Mariam Abrahamyan

Արի ծանոթանանք

Իսկ երբևէ կարդացե՞լ ես մի նյութ, որը  դանդաղ կամ մեծ արագությամբ կսիրահարվի ընթերցողին։ Գուցե սկսես կարդա՞լ: Տեսած կամ լսած կլինես, որ ընթերցողը սիրահարվի կարդացածին, բայց իմն ուրիշ է:
«Բարև, ընթերցող: Անունս Նյութ է, ու ես քեզ սիրում եմ»:
Մտածում էիր, թե այսպե՞ս պիտի սկսվի: Սխալվեցիր: Սա էլ հո մարդկանց նման դատարկ ու փուչ չէ՞, որ մի «սիրում եմ քեզով» սեր խոստանա:  Առհասարակ գրված խոսքերը փուչ չեն լինում։
Ի՞նչ ես կարծում, գրածս ինչի՞ մասին է լինելու. սիրո՞, հավատարմությա՞ն, սպասումի՞, թե՞ կարոտի… Իսկ եթե դո՞ւ էլ սիրահարվես խոսքիս:
Սիրելի՜ս, իսկ ի՞նչ կուզեիր տեսնել իմ՝ գրվածքիս փոխարեն. ամրակազմ, գեղեցիկ, բարձրահասակ, կանաչաչ մի երիտասարդի՞, թե՞ նուրբ, սլացիկ մարմնով, սևաչ ու սևահեր չնաշխարհիկ մի աղջկա: Պատկերացրու ինչպես սիրտդ է ուզում, ես քո մտքի իդեալն եմ: Գրածս, ավա՜ղ, հերոսներ չունի: Ես ու դու ենք: Միա՜յն… Գուցե դա լավ է. Խանգարող ու նախանձող աչքեր չկան։
Արի էսպես անենք. ես դառնամ նախադասություն, դու՝ իմ ենթական, ստորոգյալն էլ թող միայն ու միայն անկեղծ սիրելը լինի:
Մի քիչ ռոմանտիկանա՞մ: Միգուցե ժամանակն է, որ ասեմ, թե սիրում եմ, կամ հավանում, կամ էլ ՝ ինձ դուր ես գալիս: Չնայած իմ սերն անկեղծ է, ոչ մարդկային. էսպիսի բառեր պետք չեն: Մարդը մեր ժամանակներում ուրիշ է: Ինքն իրեն չի հասկանում, նույնիսկ սեփական սխալների համար ինքնաքննարկմանն է անդրադառնում:
Լավ, արի փոխենք թեման:

-Դուրս գա՞նք զբոսնելու։
-Չէ՜, ցուրտ է։
-Կտաքացնեմ…
-Կտաքանա՞մ…
-Բա ինչ, գնացինք…

Կարծես այդքան էլ ցուրտ չի, եղանակն ինձ հետ զինադադար է կնքել: Գրվածքների բախտը երևի հաճախ է բերում, չէ՞ (թեկուզ միայն նրա համար, որ քեզ պես խենթերը ինձպեսների հաճախ են սիրահարվում):

Իսկ մարդու բախտը լավագույն դեպքում եղանակի հարցերում կամ քննական տոմսերում է բերում:

zarine kirakosyan

Ճոխ ֆասադների ու մաքուր կոշիկների հետևում

Թե համալսարանական չորս տարիներիս մեջ մի դրական բան կար, նկարիչ Սրապիոն Դանիելյանի արվեստանոցում մի քանի ամիս նկարելն էր: Ասում էր. «Երկրորդ հարկի պատուհանից ամեն օր տեսնում եմ, թե ոնց են տասը օր նասկիները չփոխած տղաները, գրպանից հանում թաշկինակը ու կոշիկների փոշին մաքրում: Էս մեր հասարակությունն ա…»: Ասում ու լռում էր, ավելին նկատի ունենալով։ Մեկը մտածում էր, ո՞նց կարելի ա տասը օր նույն նասկին հագնել, մեկը թե` թաշկինակով ո՞նց կարելի ա կոշիկ մաքրել։
Կներեք, բայց մեր հասարակություննը էդ տասը օր չփոխած նասկիներն ա, մեզնից արդեն հոտ ա գալիս: Կարանք փտենք, բայց մենք կոշիկներն ենք մաքրում, որ բոլորը տեսնեն, որ փայլում ա, մեզ հուզում ա ամեն ինչի երևացող կողմը, մնացածը կարելի ա ծածկել։
Նկատե՞լ եք, մեր քաղաքի շենքերն ու տները, էդ մեր արժեհամակարգի արտացոլումն ա: Քայլում ես կողքով` թանկ քարերով, ճարտարապետությամբ, մաքուր, կարևորը` ճոխ ֆասադ: Անցնելիս տպավորում ա: Բայց էս քաղաքին Մոնումենտից նայե°լ եք: Ախր, էդ ֆասադի հետևի քանդված բակերը, չմշակված պատերը երևում ա: Ո՞ւմ ենք խաբում, ո՞ւմ ենք ցույց տալիս, որ ամեն ինչ լավ ա, ու խնդիրներ չունենք։

ՀՀ֊ում սպանությունների 17 %-ը ընտանեկան բռնության դեպքեր են, (ամեն 10-ից համարյա երկուսը մահացել են ամուսնու, զուգընկերոջ, եղբոր, որդու կողմից):
Կանանց 40%-ը ֆիզիկական կամ սեռական բռնության զոհ ա դարձել, էլ չխոսենք տնտեսական բռնության մասին, որ ուղղակի էնքան սովորական ու ուղեկցող երևույթ ա մեր հասարակությունում, որ մոռանում ենք, որ էդ էլ ա բռնություն։

Է հա, բոլոր հասարակություններում էլ բռնություն կա, բայց երևի բոլորում չի, որ հասարակության ձայնը բարձրացնող պատգամավորը դեռ կնոջ շալվար հագնել-չհագնելն ա քննարկում: Բոլորում չի, որ հասարակությունը տառապում ա խմբակային ինքնախաբեությամբ, թե բա` մեր ընտանեկան արժեքները (սելեկտիվ աբորտներով աշխարհում առաջատար պետություն)… Ազգովի կոմպլեքս ունենք բարձրաձայնելու, որ մեր հասարակությունում էլ խնդիր կա։ Վայ, չէ, հարևանը, մեծ մասշտաբների դեպքում «թուրքը կտենա` կուրախանա», կարևորը` հարևանների «ավանդական լավ ընտանիք ա» հեղինակավոր պիտակին արժանացել ենք։

էս մեր ապրելակերպի, մտածելակերպի, ճարտարապետության մեջ ա, մեր սարքած ու մեզ լիովին բնութագրող Երևանի ամեն շենքի ու տան մեջ ա, էն մենակ ճոխ սարքած ֆասադների մեջ ա։

Իսկ մարդիկ իրենց խնդիրներով շարունակում են ապրել ֆասադների հետևում, ոչ թե վրա, կոշիկների մեջ, ոչ թե վրա, բռնության մեջ, ոչ թե «ավանդական» ընտանիքներում։

Եկեք խնդիրները տենց սիրուն չփաթեթավորենք ուրիշների համար, մենք էդ ամեն ինչի ներսում ենք ապրում։

nina arustamyan

Ժամանակ կար

Ժամանակ կար, երբ անհոգ էինք՝ ես, քույրս, եղբայրս, բոլորս։

Ժամանակ կար, երբ փոքր էինք ու այնքան անպաշտպան․․․

Ժամանակ կար, որ կարող էինք լացելով հասնել նրան, ինչին ուզում էինք՝ այ, օրինակ, խանութում դրված գեղեցիկ տուփով քաղցրավենիքին, որից ձեր տանն էլ կար: Ուղղակի խանութինը լավն է, իսկ տուփը ավելի գեղեցիկ։

Ժամանակները արագ-արագ առաջ են գնում, իրենք էլ չհասկանալով, թե ինչու են այդքան շտապում, եթե իսկապես շտապելու տեղ չունեն։

Փոքր հասակում մտքովս չէր անցնի, որ հնարավոր է` գա մի պահ, երբ ընտանիքով տեղափոխվենք ինչ-որ ուրիշ տեղ ապրելու։ Վիճում էի ինքս ինձ հետ, որ քաղաքում ավելի լավ է, կյանքը ավելի ուրախ, բայց․․․

Երբեմն մեր սպասումները չեն արդարանում, ոչ նրա համար, որ մենք չենք ուզում, այլ նրա համար, որ ժամանակի ընթացքում տեղի ունեցածը սկսում ես ավելի խորը քննել, սկսում ես հասկանալ ծնողիդ, երբ ասում էր․

-Կաշխատես ու կհասկանաս, որ էդ 10 դրամն էլ ա փող․․․

Էդ 10 դրամը․․․

Մեծանում ենք մենք, ու ամեն տարի մեր ծննդյան օրը մեզ համար հրաշալի է, մեզ համար դա մեր օրն է: Ու ամեն անգամ տորթի մոմերը փչելուց մենք պահում ենք մի երազանք, որի ի կատար ածվելը ամենից շատն ենք ուզում։

Ու մի քանի օր հետո հասկանում ես, որ իրականում դու ամեն ժամ ու ամեն օր էլ ավելի շատ բան ես հասկանում, քան օրինակ,  երեք տարի առաջ։ Զգում ես, որ փոքր տարիքում քո նվնվալը անտեղի էր, քանի որ մեծ հասակում նվնվոցդ կթվա թուլության ու անպաշտապնության նշան: Բայց չէ, մենք ո’չ թույլ ենք, ո’չ անպաշտպան։

Մենք ամեն լավից ու վատից հետո, սկսում ենք մի քիչ ավելի խորը նայել հաջորդ լավին ու վատին, սկսում ենք ամեն մի իրավիճակի շուրջ երկար մտածել ու մտքում միշտ ընտրություն կատարել. ո՞րը:

Փոքր տարիքում ցանկությունները շա՜տ են, առաջնահերթ ցանկությունը շուտ մեծանալն է` չգիտակցելով, որ մեծերի աշխարհում ամեն բան այլն է. հույզերը, սպասումները, ամեն ամեն բան այլ է։ Մեծ հասակում քո ուղեղում հոսող տարատեսակ մտքերից դու նորից քայքայվում ես, քանի որ չես էլ կարող նվնվալ, քանի որ դու ուժեղ ես, դու իրավունք չունես թուլանալ ու ամեն անգամ երազում ես փոքր լինելու մասին, որ գոնե նստեիր հայրիկիդ ուսերին, որ գոնե մայրիկիդ փեշից քաշեիր, ասեիր․ «Էս սիրուն տուփով քաղցրավենիքն եմ ուզում»…

Մեծանում ենք, ու ամեն տարվա մեր տորթի մոմերը փչելուց մենք երազանք ենք պահում, որ գոնե հինգ րոպե փոքր լինեինք, ու երազանք, որ մեծ հասակում իրականանան բոլոր սպասումները մեծերի աշխարհում։

Մեծանում ենք․․․

Valya Gasparyan

Իմ կանաչ հեծանիվը

Երբ հայրս մեքենայից իջեցրեց, միանգամից հասկացա, որ մյուս հեծանիվներիցս շատ է տարբերվում: Նախ, միանգամից կարելի էր վարել՝ անիվներն արդեն պինդ էին: Կանաչ էր, հետո էլ մեծ էր, հետո էլ ես էի մեծ ու առանց էն փոքր ակների էլ ինձ հասանելի էր: Ես` մեծ, ինքը` մեծ, սազում էինք: Համ էլ մի քանի մետր հեռու գնալն էլ էր սազում, մանավանդ, որ ընկերներս  տարածքում էին, ես էլ ցույց տալու բան ունեի:

Բակի երեխեքը, որ նստում էին ու ոտքերը հասնում էր ոտնակներին, ուրեմն մեծ էին, որ վարում էին: Էլ իրենց հասնող չկար: Ինձ դուր էր գալիս, որ հեծանիվիս հասնելու համար օժանդակ միջոցներ էին օգտագործում` քար ոտքի տակ, ընկեր, ծնող, լաց: Ինձ համարյա վարելու ժամանակ չէր մնում, բայց ես գոհ էի, ինձ հո վարե՞լը չէր պետք: Տեր լինելն էլ մեծ բան էր:

Բայց ինչպես ամեն բան, հեծանիվ վարելն էլ իր ժամանակն ունի, ու ձմեռը բերեց այդ ժամանակի վերջը: Փառքիս հովանավորին սպասում էր ավտոտնակը: Բայց ինչպես ամեն բան, ձմեռն էլ իր վերջն  ունեցավ:

«Ես, որ էսքան մեծացել եմ, բա կանաչս ի՞նչ չափսերի կլինի: Անցած տարվա փոքրերը, ում չէր հետաքրքրում, հիմա մեծացած կլինեն, ու կանաչիս երկրպագուները կշատանան»,- մտածում էի ու մի հսկայի պատկերացնում, որի հետ միասին ավտոտնակն էլ էր աչքիս մեծանում: Հայրս բացեց ավտոտնակի դուռը, դուրս բերեց: Չճանաչեցի, չհավատացի:

Չէի հաշվարկել, որ ինքն իմ նման բոյովանալու հատկություն չունի, բայց իմ համեմատ փոքր դառնալ կարող է: Բայց մի բան էլ կա, որ էլ չունի` զարմացնելու կարողություն: Հասարակացել էր:

Մի պահ ինձ թվաց, որ ձմռան ամբողջ ցուրտն իր վրա է եղել, կուչ է եկել, բակի երեխեքն էլ մի֊մի բան թռցրել են վրայից ու ակներից էլ կտրել:

Չէ, բայց ես մեծացել էի. լաց չեղա:

manana arxiv

Ինչն է ինձ հուզում աշխարհում

Ճիշտն ասած, ինձ աշխարհում շատ բան է հուզում: Կոնկրետ այս պահին ինձ ամենաշատը հուզում է այն, որ հիմա ընկերներ ունենալը շատ բարդ է: Եթե փող ունենաս, ընկեր էլ կունենաս: Իսկական ընկերություն գոյություն չունի: Չէ՞ որ ընկերներ փողով չես գնում: Սա ինձ շատ է հուզում, որովհետև չեմ կարծում, թե աշխարհում լինի մի մարդ, որ ընկերների օգնության կարիք չզգա: Սրա պատճառով էլ փոխվում են մարդկանց չափանիշները, ամեն ինչ գնահատվում է հարստությամբ: Հիմա աշխարհում ամեն ինչ կախված է թղթադրամից, որը ցանկացած երեխա կարող է պատռել ու գցել մի կողմ:

Ծովինար Տալյան

13 տարեկան

-Ինձ չեն սիրում, ինձ չեն հասկանում, մեծերը իրենց  չգիտեմ ինչի տեղ են դնում, փոքրերը հարգանք չունեն մեծերի հանդեպ, մարդիկ իրարից խուսափում են… Մի՞թե արդեն այդքան հեռուն ենք գնացել, եթե այդպես է, ուրեմն աշխարհի վերջը սա է…

-Վարդան,-կտրեցի ընկերոջս մտքի թելը, և իր տոնով շարունակեցի,-մի՞թե դու այնքան ծերացել ես, որ ամեն ինչը գորշ գույներով ես տեսնում:

-Ես ռեալիստ եմ:

-Քո տիպի ռեալիստներին հոռետես են անվանում:

-Կարող ես ինձ ձեռք առնել, բայց, մեկ է, աշխարհի վերջը մոտ է…

Ընկերս տասնհինգ տարեկան է: Դասամիջոցներին բոլորը հավաքվում են նրա շուրջը, լսում են, վախենում… Իսկ եթե իսկապե՞ս այդպես է…

Էլեոնորա Հարությունյան

15 տարեկան

 

Ինձ հուզում է ցուրտը: Հենց գալիս է ձմեռը, վախենում եմ, որ լույս չի լինի, ճանապարհները կսառեն, վթարներ կլինեն, մարդիկ կմահանան: Գյուղերում ու սարերում մարդիկ կհիվանդանան ցրտից: Ճանապարհներին մերկասառույց կլինի, ավտոմեքենաները կսայթաքեն, և վթար կլինի, իսկ վթարից բոլորը մահանում են:

Հովնան Բաղդասարյան

9 տարեկան

 

Հաճախ է պատահում այնպես, որ անծանոթ մարդկանց եմ հանդիպում ու պետք է ծանոթանամ նրանց հետ: Ես էլ առաջնորդվում եմ հայտնի երգի բառերով` ժպիտից է ծնվում ընկերությունը: Ու ես ժպտում եմ: Չեք պատկերացնի, ինչպիսի գերագույն հաճույք է, երբ ժպիտիդ ժպիտով են պատասխանում. այնքան ջերմություն է բխում ու փոխանցվում, այնքան հաճելի է…

Իսկ երբ ժպիտդ արհամարհվում է, էլ ի՞նչ հաճույք, ի՞նչ ջերմություն: Մի՞թե դժվար է ժպտալը, թեկուզ` աչքերով:

Ես կոչ եմ անում. եկեք ժպտանք անծանոթներին:

Անուշ Մուրադյան

15 տարեկան

 

-Ռիմ, արթնացնիր, դասի ես:

Այսպես ամեն առավոտ ասում է մայրս: Թե ո՞վ է որոշել, որ դասերը շուտ պետք է սկսել,- ամեն արթնանալուց մտածում եմ նույն բանը ու նորից  քնում:

-Ռիմ, արդեն ժամը ութն անց կես է:

Ուֆ, շուտ արթնանալը հասկացանք, բա որ մտածում ես, որ վեց ժամ դպրոցում ես լինելո՞ւ: Չէ՞ր կարող ժամացույց հնարողն այնպես աներ, որ գիշերվա ժամերը երկար տևեին, իսկ առավոտվա ժամերը` կարճ: Կամ դասերը շուտ անցնեին, իսկ խաղերը երկար ձգվեին: Ամեն օր դասի ես գնում, երկու ժամ դաս ես սովորում, որ մի հատ «հինգ» ստանաս, ողջ օրը պարապում ես, որ  մաթեմատիկայից «չորս» ստանաս: Ո՞ւմ է պետք:

-Ռիմ, ութն անց քառասուն է արդեն:

Լավ, վեր կենամ, այսօր գոնե քառասուն րոպե շատ եմ քնել:

Ռիմա Տոֆանյան

13 տարեկան

 

Ես միշտ մտածում եմ, թե ինչու երեխաները իրար հետ չեն ուզում ընկերություն անել:  Նույնիսկ համադասարանցիները խուսափում են իրարից: Շատ աղջիկներ էլ ամաչում են տղաների հետ խոսել: Վերջերս  իմ դասընկերներից մեկի տատիկն էր մահացել: Աղջիկներից մեկը մոտեցավ նրան ու ցավակցեց: Դրանից հետո աղջիկներն անընդհատ ձեռ էին առնում նրան: Եթե ես հնարավորություն ունենայի աշխարհում մի բան փոխել, ապա այնպես կանեի, որ բոլորն ընկերանային իրար հետ:

Մարիամ Մանուկյան

12 տարեկան

 

-Ճուտ, էս գցիր սեղանիս,- ասաց հսկայական ականջներով ու ոչինչ չարտահայտող դեմքով մի տղա` ձեռքի տոպրակը, որ պայուսակ էր ծառայում, տալով փոքրահասակ, թուլակազմ մի տղայի:

«Ճուտը» սուսուփուս վերցրեց տոպրակն ու մտավ դասարան:

-Ինչո՞ւ ես լսում Կարենին, այ, Արման,- բարկացավ աղջիկներից մեկը: Արմանը քթի տակ ինչ-որ բան քրթմնջաց: Հետո սկսեց լեզվակռիվը: Կարենին պաշտպանողներ էլ շատ կան, բոլոր նրանք, ովքեր վախենում են նրանից:

Ես ինձ նվաստացած եմ զգում, երբ իմ կողքին փորձում են ճնշել թույլերին:

Լուսինե Հակոբյան

14 տարեկան

 

Ինձ ամենից շատ հուզում է սև գույնը: Փողոցներում ամենուր սևազգեստ երիտասարդներ են: Երբ տեսնում եմ նրանց, տրամադրությունս ընկնում է, տխրում եմ: Խեղճերը չեն տեսնում գույները, երկինքը, արևը: Իսկ երբ չեն տեսնում գույները, շատ-շատ բան չեն տեսնում ու չեն հասկանում:

Նանե Սահակյան

15 տարեկան

 

«Մանանայի» արխիվից, 2004թ.

 

maria chichakyan

«Դու կարևոր ես»

Մեր կյանքում «արգելված» թեմաները շատ են։ Ամաչում ենք խոսել, որովհետև  մեզ կպիտակավորեն, եթե խոսենք սեռական դաստիարակությունից, դրա կարևորությունից ու երբեմն՝ մեր իսկ զգացմունքներից։

Ասածս շատ դաժան է հնչում, երևի չափից ավելի, քան իրականում։ Մարդկանց մի ստվար զանգված համոզում է, որ մենք ու մեր զգացմունքները հետաքրքիր չեն ոչ մեկին, բացարձակապես ոչ մեկին…

Դու կոտրված ես, դեպրեսիվ, ինքնասպանության հակումներ գուցե ունես, ու ասում են, որ միևնույն է, դա ոչ ոքի չի հետաքրքրում։

Մարդիկ մեզ համար  դոգմաներ են ստեղծում, բանտեր են կառուցում, որտեղ մենք վերջին հիմարի պես հավատում ենք, որ մեր զգացմունքները ու հենց ինքներս անկարևոր ենք։

Մարդիկ մոռացվում են հենց մարդկանց մեջ…

Ու հիշվում…

Մարդիկ , ամենամոտ ընկերոջից մինչև անծանոթ մեզ հիշում են։ Մարդիկ հիշում են մեզ, մեր դիմագծերը, ժեստերը, աչքերը, ժպիտը, այտափոսերը, ուռած աչքերը, կատակները, որոնցից մենք բարձր կծիծաղենք,  մարդիկ հիշում են։

Մարդիկ հոգ են տանում մեր մասին։ Մարդիկ հետաքրքրվում են մեր սիրած գրքով, խմբով, սիրելի ուտեստներով, սիրելիներով ու թշնամիներով։ Մարդիկ մեզ տաք գլխարկ ու մի ուս են առաջարկում` խնդիրները դեն նետելու համար։

Մարդիկ մեզ փրկում են։ Մարդիկ մեզ մեր մտքերից, ինքներս մեզնից, սայթաքելուց են փրկում, փրկում են ու ստեղծում մեր տեսակի ավելի լավը։

Մարդիկ մոտիվացնում ու հավատում են քեզ։ Հավատում են քեզ ու օգնում, որ ինքդ էլ քեզ հավատաս, երբեմն հավատում են քեզ՝ քեզնից շատ։ Դու կարող ես, հավատում եմ, փոխի’ր քեզ ու քո շրջապատը։ Ես հավատում եմ։

Մարդիկ վերջապես սիրում են քեզ։ Սիրելու համար ոչ մի բացատրություն բացարձակապես պետք չի. սերը սեր է ու վերջ։ Առանց չափորոշիչների, հատուկ մշակված սանդղակների ու պարզ բան է. մարդիկ սիրում են տեսակները, բնավորությունը ու թե ով են իրենք քո կողքին։

Ու մի օր վստահ եմ, որ կգա մեկը, ով կասի քեզ, որ դու կարևոր ես, որովհետև դու, իրոք, կարևոր ես։

lilit grigoryan ararat

Կապտանռնագույն սեր

 Ֆուտբոլն ու կյանքը շատ նմանություններ ունեն. երկուսն էլ ուղեկցվում են վայրիվերումներով, հիասթափություններով և հաղթական պահերով: Ժամանակն էլ է նույն կերպ ընթանում: Երբեմն երազում ես մեկ րոպե ավել ժամանակի մասին, որպեսզի հասցնես ուղղել սխալդ, երբեմն էլ ցանկանում ես, որ ժամանակը ավելի արագ ընթանա, որպեսզի րոպե առաջ վայելես հաղթանակդ: Հետաքրքիր ազդեցություն ունի ֆուտբոլը: Ֆուտբոլասերը ուրախանում է մի հաղթանակով, որում ոչ մի դեր չի ունեցել, ուրախանում է մի ֆուտբոլիստի հաջողություններով, որին չի հանդիպել և գուցե երբեք էլ չհանդիպի: Բայց մի գաղտնիք բացեմ. մենք` ֆուտբոլասերներս, մեզ համարում ենք մեր սիրելի թիմի տասներկուերորդ խաղացողը և հավատում ենք, որ մեր սերն ու հավատը մեզնից հազարավոր կիլոմետրեր հեռու գտնվող ֆուտբոլիստները զգում են:

Ֆուտբոլ սիրել եմ Բարսելոնայի շնորհիվ, Բարսելոնային՝ Մեսսիի շնորհիվ: Իմ կապտանռնագույն սերն արդեն յոթ տարեկան է: Երկար տարիներ է երկրպագում եմ Բարսելոնային: Հույզեր կան, որոնք երբեք չէի զգա, եթե չերկրպագեի Բարսելոնային:  Տարիներ առաջ կարող էի վիճել մարդկանց, որ լավագույնը Բարսելոնան է: Հիմա շատ բան է փոխվել, ավելի զուսպ եմ դարձել ու հասկացել եմ, որ անկախ ամեն ինչից ցանկացած ֆուտբոլասերի համար իր երկրպագած ակումբն է լավագույնը:

Ժամանակակից պրագմատիկ ֆուտբոլում շատ չեն այն ֆուտբոլիստները, որոնք խաղում են հանուն մարզաշապիկի և երկրպագուների, այլ ոչ թե հանուն գումարի: Այդպիսի ֆուտբոլիստներից է Մեսսին: Նա պատմության ամենափառահեղ ֆուտբոլիստներից է: Մեսսիի խաղն ուղղակի ապշեցնում է, համեստությունը և հավատարմությունը՝ հիացնում: Գիտեմ, որ ամեն փոխվող տարվա հետ մոտենում է Մեսսիի կարիերայի ավարտը, ու երբ Մեսսին ավարտի իր կարիերան ֆուտբոլի ամենագեղեցիկ գույնը կկորի ինձ համար:

meri avetisyan

Ինչ եմ սովորում ԵԹԿՊԻ-ում

Ես հաշվել եմ իմ ամենօրյա ճանապարհը: Այն կազմում է մոտ 130 կմ, կամ գուցե ես եմ չափազանցնում, բայց ամեն դեպքում Սևանից Երևան և հակառակ ուղղությամբ, ես ամեն օր գնում-գալիս եմ։ Երևանում է գտնվում իմ ինստիտուտը, որը իր բնույթով եզակի է, իր ոճով և չափազանց ակտիվությամբ թատերական ինստիտուտը միշտ տարբերվել է։ ԵԹԿՊԻ-ն  մշակութային բուհ է, և այստեղ սովորողները մշտապես ծանրաբեռնված են դասերով, փորձերով ու քննություններով։

Թատերական ինստիտուտը տան  պես է. այստեղ է անցնում իմ օրվա մեծ մասը: 9:30-ից մինչև ժամը 7-ը մնալ ինստիտուտում, իսկ երեկոյան գնալ որևիցե ներկայացում կամ ֆիլմ դիտելու: Բայց  բացարձակապես չեմ հոգնում, քանի որ  ինձ դուր է գալիս։ Ես մասնագիտությամբ սցենարիստ դրամատուրգ եմ, խորանալով այս մասնագիտության մեջ, սովորեցի ամենակարևոր բաները, որոնք վստահ եմ, գրողներին միանշանակ պետք կգան:

Եթե ցանկանում ես գրել պատմվածք, սցենար կամ որևիցե այլ նյութ, ապա այն պետք է ունենա իր մեկնարկը, կուլմինացիան (գագաթնակետ) և հանգուցալուծումը, ցանկացած նյութ պետք է ունենա ինչ որ մի խնդիր: Ինչպես իմ կուրսղեկն է ասում. «Գրականությունը սկսվում է այնտեղ, որտեղ խախտվում է ներդաշնակությունը», և օրինակ էր բերում Հովհաննես Թումանյանի «Գիքորը» պատմվածքի մեկնարկը. «Գյուղացի Համբոյի տունը կռիվ էր ընկել»: Ի՞նչ էր պատահել` կռիվ էր ընկել, ահա սա է խնդիրը և սրա վրա է հյուսվում ամբողջ ստեղծագործության և ֆիլմի սցենարը։ Սցենարը առհասարակ պետք է ունենա, այսպես ասած, սյուժետային մի (բարակ թել), որը պետք է հյուսվելով, ամբողջ ֆիլմը հասցնի իր տրամաբանական ավարտին։

Ֆիլմում և գրականության մեջ շատ կարևոր է նաև կերպարների միջև կոնֆլիկտը, որը պետք է հասունանա ամբողջ ֆիլմի ընթացքում և իր վերջնական լուծումը ունենա՝ կամ հերոսները հասնեն երջանկության կամ ինքնասպանության, ինչը հաճախ հանդիպում է Ա.Չեխովի պիեսներում։ Մեր խնդիրը այն չէ, որ միանգամից հաշտեցնենք ու ելք գտնենք  հերոսների համար, այլ այն, որ կոնֆլիկտը աղետի, կատաստրոֆայի հասցնենք և նոր լուծում գտնենք։ Ֆիլմում ցանկացած փիլիսոփայական գաղափար պետք է արտահայտվի ոչ թե խոսքով, այլ կոնֆլիկտի գործողություններով։ Ֆիլմում շատ կարևոր է դրամատիկական իրավիճակը, որից կերպարը պետք է դուրս գա, կարևոր է նաև մոտիվացիան, որը պիտի ազդի գիտակցական, ենթագիտակցական, բնազդային մակարդակի վրա։

Ցանկացած հոդված գրելիս պետք է ուշադրություն դարձնենք, թե ինչ ենք գրում և թե ինչպես պետք է գրենք: Եթե օրինակ, նյութը պետք է ծառայի հանրությանը, պետք է գրված լինի հանրամատչելի լեզվով, իսկ եթե գիտական նեղ մասնագետների շրջանակի համար է, ապա պետք է գրվի տերմինաբանությամբ, որը հասկանալի է միայն տվյալ բնագավառի մասնագետներին։ Գրական նյութ գրելիս կարելի է օգտագործել պատկերավոր գեղարվեստական բոլոր միջոցները, ինչը նյութին գեղեցիկ երանգներ կտա։ Եթե նյութը պետք է ծառայի ֆիլմին կամ թատրոնին, ապա մեծամասամբ պետք է լինի գործողություններից բաղկացած, բայց կարևոր է նայել, որ հեղինակը ուղղորդումներ տա և մանրամասն բացատրի տվյալ իրավիճակը և վայրը, իսկ խաղը պետք է թողնել արտիստի երևակայությանը և ունակություններին։

Թատրոնին կամ ֆիլմին ծառայելու համար նախ պարտադիր է իմանալ դրանց ակունքները, պատմությունը, զարգացման ընթացքը ու ժանրերը,  պետք է կարողանալ աշխատել այդ բնագավառում ծառայող յուրաքանչյուր անդամի հետ, սկսած հավաքարարներից վերջացրած ռեժիսորները: Պետք է կարողանալ բոլորին հավասար վերաբերմունք ցուցաբերել, քանի որ եթե մի դերասանի հետ շատ աշխատես, մյուսի հետ ո՛չ, ապա համոզված եղիր, որ ֆիլմդ կամ ներկայացումդ դատապարտված է տապալման։ Պետք է բոլորը իմանան, թե ինչ արդյունքի կարող են հասնել աշխատասիրությամբ, վարպետությամբ ու ճշտապահությամբ: Պատկերացնո՞ւմ եք, թե ինչ կլինի, եթե դերասանը որոշի ուշանալ ներկայացումից կամ նկարահանումից…

Ուրեմն, ամեն ինչում պետք է լինել լավ վարպետ և ճշտապահ, պետք է իմանալ, որ լավ ռեժիսոր լինելու համար պետք է լինել լավ դերասան։ Լավ դերասան լինելու համար պետք է իմանալ էթիկայի բոլոր կանոնները ու լինել ճշտապահ: Լավ սցենարիստը պետք է լինի դերասան ու ռեժիսոր, որպեսզի այնպես գրի, որ իր գրածը կարողանա մեկնաբանի ռեժիսորը և կարողանա խաղալ դերասանը։

Տեսնո՞ւմ եք, ամեն ինչ սերտ փոխկապակցված են, մեկի միջակությունը խանգարում է մյուսներին և ամբողջ այն նախագծին, որով զբաղվում են։

Ահա այսպես ամեն օր երևի 130 կմ անցնելով, ես սովորում եմ այն, ինչ կարևոր է ինձ համար, և այն, ինչ ես շատ եմ սիրում: Գուցե մի օր ես կդառնամ սցենարիստ կամ թատերագետ, բայց ինչպես Կ.Ստանիսլավսկին է ասում. «Արվեստով պետք է զբաղվել անշահախնդիր»։

Anna Sargsyan ashtarak

Զրույց տարածությունից դուրս

Գիտեմ, հիմա ծառայակից ընկերներիդ հետ Նոր տարին ես նշում, ուրախանում ես անշուշտ, բայց դեմքիդ ժպիտը լիարժեք չի: Մեզ մոտ յոթ հարյուր կիլոմետր է բաժանում։ Ինչ ասես կտայի, որ կողքիս լինեիր ու ժամացույցի զանգերին զուգահեռ առաջին գրկախառնությունս քեզ հետ լիներ։ Ինձնից հեռու՜ եղիր, բայց թող միտքդ խաղաղվի ու անկե՜ղծ ժպտա, սեղանի կողքին տեղդ մտովի բաց ենք թողել։ Քո սիրած աղցաններն են, թխվածքները ու լիքը կոնֆետ, բայց առանց քեզ կուլ չեն գնում, կարոտի պես կանգնում են կոկորդիս։ Գուցե մտքով ինձ հետ ես, ու դա է պատճառը, որ կենացիդ մեջ հոգոց եմ լսում, բայց չտխրես, ինչպես ես եմ փորձում (խոսք եմ տվել): Եթե երբևէ ինչ-որ ձայն կրակոցների նմանեցնես, թող որ պարզես` հրավառություն է,  ինչպես որ հիմա իմ շուրջն է` տարբեր տներից, հրապարակից։ Գիտեմ, գրածս չես կարդում, փոխարենը զինակիցներիդ շնորհավորանքներն են չորս կողմից, բայց մտքով տանն ես, կողքիս նստած կոնֆետներից լավագույնն ենք ընտրում` մա՛մ, մի հատ էլ ու վերջ։ Վաղը «Տանը մենակ»-ը կնայենք մի ոգևորությամբ, ասես առաջին անգամն է, մի քիչ էլ հեռախոսների մեջ կմտնենք, կկարոտենք, հետո կգրկենք իրար։ Կյանքիս տասնվեց տարիները բավարար չեղան քեզ այնքան արժևորելու համար, ինչքան որ արժևորեցի հրաժեշտի պահին. հինգ ամիս առաջ էր։ Տունը առանց քեզ դատարկ է, դռանը երկար նայում եմ ու սպասում, որ պիտի այդ դռնից ներս մտնես, քո կապույտ աչքերով նայես ինձ, մի ուրախ բան պատմես օրվանիցդ, լիաթոք ծիծաղեմ ու ես էլ մի չստացված հումոր անեմ։ Երազանքների գիրկն ընկա: Գիշերվա ժամը երեքն է, գլուխդ շատ չցավեցնեմ, առանց այն էլ լարված օրդ չծանրաբեռնեմ։ Բայց ուզում եմ մի բան հստակ իմանաս` ես քեզ շնորհակալ եմ ամենի համար, որ արել ու չես արել, գոյությանդ, տվածդ խորհուրդների ու խաղաղ գիշերներիս համար։ Ու չտխրե՛ս, ժպտա՜, անկե՜ղծ ժպտա, սեղանի կողքին տեղդ մտովի բաց ենք թողել…