Ասում են, թե մի ժամանակ, իսկ ավելի կոնկրետ՝ 451 թվականին, տեղի է ունեցել Ավարայրի ճակատամարտը: Շատերը ընդունում են, որ այն եղել է, որոշներն էլ հերքում: Դե, հիմա ի՞նչ անենք, որ ապացուցենք: Պարզելու համար ամենաքիչը ժամանակի` գոյություն չունեցող, մեքենա է պետք: Հավատալը գալիս է մեր ինքնությունից, հայ լինելուց: Մեր պատմությունն է, հավատում ենք ու վերջ: 

Հիմա վերցնենք հայոց լեզուն: Կա գործողության կատարման երեք ժամանակ` ներկա, անցյալ, ապառնի: Հիմա ես գրում եմ, դա իմ ներկան է: Երբ ավարտեմ, կստացվի, որ արել եմ ու վերջացրել և գրելս կդառնա անցյալ: Սա ակնհայտ բան է, և ընդունում ենք առանց ապացուցման: Ոչ ոք դեռ մի այլ ժամանակ չի հայտնագործել, ստեղծել, արարել:

Իսկ հիմա անցնեմ մաթեմատիկային: Կարելի է ասել, որ այն անսահմանափակ է, անվերջ, ինչպես իր մեջ մտնող շատ տերմիններ: Հատվածի վրա անվերջ քանակով կետեր կան: Ուղիղն էլ անվերջ շատ կետեր է պարունակում: Բայց չէ՞ որ ուղիղի վրա էլ անվերջ քանակով այդպիսի հատվածներ կան: Կամ ասենք՝ ուղիղն էլ է անվերջ, հարթությունն էլ: Հիմա ինձ ասեք, թե ո՞րն է մեծն ու անվերջը: Նմանվեց պարադոքսի: Մաթեմատիկայում կա աքսիոմ հասկացությունը: Աքսիոմները այն պնդումներն են, որոնք ընդունում ենք առանց ապացուցման: Պատմության որոշ դետալներ նույնպես աքսիոմներ են:

Ինձ հարցնում են, թե ինչո՞ւ ենք թեորեմներն ապացուցում, իսկ աքսիոմները՝ ոչ: Ախր, դա նույնն է, թե ապացուցեք որ սա`Ա տառն է, և որի անունը Այբ է կամ էլ ապացուցեք ձեր գոյությունը: Հիմա Մաշտոցը ստեղծել է հայող գիրը, կա, գրում ենք ու չենք ապացուցում: Իսկ գոյության մասին ասեմ, որ Դեկարտն արդեն փորձել է, և պետք չի: Նա ապացուցում էր իր գոյությունը ասելով. «Ես մտածում եմ, ուրեմն գոյություն ունեմ»: Երբեմն մտածեք․․․

Կան ակնհայտ ու ապացուցման կարիք չունեցող բաներ և ուղղակի պետք է հիմնվել դրանց վրա ու առաջ գնալ, որովհետև որոնելու ու ապացուցելու դեռ շատ ավելի կարևոր բաներ կան: Ինձ դուր է գալիս մաթեմատիկական հստակությունը: Սահմանում ես` առանց բացառութայն: Բացառություններ կան միայն դպրոցական ծրագրում: Վառ օրինակ`«զրոյի վրա բաժանել չի կարելին»: Ուղղակի այդ դեպքում առաջանում են ավելի բարդ` կոմպլեքս կամ կեղծ թվեր, որոնք ընդամենը չենք ուսումնասիրում դպրոցի շրջանակներում:

Ասում են, թե ինչի՞ս է պետք ածանցյալը: Ես չգիտեմ, թե ձեր ինչին է պետք, բայց ինձ և էլի շատերին այն պետք է: Չեմ կարող ասել, թե որտե՞ղ և ինչո՞ւ: Երևի ուղղակի մարդու ներքինից է այդ հակումը գալիս, հակումը` դեպի ինչ-որ մի բան, դեպի մաթեմատիկան, նկարչությունը կամ էլ պատմությունը: Եկեք ուղղակի չքննադատենք ոչ ճակատամարտը, որի լինելը չենք կարող ապացուցել, և ոչ էլ աքսիոմները, որոնք ապացուցման կարիք չունեն:

Իսկ հիմա մտածեք. ուղի՞ղն է ավելի մեծ, հարթությո՞ւնը, թե՞ տիեզերքը… Մարդկային գիտակցությունը նույնպես երբեմն «կախում է»…

Երկարատև ձմեռ էր, հետո վերջապես եկավ գարունը։ Իսկ գարունը ավետում և ավելի գեղեցիկ են դարձնում ձնծաղիկները։ 

Շատ եմ սիրում ձնծաղիկներ, բայց չգիտեմ նրանց գեղեցկության, անուշ բուրմունքի, թե՞ այլ առանձնահատկության համար։ Ամեն տարի գնում եմ մեր տան մոտ գտնվող սարալանջը և անհամբերությամբ փնտրում առաջին ձնծաղիկը։ Այս տարի ևս պիտի գնայի, թեև օրը մի փոքր մռայլ էր, բայց մեկ է՝ հագնվեցի և սովորությանս համաձայն, ականջակալներս դնելով, քայլեցի դեպի նույն սարալանջը։ Երբ տեղ հասա, սկսեցի փնտրել առաջին ձնծաղիկը։ Հանկարծ տեսա մի ձնծաղիկ, որը գլուխը դուրս էր հանել, ասես պայքարում էր սառը հողի դեմ և արևից ջերմություն ստանալու համար։ Մի պահ թվաց, թե նա զարմացած էր աշխարհի վրա, նա դուրս էր եկել արևի  ջերմություն ստանալու, բայց չորս կողմը դեռ ձյունով էր ծածկված։ Իսկ այս գարունն իմ կյանքի 18-երորդ գարունն էր, և երևի դա էր պատճառը, որ ինձ ստիպեց ավելի խորը մտածել՝ արդյո՞ք կարելի է ուրախանալ, երբ առաջին ձնծաղիկը գլուխը դուրս էր հանել, թե՞ տխրել, որովհետև ձնծաղիկի հետ էր ասոցացվում շատ ու շատ բաներ։

Առաջինը՝ նոր կյանքի սկիզբը, իսկ մյուս կողմից, մյուս կողմից ձնծաղիկի գալուն պես և իմ հայրը, և շատ շատերի հայրերը պետք է մեկնեին արտագնա աշխատանքի։ Երկար մտածելուց հետո հասկացա, որ պետք չէր ուղղակի հաճույքի համար խլել այդ ձնծաղիկի կյանքը, քանի որ այդտեղ աճած յուրաքանչյուր ձնծաղիկ պայքարում էր ապրելու համար։ Այդպես ինքս իմ մեջ երկար մտածելուց հետո որոշեցի հեռանալ, բայց այս անգամ առանց ձնծաղիկ քաղելու։

Սարալանջից քայլերս ուղղեցի դեպի տուն՝ կյանքն արդեն ավելի խորը ընկալելով։

Գիշերը ժամանակահատված է, երբ սիրելի լույսին հաջորդում է շատերի համար ատելի մթությունը: Նույնիսկ ամենակարճ գիշերն էլ կթվա երկար, եթե ունեք մտածմունք, տանջող հարց կամ էլ պարզապես վախ գիշերից: Մինչ գիշերը մենք շրջապատված ենք հարազատ մարդկանցով, ընկերներով, որոնք իրենց դրական լիցքերով, մեծ էներգիայի պաշարով լցնում են մեր օրը, որոնց հետ ամենաանիմաստ արտահայտության վրա էլ կարող ես լիաթոք ծիծաղել:

Իսկ գիշերը… Այդ ժամանակ մենք անկախ ենք բոլորից, ազատ ենք մեր, մեր մտքերի, մեր սխալների, մեզ տանջող հարցերի հետ: Բայց… Ես վախենում եմ անգամ մտածել ինձ հանգիստ չտվող հարցերի մասին: Այնպիսի հարցեր, որոնց պատասխանն անգամ գիտահետազոտական փորձերը չեն կարող տալ, այնպիսիները, որոնք մարդկային ուղեղն ու միտքը ունակ չէ ընդունելու, որոնք բնության առեղծվածային, չբացահայտված երևույթներն են: Ու հանկարծ խորանում ես, խորանում ու զգում, որ արդեն խճճվել ես, խճճվել ու մտածում ես՝ ավելի լավ էր չմտածեի, որ չունենայի տանջող հարցեր: Այստեղից էլ գալիս է վախը գիշերից և մենակությունից: Տիրում է լռություն քո հոգում, որի բառերն ավելի խոսուն են, արտահայտիչ ու իմաստալից, քան խոսքերը, որոնք ավելի լավ էր՝ չասվեին: Ալբերտ Այնշթայնն ասել է. «Մթություն գոյություն չունի, այն պարզապես լույսի բացակայությունն է»:

Մարդու համար ամենակարևորը հոգում, սրտում ու մտքում լույսի առկայությունն է:

Արդեն երկար ժամանակ է, ինչ թղթակցում եմ 17.am-ին: Թիմի հետ ծանոթանալու առաջին իսկ օրվանից հետաքրքրությունս շատ մեծ էր: Երբ մի քանի նյութ գրելուց հետո պարզվեց, որ ընդգրկված եմ մեդիա ճամբարի ցուցակում, սկսեցի ավելի լուրջ վերաբերվել այս ամենին, որովհետև հասկանում էի, որ ինձնից ինչ-որ բան եմ ներկայացնում, և դեռ չբացահայտված գաղտնիքներ ու տաղանդներ կան իմ ներսում, որոնց բացահայտվելու ժամանակն է: Գիտակցում էի, որ այն մարդկանց, որոնք ինձ ներառել են ճամբարի մասնակիցների ցուցակում, պետք չէ հուսախաբ անել, այլ անհրաժեշտ է արդարացնել թե՛ նրանց, թե՛ իմ հույսերը: Սա 2016թ.-ի արդեն իմ երկրորդ մեծ հաջողությունն էր՝ «Հայ ասպետ» մրցախաղի կիսաեզրափակիչ փուլում հաղթանակից հետո:

Մեդիա ճամբարն անցավ շատ աշխույժ և հետաքրքիր: Օրեցօր նոր գիտելիքներ էինք ստանում և նոր ընկերներ էինք ձեռք բերում: Այնպես կուզենայի հիմա դպրոցական մի քանի դասաժամերի փոխարեն լինեին ֆոտոյի, կինոյի ու լրագրության վարպետության դասեր, և դասավանդեր մեզ 17.am-ի ամբողջ անձնակազմը:

Երբ համեմատում եմ հին նյութերս վերջին նյութերիս հետ, տեսնում եմ ահռելի տարբերություն առաջվա և այժմյան մտածելակերպիս միջև:

Երբ ամառվա տապին գնում էինք դպրոց՝ «Հայ ասպետին» նախապատրաստվելու համար, շատ էինք նեղվում ու նվնվում, որովհետև այդ շոգին շատ քայլելուց քիչ էր մնում արդեն հալվեինք: Գրքերն ու տետրերը պահում էինք գլխներիս և դեմքներիս, որպեսզի պաշտպանվենք արևի ճառագայթներից: Երբ տուն գնալու ճանապարհին էինք լինում, տեսնում էինք, որ կոշիկներիս ինչ-որ սև գույնի ծամոն է կպել ու ասում էինք. «Տես, կոշիկներիդ գուդրոն (ձյութ) է կպել»: Ու այդպես ծիծաղելով, միաժամանակ՝ հոգնելով տեղ էինք հասնում: Բայց երբ վերջում հասանք հաղթանակի գագաթնակետին, հասկացանք, որ մեր ջանքերը զուր չեն եղել: Դա այդ տարվա առաջին մեծ հաղթանակն էր, որին մենք հասանք շատ աշխատանքի, ջանքերի ու եռանդի շնորհիվ: Երկրորդ հաջողությանը ես հասա թղթի, գրիչի, մտքի շարադրանքի, մտածելակերպի ու հասկանալու միջոցով: Խոսքը թղթակցելու մասին է: Նյութը պետք է լինի գրագետ գրված, հասկանալի բոլորին ու հետաքրքիր իրադարձություններով լեփ-լեցուն:

17.am-ին թղթակցելուց հետո հասկացա, որ ես իմ ձեռքը ոչ թե պետք է վերցնեմ նշտար, բամբակ, յոդ, սպիրտ, դեղամիջոցներ ու բուժիչ սարքեր, այլ թուղթ ու գրիչ, հետո նաև՝ խոսափող, նկարող սարքեր, իսկ եթե ամեն ինչ լավ ընթանա, կփորձեմ նաև հայտնվել հեռուստաէկրաններին՝ հանդես գալով հաղորդավարի, մեկնաբանի ու դերասանի դերում:

Այնպես որ, պատանի թղթակիցների այս ցանցի միջոցով մտածելակերպս ու նախասիրություններս 180°-ով փոխվեցին, ինչի համար շնորհակալ եմ 17.am-ին:

Բոլոր նրանք, ովքեր ուզում են նմանատիպ հաջողությունների հասնել, թող թղթակցեն 17.am-ին: Հավատացած եղեք՝ արդյունքը ամենաուշը մեկ ամսից կերևա, և իհարկե, իր դրական կողմերով:

Հիմա բացատրեմ նյութիս վերնագիրը՝ «հաջողության բանաձև»: Այսինքն՝ պահ, ժամանակ, երբ նվաճումներիդ հասնում ես մեծ ջանքերի, եռանդուն կերպով աշխատելու, մեծ ուժ գործադրելու շնորհիվ: Իսկ այդ ամենին, երբ խառնում ես երազանքդ ու կամքդ, ստացվում է մի նոր ռեակցիա, մի նոր խառնուրդ, մի նոր բանաձև: Եվ այդ ամենը կարելի է արտահայտել երկու բառով՝ հաջողության բանաձև:

Իսկ սա հաջողության իմ բանաձևն է.

Ջանք² + 2երազանք + (աշխատանք)ⁿ = 2նպատակ + (հաջողություն)ⁿ

-Անո մամ, ֆերմեն ե՞ս քյըմ… Ինձ էլ կտանե՞ս հետդ…

Գոմը մեր տնից հեռու էր, ու թեև ես փոքր էի, թեև երկար ճանապարհը ինձ շատ էր հոգնեցնում, թեև երբ տուն էի գալիս, ոտքերս ցավում էին, ես գնում էի, չէի’ն տանում, գնում էի. ինչպե՞ս կարող էի մենակ թողնել իմ Անո մամային…

Անո մաման օրական երկու անգամ գնում էր գոմ` առավոտյան և երեկոյան: Առավոտյան քնած էի լինում, դրա համար էլ միայն երեկոներն էի ուղեկցում նրան. տունդարձին երևի մութ կլիներ, ու Անո մաման կվախենար մթից, բայց եթե ես նրա հետ լինեի, ոչնչից էլ չէր վախենա, չնայած ինքս ահավոր վախենում էի մթից և ամեն ինչից:

Ճանապարհին համոզում էի, որ դույլն ինձ տար. հանկարծ կհոգնեին ձեռքերը: Փոքր, ավելի ճիշտ միայն փոքր ժամանակ էի հավեսով գործ անում, ու հենց հավեսս բավարարելու պահանջով էլ խլում դույլը ու թափահարելով, մեկ-մեկ էլ գետնին քսելով` գնում էի: Բայց այդ մեկ-մեկն այնքան հաճախակի էր դառնում, որ դույլը հայտնվում էր Անո մամայի ձեռքին:

Դեպի գոմ տանող ճանապարհի վրա գտնվող թաղերը լիքն էին շներով, ու ամեն անգամ դրանք, չգիտեմ որտեղից իմանալով, որ վախենում եմ իրենցից, հայտնվում էին ճանապարհիս ու իրենց ներկայությամբ սարսափահար անում ինձ: Ես հայտնվում էի Անո մամայի հետևում` նրա փեշից բռնած:

Այսպես, ադրենալինի պակաս չզգալով, տեղ էինք հասնում, ու ես, հաղթահարելով ու թաքցնելով կովերից ունեցած վախս, մտնում էի գոմ` Անո մամային մենակ չթողնելով մի խումբ «հրեշների» հետ: Բայց գոմում «հրեշներից» բացի կային ինձ նման փոքրիկ հորթուկներ, ուլիկներ, որոնք, վախենալով ինձնից, հեռու էին քաշվում` չիմանալով անգամ, որ ես էլ իրենցից էի վախենում: Նրանց ինձ էի նմանեցնում ու միայն վերջերս պատահաբար իմացա, որ տանը ինձ տրված մականուններց մեկը` «չափիչը», նշանակում է՝ ուլ, ու այդ ժամանակ հասկացա, որ մերոնք համը հանել են, և որ իմ բոլոր մականունները` «չափիչ, մկծեռ, մկռոշ, մուկ», կենդանիների անվանումներ են:

Առանձնապես ոչ մի գործ չէի անում գոմում: Իմ` վախկոտիս փոքրիկ ուղեղին թվում էր, որ պաշտպանելու եմ Անո մամային, իսկ դա մե՜ծ գործ էր:

Ի վերջո վերցնելով բաղձալի կաթը, ճանապարհվում էինք տուն: Հիշում եմ` մի անգամ` տուն վերադառնալիս, անձրև սկսեց, դա էլ հերիք չէր, գումարվեց կայծակը… Ու թեև ես հորեղբայրներիս կանանց` Անո մամային ու Սաթիկ մամային, մորս պես եմ սիրել ու երբեք տարբերություն չեմ դրել, այդ պահին բնազդաբար, ինչպես հորթուկը կամ քուռակը վտանգի դեպքում, մայր կովի կամ ձիու մոտ է վազում, ես էլ էի ուզում վազել, գրկել մորս ու փրկվել վտանգից:

Շուտով հասանք տուն: Ես ուզում էի գրկել մայրիկին, բայց չգրկեցի, որովհետև գրկախառնությունը ինձ համար միշտ էլ տոնական մի արարողություն է եղել, որն արել եմ ծննդից ծնունդ` երբեք էլ չսիրելով իմ փակ բնավորությունը, որն ինձ միշտ էլ խանգարել է արտահայտել ու ցույց տալ զգացմունքներս…

Բայց երանի թե այսօր էլ ունենայի մանկական նույն բարի սիրտը, որը ժամանակը, անկախ իմ կամքից, խլում է ինձնից…

Դժվար է, ինձ համար հիմա դժվար է, բայց պիտի գրեմ, պիտի բառերով նկարեմ այն օրվա հույզերը, այն օրվա  ապրումները, որ դեռ ներսումս են:

Հասկանո՞ւմ եք, ապրումներ կան, որ ներսից քեզ տանջում  են, որ ինչքան էլ փորձում ես չապրել դրանց ծանրությունը, միևնույն է, չես կարողանում:

Ուզում եմ նրանց մասին պատմել, նրանց, ովքեր այսօր այնտեղ են, հեռու են, բայց այնքան ներկա են ու ապագա են: Հիմա էլ, որ գրում եմ, նրանց հետ եմ. մտքումս են իրենց հայացքներն ու իրենց չապրած ու մեզ նվիրած խաղաղ օրերը:

Երեկո էր: Քայլերս ինձ տարան այնտեղ, այնտեղ, ուր կյանքը, թվում է, թե ավարտված է, ուր ամեն բան լուռ է, ուր հայրենասիրության վեհ գաղափարն է: Ու հենց այնտեղ է կյանքը, կյանքը՝ իմ ու քո ու մեր երկրի, կյանքը, որ մեզ նվիրվեց, կյանքը, որ կարմիր գույնից կապույտի վերածվեց ու ապրելուն շարունակություն տվեց:

Շունչս պահել եմ, որ ուժեղ լռությանը քնից չհանեմ, որ չխանգարեմ: Կանգնել ու վեր եմ նայում, նայում եմ երկինք. այնտեղ շատ բան եմ կորցրել…

Մայրամուտ էր արդեն, ու նման տեսարան ես երբևէ չէի տեսել. արևը մինչև վերջին պահը հրաժեշտի գրկել էր իր լույսով տխուր շիրիմները՝ սառը քարերին ջերմություն տալով: Նա էլ հասկանում էր, թե ինչ է անում, թե ում է գրկում, և թե ովքեր են հենց այստեղ լռում:

Ողջ մարմնով դողում էի…

Ինչի՞ համար…

Ափսոս…

Ես էի ու ինձնից միշտ վեր կանգող հայրենասիրությունս, որ, թվում էր, թե անչափելի է, զորեղ է: Բայց ինքն էլ խեղճացել էր ինձ պես այս անգամ. նրանց հայրենասիրության կողքին աննկատ էր իր լիությունը:

Արտասվեցի, էլի չկարողացա…

Հա, արտասվում եմ, դե բայց այնքան հպարտ եմ, հպարտ եմ ինձ նայող  հայացքներով, որ խաղաղությունն այսօրվա  հեռվից տեսան ու մերը դարձրին, որ այսօրվա կապույտը իրենք բերեցին:

Նայում եմ, ու թվում է, թե իրենց խաղաղ քնից արթնացել հերթով ու ինձ են նայում: Իսկ ես բառազուրկ եմ, ես խոսել չեմ կարող: Խոսքերս անբովանդակ են իրենց  ինքնազոհության առաջ:

Մենք Հայրենիք էինք գոռում՝ տներում նստած, մինչ իրենք անխոս Հայրենիքն էին պահում-պաշտպանում՝ մահվան ահը սրտներում:

Երբ արդեն դուրս եկա Եռաբլուրից, մի երկնային թեթևություն էր ներսումս, որ երբևէ ունենում եմ եկեղեցի մտնելուց հետո. սուրբ տեղ էի գնացել:

Շնորհակալ եմ, շնորհակալ եմ, որ կամ ես, որ հայրենիքս կա, շնորհակալ եմ, որ կաք դուք հեռու հեռվում ու մեզ շատ մոտ…

Հիմա մի քիչ հետ գնամ:

-5, 4, 3, 2, 1 … Շնորհավոր Ամանոր,- գոչում էին տանեցիներս անցյալ նոր տարվա գիշերը:

Բոլորը վերցրել էին իրենց հեռախոսները և զանգում էին մեր մնացած բարեկամներին և շնորհավորում էին:

Ես… Իսկ ես աչքերս ամուր փակել էի և երազանք էի պահում: Այն երազանքներիցս, որ իսկապես ինձ համար դարձել էր բաղձալի. «Տե՜ր, երանի այս տարի մեր գյուղի դպրոցում պարի խմբակ բացվի»: Գուցե մեր երեխաներից մեկի հոգում թաքնված է հենց պարի տաղանդը, բայց հնարավորություն չկա դրսևորելու ու զարգացնելու: Եթե չեք հիշում, ասեմ, որ ես ապրում եմ Սյունիքի մարզի Գորայք փոքրիկ գյուղում:

Այս երազանքս տարբերվում է այն մյուս երազանքներիցս, որ ամեն ամանորյա գիշեր պահում էի: Այս տարի ինքս ինձ ասացի. եթե այս տարի չլինի, ապա մյուս տարի այլևս չեմ պահելու: Այդ երազանքը անկախ ինձանից այնքան սրտանց էի պահում, որ նույնիսկ պահելու պահին ժպտում էի:

Տոներն անցան: Որ ճիշտ ասեմ, նույնիսկ մոռացել էի, թե ինչ երազանք եմ պահել: Ամանորյա տոների հետ մեկ տեղ ավարտվեցին նաև ձմեռային արձակուրդները (Սակայն հիշում եք, որ մի ամիս մնացել ենք տանը): Երկու շաբաթ հետո հանրահաշվիս ուսուցչուհին դասի ժամանակ մեզ ասաց, որ կարող է պարուսույց գա, և մեր դպրոցում պարի խմբակ բացվի: Անկեղծ ասած, անսահման ուրախացա: Այնպես էի ուրախացել, որ գրատախտակի մոտ կանգնած սկսեցի քոչարի պարել: Ասես պարի առաջին դասին լինեի: Այդ դասաժամից հետո մեզ մոտ փոխտնօրենի դասաժամն էր՝ աշխարհագրություն:

-Ընկեր Հարությունյան, ճի՞շտ է, որ մեր դպրոց պարուսույց է գալու:

-Վայ, դպրոցում ինչ լինում է, առաջինը ձեր դասարանն է տեղյակ լինում,- ծիծաղելով պատասխանեց ուսուցչուհիս,- Հա, ճիշտ է, բայց դեռ չեն պայմանավորվել:

-Ջա՜ն, ես էլ մեծ հաճույքով կմասնակցեմ:

-Բայց հնարավոր է, որ խումբը 4-9-րդ դասարանների երեխաներից հավաքի:

Դե, քանի որ ես այդ տարի սովորում էի 10-րդ դասարանում ապա չէի կարող մասնակցել խմբակին: Տրամադրությունս ընկավ:

-Բայց Նինա, մի տխրի: Հնարավոր է, որ երեխաների թիվը չկարողանա հավաքել և ուրիշ դասարանների աշակերտների էլ կանչի,- մի քանի րոպե հետո ասաց ընկեր Հարությունյանը,- լավ կլինի, մի նեղվիր:

Հենց այդ շաբաթը հայտարարվել էր թումանյանական շաբաթ: Վերջին կազմակերպած միջոցառումն էր, բայց այս միջոցառումը տարբերվեց նրանով, որ սկզբից ընկեր Թադևոսյանի կողքին կանգնած էր մի անծանոթ տղամարդ:

-Երեխաներ, ծանոթացեք, ընկեր Հակոբյանն է: Մեր դպրոցի պարուսույցն է լինելու,- ժպիտը դեմքին ներկայացնում էր տնօրենը:

-Ինչպես ներկայացրեց ինձ ձեր տնօրենը, ես ընկեր Հակոբյանն եմ, ձեր պարուսույցը: Պարի խմբակին կարող են մասնակցել 4-11-րդ դասարանի երեխաները: Առաջին պարապմունքը կլինի մարտի 4-ին, ժամը 3-ին: Առաջին պարապմունքի համար ցանկալի է պարի համար նախատեսված մասիկներ: Պահանջում եմ պարի չգալ շատ կիպ ջինսե տաբատներով, այլ ավելի հարմարավետ հագուստով:

Միջոցառման ժամանակ չէի նկատել, որ իմ հետևում նստած է փոխտնօրեն ընկեր Հարությունյանը: Նա ժպտաց ինձ և ասաց.

-Տեսնո՞ւմ ես, որ ասում էի՝ լավ կլինի: Հիմա գնալո՞ւ ես պարի, թե՞ չէ:

-Վա՜յ, բախտս հազիվ բերել ա: Հա գնալու եմ, բա ինչ եմ անելու:

Հենց այդ ժամանակ հիշեցի, թե Նոր տարվա գիշերը ինչ երազանք եմ պահել:

Դե, արդեն այդ դեպքից անցել է մեկ տարի: Պարի խմբակում առաջատարներից մեկն եմ համարվում: Իսկ մեր շատ՜ շատ սիրելի ընկեր Հակոբյանը մեր խմբից նույն պես գոհ է: Իսկ մենք իրեն սիրում և հարգում ենք որպես մեր ավագ ընկերոջ:

Եվ այդ հարգանքի, սիրո և մեր նվիրված աշխատանքի շնորհիվ այս տարի ապրիլի 1-ին Երևանում տեղի ունեցավ <<Նազանք>> պարային համույթների մրցույթ-փառատոնը: Մենք մեր փոքրիկ համայնքի երեխաներով նույնպես ելույթ ունեցանք: Մենք առաջին անգամ էինք ոտք դնում մեծ բեմ: Ունեցանք երկու հաղթանակ. առաջին պատվավոր տեղը զբաղեցրեցինք ազգային պարից, իսկ երրորդ տեղը՝ ժողովրդականից:

Դուք դեռ կարծում եք, թե երազանքները չե՞ն կատարվում:

Եկեք այս անգամ մի քիչ հեռուն նայենք: Չասենք՝ կապույտը խորհրդանշում է երկինք, իսկ կանաչը՝ բացատ կամ ծառ: Երբեմն լինում են պահեր, երբ կյանքում լինում են գորշ ու վառ հիշողություններ, ու չգիտեմ՝ ինչու, ես դա այսօր կարողացա տեսնել գույների մեջ:

Մոտ երեք օր կլինի՝ ես նկարում եմ միայն ջրաներկով: Մատիտ չեմ օգտագործել ու այդ երեք օրում սովորել եմ ավելի ճիշտ նկարել ջրաներկով, վրձինը ճիշտ օգտագործել և ջրի ու գույնի չափաբաժինը ճիշտ համադրել: Սովորեցի նաև, թե ինչ կլինի, եթե գույները խառնվեն իրար: Իհարկե, գորշ ու վառ գույները. այնպիսին, ինչպիսին, որ կյանքինն են: Վերցնում ես թուղթը և վրձնի ծայրին գտնվող դեղին գույնը սկսում ես քսել մի հատվածում: Դեղին գույնը քսելուց հետո պետք է մի քանի րոպե սպասել, այսինքն՝ ոչ միայն դեղին գույնը, այլ ընդհանրապես՝ գույներին պետք է տալ չորանալու հնարավորություն, հակառակ դեպքում, եթե մեկ այլ գույն դնես դեղինի վրա, մեր՝ նկարիչների լեզվով ասած, կդառնա «ցեխ»: Մինչ դեղին գույնը կներծծվեր թղթի մեջ, ես որոշեցի մեկ այլ ազատ հատվածում քսել դարչնագույն ներկը: Անցան մի քանի րոպեներ, դեղինը չորացավ: Հերթը դարչնագույնինն է: Արդեն դեղինը չոր է: Վառ գույնին՝ դեղինին, խառնեցի դարչնագույնը: Ի՞նչ ստացվեց: Չկա ո՛չ դեղին, ո՛չ դարչնագույն: Հիմա դեղինը հետ բերելը շատ դժվար է: Ընդամենը մեկ կաթիլը կարողացավ ոչնչացնել մի քանի կաթիլից կազմված անմեղ դեղինին, և հիմա, ինչքան էլ դեղին խառնես, մեկ է՝ գորշ դարչնագույնը թողել է իր ազդեցությունը, հարկավոր է սկսել նորից: Իսկ եթե կատարենք նույնի հակառա՞կը: Երևի թե ոչինչ չփոխվի: Դեղինը չի կարող մեծ ազդեցություն ունենալ դարչնագույնի վրա: Դարչնագույնը դեղինի նման պարզ չէ, կան շատ մութ հատվածներ, որոնք էլ թույլ չեն տալիս փոփոխություններ կատարել:

Այդպիսին են նաև մեր շրջապատի մարդիկ: Եթե մի արդար մարդու մոտենա մի խարդախ, բացասական լիցքերով անձնավորություն ու սկսի վիրավորական խոսքեր ասել, համոզված եմ, որ այդ արդար մարդը ոչինչ չի ասի: Իսկ եթե կրկնվի նույնի հակառակը՝ արդար մարդը գնա և վիրավորական խոսքեր ասի ինչ-որ մի խարդախ մեկին, ապա նա, առանց վատ զգալու, կծիծաղի նրա ասածների վրա, ինչպես եղավ գույների պարագայում: Դեղինը չկարողացավ ոչնչով ազդել դարչնագույնի վրա, սակայն տեղի ունեցավ հակառակը:

Հուսամ՝ հեռու կմնանք դարչնագույն, սև գույներից և մեր շրջապատի մեծ մասը կլինի դեղին ու դեղին էլ կմնա, ինչպես իմ 17.am-ը: