատարվելու է, Ֆլեքս ընտանիքը բնութագրում է մեկ նախադասությամբ՝ «Ոչ լավ, ոչ վատ, ուղղակի տարբեր»: Այս տարին Հայաստանում ապրած բոլոր տարիներից տարբեր է լինելու: Հայաստանից մեկնած 39 երիտասարդները ապրելու են մի ամբողջ կյանք մեկ տարվա ընթացքում:

amalya harutyunyan

Սարսափելի վերջն ու անորոշ սկիզբը

Ավտոբուսը կանգնեց:
-Էս մի հատ ստացեք:

Ավտոբուսի վարորդը չհասցրեց ոտքից գլուխ զննել ինձ, երբ ես արդեն հասել էի փողոցի մյուս կողմը: Ո՞ւր եմ գնում: Մետրո: Ինչո՞ւ: Չգիտեմ:
Եկա, ժետոն գնեցի: Ժետոն վաճառող կնոջ մասին չեմ գրի: Թող այդ մենաշնորհը Մարիամին մնա:
Արդեն շարժասանդուղքի վրա եմ: էսօր դանդաղ է ընթանում: Կամ էլ ես եմ շտապում, ու այսօր բոլոր առարկաների շարժն ինձ անկանոն է թվում:
Իջա: Միանգամից սառը օդը դիմավորեց ինձ: Բայց սա այն անտանելիներից չէ: Սա մարդուն ջերմացնող սառնություն է: Մետրոն երևի էն ամենաքիչ տեղերից է, որ մարդիկ չեն նայում վրաս, այլ ամեն մեկը իր սառնությունը գրկած՝ իր համար քայլում է:
Սպասում: Գնում եմ առաջ, գալիս եմ հետ, նախորդ վագոնից 1 րոպե է անցել: Այսինքն՝ դեռ 5-6 րոպե պիտի սպասեմ: Էլի ուշացել էի: Էնտեղ մի հայելի կա: Նայե՞մ, թե՞ ոչ: Նայեցի ու զգացի, որ էն հիմարի ժպիտը, երբ ես իմ ուզածն եմ անում, մատնում է ինձ: էնտեղ կարմիր գիծ կա, որից առաջ անցնել չի կարելի: Ամեն անգամ գալիս, կանգնում եմ այդ գծին, ու ոտքերս մի քիչ առաջ տանելով՝ անցնում այն: Ես երևի կյանքում էլ եմ էդպես…
Հեռվից աղմուկ, անկանոն ինչ-որ մեղեդի, ու վագոնը հասնում է մեզ:
Բոլորը իրենց ներս են գցում, ես էլ մի հարմար տեղ եմ գտնում ու կանգնում: Վագոնում միշտ պետք է մի ազատ նստարան մնա, ու մարդկանց հորդորներին, որ նստեմ, ես միշտ պետք է բացասական պատասխան տամ: Էլի կյանքիս քայլերը հիշեցի: Էլի համընկնում են:
Գնացինք:
Հանրապետության հրապարակ. էստեղի մարդիկ միշտ, չգիտես ինչու, շտապում են: Դե, որ շտապում են, արագ գնանք…
Զորավար Անդրանիկ. էստեղ իջնողներից մեկը միշտ պիտի հարցնի՝ էս Ռոսիա՞ն ա, ու իմ գլխով անելուց հետո հանգիստ իջնի:
Բա որ ինձ հարցնեն՝ ուր եմ գնում, ի՞նչ պիտի ասեմ: Երևի կպատասխանեմ՝ ուղղակի գնում եմ, երևի վերջին կանգառ: Ու էս հարցնողը մի լավ կզարմանա, շրջանաձև աչքերով կնայի ինձ ու կմտածի՝ էս խենթն ով էր:
Սասունցի Դավիթ. էստեղ միշտ մարզերից եկող կամ Երևանից մարզ գնացող ժողովուրդն է: Անկեղծ ասած՝ էստեղի մարդիկ ամենահետաքրքիրն են, ու էստեղի երիտասարդության աչքերն ամենաուժեղն են փայլում:
Սկսում ենք բաց տարածքում երթևեկել, սիրում եմ էդ կայարանները, դրանք ավելի են քո մեջ խորացնում էն երևակայական փաստը, որ դու փախչում ես քաղաքից: Որովհետև էնտեղ լքված շինություններն ու անպետք գնացքի գծերը շատ են:
Հա, մեկ էլ, ես միշտ փորձում եմ այդ ընթացքում տատիկիս տան շենքը փնտրել: Երբ մայրիկի հետ էինք, նա միշտ ցույց էր տալիս իմ ուզածը, իսկ հիմա ես ինքս չեմ կարողանում գտնել:Կյանքում էլ է այդպես:
Գործարանային. վագոնը դատարկվում է: Երևի մարդիկ վերջինին չեն ուզում հասնել:
Շենգավիթ. էս կանգառից հետո վագոնում միշտ մնում է մեկը, որը տուն է շտապում, իսկ թե ես՝ ուր, չգիտեմ:
Գարեգին Նժդեհ. հասանք: Վերջին կայարան: Ինչքան շատ են սիրում մարդիկ այս վերջին բառը: Վերջին զանգ, վերջին դաս, վերջին հանդիպում, վերջին կայարան: Մենք միշտ վերջն ենք կարևորում: Իսկ ինչո՞ւ ոչ սկիզբը, ես էլ մետրոն նստեցի կեսից, բաց թողեցի առաջին կայարանները, իսկ վերջն այդքան սիրում եմ:
Միգուցե մենք չենք հասկանում, որ ամեն ինչ հենց այդտեղ է վերջանում: Իսկ եթե ե՞ս փոխեմ: Ուղղակի չսիրեմ վերջին կանգառները ու համոզեմ, որ նրանք լավը չեն: Իսկ եթե մեր վերջը դարձնենք սկի՞զբ: Երևի դրա համար էլ գոյություն ունի հետադարձ վագոնը:
Բոլորը դուրս են գալիս, բոլորն անխտիր՝ բացի ինձնից:
Նայում եմ շուրջս, ամփոփում, թե քանի հոգի է նայելու ինձ ու որոշելու, որ ես խենթ եմ, ու գնում հակառակ վագոնը:
Վագոնը չի գնում: Վերջից խուսափող մարդկանց ենք սպասում: Շարժվեց: Շենգավիթում նույնպես կանգնում է երկար, ասես ինքն էլ հույսը չի կորցնում, որ մարդիկ պետք է հետ վերադառնան:
Հասնում եմ Երիտասարդական. իջնե՞մ, չէ, ես պիտի կարևորություն տամ սկզբին, պիտի հասնեմ սկիզբը:
Մարշալ Բաղրամյան. էստեղ մարդիկ քիչ իջան, երևի չսիրված փողոց էր:
Հասանք սկզբին՝ Բարեկամություն. ու կապ չունի, որ ես էստեղից ոչ մի երթուղային չգիտեմ, որ ինձ տուն կտանի, ես մեկ է` արդեն այստեղ եմ: Կյանքում էլ է այդպես, մենք անորոշ սկսում ենք սկիզբը ու հետո ենթարկվում քաղաքի կանոններին:
Ի դեպ, մետրոյի նոր կայարան են կառուցում, այսինքն՝ այն կայարանը, որը մենք վերջին ենք կոչում, այլևս վերջը չի լինի…

anush hovhannisyan

Երազանքից նպատակ

Փոքր տարիքից միշտ սիրել եմ երազանք պահել: Ինձ նույնիսկ ասում էին, որ ես չափից շատ երազկոտ եմ: Երբ ինձնից ավելի մեծ մարդկանց հարցնում էի իրենց երազանքի մասին, նրանք ասում էին, որ չունեն երազանք, ունեն նպատակ: Զարմանում էի, թե ոնց կարելի է երազանք չունենալ: Բոլոր անհավանական միջոցներով երազանք էի պահում. սկսած յասամանի տերևներից, վերջացրած նույն անունն ունեցող մարդկանց մեջտեղում կանգնելով:

Ես արդեն մոտ երկու տարի է, ինչ երազում էի ֆոտոխցիկ ունենալու մասին: Ամեն տոնից առաջ ինձ պատրաստում էի, թե երբ անակնկալ անեն ու նվիրեն, ինչպես պետք է արձագանքեմ: Բայց այս տարի իմ երազանքը դարձավ նպատակ և իրագործվեց: Ես որոշեցի գանձանակ՝ «կասսա» պահել ու ծնողներիցս ամեն օր գումար վերցնելով՝ լցնել:

Որոշումիցս մի քանի օր հետո ինձ աշխատանք առաջարկեցին: Այն այդքան էլ իմ երազած աշխատանքը չէր, բայց սիրով համաձայնեցի գնալ: Հայրիկս  դեմ էր, ինձ աշխատանքի գնալիս չէր պատկերացնում, բայց մի կերպ համոզեցի: Ես այնտեղ պետք է կիսաչոր ծիրանի միջից կուտ հանեի, երբեմն դժվար դուրս եկողները վնասում էին մատներս: Միակ սկսնակն էի այնտեղ, դանդաղ էի անում, ինձ հույս տալու  համար ասում էին՝ ոչինչ, դեռ նոր ես սովորում, բայց գնալով ես էլ սկսեցի արագ անել: Այդ օրերից մեկի ժամանակ ընկերուհուս ծննդյան տարեդարձն էր: Ես նվերը որոշեցի իմ վաստակած գումարով գնել: Բայց ասեմ, որ ամեն մի դրամը ծախսելը շատ դժվար էր: Դե, իմ աշխատանքն էր…

Շատ էի ուզում գնալ հանգստանալու, բայց վերջապես ինձ շանս էր տրված, ու ես չէի ուզում կիսատ թողնել այսքան տարի մտքումս պահած ծրագիրը: Օրեր էին լինում, որ շատ դժվարությամբ էի արթնանում ու գնում, չէի գնում, ոտքերս էին ակամա տանում:

Ինձ օրեկան 3000 դրամ աշխատավարձ էին տալիս, որը ես մեծ ոգևորությամբ բերում էի ու գցում գանձանակի մեջ:

Երբ աշխատանքը վերջացավ, ես որոշեցի հաշվել գումարս: Ի զարմանս ինձ՝ ես հավաքել էի բավակաչափ գումար նպատակս իրականցնելու համար: Ու հիմա ես հասկացա, թե ինչ է նշանակում երազանք, իսկ ինչ՝ նպատակ: Այսուհետև որոշել եմ, որ իմ կյանքում արդեն պետք է լինեն միայն նպատակներ, որոնց ես փոքր քայլերով, բայց պետք է կարողանամ հասնել: Երկու տարվա երազանքս ընդամենը երկու ամսում կարողացա դարձնել նպատակ ու իրականացնել:

Իմ աշխատած գումարը շատ դժվարությամբ կարողացա ծախսել ու նաև հասկացա սեփական քրտինքով վաստակելու գինը:

anahit badalyan (kapan)

15-րդ տարեդարձը

-Դե, եկեք որոշենք՝ ինչ ենք անելու, ոնց ենք անելու, բան չմնաց:

-Ընկերուհիներիցդ ո՞ւմ ես հրավիրելու:

-Մամ, պապ, դե եկեք սկզբից տեղը որոշենք, հետո կմտածենք հյուրերի մասին:

Մի քանի օրից լրանալու էր 15 տարեկանս: Իմ տարեդարձները միշտ ուրախ և հետաքրքիր են անցնում, հիմնականում՝ ընկերական միջավայրում: Վերջին տարիներին տանն էինք նշում, էդպես ավելի հարմար ու անմիջական էր: Ընկերներս էլ արդեն սովորել էին ծննդյանս սեղանի «մշտական անդամներին»՝ մայրիկիս պատրաստած թփով տոլմային ու իմ պիցային: Ու հաշվի առնելով այս ամենը՝ ասացի.

-Կարո՞ղ ա էս տարի էլ տանը նշենք, ի՞նչ վատ կլինի:

-Չէ, 15-ամյակդ պիտի շատ մեծ նշենք, ի՞նչ իմանամ՝ 20 տարեկանիդ որտեղ կլինես…

Ու մայրիկիս այս խոսքերին միանգամից հաջորդեցին հազիվ նշմարվող նուրբ արցունքները: Մայրիկս միշտ կարողանում էր ուրախության ու տխրության պահերին հավասարակշռված կերպով զսպել արցունքները: Այս անգամ չհաջողվեց:

18 տարեկանում ես արդեն կավարտեմ դպրոցն ու կլքեմ իմ հայրենի քաղաքը` Կապանը, տունը, ընկերներին ու ծնողներին: Ու իմ՝ 300 կմ հեռու լինելու ու 20 տարեկանս այդ հեռավորության վրա անցկացնելու մասին միտքը արցունքոտեց մայրիկիս աչքերը: Ու այդ ժամանակ ես հասկացա, թե ինչ է մայրս զգում ամեն անգամ՝ իմ ապագայի մասին մտածելիս. հիացմունք, ուրախություն ու թախիծ:

nare Tigranyan

Ուսուցիչները

Ես ուսուցիչների զարմից եմ. մայրս, տատիկս ու նրա մայրը՝ մեծ տատիկս, ուսուցիչներ են, պապիկս նույնպես ուսուցիչ է եղել, աշխատել է նաև որպես տնօրեն: Ուսուցչի աշխատանքը, այո՛, դժվար է, բայց այնքա՜ն հետաքրքիր է, այնպե՜ս գրավիչ: Նախկին ուսուցիչ մեծ տատիկս արդեն բոլորել է իր կյանքի 93-րդ տարին, սակայն միայն տեսնել է պետք, թե նա ինչպես է արտասանում Ե. Չարենցի «Ես իմ անուշ Հայաստանի» բանաստեղծությունը: Նույնիսկ հիշում է դեպքեր իր ուսանողական տարիներից: Երբեմն-երբեմն նրան են այցելում իր նախկին աշակերտները, իրենց՝ արդեն տարիքն առած և կյանքի վերջաբանին կանգնած ուսուցչին տեսնելու:

Մի փոքր խոսեմ ուսուցիչ-պապիկիս մասին: Նրան տեսել եմ, երբ ընդամենը 4-5 տարեկան էի կամ ավելի փոքր: Ես հպարտություն եմ ապրում, երբ տարբեր առիթներով բարձր գնահատանքի խոսքեր եմ լսում ուսուցիչ-պապիկիս վարած աշխարհագրության ինքնամոռաց դասերի մասին: Բժիշկ հայրիկս նույնպես նրա աշակերտներից է եղել և ամեն անգամ մեծարանքով է խոսում պապիկիս և իր մյուս ուսուցիչների մասին, որոնցից խորը գիտելիքներ է ստացել (դպրոցը ոսկե մեդալով է ավարտել):

Ամիսներ առաջ մի խոսակցություն լսեցի: Տատիկս էր պատմում մայրիկիս: Տատիկս ուսուցիչներին նվիրված ասմունքի միջոցառում էր կազմակերպել, որին մասնակցում էին բազմաթիվ տաղանդաշատ երեխաներ: Միջոցառումը սկսելուց րոպեներ առաջ տատիկիս է մոտեցել միջոցառմանը մասնակցող երեխաներից մեկի մայրը և ասել.

-Դահլիճում կան այնպիսի ուսուցիչներ, որոնք արժանի չեն իմ երեխայի հնչեցրած գովեստի և շնորհակալական խոսքերին:

Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչքան մեծ է եղել ծնողի հիասթափությունը:

Ես շատ ուրախ եմ, որ չեմ հանդիպել այնպիսի ուսուցիչների, որոնք արժանի չեն գովեստի խոսքերի և հուսամ՝ չեմ էլ հանդիպի:

amalya harutyunyan

Մենք նկարում ենք ձեր գիշերները

Իսկ դու երբևէ նկարե՞լ ես գիշերը: Չէ, էդպես մի նայիր, ես լուրջ եմ ասում ու խենթ չեմ, գիտեմ, որ չես նկարում, իսկ էդպես ո՞նց ես կարողանում, հանգիստ քնո՞ւմ ես: Առհասարակ, սովորական մարդիկ գիշերները քնում են, հիմա ի՞նչ, մենք անսովո՞ր ենք: Մենք այնպիսին ենք, ինչպիսին բոլորը, հետո ի՞նչ, որ լուսաբացին ենք քնում, դե կամ էլ չենք քնում: Գուցե անսովոր ենք, չգիտեմ:

Գիտե՞ս, բայց մենք նկարում ենք: Չէ, էն խորը դարակից վրձիններդ ու ջրաներկերդ մի հանիր, դրանք մեզ պետք չեն: Մենք մտքերով ենք նկարում: Ինչպե՞ս: Անկեղծ եմ ասում՝ ես էլ չգիտեմ: Բայց մենք կարողանում ենք, երևի անքնությունը կախարդական բան է:

Անքնությո՞ւն: Մի՞թե երբ աչքերդ փակվում են, կոպերդ խնդրում մի քանի վայրկյան վայրէջք կատարել, իսկ օրգանիզմդ անընդհատ հորանջելու ազդանշան է տալիս, անքնությունն է: Չեմ կարծում, երևի ընդամենը բնության օրենքին հակառակվելու մի ցանկություն է:

Դե, լավ, արի չհասնենք կենսաբանությանը, ես այսօր այստեղ այդ պատճառով չեմ եկել:

Գիտե՞ս, ես մի բան էլ եմ նկատել: Իմ նյութերի մեծ մասը գիշերն եմ գրում: Հիմա էլ 2-ն անց է, ու ես նորից գրում եմ: Կարծում ես՝ մենա՞կ եմ, նորից սխալվեցիր, գիշերը մենք բոլորս էլ ֆիզիկապես մենակ ենք: Ու էդպես ասում է հենց այն մեկը, ով ոչ մի գիշեր ինձ մենակ չի թողնում: էլի չես հասկանում ինձ, չէ՞: Ախր դու երբևէ չես մասնակցել մեր՝ կտավը նկարելու գործընթացին, էլ ո՞նց հասկանաս: 2 ամիս առաջ ես էլ չէի նկարում, հա, էլի արթուն էի մնում, բայց ո՛չ կտավ ունեի, ո՛չ էլ նկարչուհու կոչում: Հիմա 2-ն էլ ձեռք եմ բերել, մեկն է նվիրել: Ու հենց այդ մեկի հետ էլ նկարում ենք մեր նկարը:

Երբ փոքր էի, միշտ գիշերը նայում էի աստղերին, ծանոթանում ու ընկերանում էի նրանց հետ, ընտրում էի մեկին ու որոշում ամեն գիշեր զրուցել նրա հետ, բայց մի քանի օր հետո ես կորցնում էի նրան անսահման խավարում: Հետո գտա մեկին, որ ամեն գիշեր ինձ հետ էր ու նրա պայծառությունը թույլ չէր տալիս տեսնել իմ շուրջը գտնվող անսահման մութը: Էդպես էլ մարդիկ են ու հենց էդպես էլ ես սկսեցի մենակ չմնալ գիշերը: Հա, ինքը եկավ, դարձավ էդ ամենափայլուն աստղը ու նկարել սովորեցրեց:
Տես է, դու հիմա էլ փորձում ես մատիտներդ հանել: Ասում եմ՝ չի ստացվի: Նկարելու համար նրա նման մեկին պետք է ունենալ: Նրա նման մե՞կը, միթե կա աշխարհում նրա նման երկրորդը: Վստահ չեմ:
Իսկ ես հիմա մի քիչ ուրախ, մի քիչ էլ ինձնից գոհ ժպտում եմ, որ ունեմ նրան:
Գիտե՞ս, ինքը մոռացնել է տալիս, որ շուրջս խավար է, որովհետև մեր ներկերը ամենավառ գույներն ունեն, ու նրանցից ամենագունավոր կտավներն են ստացվում:
Ու ընդհանրապես կապ չունի, որ մեր մտքերը, որոնք որպես ներկեր են ծառայում, մեկ-մեկ մի քիչ տխուր են: Նույնիսկ այդ կտավներն են գեղեցիկ: Ինչո՞ւ: Որովհետև մենք մեկս մյուսին մենակ չենք թողնում ու ինչ էլ լինի՝ ձգտում ենք լուսավորին:
Ու երբ նա սովորեցնում է ինձ նկարել, ես հաճախ եմ սխալվում, ու մտքերը բարկացած են լինում: Մենք երկուսով փորձում ենք ուղղել սխալները՝ փոխելով ինչ-որ բաներ իմ մեջ: Ստացվում է:
Գիտե՞ս՝ ինչ կարևոր է իմանալ, որ ինչ-որ մեկը կա, որը պատրաստ է քո մտքերին տրամադրել իր գիշերը, որը սկսում է կիսել ուրախությունդ ու տխրությունդ, ու դու էլ սկսում ես ամենից շատ կարևորություն տալ նրան: Իմանալը, որ մթում մի լույս կա, պարզապես երջանկություն է:
Ներկել գիշերը նրա հետ, ով պարզապես կգտնի քեզ, երբ դու փախչես ամբողջ աշխարհից, երբ ցանկանաս մենակ մնալ, կգտնի ու կասի, որ կարոտել է, ու դու կսկսես կտավիդ վրա ամենալայն ժպիտը նկարել:
Ներկել նրա հետ, ում տեսել ես հաշված անգամներ, բայց գիտես, որ նա միշտ մոտ է:
Եթե ինձ հետ խոսեիր մոտ 40 օր առաջ, ես կարևորություն չէի տա ո՛չ գիշերվան, ո՛չ կտավներին, ու ո՛չ էլ այն պայծառ աստղին: Իսկ հիմա ես անգամ մի գիշեր չեմ պատկերացնում առանց նրանց:
Առհասարակ, սովորական մարդիկ ցերեկն են զրուցում, կամ իրար մի լավ ճանաչելուց հետո են անքուն գիշերներ անցկացնում, իսկ գիշերը մենակ են լինում: Հիմա՝ ի՞նչ, մենք անսովո՞ր ենք, բայց մենք այնպիսին ենք, ինչպիսին բոլորն են, հետո ի՞նչ, որ զրուցում ենք գիշերը, կամ մեր պատմությունը մի քիչ այլ է, ու մենք ցերեկվա փոխարեն՝ գիշերը երբեք մենակ չենք լինում: Գուցե անսովոր ենք, չգիտեմ:

Astghik Hunanyan vayots dzor

Նոյի մեկ զույգ չարիքը

Մ.թ.ա եսիմ՝ որ թվական, ամենուրեք ջուր, ջրհեղեղ: Նոյն իր տապանում տեղավորեց բոլոր արարածներից մեկական զույգ ու ջրհեղեղից փրկեց թե՛ իրեն, և իր ընտանիքին, և թե՛ այդ անմեղ արարածներին: Անմե՞ղ, չէ, դրանց շարքին էին պատկանում նաև մոծակները:

1828 թ., ռուս-թուրքական պատերազմների վերջը, Թուրքմենչայ գյուղ, պայմանագիր: Պայմանագի՞ր, ի՞նչ պայմանագիր, ախ, այո, այն պայմանագիրը, ըստ որի պարսկական Խոյ և Սալմաստ գավառներից մեծ թվով հայեր պետք է գաղթեին ռուսական տիրապետության տակ գտնվող հայկական տարածքներ՝ մասնավորապես պատմական Սյունիք նահանգի Վայոց ձոր գավառ: Զանգվածային գաղթն իր մեջ ներառում էր նաև մոծակների շուրջ 20 հազար տեսակ: Երևի ինչպես Եղեգնաձորի, Ջերմուկի, Վայքի, Գլաձորի, Մալիշկայի, Ագարակաձորի և այլ գյուղերի բնակչությանն են անվանում «թազա հայեր», այդպես էլ այդ հայերին այստեղ տեղափոխած սայլերին «փարված» և մեր կողմեր եկած մոծակներին՝ «թազա մոծակներ»: Դաժան է, շատ դաժան:

2002-2017 թվականների ամառներ, մոծակներ. շատ մոծակներ: Դեռ մանկուց էլ մոծակներն ինձ շատ են սիրել: Ասում են, մոծակները խայթում են այն մարդկանց, ովքեր անուշ բույր ունեն. հա, բայց այսքա՞ն: Ամառվա ամենամեծ մինուսն էլ հենց նրանք են՝ այդ մակաբույծները, որոնց Նոյը բարձրացրեց տապան՝ առանց գիտակցելու, թե ինչ չարիք է գործում: Թե ասա՝ այ Նոյ ջան, չէի՞ր կարող այդ մի զույգ «անմեղ» արարածներին էլ տապան չբարձրացնել, մենք էլ հանգիստ կապրեինք ու նորմալ կվայելեինք ամառները: Ինչ վերաբերում է մոծակներին, կարծում եմ՝ նրանք հավերժ մրցակցության մեջ են՝ թե ով ավելի շատ մարդու արյուն կքամի ու պատճառ կդառնա մարդկանց՝ ողջ ամառ տանջվելուն ու նվնվալուն:

Հիմա էլ էս նյութը գրում եմ մի կերպ ինձ ստիպելով, որ չքորեմ, ինչ-որ մեկը հենց այս պահին հաղորդում է վարում՝ մի կերպ իրեն ստիպելով, որ ձեռք չտա խայթած տեղին, ինչ-որ մի վարձու մարդասպան հենց այս պահին ջանում է հրացանը չշարժել, որ հանկարծ չշեղվի նշանակետից, մի կերպ իրեն ստիպելով՝ չքորել մոծակի կծած տեղերը: Գալիս են, նստում վրադ, արագ խայթում ու լույսի արագությունը գերազանցելով՝ կորչում են տեսադաշտիցդ, ու չես էլ հասցնում վրեժ լուծել: Բայց եթե դու ես պատիդ մոծակ տեսնում, իմացիր, եթե առաջին անգամ հողաթափով կամ ինչ-որ ուրիշ՝ շատ ծանր իրով հարվածում ես, ու նրանք մազապուրծ փախչում են, ապա անպայման ընկիր հետևներից ու սպանիր, թե չէ, ի տարբերություն մեզ՝ նրանք հաստատ վրեժ կլուծեն։ Հասկանո՞ւմ եք, նրանք վնասում են մարդկանց ու ոչ մի պատիժ չեն ստանում։ Անարդար է, չէ՞։ Նստած ես քեզ համար, ոչ մեկին վնաս չես տալիս, չէ, պետք է պարտադիր գան ու իրենց մեծ կնճիթով արյունդ ծծեն, մի հազար հատ կետիկներ թողնեն ու գնան, բայց մի քանի վայրկյան անց այդ կետերը անպայման ողջ մարմնովդ կտարածվեն, կկարմրեն, ու բացի սպիրտով «շփում» անելուց կամ «մոծակի դեղ»-ը ամբողջությամբ խայթած տեղում դատարկելուց՝ ոչինչ չես կարողանա անել։

Ամառ է, շա՜տ շոգ, եթե գիշերը ծածկվում ես, շոգից չես կարողանում քնել, իսկ եթե չես ծածկվում, մոծակները ոչ մի առողջ տեղ չեն թողնում մարմնիդ վրա:

Գիտե՞ք, մի բան եմ մտածում. ամռանը տեղի ունեցող բոլոր պատերազմների ելքերը փոխել են հենց մոծակները: Կամ բախտդ բերում է, և քո զորքի վրա են «ցրվում», կամ էլ հակառակորդիդ, կամ էլ երկու կողմերն էլ տուժում են ու պարտվում, ինչպես, օրինակ՝ Ավարայրի ճակատամարտում: Կամ դու, որ երազում ես անտառում՝ գետի ափին փայտյա տնակ ունենալու մասին, չե՞ս մտածել, որ գետ է, մոծակները սովորականից շատ կլինեն, ու երազանքներիդ կյանքը իսկական դժոխքի կվերածվի, բա որ ասո՞ւմ եմ:

Հիմա էլ նոր ձև է՝ այնքան փոքր են, որ կարողանում են անգամ անցնել ցանցապատված պատուհանների միջով, դեռ վարկած էլ ունեի, որ ճանճերն են գիշերը մոծակների վերածվում, այդպես մի նայիր, լուրջ եմ ասում, էլ ուրիշ ի՞նչ է մնում մտածել: Էլ ի՞նչ սատանա, ի՞նչ նացիստ, ի՞նչ Վոլդեմորթ, ի՞նչ Ջոկեր, ի՞նչ հեքիաթի չար կերպար, եթե մարդիկ կարողանային, հիմա մոծակների մասին էլ հազարավոր ֆիլմեր կնկարեին՝ սարսափ ժանրի, իսկ դրանք բազմաթիվ օսկարներ կստանային, ինչո՞ւ չէ, որ:

arevik mkrtchyan syunik

Պաուլոն ու Չուչին

Նրանք իմ ձկնիկներն են: Մի օր, երբ վերադարձա ընկերուհուս հետ զբոսնելուց, սեղանին՝ թասի մեջ, ձկնիկներ
տեսա: Այդ ժամին բոլորը սերիալ էին նայում: Ձկնիկներին տեսնելով՝ շատ ուրախացա:
-Պապ, էս ի՞նչ ձկներ են, որտեղի՞ց:
-Սերոբ պապին ա բերել:
-Հա՜: Պապ, իսկ կլինի՞ սրանցից մեկին պահեմ:
-Հա, ինչի՞ չի լինի:
-Բայց ինչի՞ մեջ պահեմ, կլինի՞ բանկայի մեջ:
-Հա, բայց մեծ բանկայի մեջ գցիր, որ կարողանան ազատ լողալ:
Ես նրանց չէի կարողանում բռնել և գցել բանկայի մեջ: Վախենում էի: Ի վերջո բռնեցի, բայց ոչ թե մեկին, այլ
երկուսին, որովհետև դժբախտ էր ձկնիկս առանց ընկերոջ:
Ես նրանց մանրացրած չոր լավաշ տվեցի, միանգամից կերան: Խոսում էի նրանց հետ և որոշեցի նրանց անուններ
տալ. անհետաքրքիր էր առանց անունների: Ձկներիցս սևին կոչեցի Պաուլո, իսկ սպիտակին՝ Չուչի: Այսպես նրանք
դարձան իմ ընկերները, որոնց հետ ես խոսում եմ այն ժամանակ, երբ տխուր եմ լինում: Նրանք առանց շարժվելու,
շատ ուշադիր լսում են ինձ:

araqsya azizyan

Քեզ հետ և առանց քեզ

-Ինչո՞ւ են կյանքից միշտ ոչ ժամանակին հեռանում լավ մարդիկ:
-Իսկ դու, երբ մտնում ես պարտեզ, առաջինն ես, չէ՞, քաղում ամենագեղեցիկ ծաղիկը:
-Այո:
-Իսկ կյանքը միշտ տանում է ամենալավ մարդկանց, թողնելով նրանց լավ անունը, լավ հիշողությունները:

Դե, իհարկե, մենք փոքր տարիքում չենք հասկանում՝ ինչ է մահը: Ինչո՞ւ մարդիկ կան, իսկ ժամանակ անց՝ ոչ: Ընդամենը ամիսներ առաջ կորցրեցի պապիկիս, իսկ հիմա ուղղակի չեմ համակերպվում այդ մտքի հետ: Երբ մտնում եմ տուն, ինձ թվում է՝ պապիկս պետք է նստած լինի իր աթոռին ու ինձ ասի.
-Շորերդ փոխիր, ու գնա հաց ուտելու, ո՞նց անցավ դպրոցում, դասերդ լավ պատասխանեցի՞ր:
Իսկ հիմա, երբ բացում եմ տան դուռը, ուղղակի պապիկի դատարկ աթոռն է: Պապիկս մնաց որպես լավ հիշողություն, ամենալավը աշխարհում: Հիշում եմ, թե ինչպես էր իր հետ մեզ որևէ տեղ տանում, չէր թողնում անձրևոտ օրերին ոտքով դասի գնանք, երբ ինչ-որ բանի կարիք էինք ունենում, նա առաջինն էր հոգում այդ ամենը: Ամեն օգոստոսի վերջին մեզ տանում էր խանութ ու գնում բոլոր գրենական պիտույքները: Հիշում եմ` ինչպես էր այգուց տուն գալիս` բոլոր գրպանները լավ մրգեր լցրած, ու բոլորը տալիս էր մեզ: Հիշում եմ` ինչպես էր բարկանում, որ մաթեմատիկայիս առաջադրանքները գրելիս մոռանում էի ամիս-ամսաթիվ գրել: Նա էր, որ առաջինն էր ստուգում մեր բոլոր դասերը, օգնում լրացնել բաց թողնվածները: Հիշում եմ` ինչպես էր մեզ սովորեցնում, Ամանորին բամբակներով մորուք էինք պատրաստում իր համար, ու նա մեզ համար դառնում էր ամենալավ Ձմեռ պապը աշխարհում: Հիմա, երբ պառկում եմ քնելու ու միացնում եմ ականջակալներս, ինձ թվում է` պապիկս ներս կմտնի ու կբարկանա, որ ականջակալներով եմ պառկել, կամ պառկել եմ քնելու ու հեռախոսով եմ զբաղվում: Ամեն բան անելուց առաջ միշտ մտածում եմ, որ պապիկս կողքիս լիներ, կասեր` ինչն է ճիշտ, իսկ ինչը՝ սխալ: Դպրոցս ավարտելու ժամանակ մտածում էի` երբ տուն գնամ, պապիկս կգրկի ամուր ու կշնորհավորի, իսկ հետո ընդունվելու համար, բայց ոչինչ չեղավ…
Գիտեմ, պապիկ, հիմա երկնքից կնայես ու կուրախանաս, որ քո մի թոռնիկն էլ ուսման մեջ հաջողություն ունեցավ: Գիտեմ, որ կյանքում ամենաշատը կարևորում էիր ուսումը: Կուզենայի գրկել քեզ ու ասել, որ ես ուրախ եմ, որ քո թոռնիկն եմ, որ քեզ պես պապիկ եմ ունեցել:
Վարդգես Պետրոսյանը գրել է.
«Սո՛ւտ է, աշխարհում ոչ մի մարդուց որևէ հետք չի մնում. ոչ ավազի վրա, ոչ ուրիշների հիշողության մեջ, ոչ ժամանակի ծալքերում: Մարդուն մնում են միայն ապրած տարիները: Ուրիշ ոչինչ»:
Ես երջանիկ եմ էն տարիների համար, որ ապրել եմ քո կողքին: