Նկատեցի՞ք՝ ամառը էլի վերջացավ։ Բոլոր ամառները աննկատ վերջանալու սովորություն ունեն։ Իհարկե, գարունն ու աշունն էլ են վերջանում, բայց դանդաղ, կամաց-կամաց, որ հասցնես համակերպվել։

Բրազիլական սերիալներում հերոսուհիները մի առավոտ արթնանում են ու հասկանում, որ ավելիին են արժանի, թողնում են ընտանիքը ու գնում շատ-շատ հեռու՝ նոր կյանքի հետևից։ Ամառն էլ բրազիլական սերիալների հերոսուհիներից է։ Մի առավոտ թողնում-գնում է՝ իր հետ տանելով տան եղած-չեղածը՝ այդ թվում մեր բոլոր չիրականացած պլանները։ Ընդ որում, եթե աշնանային պլանները բավարարվում են «Էս տարի լավ կսովորեմ»-ով, ապա ամառային պլանները շատ ավելի հավակնոտ են լինում։

Հաջողված ամառը չափելու շատ տարբերակներ կան։ Եթե ամառը չափենք կարդացած գրքերով ու նայած ֆիլմերով, ապա իմ ամառը միջին վիճակագրական էր,  բայց այ, կորցրած հնարավորությունները միջինից շատ էին։

Այս ամառվա ընթացքում համահայկական խաղերի կամավոր էի։ Ավելի քան երկու շաբաթ՝ 20 ամառային օր՝ կարդացած 2  անհետաքրքիր կամ 4 հետաքրքիր գիրք։ Խաղերի մասին խոսելիս լրատվամիջոցները անպայման նշում են մասնակիցների ու կամավորների թիվը, պատմում են նրանց համատեղ աշխատանքի ու ընկերության մասին։ Մեծամասամբ հենց այդպես է որ կա, բայց մենք մեր պատվիրակության հետ չընկերացանք։ Իրար նվերներ տվեցինք, շնորհակալություն հայտնեցինք բայց չընկերացանք։ Իհարկե, վերջում տխրեցինք, երևի որովհետև միշտ տխուր է, երբ ինչ-որ բան վերջանում է, կամ էլ ուրիշների տրամադրությունից էինք ազդվել, չգիտեմ։ Խոստացանք հաջորդ խաղերին հանդիպել, բայց դե բոլորս էլ հասկանում էինք, որ էլ իրար երբեք չենք տեսնելու։ Այսպիսով, +1 կորցրած հնարավորություն ու -4 հետաքրքիր գիրք։

Վերջում կարելի էր բոլորին խորհուրդ տալ ճիշտ օգտագործել ամառային բոլոր 92 օրերը, բայց ես ամենալավ խորհուրդ տվողը չեմ, ինքներդ որոշեք։ Իսկ մինչ այդ ամառը վերջին անգամ նայում է հետ, բրազիլական սերիալի գեղեցկուհու նման թափահարում է մազերը ու փակում է դուռը։

Ահա և սկսվում է նոր ուսումնական տարին։Նոր աշխուժություն է տիրում բոլորի սրտերում, նոր դառարկաներ, ուսուցիչներ, դասախոսներ, նոր մտահոգ և աշխույժ դեմքեր։ Որոշ երիտասարդներ ցանկանում են իրենց առօրյան հետաքրքիր դարձնելու համար ինչ-որ բաներ ծրագրել, որոշները` պարզապես գալ դասի և վերադառնալ տուն։ Ոմանց մոտ քննական շրջան է սկսվում, այո, բարդ կլինի երեք ամիս շարունակ արձակուրդում գտնվելուց հետո, կենտրոնանալ և անցնել դասերին, բայց` բա ի՞նչ պետք է անենք, որ չհասցնենք։ Տրամադրությունից շատ բան է կախված, եթե կարողացար մեկ անգամ տրամադրվել, այդպես էլ կշարունակվի։ Մի մտածիր, ամեն-ինչ լավ է լինելու, մի մտահոգվիր։

 Իսկ այն երիտասարդները, ովքեր բողոքում են, թե ոչ մի հետաքրքիր զբաղմունք չկա բացի դասերից, պարզապես կասեմ, որ դուք ևս երիտասարդության մի մասնիկն եք և դուք ևս կարող եք առաջարկություններ անել, միջոցառումներ կազմակերպել, ձեր օրը հետաքրքիր դարձնել։ Պարզապես հասկանանք, որ բողոքելով ոչնչի չենք կարող հասնել։ Հիշենք, որ մենք ևս ունենք իրավունքներ և պարտականություններ ու եթե մի փոքր ակտիվ լինենք և հետաքրքրված մեր միջավայրի հիմնախնդիրներով, ապա կունենանք այն ամենը, ինչ մենք ցանկանում ենք։ Բողոքելու և դժգոհելու փոխարեն քայլ անենք, չէ՞ որ յուրաքանչյուրիս մեջ էլ մի հետաքրքիր միտք կա, որը պարզապես հարկավոր է կյանքի կոչել:

Անենք այնքան, որքան կարող ենք, պարզապես կյանքի կոչեն մեր գաղափարները: Անենք այն, ինչ սիրում ենք և կտեսնենք, թե ինչ լավ է, և բողոքելու առիթ էլ չենք ունենա:

Երկու օրից կսկսվեն մեր 10 թերթանոց լեկցիաները, 90 րոպեանոց դասերը և մեր բոլորիս ամենօրյա բողոքները։ Նոր ուսումնական տարվա կապակցությամբ բոլորիս մաղթում եմ նորանոր ձեռքբերումներ, հաջողություններ, հասարակական ակտիվություն, իսկ քննական շրջանում գտնվողներին` բարձր գնահատականներ։

«Ապագան մեր ձեռքերում է»,-շատ եմ սիրում այս խոսքերը…

Անկեղծ եմ ասում, եթե ինձ մի անգամ էլ ասեն, որ սրանք իմ կյանքի լավագույն տարիներն են, ապա ապագայի հանդեպ լցված չարությամբ կպայթեմ: Դե, եթե հիմա` լավագույն տարիներիս շրջանում ամեն ինչ, մեղմ ասած, այդքան էլ «լավագույն» չէ, ապա ապագա՞ն ինչ է լինելու:

Բոլորը գրում ու ոգևորում են առաջին կուրսեցիներին, բայց ոչ-մեկը չի խոսում երկրորդ կուրսեցիների մասին:
Այդ մեկը կլինեմ ես, խնդրեմ:

Միանգամից ասեմ, եթե դու երկրորդ կուրսեցի ես ու պատկերացնում ես, որ բոլոր մոլորված առաջին կուրսեցիներին կարող ես օգնել, ապա սխալվում ես, որովհետև մեկը լինի քեզ օգնի:
Եթե մտածում ես, որ երբեք սուրճից կախվածություն չես ունենա, ապա զգուշացնեմ, որ սկսես քիչ-քիչ գումար հավաքել` սուրճի վարկերը մարելու համար:

Երկրորդ կուրսեցի լինելն այդքան էլ հեշտ չէ, որովհետև ամեն օր պարտավոր ես ժպիտը դեմքիդ մտնել ուսումնական հաստատություն, որ հանկարծ առաջին կուրսեցիները չվախենան ու վատ չզգան իրենց: Ամեն օր կլսես «արդեն մեծ եք, առաջին կուրս չեք» սաստող ու խորհրդավոր արտահայտությունը, ու ոչինչ, որ անցյալ տարի լսել ես «արդեն մեծ եք, դպրոցական չեք» նույնչափ խորհրդավոր ու իմաստուն խոսքերը:

-Էս ինչ տխուր դեմք ա:

Ինձ սա ասում են բոլորը, ե՞րբ` միշտ: Դե արի ու բացատրի, որ այդ տխուր, տանջված, տառապած, վրաերթի ենթարկված դեմքն իմ սովորական դեմքն է:

Չգիտես ինչու, բայց բոլորն իրենց սուրբ պարտքն են համարում հարցնել քեզ քո մասնագիտական առարկաների մասին: Ոչինչ, որ սեպտեմբերի երեքն է, ու դու դեռ գրքերդ չես ստացել:
Դե, քոլեջում երկրորդ կուրսից ես մասնագիտական առարկաներ անցնում, ինչը նշանակում է, որ երկրորդ կուրսում նոր-նոր պատկերացում ես կազմում, թե «էս ինչ կրակի մեջ ես ընկել»:

Երկրորդ կուրսում պատկերացնում ես, որ կողքի սրճարանի աշխատողին կարող ես ասել «ինձ ինչպես միշտ», ու նա ժպիտով քեզ կտա քո թունդ ու դառը սուրճը, բայց սովորաբար տեղի է ունենում հետևյալ երկխոսությունը.

-Բարև ձեզ, ինձ ինչպես միշտ:
-Դու ո՞վ ես: Ու մի քիչ արագ, էլի, հերթը խեղդում ա:

Բան չասացի, երկրորդ կուրսում գոնե լսարանների տեղերը հիշում ես ու դասախոսների ազգանունները չես շփոթում:

Չգիտեմ, թե երրորդ կուրսում ինչ տանջանքների ու փորձությունների միջով եմ անցնելու, բայց մի բան կմնա անփոփոխ` դուք կրկին ստիպված կլինեք իմ բողոքները կարդալ ու մտովի ասել, որ ձեր ժամանակ ամեն ինչ ուրիշ էր:

Արագացրեք, լեկցիան սկսվեց:

«Այգի զբոսնելու համար և անսահմանություն` խորհելու:  Կարո՞ղ էր արդյոք նա ավելին պահանջել: Մի քանի ծաղիկ ոտքերի տակ և աստղեր` գլխավերևում»,- սա Վիկտոր Հյուգոյի խոսքերն են: Այս պահին անգլիացի գրողի չհիշեցի, ով այգիների, զբոսայգիների մասին մի իմաստուն միտք ասած լինի: Բայց որ ասած կլինի, չեմ կասկածում, քանի որ եթե ապրել է Լոնդոնում, պարզապես իրավունք չունի չասելու:

Լոնդոնը աշխարհի մեծագույն մեգապոլիսներից մեկն է: Ենթադրաբար` պետք է լիներ աղմկոտ, փոշոտ, ծխի մեջ կորած: Բայց շտապեմ առարկել: Լոնդոնն աշխարհի ամենականաչ քաղաքներից մեկն է:  Եթե անգամ առանձնապես զբոսայգիների սիրահար չեք, լինելով Լոնդոնում, չեք կարող անտարբեր անցնել բոլոր այն զբոսայգիների կողքով, որոնք միավորում են Լոնդոնի թաղամասերը իրար: Չգիտեմ, գուցե սխալ եմ արտահայտվում, քանի որ հարյուրավոր հեկտարներ ձգվող զբոսայգիները, կարծես ոչ թե միավորում են, այլ իրենց շուրջն են հավաքում Լոնդոնի թաղամասերը:

Լռություն, մարգագետիններ, որտեղ կարելի է հենց նստել խոտերի վրա, դարավոր ծառեր, լճակներ, ճեմուղիներ, արձանիկներ, շատրվաններ, երբեմն միջնադարյան դղյակներ, ձիավարության, հեծանվորդների համար նախատեսված ճանապարհներ, խաղահրապարակներ, մարզադաշտեր, լռություն, հանգիստ, ոչ մի սրճարան, ոչ մի կոմերցիոն տարածք… Այստեղ միայն հանգստանում են: Ցավով փաստեցի, որ Երևանի գողտրիկ կանաչ անկյունները վաղուց չկան, կամ այնքան են կառուցապատվել, որ միայն անունն է մնացել զբոսայգի:

Նրանք, ովքեր իրենց սրճարանը հենց զբոսայգու սրտում են կառուցել, երևի չհասկանան լոնդոնցիներին, որոնք հարյուրավոր հեկտարները քաղաքի հենց սրտում չեն դարձրել շահույթի աղբյուր: Նրանք, ովքեր չգիտեն, ասեմ, որ Լոնդոնն աշխարհի ամենաթանկ քաղաքներից է, որտեղ անշարժ գույքը աստղաբաշխական թվերի է հասնում, բայց ոչ մեկի մտքով չի անցնում կտրել ծառերը «էլիտար» շենքեր կառուցելու համար: Փոխարենը ամեն ծառուղում դրված նստարանի վրա կարող եք կարդալ, թե ում հովանավորությամբ է տեղադրվել այն, կամ ի հիշատակ ում:

Ես լուսանկարիչ չեմ, բայց փորձել եմ մի քանի լուսանկար անել իմ այցելած զբոսայգիներից` Քենսինգթոնյան այգիներ, Հայդ պարկ, Ռեջենթ պարկ, Հալլանդ պարկ, Գրինվիչ…

Եթե կհետաքրքրի, կարող եմ ամեն մեկի մասին պատմել, կամ էլ կարող եք ինքներդ որոնել տեղեկություններ:

Հա, ու ինչ էի ուզում ասել. գուցե հենց դուք լինեք այն սերունդը, որ կստեղծի հայաստանյան անկրկնելի զբոսայգիները: Ի դեպ հիշատակի հավերժացման լավագույն ձևն է: Չե՞ք հավատում: Հիշեցնեմ. Խոսրով թագավորը այդ ե՞րբ էր, որ հիմնեց Խոսրովի անտառը: Ի դեպ, Լոնդոնի զբոսայգիներն էլ ժամանակին հիմնել են արքաները իբրև որսատեղի, բայց հետագայում դրանք բացվել են լոնդոնցիների առաջ, դարձել սիրելի զբոսավայրեր:

Մի բան էլ հիշեցի մեր գրիչներից, ձեռագիր մատյանի լուսանցքում արված մի գրություն.

«Մաշի ձեռս, դառնա ի հող,

Գիրս մնա հիշատակող…»

Այգիներ հիմնելու ժամանակն է:

Մի քանի օր առաջ վերջացրեցի Մարկ Տվենի «Արքայազնը և աղքատը» վիպակը: Այդ գիրքը արքայազնի և աղքատ տղայի մասին է, նրանք հանդիպելով, որոշեցին մի քանի ժամով ապրել մեկը մյուսի կյանքով, սակայն այդ մի քանի ժամը դարձան երկար և շատ դժվար օրեր: Երբ կարդում էի, մտածեցի.

«Կարո՞ղ եմ արդյոք մի օր ապրել  գրքերի «կյանքով», կարո՞ղ եմ  24  ժամ լռել»:

Մտածեցի և հասկացա, որ ոչ, հաստատ չեմ կարող և որոշոցի գրել իմ պատկերացումները գրքերի և մարդկանց կյանքի տեղափոխության մասին:

Մարդիկ խոսում են, արտահայտվում, երբ մեր կողքին կանգնած նրանք հանկարծ լռում են, հարցնում ենք.

-Ինչո՞ւ լռեցիր: Ի՞նչ պատահեց:

Իսկ ինչո՞ւ ենք նկատում այն լռությունը, որը րոպեներ է տևում, ինձ համար պատասխանը պարզ է:

Այն մարդը, որը լռեց, նա միշտ խոսել է, և նրա լռությունը անսովոր է:

Իսկ այն մարդիկ, ովքեր չեն կարողանում խոսել (նկատի ունեմ համրերին), նրանք իրենց խոսքը արտահայտում են շարժումներով:

Մտածում եմ.

«Ինչո՞ւ մենք չենք նկատում մեր կողքին հավերժ լռող իրերին, նրանք մեզանից ավելին գիտեն, ավելի հարուստ են, քան մենք, բայց միշտ լուռ են»:

Գրքերի մասին է խոսքս, նրանց մեջ այնքան բան կա կուտակված, որ կարող էին խոսել մի ամբողջ դար, բայց լուռ են նրանք:

Եթե մեզ պատկերացնենք գրքերի փոխարե՞ն.  հարուստ  լինենք տեղեկություններով, պատմություններով, բայց լռենք:

Մենք հաճախ կարծում ենք, որ լռելը ինչ-որ տեղ օգտակար և ճիշտ կլինի, արդյո՞ք կարող ենք լռել մի ամբողջ կյանք, ինչպես գրքերը:

Երբ մեր ձեռքերը գրիչից թանաքոտվում են, աշխատում ենք հնարավորինս շուտ մաքրել, բայց երբ այդ նույն գրիչով տեսնում ենք, որ ինչ-որ մեկը նկարում է գրքի վրա, չենք մտածում` ի՞նչ է զգում գիրքը: Ճիշտ է, գիրքը համարվում է անշունչ  առարկա, բայց նրա թերթերի ներսում քանի շունչ կա, քանի իմաստ…

Ի՞նչ ենք սովորում մենք գրքերից: Հաճախ եմ  լսում.

- Ուղղակի պատմություն է, հորինված է…

Ես գրքերից սովորել եմ լռել և շարադրել մտքերս: Լռել, բայց շատ իմանալ և պարունակել:

Ահա այսքանը անհնարին փոփոխության մասին: Հնարավոր է մարդիկ լինեն, որ համաձայն չլինեն իմ տեսակետի հետ, համենայնդեպս. «Կյանքը պետք է լցված լինի գրքերով, որոնք լի են կյանքով»,- ասել է Մարկոս Ավրելիոսը:

Հ.Գ. Երկու օրից սեպտեմբերի մեկն է, Գիտելիքի օրը: Ապրենք ինչպես գրքերը` լցվենք իմաստությամբ:

Երբ զգում ես, որ քեզ ինչ-որ բան է պակասում շարքային մասնագետների միջից դուրս գալու, որակապես տարբերվելու, նոր հմտությունների տիրապետելու համար, արդեն լավ է։ Երբ բացը լրացնելու ցանկություն էլ ես ունենում, հրաշալի է։

Ես էլ ունեի այս զգացողությունը։ Ուզում էի ամեն րոպե նոր բան սովորել, այն ինչ դասախոսներից շատերը ջուր էին ծեծում, ժամանակ սպանում, շատ հեռվից գալիս ու պրակտիկ գիտելիքներ չէին տալիս։ 

Հենց սա էր պատճառը, որ որոշեցի ինքնակրթությամբ զբաղվել․ կարդում էի ոլորտի մասնագետների խորհուրդները, անգլերենով դասախոսություններ էի լսում, դասընթացների գնում։

Ունակություններիս մակարդակի բարձրացումը շոշափելի էր, արդյունքը՝ խոստումնալից, ընթացքը՝ ոգևորիչ։

Ձեզ էլ խորհուրդ եմ տալիս ժամանակ գտնել՝ կլինի երթուղայինի մեջ, թե քնելուց առաջ, զբաղվել ինքնազարգացմամբ ու ինքնակրթությամբ՝ չսպասելով, որ անծանոթ մարդիկ երբևէ կհոգան ձեզ գիտելիքներ փոխանցելու մասին։

Եթե դու էլ որոշեցիր մի բան փոխել քո կյանքում ու շատ բան ավելացնել, մի քանի կետերով ներկայացնեմ, թե ինչպես կարելի է նոր բան սովորել։

Ընտրել թեմա

Սա կարող է լինել նոր մասնագիտություն կամ ձեր մասնագիտության ավելի նեղ ճյուղ, որի մեջ ուզում եք հմտանալ։ Կարող է լինել այլ ոլորտ, որին ուզում եք ծանոթանալ, և թեմա, որը պարզապես հետաքրքրում է ձեզ՝ աստղագիտությունից ֆիզիկա, գրականությունից արվեստ։

Կարդալ լուրեր դրա մասին

Կարող եք գտնել տեղեկատվական կայքեր, որ հաճախակի անդրադառնում են ձեր ընտրած թեմային և պահպանել դրանք։ Ֆեյսբուքը հնարավարորություն է տալիս ձեր պատին առաջինը տեսնել այն էջի գրառումները, որին հետևում եք։ Օգտվեք նաև այս ֆունկցիայից։

Լսել TED ելույթներ

TED հարթակ է, որտեղ մարդիկ պատմում են իրենց տեսածի, ուսումնասիրած թեմայի և ստացած արդյունքների մասին։ Դուք կարող եք ներբեռնել նույնանուն հավելվածը, գտնել ձեր ընտրած թեմայի մասին ելույթներ, լսել կամ պահպանել՝ հետո առանց ինտերնետի լսելու համար։

Կարդալ գրականություն

Գրքեր կարդալը միշտ էլ տեղեկացված լինելու, սովորելու թիվ մեկ կանոնն է եղել։ Դուք էլ փնտրեք ու գտեք այն գրքերը, որոնք ձեր ընտրած թեմայի մասին են։ Եթե ժամանակ չունեք կամ չեք սիրում գիրք կարդալ, կարող եք լսել աուդիո տարբերակով։

Օտար տերմիններ սովորել

Արդեն գլուխ եք հանում ձեր ուսումնասիրած ոլորտից, ուրեմն ժամանակն է ծանոթանալ օգտագործվող տերմինների թարգմանություններին։ Այդպիսով դուք ոչ միայն կտիրապետեք թեմային հայերենով, այլև կիմանաք, թե օրինակ համացանցում ինչպես օտար լեզվով նյութեր գտնել։ Սա կօգնի ձեզ նաև հաջորդ կետում։

Լսել դասախոսություններ

Պրակտիկ դասախոսություններ շատ կան համացանցում, դրանց վիդեոներն էլ կարող եք պահպանել, ազատ ժամանակ լսել։ Բայց հայերեն դասախոսությունները քիչ են։ Ուրեմն պիտի կարողանաք լսել ու հասկանալ նաև ռուսերեն կամ անգլերեն։

Մասնակցել դասընթացների

Այսօր մոդայիկ է դասընթացներ կազմակերպելն ու դրանց մասնակցելը։ Դրանք այնքան շատ են, որ կարելի է հանդիպել ցանկացած թեմայով դասընթացների։ Կարող եք փնտրել ֆեյսբուքի իվենթների բաժնում։ Փնտրե՛ք, գտե՛ք, գրանցվե՛ք ու գնացե՛ք։ Չմոռանա՛ք դասընթացի վերջում ուղղել նաև ձեզ հետաքրքրող հարցերը և ստանալ դրանց պատասխանները։

Հետևել բլոգերների, ոլորտի մասնագետներին

Բլոգինգ՝ հաջորդ մոդայիկ բանն այսօր։ Իրականում հրաշալի է, որ կարող եք տանը նստած լսել ոլորտի մասնագետներին, նրանց խորհուրդներն ու անգամ հարցեր ուղղել վեբինարների ժամանակ։ Այդպիսով խնայում եք ձեր ժամանակը և գումարը։ Ուրեմն, յութուբում գտեք ձեր թեմային վերաբերող բոգը կամ մասնագետին, որ հաճախ գրառումներ են անում, խորհուրդներ տալիս, վեբինարներ կազմակերպում կամ վիդեոներ տեղադրում։ Կարող եք բաժանորդագրվել, որպեսզի հերթական վիդեոյի տեղադրման ժամանակ տեղյակ լինեք։ Կան մասնագետներ, ովքեր շատ լավ կապ են պահում իրենց հետևորդների հետ՝ նրանց հետ նամակագրական կապի մեջ են մտնում և ամեն նոր գրառման դեպքում ձեզ անձնական նամակով կամ մեյլով զգուշացնում են։

Նշումներ անել

Իզուր կորչելու է ձեր լսածը, տեսածն ու կարդացածը, եթե գրառումներ չանեք։ Վեբինարի, դասընթացի կամ դասախոսության ժամանակ փոքրիկ նոթատետր ունեցեք և կարևոր բաները նշեք։ Հետո աչքի կանցկացնեք ու ամեն ինչ կհիշեք։

Ի՞նչ ենք անում մեծանալով․ հիմա կմտածեք` հասունանում, փոխում ենք մտածելակերպը, հասնում նպատակներին, ու չգիտեմ ինչեր։ Հա, չեք սխալվում, բայց մեծանալով մենք կարոտում ենք մանկությունը։ Փոքր ժամանակ նախանձով էի նայում երեխաների, ովքեր մեծանում են քաղաքներում։ Մի բան փոխվեց, չեմ ասի` ինչ։

Հիմա ուրախ եմ, որ ապրել եմ գյուղում, ունեցել պարզ ու մաքուր մանկություն։ Որ միշտ վերադառնալու ու խաղաղվելու տեղ կա։ Այն, ինչ ձեռք եմ բերել գյուղում, մնում է այստեղ, բայց հիշողությունները միշտ ինձ հետ են, ու ամեն տեղ քաշ եմ տալիս, կարոտում։

Քայլում էի փողոցով ու տեսա դատարկ այն բակը, այն տեղերը, որտեղ խաղում էինք ամեն օր։ Երբեք չեմ սիրել «արդեն ուշ է»  արտահայտությունը, որ տուն էր կանչում։

Կարոտում եմ բոլորին, ում հետ խաղում էինք մեր «խմբով», ու բոլոր տեղերում էլ կան այդ խմբերը, որոնք անփոփոխ են։  Կարոտում եմ ամեն ամառ  բարեկամի տուն եկած երեխաներին, ովքեր  միանում էին մեզ, դառնում մեր նոր ընկերները։  Կարոտում եմ այն օրերը, երբ տներից ուտելու մի բան էինք վերցնում  ու գնում գետի մոտ։ Կարոտում եմ այն մեկին, որ միշտ խարդախություն էր անում։ Ասեմ, որ այստեղ միայն ամառը չի, որ հետաքրքիր էր, բա ձմե՞ռը։ Գիտե՞ք ինչքան առատ էր ձյունը, ու թե ինչքան աշխուժություն կար: Տանը ոչ մի երեխա չէիր գտնի. բոլորս սահնակ էինք քշում փողոցում, դպրոցի բակում ու սարերում։

Այդ նույն ընկերների հետ մենք դպրոց գնացինք, շարունակվեց կյանքի մեկ այլ փուլ, չգիտակցելով, որ գալու է մի ժամանակ, որ այդ նույն ընկերները էլ չեն լինելու, այդ մարդկանցից շատերին մենք չենք հիշելու, որ կրելու ենք ինչ-որ դիմակ ու փոխվելու հավերժ։ Մինչդեռ այն ժամանակ դերեր էինք վերցնում միայն խաղի համար։ Մեր առաջին ընկերները արդեն երկրորդական մարդիկ են, մենք էլ՝ նրանց համար։  Փոխվել է նույնիսկ գյուղի ձմեռը, առաջվա նման ձյունառատ ու աշխույժ չի։

Զարմանալու ոչինչ չկա, փոխվում են ընկերները, փոխվում ենք մենք, երբեմն ձգտում մենակության, մտերմանում նրա հետ,՝ ում տանել չէինք կարողանում, հեռանում նրանից, ում խոստացել էինք մշտական ընկերություն։ Այս պարադոքսալությունը պատահական չի լինում, ու պատահական ոչ ոք մեր կյանքում չի լինում։

Եվ այդ կարոտը, որ միշտ մեզ հետ է։

GAP (Ակադեմիական) տարին դպրոցն ավարտելու կամ բարձրագույն ուսումնական հաստատություն ընդունվելու ընդմիջման տարին է, որը նպատակաուղղված է բարձրագույն կրթություն ստանալու վերաբերյալ տեսակետների ձևավորմանը։ Այդ շրջանում անցկացվում են առաջադեմ ակադեմիական դասընթացներ, արտադասարանային դասընթացներ, ինչպես նաև ոչ ակադեմիական դասընթացներ:

Շատ երկրների քաղաքացիներ տարբեր կերպ են կազմակերպում իրենց ակադեմիական տարին, օրինակ «Time Credit » համակարգը Բելգիայում տալիս է հնարավորություն, որ երիտասարդները մեկ տարի առանց աշխատելու անցկացնեն այս երկրում: Սա միտված է այն հանգամանքին, որ երիտասարդները, առանց վախի, առանց աշխատանքն իրենց գոյությունն ապահովող միջոցի գիտակցության, հանգիստ ապրեն և զբաղվեն իրենց համար ավելի կարևոր խնդիրների լուծման գործով:

Նիգերիայում երիտասարդները քոլեջն ավարտելուց հետո, մեկ տարվա ընթացքում անցնում են հանրային ծառայության: Այն սկսվում է երեքշաբաթյա ռազմական ճամբարից, որտեղից նրանք տեղափոխվում են կառավարության գրասենյակ` տարվա մնացած ժամանակահատվածում աշխատելու համար:

Ավստրալիացիները և Նոր Զելանդացիները ճանապարհորդում են արտերկրում, իսկ ԱՄՆ-ում շատ համալսարաններ, օրինակ՝  Հարվարդը և Պրինթսոնը, խրախուսում են  ընդունելության ժամանակ այն ուսանողներին, ովքեր վերցրել են GAP տարի։

Կախարդական «Գուգլ» փայտիկով չստացվեց պրպտել ու գտնել հայաստանյան GAP տարվա օրինակը, որովհետև ծայրահեղ տարբեր է հայերի վերաբերմունքը դպրոցից հետո GAP տարի վերցնելու վերաբերյալ, չնայած որ  ճանաչում եմ շատ մարդկանց, ովքեր օգտվել են այդ հնարավորությունից և «անխնա» խորհուրդ են տալիս ու խրախուսում են  ակադեմիական տարին։

Մի ամիս առաջ, երբ դպրոցն ավարտելուց հետո արդեն որոշել էի, որ GAP տարի եմ վերցնելու, անընդհատ հանդիպում էի տարօրինակ ու սահմանափակ կարծիքների,  որոնց լսելը ցավոք ուղղակի խելագարության էր հասցնում։ Օրինակ՝ «Հա, լավ ա, բայց դե տարի ես կորցնում», «Բայց ինչի՞ չես ուզում սովորել (էն, որ մտքի մեջ արդեն պատկերացրել է իմ ապագա ամուսնու, լացող ու անհոգ երեխեքի պատկերը մի տարվա նպատակի շրջանակում», «Հա, լավ, ինչի՞ հետևից ես ընկնում, ԵՊՀ տուր՝ պրծի», «Շատ ձևերով ես, հիմա որ ես GAP տարի չեմ վերցրել, վա՞տ եմ առավոտ արթնանում, գնում գործի ու գալիս տուն», «Գնացիր Ամերիկա եկար՝ զարգացար, ուզում ես մեր ուսանողներին փոխես»։

Մեր իրականության մեջ, շատ դժվար է բացատրել համալսարանական կյանքի իրական կորստի մասին,  ոչ ֆորմալ կրթական կյանքի ու արտահամալսարանական ծրագրերի դերի մասին ու հա, գրողի տարած ընտանեկան երջանկության սահմանումը։ Ծնողներիս ու ընկերներիս խորհրդով, որոշեցի 1 տարի ժամանակ տալ ինձ՝ ինքնազարգացման, մասնագիտական կողմնորոշման, նոր հմտություններ զարգացնելու, նախաբուհական քննություններին ավելի լավ պատրաստվելու ու մշակութային և սոցիալական ծրագրերի մասնիկը դառնալու համար։ Վստահ եմ, որ ինձ սպասվում է շատ արդյունավետ տարի, ինչպես նաև կիսվելու եմ իմ GAP տարվա փորձառությամբ համացանցի միջոցով։ Հուսով եմ, օրինակ կծառայեմ շատ հայ երիտասարդների համար, որոնք տատանվում են մասնագիտական  առումով բուհ ընդունվելուց առաջ կամ ձախողել են ընդունելության քննությունները և չեն պատրաստվում փոխել իրենց նպատակակետը այլ համալսարանի ուղղությամբ, մտածելով ՝ դե հա բարին էլ էս էր։ Չէ, բարին մարդու կամքն է, որը չի ակնկալում չար կամ կեղտոտ մտքեր։

Ինչո՞ւ վերցնել GAP տարի

•  Ցանկանում ես սովորել նոր լեզու և նոր հմտություններ:

• Ուզում ես ուսումնասիրել նոր գիտական ճյուղ, որի ժամանակը երբեք չես ունեցել 12 լարված տարիների ընթացքում։

•  Տատանվում ես մասնագիտության ընտրության հարցում և չես ուզում լսել հարևան Գագո ձյաձյային, ով միշտ ասում է ՝ ճիշտը բիզնեսն է, եթե չունեցար՝ չես ապրի։

• Ձախողել ես ընդունելության քննություններդ կամ ուզում ես ձեռք բերել ավելի բարձր միավորներ` կրթաթոշակ ստանալու համար քո ցանկալի բուհում սովորելիս։

• Հավես ունես կամավորական աշխատանքների, մշակութային ծրագրերի ու  նոր խելացի ծանոթությունների համար։

•  Ուզում ես ժամանակ տրամադրել սպորտին, գնալ թենիսի, լողի կամ ֆիզիկական պարապմունքների։

• Կարիք ունես part-time աշխատանքի և երազում ես ֆինանսապես անկախ լինել ծնողներիցդ, կամ զուտ համալսարանի campus-ի գումարն ես ուզում կամաց-կամաց հավաքել ։

• Ուղղակի ուզում ես չշտապել, ինքդ քեզ ժամանակ տալ կարևոր որոշումների համար, որովհետև հավատում ես, որ կյանքի միջին տևողությունը բավականին կարճ ժամանակ է ձանձրալի լինելու համար։

Ինչո՞ւ չվերցնել GAP տարի

• Եթե կարծում եք, որ չպետք է կորցնել ժամանակ, քանի որ արդեն հստակ են մասնագիտական, բուհական և ապագայի հետ կապված որոշումները։

• Եթե մտավախություններ ունես, որ 1 տարվա ընթացքում կընտրես սխալ ծրագրեր, կվատնես ժամանակդ, կքնես, կնստես տանը, կմիանաս տատիկիդ ու պապիկիդ «support group»-ին հնդկական սերիալի ժամանակ և հետ կզարգացնես բոլոր հմտություններդ, որոնք քեզանից ժամանակ են խլել զարգանալու համար։

• Եթե չգիտես` ինչի համար ես վերցնում։

• Եթե մտածում ես, որ ժամանակի վատնում է, ու դրա փոխարեն կարելի է միանգամից այլ համալսարան ու մասնագիտություն ընտրել, անցյալում թողնելով նպատակները, ցանկությունները ու երջանկության ձգտումը։

•  Եթե հավատում ես Գագո ձյաձյային։

• Եթե համալսարան ընդունվելու միակ նպատակը դիպլոմն է, որը հետագայում դնելու ես օժիտիդ մեջ սկեսուրիդ մոտ հպարտանալու համար։

•  Եթե մտածում ես, որ մածունը սպիտակ է։

• Եթե կրթություն ստանալու մասին պատկերացումներդ արտահայտվում են միայն համալսարան ընդունվելով և ավարտելով։

• Եթե մտածում ես, որ չես կարող ավելի շատ բան անել 1 GAP տարվա ընթացքում, քան կարող է անել միջին վիճակագրական ուսանողը 1 տարի բուհում սովորելու ժամանակ։

Մի քանի օրից կսկսեմ իմ GAP տարին և 17.am-ի և սոցիալական ցանցերի միջոցով ժամանակ առ ժամանակ կկիսվեմ իմ փորձառությամբ։ Ու վերջում, ինչպես կասեին մեր հայ բլոգերները․ «Եթե հետաքրքրված եք, դրեք լայք, սըբսքրայբ եղեք իմ էջին և սեղմեք զանգակը` հետագա նորություններին հետևելու համար»։