Օրս սկսվեց Ֆրանչեսկայի և Դանիելի հետ հայկական սուրճ ըմպելով, որին հաջորդեց Ֆրանչեսկայի հարցը։

-Ինչպե՞ս ես դու քեզ պատկերացնում 10 տարուց:

-Ես ուզում եմ լինել կայացած կին, որը հասնում է իր նպատակներին անկախորեն` ջարդելով բոլոր կարծրատիպերը:

-Օ, դու ուզում ես լինել Քիմ Քարդաշյա՞ն,- ծիծաղում է:

-Չէ, ես այդպիսին չեմ ուզում լինել, դե, հասկանում ես,- ես էլ ծիծաղեցի:

-Պարզ է, դու ուզում ես լինել խելացի Քիմ Քարդաշյան,- արդեն երկուս էլ ծիծաղում էինք:

Հավանեցին մեր հայկական սուրճը, հետո սկսեցի նրանց գլուխները տանել մեր հայկական մուրաբաների մասին գովքով։ Ասում էի՝ էստեղ մարդիկ դեղ չեն խմում բարձր ջերմության դեպքում, որովհետև մայրիկի ձեռքով պատրաստված տնական և ավանդական ազնվամորու մուրաբան լուծում է բոլոր հարցերը։ Հայկական մշակույթի առանձնահատկությունները և եվրոպական անձնագրի առավելությունները քննարկելով հասանք «Մանանա» կենտրոն, որտեղ յուրաքանչյուրս տարբեր խմբի անդամներ ենք։ Նախկին օրագրերից արդեն գիտեք, որ կան 4 ծրագրեր, որոնց վրա աշխատում ենք։ Ես IT ոլորտի և արտագաղթի վրա այդ ոլորտի ազդեցության մասին մուլտիմեդիա պատմություն ստեղծող թիմում եմ։ Հասնելուն պես Մարիամից տեղեկացա, որ օրակարգում ունենք երկու հարցազրույց, որոնք արդեն հաստատվել են։

Վերջին անգամ Ալեքսի և Մարիամի հետ վերանայեցինք հարցերը, Ջուլիանը ինչպես միշտ ստուգում  էր տեխնիկական սարքավորումները, Սաֆը խնդրում էր լռություն պահպանել, որովհետև անգամ թեթև աղմուկը կխանգարի ձայնագրման աշխատանքին։ Առաջին ուսանողը մեր Մարիետան էր, ով սովորում է Հայաստանի Ամերիկյան համալսարանի հակակարգչային գիտություններ բաժնում։ Երկրորդը՝ Հայաստանի IT ոլորտի լրագրող Նարինե Դանեղյանն էր, ով մեզ պատմեց Հայաստանի IT ինդուստրիայի, խոշորագույն կազմակերպությունների, հաջողված ստարտափերի ու արագ զարգացող IT աշխատաշուկայի մասին։

Մեր թիմային փրոջեքթը ներառում է լուսանկարչություն, լրագրություն և փոդքասթ: Օրինակ, ես լինելով Team A (Writing)-ից, պատասխանատու եմ մուլտիմեդիայի introduction-ի համար, Մարիամը՝ Podcast-ից, Ջուլիանի և Սաֆի հետ ձայնագրման համար, իսկ Հելենը մեզ օգնում է ուսանողների դիմանկարներ ստանալու հարցում։ Պետք է համեստություն չանեմ, ու ասեմ, որ մեր թիմը իրոք շատ լավն է, որովհետև յուրաքանչյուրս ջանք չենք խնայում լավագույն մուլտիմեդիա պատմություն ստեղծելու համար։

Իսկ writing-ի որքշոփները էնքան օգտակար ու հետաքրքիր էին, որ պարտավորված եմ գրելու booming introduction (ինչպես ասում է մեր writing-ի թիմի լիդերը՝ Մայքը): Արդեն ստացել եմ առաջին դրաֆթիս ֆիդբեքը։ Կարծում եմ, այս գիշեր վերջնական տեսքի կբերեմ ամեն ինչ և կուղարկեմ։ Իսկ, Քուրիլը` իմ սիրելի սփիքերը,այսօր չկար։ Գրողը տանի, նա շատ լավն է։

Դե ինչ, վաղվա օրակարգում ունենք կարևոր հարցազրույց մեկ այլ ուսանողի հետ, ով աշխատում է IT ոլորտում, իսկ ես արդեն ամփոփեցի մեր 4-րդ օրը։

Փրոջեքթը կամաց-կամաց մոտենում է իր տրամաբանական ավարտին, բայց դրան զուգահեռ ավելի ենք զարգացնում հայ-եվրոպական ոսկյա հարաբերությունները։

Տեսնես, ո՞վ կգրի 5-րդ օրվա օրագիրը։

Դե՛ ինչ, արդեն 3-րդ օրն է․․․ Իսկ ի՞նչ է պետք 3-րդ օրվա համար:

Պետք է՝ նախորդ հագեցած օրվա պատճառով քնած մնալ։ Ինչն էլ իհարկե չէր կարող չպատահել իմ նման քնկոտի հետ։ Մի խոսքով, իմ օրը սկսեց Կասկադից, որտեղ պետք է հանդիպեինք «Թավշյա հեղափոխություն» հայկական կոմիքսի հեղինակների՝ «Մայրո» թիմի հետ։ Կոմիքսների գաղափարի առաջացման պատմությունը շատ պարզ է՝ կոմիքսների սիրահար ընկերները մի օր ուղղակի որոշում են սեփականը ստեղծել։ Չնայած նրան, որ կոմիքսի գլխավոր հերոսները քաղաքական գործիչներ են, հեղինակները նշում են, որ կոմիքսի հիմքում դրված պատմությունը ամենևին էլ քաղաքական չէ, այն մարդկանց մասին է, ովքեր իրականացրեցին հեղափոխությունը։ «Մայրո» թիմը խոսեց նաև ապագա պլանների մասին, այնպես որ, կարող ենք վստահ լինել, որ նրանք շարունակելու են ստեղծագործել՝ հրատարակելով նոր և հետաքրքիր պատմություններ կոմիքսների տեսքով։

Հանդիպումին հաջորդեցին երկար քննարկումները, որոնց ընթացքում պատահական 17.am-ի զինվոր թղթակիցներից մեկին՝ Մարատին, հանդիպեցինք։ Նրա զինվորական հագուստը միանգամից գրավեց մեր լրագրող ընկերների ուշադրությունը, և նրանք բաց չթողեցին առիթը լիքը լուսանկարներ անելու։ Կարծում եմ Մարատը առաջին անգամ իրեն պատկերացրեց այն մարդկանց տեղում, որոնց 17-իս թղթակիցներն ենք շրջապատում լուսանկարելու կամ հարցեր տալու համար։

Հաջորդ քայլը թիմային աշխատանքն է։ Եթե կարդացել ես Ջուլիայի օրագիրը, ուրեմն գիտես, որ մենք բաժանված ենք 4 հիմնական թիմի, որոնք աշխատում են 4 տարբեր թեմաների շուրջ։ Ես IT ոլորտի և արտագաղթի վրա այդ ոլորտի ազդեցության մասին մուլտիմեդիա պատմություն ստեղծող թիմում եմ։ Քանի որ  ծրագրի ընթացքում  podcast անել եմ սովորում, հետևաբար սա իմ հիմնական աշխատանքն է թիմում։ Գիտե՛մ, հիմա եթե ասեմ, որ մեր թիմը ամենալավն է, Սուրենը ու Ջուլիան կվիճեն հետս։ Բայց եկեք ուղղակի ընդունենք, որ ինձանից, Վալենտինայից և 4 հիանալի տղաներից բաղկացած խումբը թույն թիմ չլինել չի կարող․․․

Այսպիսով գտանք մեր բոլոր հերոսներին և նույնիսկ հասցրեցինք IT ոլորտում սովորող ուսանողներից մեկի հետ հարցազրույց անցկացնել։ Մեր առաջին հերոսը՝ Արսեն Մազմանյանն էր, ով բացի IT ոլորտում կրթություն ստանալուց, փորձում է սոցիալական ցանցերի միջոցով կիսել իր գիտելիքները ընկերների հետ։ Մենք բոլորս գիտենք ինչպես օգտվել սոցցանցերից, բայց ավելի կարևոր է իմանալ, թե ինչպես ավելի ապահով լինել դրանցում։ Հենց այս հարցի պատասխանն էլ փորձում է տալ Արսենը։ Բայց երևի գլխավոր բանը, որ անում են Արսենի նման ուսանողները, դա՝ իրենց ապագան Հայաստանի հետ կապելն է։

-Շատ փող աշխատելու, ավելի լավ կյանք ունենալու համար՝ դու կարիք չունես այլ երկիր գնալու։ Ժամանակակից աշխարհում դու կարող ես անել ամենը, ինչ ուզում ես, սեփական սենյակից անգամ դուրս չգալով․․․

Այսքանով օրվա աշխատանքը ավարտվեց, իսկ վաղը մենք դեռ շատ անելիք ունենք, այնպես որ սպասեք հաջորդ օրագրին․․․

Միանգամից զգուշացնեմ, եթե չես կարդացել օր 1-ին նյութը, ապա վազիր կարդալու:

Իսկ մենք սկսենք մեր մեդիաշատ ու հագեցած օրը:

9:15, ու բոլորն արդեն իրենց տեղերում են` պատրաստ սկսելու նոր օրը: Մի քանիսը ֆոտոապարատներն են փորձում, փոդքասթի թիմը բարձրախոսներն ու ձայնագրիչներն է դասավորում, իսկ ձախ անկյունում դիզայնի թիմը անհասկանալի կոդերով ինչ-որ բան է քննարկում:

Իսկ ես, Հովնանն ու Անաբելը շտապեցինք դեպի Ազգային Ժողով, որտեղ պայմանավորվել էինք Ազգային ժողովի ամենաերիտասարդ խոսնակի` Սոնա Ղազարյանի հետ:
Անաբելը պատրաստել էր հարցեր` կապված հեղափոխության, կանանց իրավունքների, Ազգային Ժողովի և ամենաերիտասարդ պատգամավոր լինելու փաստի մասին, որոնց Սոնա Ղազարյանը մեծ սիրով պատասխանեց:

Խոսելով կանանց իրավունքների և դերի մասին` Անաբելը իր վերջին հարցը ձևակերպեց հետևյալ կերպ.
-Ի՞նչ կասեիք գյուղերում ապրող աղջիկներին, ովքեր ցանկանում են կրթություն ստանալ և զբաղվել քաղաքականությամբ:

-Երբեք չհանձնվես, քանի որ ես նույնպես չեմ հանձնվել:

Հնչեցին շնորհակալության խոսքեր, կատակներ և հրաժեշտ, բայց ժամանակը ոչ մեկիս չէր սպասում, և մենք շտապեցինք հետ` քննարկելու մեր պրոյեկտի ապագան:

Սկզբում փոխանակվեցինք գաղափարներով, թե ինչ ենք ցանկանում ունենալ որպես վերջնական արդյունք: Ունենալով չորս թիմ, որոնք պետք է աշխատեն կայքի վրա, կստեղծենք մեկ ընդհանուր պրոյեկտ` Երևանի մասին:

Ընտրվեցին հիմնական չորս թեմաները, որոնք էին`

Կանանց իրավունքներն ու դերը Հայաստանում

Բանակ, սպասումներ և կրթություն

ՏՏ ոլորտ ու ոլորտի դերը Հայաստանում

Մշակույթ

Բայց, եթե դուք մտածում եք, որ արդեն պետք է ներկայացնեմ, թե ինչ տեսքի պետք է լինի պրոյեկտը, կամ որն է նրա գլխավոր թեման, ապա սխալվում եք, որովհետև ամենասկզբից մենք ինքներս չգիտեինք, թե ինչ պետք է անենք:

Խնդիրը լուծելու համար բաժանվեցինք թիմերի, որտեղ պետք է լիներ մեկ դիզայներ, մեկ լրագրող, մեկ փոդքաստ վարող և մեկ ֆոտո/վիդեո լրագրող:

Ընտրելով թիմերը` բաժանվեցինք:

Կանանց իրավունքների` ֆեմինիստների թիմը, որտեղ էլ հենց ես էի, ընտրեց խաչքար թեման, քանի որ դարեր շարունակ խաչքար քանդակել են միայն տղամարդիկ, և մեր խմբից Աստրիգը, ով արմատներով հայ է, գտել էր լիբանանահայ մի աղջկա, ով Հայաստանում սովորում է խաչքարեր պատրաստել:
Թեման ընտրված է, կա կոնկրետ հերոս, ով մեր թեմայի գլխավոր դերակատարն է, և մենք սկսեցինք աշխատել էջի ձևավորման վրա:

Որոշելով, որ այն պետք է լինի Եվրոպական փոփ արվեստի ոճով` ավելացրեցինք հայկական նախշազարդեր:

Ժամանակն էր ներկայացնելու:

Միքը, Մարայան և Լեան լսելով չորս թիմերի առաջարկները` տվեցին իրենց համաձայնությունը, իսկ դա նշանակում է, որ մնացած երեք օրերի ընթացքում մենք սկսելու ենք պրակտիկ աշխատանքները, ձայնագրելու ենք հարցազրույցներ, ձևավորելու ենք կայքը` հիմնվելով մեր կատարած աշխատանքների վրա:

Իսկ ամենավերջում, վերցնելով հեռախոսը, անում ենք վերջին ավանդական նկարը 17.am-ի ինստագրամում:
Wake Up Europe օր 2-ը համարում եմ պաշտոնապես ավարտված:

«Մանանա» կենտրոնը (Հայաստան), Cafe Babel-ը (Ֆրանսիա) ու AreWeEurope-ը (Բելգիա)  հոկտեմբերի 9-15-ը Երևանում անց են կացնում Wake up Europe համատեղ ծրագիրը:

Լրագրությամբ հետաքրքրված 30 երիտասարդներս Եվրոպայի տարբեր երկրներից` Ֆրանսիայից, Գերմանիայից, Իսպանիայից, Լյուքսեմբուրգից, Դանիայից, Լիտվայից, Ռուսաստանից, Բելգիայից և Հայաստանից հինգ օր շարունակ սովորելու և աշխատելու ենք ժամանակակից լրագրության չորս հիմնական ուղղություններով:

Լրագրության  խմբի   պատասխանատուն է Միք Տեր Ռիհորսթը: Այս ընթացքում Միքը, Լեա Մարշալը, Կիրիլ Հարթոգը դասընթացներ կվարեն «Գաղափարից մինչև պատմություն», «Ինչպես կառուցել օրիգինալ պատմություն», «Ինչպես ինտեգրել  պատմությունը մուլտիմեդիային» թեմաներով:

Վիզուալ լրագրության պատասխանատուն է Քրիստիան Հելգի Բյուսեն: «Գաղափարից մինչև ֆիլմ», «Ինչպես կառուցել ֆիլմը», «Ինչպես պատմել պատկերների միջոցով» դասընթացները վարելու են Քրիստիանը, Մաթիլդեն, Ալեսիան:

Փոթքասթի պատասխանատուն է Անտուան Լերոն: «Գաղափարից մինչև սցենար», «Ինչպես կառուցել և ձայնագրել փոդքասթը», «Ինչպես լարված պահել ունկնդրի ուշադրությունը» թեմաներով դասընթացներ կվարեն Անտուանը, Ալեքսանդր Ռիչին, Հելեն Փիլոն:

Տվյալների լրագրություն և դիզայն խմբի պատասխանատուն է Մարիյե Մարթենսը: «Գաղափարից մինչև վեբկայք», «Ինչպես ձեռք բերել անհրաժեշտ տեղեկություններ», «Ինչպես կազմակերպել սեփական տեղեկությունները» թեմաներով խոսելու են Մարիյեն և Ալեքսանդրը:

Մասնակիցներին հյուրընկալելուց հետ «Մանանա» կենտրոնից Հովնան Բաղդասարյանը ներկայացրեց Հայաստանն ու նրա պատմության կարևոր էջերը, ինչպես նաև «Մանանա» կենտրոնի քսանհինգամյա գործունեության համառոտ պատմությունը: Հարցուպատասխանից, ակտիվ քննարկումներից հետո պարզեցի, որ Մարսելից հայազգի մասնակից ունենք` Աստղիկը: Անկախ ինձնից անգլերեն բարևեցի, բայց ստացա հայերեն պատասխան (մի այլ կարգի հաճելի պահ): Աստղիկը 21 տարեկան է ու մասնագիտությամբ լրագրող: Չնայած ծնվել ու մեծացել է Մարսելում` հայերեն և’ խոսում է, և’ գրում:

Հետո Միքը Հայաստանի ու լրագրության մասին ինտերակտիվ խաղի ֆորմատով բլից հարցեր էր պատրաստել: Իսկ վերջում արդեն բաժանվեցինք խմբերի: Ես նախօրոք ընտրել էի «վիզուալ» խումբը, որի ընթացքում քննարկեցինք թե ինչպես գաղափարը վերածել ֆիլմի, ինչպես խմբագրել այն ու ինչպես պատմել նկարների օգնությամբ հարցերը: Օրը շատ հագեցած էր, ու չնկատեցի, թե ինչպես մթնեց: Հա մոռացա նշել, որ տնային աշխատանք ունեմ` ներկայացնել սեփական ֆոտո/վիդեո աշխատանքներս: Դե ես գնացի ֆոտոներ ընտրելու…

«-Ո՞վ ես դու:

-Ես Մահն եմ:

-Եկել ես իմ հետևի՞ց:

-Ես արդեն վաղուց եմ քեզ հետևում»:

Վախեցա՞ք: Սա Մահվան ու ասպետ Անտոնիուս Բլոկի երկխոսությունն է Ինգմար Բերգմանի «Յոթերորդ կնիքը» ֆիլմից: Ֆիլմ, որի նկարահանումից անցել է 62 տարի, և կինոն բաժանել մինչ այս ֆիլմը և այս ֆիլմից հետո հաշվարկման:

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Մենք հիմա նույն ծովածոցում ենք` Շվեդիայի հարավում` Հովս Հալլարում: Հուլիս ամիսն է: Ճիշտ այս ժամանակ սկսեցին ֆիլմի նկարահանումներն այստեղ, տևեցին երկու ամիս: Հենց այս ծովափին են նկարահանվել ֆիլմի ամենակարևոր տեսարանները` Մահվան հանդիպումը Ասպետի հետ, շախմատ խաղալու տեսարանները, սկիզբն ու ֆիլմի ավարտը:

Մեր ուղեկցուհին` Բերգմանի վերջին ներկայացումներում խաղացած դերասանուհի Մարիա Էրիկսոնը, նույն քարափին արտաբերում է ֆիլմի այս հատվածը.

-Ո՞վ ես դու, ինչու՞ ես այստեղ…

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Քայլում ենք քարափի դժվար հաղթահարելի այս հատվածներով, պատկերացնում, թե ինչպես էր նկարահանող խումբն իջեցնում հարյուր կիլոգրամանոց տեսախցիկը, մեծ վարպետի հետ քննարկում ամեն տեսարանը, խոշոր պլանները, կրկնում յուրաքանչյուր դրվագն էլի ու էլի…

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Հարցն ասես մեզ էլ է ուղղված.

-Ո՞վ ես դու, ինչո՞ւ ես այստեղ…

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյան

Անպայման փնտրեք ու դիտեք Բերգմանի «Յոթերորդ կնիքը», մենք դեռ խոսելու շատ բան ունենք:

Մայիսի 3-ին մեր ինքնաթիռը վայրէջք կատարեց Զվարթնոց օդանավակայանում, և այդտեղ ավարտվեց մեր Սլովակիայի հագեցած մեկ շաբաթը։ Շաբաթ, որի ամբողջ ընթացքը նվիրված էր մեդիայի ազատության և մեդիագրագիտության խնդիրներին։ Եվ շաբաթ, որը մեզ համար ավարտվեց մայիսի 3-ին՝ մամուլի ազատության միջազգային օրը։

Ծրագրի ընթացքում կատարված քննարկումները, հետազոտական աշխատանքները բոլորիս ապացուցեցին, որ մամուլը շատ եզակի դեպքերում է իր իրական նպատակներին ծառայում, դա է՝ ճշմարտացի, անկախ և ոչ միակողմանի լրատվության տարածումը։ Բայց ավաղ, ներկա իրականության մեջ մեդիան ավելի հաճախ հանդես է գալիս որպես գործիք անհատների ձեռքերում, միջոց՝ մեծաքանակ դիտումների հաշվին գումար աշխատելու համար։ Այսօր գերակշռում են ոչ պրոֆեսիոնալ լրագրողները, որոնց գլխավոր նպատակը ավելի գրավիչ դեղին լրատվություն ստեղծելն է, իսկ պրոֆեսիոնալները դառնում են ամենատարբեր մանիպուլյացիոն եղանակներ կիրառելու վարպետներ։ Հեռուստաընկերություններից, հայտնի լրատվական կայքերից շատերը քաղաքական գործիչների են պատկանում, մի մասն էլ տարբեր կազմակերպությունների կողմից են ֆինանսավորվում, ինչը բերում է անկախ մամուլի իսպառ վերացմանը։

Չնայած նրան, որ Հայաստանում մինչ օրս լրատվության գլխավոր աղբյուրը, ըստ վիճակագրության, հեռուստատեսությունն է, Հեղափոխությունից հետո հեռուստատեսության նկատմամբ վստահությունը նվազեց, և ավելի առաջատար դիրքեր սկսեցին գրավել սոցիալական ցանցերը և էլեկտրոնային մեդիան։

Սլովակիայում իրականացրած հետազոտությունների արդյունքում մեր թիմը եկավ այն եզրահանգման, որ հայ ընթերցողների մեծամասնությունը աղմկալի վերնագրերով է առաջնորդվում՝ առանց խորանալու նյութի բովանդակության մեջ։ Այդ պատճառով սոցիալական ցանցերում կեղծ, վիրուսային նյութերը լույսի արագությամբ են տարածվում։ Ըստ իս, Հայաստանում տեղի ունեցած քաղաքական իրողություններից շատերը նույնպես այս կեղծ նյութերի արագ տարածման արդյունքն են։ Ինչքան հաճախ ենք մեր մամուլում հանդիպում «դուխով», «թավշյա հեղափոխություն», «շոկ», «աննախադեպ» և այլ նման վիրուսային բառերին, սրանք բոլորը միտված են նյութին ավելի ազդեցիկ երանգ հաղորդելուն։

Բայց այս ամենի մեջ շատ ավելի աղետալի է լրատվությունը կասկածի տակ չդնող ընթերցողը։ Հասարակությունը սիրում է ամեն ինչ սկուտեղի վրա ստանալ և երբեք չի ցանկանում լրացուցիչ ջանքեր գործադրել։ Օրինակ՝ քանի՞ անգամ եք ձեր սոցիալական ցանցերում կարդացած նյութի ճշմարտացիությունը փորձել ստուգել։ Կարծում եմ՝ ոչ այնքան հաճախ, ինչքան անհրաժեշտ է։

Լրատվությունը սխալ ընկալելու, այն ֆիլտրելու և անբովանդակ նյութերը տարածելու խնդիրների հիմքը բոլոր երկրներում էլ մեդիագրագիտության պակասն է։

Մեր օրերում շատ կարևոր է ճիշտ, գրագետ ընթերցողներ կրթելը։ Բայց ավաղ, այս խնդիրը մեր կառավարությունը նույնպես չի դիտարկում՝ առհասարակ չգնահատելով մանկապատանեկան մամուլի դերն ու արժեքը։ Վատ ընթերցողը երբեք լավ մամուլ չի պահանջի։ Կարծում եմ սա ձեռնտու է բոլոր այն իշխանություններին, որոնք ձգտում են բթացնել մարդկանց ուղեղները` հաղորդելով միայն այն ինֆորմացիան, որն իրենց է անհրաժեշտ։ Այդպես վարվել են միշտ և շարունակում են վարվել։

Հուսով եմ, որ մենք կունենանք գիտակից ապագա սերունդ, որը չի արժեզրկի մամուլը և այդ ոլորտի նվիրյալներին, իսկ մամուլի ազատության օրը ուղղակի օրացուցային օր չի լինի։