Հաճախ փորձում եմ տարբերություն գտնել մեր գյուղի՝ Սոլակի, և քաղաքների միջև։ Եվ առաջին բանը, որը միանգամից կարելի է տարբերել, երկինքն է։ Սովորաբար ես ուշ եմ քնում և հաճախ եմ երազում կամ մտածում՝ նայելով մեր գյուղի երկնքին։ Այն միշտ գեղեցիկ է, խորհրդավոր, աստղաշատ ու անեզր։ Գեղեցկությունն ավելի է արտահայտիչ դառնում, երբ երկնքում հայտնվում է լուսինը։ Ամռանը ես հաճախ եմ լինում Չարենցավանում և մայրաքաղաքում։ Մնալով այնտեղ՝ ամառվա շոգին հաճախ եմ դուրս գալիս պատշգամբ՝ հովանալու և աստղազարդ երկնքին նայելու։ Տարբերությունն ակնհայտ է։ Ես երբեք չեմ տեսել քաղաքի երկնքում աստղեր ու լուսին։ Գուցե իմ բախտից է, որ երբեք աչքովս չեն ընկել ո՛չ աստղերը, ո՛չ էլ լուսինը։ Ես մնում եմ այն համոզմանը, որ մեր գյուղի երկնքից գեղեցիկը չկա։ Գյուղի երկինքն այնքան բան է տեսնում։ Տեսնում է ինձ պես երազող մարդկանց, աշխատավոր գյուղացիներին, այստեղ-այնտեղ վազվզող երեխաների, մայրերի, քույրերի։ Երկնքին միայն այստեղ է հաջողվում տեսնել, թե ինչպես է սերմի հատիկը ծլում ու հասունանում։ Այստեղ է հաջողվում նրան տեսնել, թե ինչպես են մարդիկ հարթ ասֆալտից մի քանի կիլոմետր այն կողմ գնում ու հաղթահարում անանցանելի բարձունքը, որպեսզի հասնեն գյուղը պահպանող վանքին և կապվեն երկնային աստվածության հետ։ Այստեղ է նա տեսնում կանանց ու երեխաների, ովքեր քաղաք են ուղարկում տղամարդկանց՝ աշխատելու, և սրտի փափագով սպասում են նրանց տուն վերադառնալուն։ Այստեղ է նա ականատես լինում ու մասնակից դառնում հացահատիկի՝ ծլելուց մինչև հացի վերածման պրոցեսին։ Եվ վերջապես նա այստեղ է տեսնում այն ամենը, ինչը երազելու առիթ է տալիս… Իսկ քաղաքում նա արդեն տեսնում է աշխատավորներին, նոր դարաշրջան ձևավորող հասարակությանը, համալսարաններ վազող ուսանողներին, որոնց մեծամասնությունը գյուղերից են, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ճառագայթները, գործարաններից արտանետված «մաքուր» օդը։ Բայց քաղաքում ապրողները գուցե կարծում են, որ երկինքը մեկն է, և չկա տարբերություն՝ գյուղի, թե քաղաքի։ Միևնույնն է՝ մեր գյուղի երկինքն ամենագեղեցիկն է, այն չի կորչում քաղաքային լույսերի հետևում, այլ լուսավորում է գյուղը։ Ինձ միայն գյուղում է հաջողվում տեսնել լուսնի բոլոր փուլերը։ Եվ միայն մեր գյուղի երկնքում կարելի է տեսնել ամենավառ ու մեծ աստղը, որին մեզանից յուրաքանչյուրը իրենն է համարում։

Ծանո՞թ եք գյուղական կյանքին, գյուղացու առօրյային: Այն սկսվում ու ավարտվում է աշխատանքով։ Զարմանալի կթվա, բայց գյուղում ապրողները մեծ մասամբ իրենց տաժանակիր աշխատանքը սիրով են անում ու աշխատելուց չեն տրտնջում, մեր մեջ ասած՝ տրտնջալը ոչինչ էլ չի փոխելու․ ոչ իրենց ուսի բեռն է թեթևացնելու, ոչ՝ սրտինը․․․

Իսկ ի՞նչ եք կարծում, ո՞րն է աշխատավորի համար կարևորագույն բաներից մեկը․ իհարկե՝ հանգիստը։ Բայց արի ու տես, որ շատ գյուղական բնակավայրերում չկան այնպիսի կառույցներ, որտեղ գյուղացին կարող է աշխատանքից հետո անցկացնել իր հանգիստը, շփվել համագյուղացիների հետ, մի փոքր ցրվել առօրյա հոգսերից։

Մեր գյուղը՝ Լեռնավանն էլ այդ գյուղերից մեկն էր․ գյուղում չկար ոչ երիտասարդների, և ոչ էլ ծերերի համար նախատեսված ժամանցի որևէ կենտրոն, որտեղ իրենց ազատ ժամանակը կկարողանային անցկացնել գյուղացիները՝ ահել ու ջահել: Այդ ժամանակն անցկացնում էին բաց երկնքի տակ, կամ մի խարխլված վագոն-տնակում, որը ձմռանն այնքան էլ չէր տարբերվում բաց երկնքի տակ գտնվելուց, և որը տարիներ շարունակ համարվում էր գյուղի ժամանցի կենտրոնը։ Կասեք՝ թող լավ եղանակին հավաքվեն, իսկ ես կասեմ, որ լավ եղանակին գյուղացին դաշտից ու հանդից տուն չի գալիս, վատ եղանակին է, որ ստիպված հանգստանում է: Ինչպես հասկացաք, սա մեր համայնքի կարևոր խնդիրներից մեկն էր, որն իր լուծումը ստացավ բոլորովին վերջերս։

Ամիսներ առաջ ԱԺ պատգամավոր Արկադի Համբարձումյանի այցը գյուղ բարի եղավ, և դրա արդյունքում հուլիսի 9-ին տեղի ունեցավ համայնքի նորակառույց Ժամանցի կենտրոնի բացումը, որ կառուցվել էր «Համբարձումյանների ընտանիք» բարեգործական հիմնադրամի միջոցներով։ Գյուղացիները մեծ ոգևորությամբ մասնակցեցին կառույցի բացմանն ու իրենց երախտագիտությունը հայտնեցին բարեգործին: Արդեն թե երիտասարդները, և թե ծերերը կարող են օգտվել այդ կառույցի բարեկեցիկ պայմաններից։ Իհարկե, շնորհակալ գործ էր արվածը, ու դրա շնորհիվ գյուղի խնդիրները մեկով պակասեցին, սակայն ցավոք, դրանով գյուղացու դարդ ու ցավը չվերջացավ, ու դեռ չբուժված շա՜տ ու շատ գանգատներ մնացին, որոնցից որոշների մասին գյուղացիներից մի քանիսը պատմեցին ինձ հետ զրույցում, ինչը նորակառույց ժամանցի կենտրոնի բացման արարողության կադրերի հետ ձեզ եմ ներկայացնում իմ պատրաստած տեսանյութում։

Հուսանք, որ մի օր էլ հերթական հոդվածով կպատմեմ նոր կառուցվող շինությունների ու գյուղացիների իրականացած ցանկությունների մասին։

Ամռանը Սոլակում երբեք անգործ չես մնում, միշտ մի հետաքրքիր զբաղմունք կարելի է գտնել։ Այդ ամառային զբաղմունքների շարքում կարելի է նշել ճտեր գնելն ու պահելը։ Այս ամսվա սկզբից ավելի հաճախակի են դառնում ավտոմեքենաների ազդանշանների ձայները։ Դրանք ոչ միայն միրգ և բանջարեղեն վաճառող ավտոմեքենաների ձայներն են, այլ նաև հավի ճտեր վաճառող։ Ինչպես միշտ՝ բոլորը գովում են իրենց բերած ճուտիկներին այնպես, կարծես աշխարհում դրանցից բացի ուրիշը չկա։ Բայց իրենց գոված ճտերն ունեն շատ «գովելի» գներ։ Վերջերս էր, որ տատիկս ճտեր գնեց մի մեքենայից, ու կարծես թե գոհ է իր վճարած գնից։ Հետաքրքիր է գյուղում ականատես լինել, թե ինչպես են գնորդները փորձում ճտերի գինն իջեցնել ու իրենց գրպանին համար գին ասել։ Բայց առավել հետաքրքիր ու զվարճալի է այն պահը, երբ գինն իջեցնում են ու կանչում իրենց հարևաններին ու բարեկամներին, որ էժան գնով գնեն։ Գնելուց հետո բերում են տուն, մի լավ զննում, ուրախանում իրենց արած գործի վրա ու մտածում, թե որտեղ պահեն ճտերին։ Տղամարդիկ էլ արդեն մտածում են, թե ինչ առիթով են մորթելու դրանց ու մի լավ ճաշկերույթ կազմակերպելու։ Բայց այդ նպատակին հասնելու համար պետք է ճտերին պահելու համար վանդակներ սարքեն։ Դա այնքան էլ երկար չի տևում։ Ընդամենը մեկ ժամ, և ճտերն արդեն ապրելու տեղ ունեն։ Կողքից դիտելով՝ սկսում ես մտքերով գնալ հեռուն ու հասկանում ես, թե ինչքան աշխատասեր են գյուղացիների ձեռքերը։ Տեսնում ես, թե ինչպես է գյուղացին իր ձեռքերով իր այգու մեջ փոքրիկ ֆերմա կառուցում։

Ճտերի համար ապրելու տեղ ստեղծելուց հետո հարևաններն սկսում են «պայքարել», որ իրենց ճտերը չափերով ավելի մեծ լինեն, քան մյուսներինը։ Դրա համար բոլորը կերակրում են նրանց արհեստական կերերով, իսկ մի փոքր փարթամանալուց հետո՝ տնական թեփով, ցորենով ու գարիով։ Հաճելի է նստել դրսում ու լսել ճտերի, փոքրիկ բադերի, հնդկահավերի ձայները։ Ճտերը, բադերն ու հնդկահավերը հաճախ են դառնում սուրճի սեղանի շուրջ խոսելու ու քննարկելու թեմա։

Շատ եմ սիրում հայկական խոհանոցը: Հայկական ուտեստները շատ համեղ են, դե, հատկապես, երբ մայրս է պատրաստում: Այսօր ուզում եմ պատմել սպասի մասին, որին անվանում են նաև ապուր կամ թանապուր: Այն պատրաստելու համար բավականին երկար ժամանակ է պահանջվում: Ես պատրաստման գործում այդքան էլ կարևոր դեր չեմ կատարում. ընդամենը կանգնում եմ գազօջախի մոտ ու խառնում սպասը: Ամբողջ գործը մայրս է անում, ես ընդամենը հետևում եմ:

Սպասի պատրաստման գործընթացը հետևյալն է: Սկզբում մածունը ջրով բացում ենք, որպեսզի ստանանք թան: Այնուհետև դրա մեջ ավելացնում ենք աղ, ալյուր և ձու: Դնում ենք գազօջախին և խառնում մինչև եռալը: Անդադար պետք է խառնել, թե չէ թանը «կկտրվի»: Հետո ձավարն ենք մաքրում և առանձին եփում: Եփելուց հետո այն խառնում ենք թանի հետ: Վերջում մանր-մանր կտրատում ենք գինձը և լցնում ապուրի մեջ: Կարող ենք գինձի փոխարեն ավելացնել ուրիշ կանաչի: Սպասը պատրաստ է:

Սա կարող ենք ուտել նաև սառը վիճակում, մանավանդ ամռան շոգին: