Ես ապրում եմ Տավուշի մարզի սահմանապահ, այլ ոչ թե սահմանամերձ Մովսես գյուղում, որտեղ մի քանի մետր հեռավորության վրա ապրում է նաև թշնամին: Այստեղ մարդիկ արտասովոր չեն ապրում, ապրում են այնպես, ինչպես բոլորը, ուղղակի, երբ քաղաքում հրավառություն է լինում, և բոլորը ուրախանում են, գյուղում կրակոցներ են լինում: Եվ ինչպես ամեն ուրախ կամ տխուր օրվանից հետո` առավոտյան մարդիկ վերադառնում են իրենց կյանքին, գյուղացին էլ գնում է հողամաս, ու հանկարծ սկսվում են կրակոցները: Մի այդպիսի օր, երբ Սերյոժա պապն իր ավանակին լծած սայլակով հասել էր իր հանդը, սկսեցին կրակել:

-Նրանք ըլյե՞տ սկսեցին կրակիլը: Վայ, ծեր տունը շինվի:

Եվ հենց այդ ժամանակ հակառակորդի արձակած գնդակը դիպչում է Սերյոժա պապի ոտքին: Վիրավոր պապը մի կերպ սողալով մտնում է թփերի տակ, բայց հասկանում է, որ երկար այդտեղ մնալ չի կարող, արնաքամ կլինի: Շտապում է դեպի սայլը, պառկում սայլի մեջ: Նույն վայրկյանին գնդակը դիպչում է նաև ավանակի ոտքին: Կենդանին ցավից ձայներ է արձակում:

-Քնա, քնա, գոնե փրկվենք,- ասում է պապիկը:

Կենդանին չի հանձնվում և արնաքամ լինելով` արդեն ուժասպառ, տիրոջը հասցնում է տուն, ձայներ հանում` իմաց տալու տանեցիներին իր տիրոջ` վիրավոր լինելու մասին, և ուժասպառ լինելով` նույն պահին սատկում է:

Պապիկը ողջ է շնորհիվ իր հավատարիմ ընկերոջ` ավանակի, որին գյուղացիները անգամ անուն չեն տալիս: Հիմա էլ գնում է իր հանդամասը, բայց արդեն մենակ:

Կյանքը Մովսեսում շարունակվում է, սովորական իր հունով. մի օր կրակում են, մի օր տանից դուրս գալ խորհուրդ չեն տալիս, բայց այստեղ ապրող թե՛ մեծահասակները, թե՛ փոքրահասակները, անգամ կենդանիները,  ապրում են, պայքարում և չեն հանձնվում:

«Նոր Վանաձորը» Վանաձորի պետական համալսարանի մի խումբ ուսանողների նախաձեռնությունն է։ Ուսանողական խումբը ստեղծվել է նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին։ Նախաձեռնության անդամ, ուսանողուհի Լուսէ Բաբախանյանի խոսքով խմբի գլխավոր նպատակը քաղաքում առկա խնդիրների բացահայտումն է։ Նույնանուն ֆեյսբուքյան էջում խմբի անդամները պատմում են այն խնդիրների մասին, որոնք հանդիպում են իրենց ճանապարհին։ Լուսանկարներ, տեսանյութեր, սրանք այն գլխավոր միջոցներն են, որոնցով ուսանողները արձագանքում են խնդիրներին։ «Նոր Վանաձոր» նախաձեռնության անդամները սակայն չեն սահմանափակվում միայն խնդիրների բարձրաձայնմամբ, այլ նաև փորձում են աջակցել դրանց լուծմանը։ «Մենք պահում ենք կապը երիտասարդության և քաղաքապետարանի միջև։ Մենք հրավիրում ենք համայնքապետարանի ուշադրությունը մեր քաղաքի խնդիրների վրա»։ Երիտասարդները հաճախ անձամբ մոտենում են համայնքապետարանի աշխատակիցներին, խոսում, պատմում խնդրի մասին։ Լուսէն ասում է, որ իրենց բազմաթիվ նկարներից և հորդորներից հետո աղբահանությունը ավելի լավ է սկսել իրականացվել։ Բացի խնդրի մասին խոսելը` խումբը նաև իրականացնում է սեփական ակցիաները։ Նրանք կազմակերպում են շաբաթօրյակներ։ Խմբի գլխավոր նպատակներից մեկը քաղաքի գետերի հուների մաքրումն է։ «Տանձուտ գետի երկայնքով տեղադրված աղբամանները բաց են և քամին ու կենդանիները աղբը տարածում են, լցնում գետի մեջ, արդյունքում ունենում ենք աղտոտված գետ»։ Խմբի անդամները նախատեսում են ամռան ընթացքում մաքրել գետի շրջակայքը։

«Նոր Վանաձորի» ուղղվածությունը միայն բնապահպանական չէ։ Նրանց ջանքերով ցանկապատվել է Դիմաց թաղամասի գրադարանը։ «Գրադարանը օպտիմալացվել էր, և տարածքը անբարեկարգ էր, մարդիկ գողանում էին գրքերը»։

Այսպիսով նախաձեռնությունը շարունակելու է իր աշխատանքը` նպաստելով ավելի մաքուր, բարեկարգ ու նոր Վանաձոր ունենալուն։

-Մա՜ր, գիտե՞ս, 3 շաբաթ ա արդեն` խանութիս կողքը նորածին շունիկ կա: Կերակրում եմ, էնքա՜ն լավն ա:

-Պապ, մոռացե՞լ ես, ես շներից վախենում եմ…

Ասացի ու հորս բարի գիշեր մաղթելով գնացի իմ սենյակ: Մտածում էի, թե ինչու եմ մանկության տարիներին երազել շան մասին: Միգուցե հիմա՞ էլ հոգուս խորքում երազում եմ շուն ունենալու մասին:

Անցավ մի քանի օր, և հայրս որոշեց նրան մեր բակ բերել: Ես շատ վախեցած էի և չէի ցանկանում նրան մոտենալ: Բայց անհնար էր ուղղակի արհամարհել նրան, ու ես որոշեցի նրա հետ ընկերանալ: Ես մոտեցա նրան (այդ ժամանակ դեռ անուն չուներ), շոյեցի, հետո կերակրեցի և որոշեցի, որ Բալի կկոչենք: Անցան ամիսներ, և Բալին դարձավ իմ լավագույն ընկերը: Իմ առավոտը սկսվում էր նրան այցելելով, օրս նույն կերպ ավարտվում էր: Ես նույնիսկ նստում էի նրա կողքին և զրուցում նրա հետ, ինչպես կխոսեի մտերիմ ընկերոջ հետ: Ես այցելում էի նրան, երբ լաց էի լինում, նա մոտենում էր, իր փոքրիկ աչքերը հառում ինձ ու կարծես ուզում էր խոսել ինձ հետ, բայց չէր կարողանում… Ես շատ կապվեցի Բալիին, և հասկացա, որ շանը լավագույն ընկեր չեն դարձնում ո՛չ նրա ցեղատեսակը, և ո՛չ էլ նրա ծագումը:

Անցան ամիսներ, մենք շատ զբաղված էինք և նրան առաջվա պես ուշադրություն չէինք դարձնում: Հայրս որոշեց, որ նրա համար ավելի լավ կլինի, որ նոր տերեր ունենա:
Իհարկե… Նա ավելի շատ ուշադրության է արժանի, իսկ մենք շատ զբաղված էինք: Հայրս նրան հանձնեց իր հին ծանոթներից ինչ-որ մեկին: Իսկ իմ աշխարհը դատարկվել էր: Առաջին օրն առանց Բալիի անցավ ծանր: Ինձ համար աշխարհն այլևս գոյություն չուներ: Մտածում էի, որ շուտով կհամակերպվեմ նրան կորցնելու հետ, բայց սխալվում էի: Բոլորն էին տանը նրան կարոտում:

Մի քանի օր անց ես տխուր վերադարձա դպրոցից, և իմ առջև ելավ իմ լավագույն ընկերը, իմ շունը: Ես լաց էի լինում, չէի գտնում տեղս, չէի կարողանում հավատալ: Հետո հայրս ասաց, որ այն մարդիկ, ովքեր տարել էին նրան, չէին ցանկացել նրան հոգ տանել և վերադարձրել էին:

Երբ Բալին հայտնվեց իմ կյանքում, ես սկսեցի շատ անհանգստանալ փողոցային կենդանիների ճակատագրի համար, որովհետև հասկացա, ինչպիսի՜ հրաշալի արարածներ են նրանք:

«Այլ կերպ» խաղը գիտե՞ք: Գնում էինք «Այլ կերպ» խաղալու: Խաղը չսկսած` մեզ արդեն չեմպիոն էինք զգում: Նույնիսկ ընկերուհուս գնած չափից դուրս դառը սուրճը ավելի համով էր, քան երբևէ իմ խմած որևէ այլ բան: Պատահում է, չէ՞, որ քեզ անսահման երջանիկ ես զգում առանց որևէ պատճառի ու առիթի: Մեզ հետ հենց դա էլ պատահել էր: Հետո հանկարծ ինչ-որ մեկը գոռաց.

-Հո քո տունը չէ՞, ի՞նչ ես պառկել, գնա էստեղից:

Էլեկտրիկ կապույտ վերնաշապիկով մարդ էր, գոռում էր նստարանին պառկած պապիկի վրա: Գոռաց, հետո խփեց: Նա էլ ընկավ գետնին ու գլորվեց մի կողմ: Հետո չգիտեմ` ինչ եղավ: Չգիտեմ, որովհետև մենք գնացինք, ուղղակի գնացինք: Իրար չնայեցինք, ոչինչ չասացինք: Ասելու բան էլ չկար:

Մեկ-մեկ ինձ թվում է, որ պապիկը ինձ էր նայում, կարծես ինչ-որ բանի էր սպասում: Բայց հաստատ չեմ կարող ասել: Միգուցե հորինում եմ: Ես ամեն ինչ դրամատիզացնելու վատ սովորություն ունեմ:

Իմիջայլոց ասեմ, որ խաղը լավ անցավ: Մենք երկրորդ տեղում էինք: Ուղղակի կորել էր անսահման երջանկության զգացումը: Երևի նստարանի մոտ էինք թողել:

Ասում են՝ կյանքում ամեն մեկն իր համար պիտի ապրի, սեփական խնդիրներով մտահոգվի, սեփական նվաճումներով ուրախանա, սեփական դժվարությունները հաղթահարի, սեփական «դարդերով տապակվի» ու էլի էդպիսի շատ սեփականություններով լցվի կամ դատարկվի։

Իսկ ի՞նչն ենք մենք սեփականացնում էս կյանքում։ Ի՞նչն է, որ մեզ է պատկանում։ Այն դպրոցականի մայրը, որ գլուխը բարձր է քայլում՝ սեփական որդու գերազանց առաջադիմությամբ ու օրինակելի վարքով հպարտ, մի՞թե սեփականաշնորհել է այդ տասնամյա պատանուն։ Կամ այն ծեր կինը, որ սեփական տուն անգամ չունի, մի՞թե տան սեփականատեր կդառնա մի քանի փաստաթուղթ ստորագրելուց ու պաշտոնապես բնակարանատեր դառնալուց հետո։ Մենք հաճախ սեփականաշնորհում ենք այն, ինչը ի սկզբանե էլ մերը չի եղել, և չի դառնա մերը ո՛չ մի տարի, ո՛չ երկու տարի ու ո՛չ էլ մի հարյուրամյակ հետո։ Հայաստանը իմ սեփական երկիրը չէ, բայց այն ամեն հայինն է, պատկանում է ամեն հայի, ու ամեն հայ է պատկանում Հայաստանին։ Մի՞թե քաղաքապետը սեփականաշնորհել է քաղաքը, կամ դպրոցի տնօրենը՝ դպրոցը։ Մի՞թե քննություններում հաջողած դիմորդի կրկնուսույցը «Իմ երեխան ընտիր հանձնեց» ասելիս իր սեփականությունն է դարձնում այն պատասխանատու և խելացի երիտասարդին, ով հավուր պատշաճի հաղթահարել է իր առջև դրված խնդիրը։ Վստա՞հ ենք արդյոք, որ կյանքում սեփականատերն ենք այն ամենի, ինչին տիրում ենք տեսականորեն։

Ես 17 տարեկան եմ, տուն, մեքենա, գործակալություն կամ որևէ անշարժ գույք չունեմ։ Սեփական գրքեր ունեմ, որ Կոելյոն, Դյուման, Սևակն ու Չարենցն են գրել։ Ես ասում եմ՝ իմ սեփականն են, որովհետև ես եմ գրախանութից գնել։ Սեփական հեռախոս ունեմ, որովհետև առաջին աշխատավարձովս եմ գնել, իմ վաստակած գումարով, որ ձեռք եմ բերել սեփական աշխատանքի ու թափած մեծ ջանքերի շնորհիվ։ Արի՝ մի գաղտնիք բացեմ։ Իմ սեփականը չեն ոչ հեռախոսս, ոչ գնածս գրքերը, ոչ էլ այն գնելիքը, որ պիտի ձեռք բերեմ գալիք կյանքումս՝ ամենաարդար ու ազնիվ կերպով վաստակած գումարիս միջոցով։ Այո, գերազանցիկ այն տասնամյա պատանին իր մոր որդին է՝ միակն ու անկրկնելին, բայց սեփականությունը չէ իր մայրիկի, նա իր մայրիկին չէ, որ պատկանում է, թեև կյանքն էլ, ապրածն էլ վաղը պատրաստ կլինի տալ մոր մի ժպիտի համար։ Ծեր այն կնոջ նոր գնած բնակարանի սեփականության վկայականը ամենևին էլ չի վկայում, որ այդ կնոջ սեփականն է այդ բնակարանը, այդ կնոջն է պատկանում ու այդ կնոջից է սերվել։ Կրկնուսույցն էլ չի կարող սեփականաշնորհել այն տասնյակ դիմորդներին, որոնք կհաջողեն քննություններում` շնորհիվ սեփական գիտելիքների ու աշխատասիրության։ Մենք չգիտենք՝ ինչն է մեր սեփականն, ու որն է տարբերությունը սեփական լինելու ու սեփականացնելու միջև։ Սեփականը մեզնից ծնվածն է, մեզնից դուրս եկածը, այն, ինչին մենք ենք կյանք տվել ու այն, ինչը մերն է եղել ստեղծված օրվանից ու մերն է լինելու միշտ։ Սեփական է այն, ինչը մենք միշտ կարողանալու ենք վերահսկել, փոփոխել ու հղկել միշտ։ Մեր մտքերն են մեր սեփականը, մեր սկզբունքները, մեր արժեքները ու մեր որոշումները։ Հա, մայրն է ծնում որդուն ու մորից է, որ սկիզբ է առնում այդ օրինակելի որդին, բայց նա է իր կյանքի, ապագայի ու ինքն իր տերը, իր՝ կարգապահ ու գովելի, կամ անտանելի ու անմիտ կերպարի ստեղծողը։ Մայրը դաստիարակում է զավակին, ճիշտ ճանապարհի վրա է դնում ու ուղղորդում է ողջ կյանքում, բայց հավերժ կառավարել ու վերահսկել մարդը կարող է միայն ու միայն այն ամենը, ինչը բխում է իրենից ու անփոփոխ է մնում այնքան ժամանակ, որքան մարդը՝ ինքը, չի դիպչում դրան։

Ակնթարթ թվացող այս կյանքը մի արևոտ կամ թխպոտ օր լքելուց հետո կվերավաճառվի մեր «սեփական» բնակարանը, աշխատավարձովս գնած «սեփական» հեռախոսս գուցե աղբամանում հայտնվի մոդայից դուրս գալու պատճառով, կրկնուսույցն էլ տարիներ անց գուցե չճանաչի իր «սեփական» աշակերտին, որ դուրս մնաց համալսարանից երկրորդ կուրսում՝ անբավարար գնահատականների պատճառով: «Սեփական» զավակը մի գեղեցիկ օր գուցե այլևս մորը հպարտություն չպարգևի, որովհետև զուրկ է եղել այնպիսի սեփականությունից, ինչպիսին գնահատել իմանալն ու գոնե հանուն ծնողների կյանքի սխալ ուղին արհամարհելու կարողությունն են:

Սեփական սկզբունքներն են, որ անցողիկ այս կյանքը լքելուց հետո հիմնավորելու են այս ու այն արարքդ, մաքուր ու բարձր պահեն անունդ, պատիվդ, վառ պահեն հիշատակդ կամ քեզ պատմության գրկում թողնեն՝ որպես գրքի հերթական թերթվող էջ։ Իսկ դու սովորիր տեր կանգնել իրական սեփականությանդ, ասել է թե՝ արժեքներիդ, արժանիքներիդ ու սկզբունքներիդ։ Սովորիր, որ մայրդ, որին դու պատկանում ես, ու ով քեզ է պատկանում, սեփական աչալրջությանդ ու խոհեմությանդ շնորհիվ պիտի գլուխը բարձր քայլի փողոցով՝ որ տարիքում էլ որ լինի։ Սեփական հպարտությունդ թող քեզ երբեք թույլ չտա ծնկի գալ կյանքի ամենաչար մոլուցքների առաջ, սեփական բարությունդ թող բռնի ձեռքդ շուրջդ խաղաղություն ստեղծելու օգնականի հորդորով, սեփական հարգանքդ ու սերդ ազգիդ ու մշակույթիդ հանդեպ թող քեզ դարձնեն Հայաստանիդ արժանի պատկանողն ու թող էլ ավելի քոնը դարձնեն էս մի բուռ Հայաստանը։ Անշարժ գույքն անշարժ է քանի դեռ այն չեն շարժել տեղից, այնինչ իրական անշարժը սեփական հոգիդ պիտի լինի, սեփական ուղեղդ ու բանականությունդ, որ անվրեպ պիտի առաջ շարժվի՝ նոր նվաճումների ու ձեռքբերումների վառ ճանապարհով։ Դու չես սեփականաշնորհել ո՛չ գիտելիքդ, ո՛չ սիրտդ, ո՛չ զգացմուքներդ, ո՛չ էլ արժանիքներդ։ Դու ձեռք ես բերել գիտելիք ու դարձրել այն քո սեփականը նրանով, որ ծառայեցրել ես այն քո իսկ ճանապարհով, քո իսկ ձևով, քո զգացածը միայն դու ես զգացել ու էլ ոչ ոք էս մոլորակի վրա, ու քեզ պես ազնիվ, անաչառ կամ ստախոս դու ես միայն, որովհետև դու ես քեզ էդպիսին դարձրել սեփական քայլերիդ ու արարքներիդ միջոցով։ Դու սեփականատեր ես, բարեկամս, անկախ նրանից, թե որ դասարանում ես սովորում ու քանի տարեկան ես, անկախ ունեցածդ հեռախոսի մակնիշից ու գնից, անկախ էն բոլոր նյութական երևույթներից, որոնց բացակայությունը կարող է քեզ սեփականություն չունենալու զգացողությունը պատճառել երբևէ։ Դու միշտ դու ես՝ քեզ նման մի երկրորդը էս մոլորակի վրա չունենալով, ու դրանով դու քո իսկ սեփականությունն ես… Ուրեմն ճանաչիր այն, ինչն իսկապես քոնն է էս մեծ աշխարհում, պայքարիր այն քո աչքին լավագույնը դարձնելու համար, ջանք թափիր, չարչարվիր, աշխատիր ու մտորիր անընդհատ, բայց հաշիվ տուր քեզ ամեն րոպե, որ վստահ լինես՝ սեփականությունդ տեղն է մինչև վերջին կոպեկը, վերջին գրամն ու վերջին աստիճանը… Մի հրաժարվիր էն ամենաթանկից, որն ունես. սրտից, հոգուց ու բանականությունից… Ծառայեցրու դրանք կյանքի ամենահարուստ սեփականությունները սեփականաշնորհելու նպատակով. արժեքներ ու արժանիքներ կերտիր ինքդ քեզնով ու այնքան հավատարիմ եղիր սեփական սկզբունքներիդ, որ այդ արժեքներդ դառնան այ այնքան անշարժ, ինչքան էն գույքն ես պատկերացնում, որի սեփականության վկայականը կարելի է գնել մի քանի հարյուր հազար դոլարով…

Մեր այցելություններից, արշավներից, էքսկուրսիաներից ավելի շատ նկարներ ենք տանում մեզ հետ, քան զգացմունքներ, հույզերը խառնում ենք օբյեկտիվին, հիացմունքը լղոզում էկրաններին։ Մեր հեռախոսներում ավելի շատ հիշողություն է զբաղեցվում, քան մեր ուղեղում։ Հեռախոսի նկարելու կոճակն ավելի արագ է կտկտում, քան մեր սիրտը, երբ արտասովոր ինչ-որ բան ենք տեսնում։ Նկարում ենք, կորցնում վայելքի թանկ վայրկյանները, հետո սրտնեղում, թե նկարը վատն է։ Իսկ եթե լավագույն դեպքում հաջողվում է լավ նկարել, ու եթե բախտը ժպտա, ու նկարը չջնջենք, առավելագույնը, որ կկարողանան կլանել մեր աչքերը հեռախոսի, բայց ոչ նկարի լույսն է: Իսկ նկարվելն ընդհանրապես վերածվում է խորհրդավոր ծեսի։ Մենք նկարում ենք ամեն ինչ. ժպիտ` դեմքներիս, քամի` մազերի մեջ, գոհունակություն` աչքերում։ Ու նկարվելուց հետո էլ երբեք չենք հանդիպում այդ խորհրդավոր կերպարին: Միայն մեր նկարներում, տարին մեկ, փոշոտված ալբոմի խունացած էջերում։

Նկարներ կան, որ հիշողություն են: Կհիշե՞ք ժապավենով ֆոտոխցիկները։ Այ դա ուրիշ է, նկարվելու ուրիշ պատմություն, «հների» ուրիշը։ Իմ մանկության նկարներն էլ են այդ ժապավենների ծնունդը։ Ամենասահմանափակ ռեսուրսներից մեկն էին այդ ժապավենները։ Մենք գիտեինք, որ հարյուրավոր նկարներ անելու հնարավորություն չունենք, ուրեմն պետք էր նկարվել ճիշտ տեղում ու ճիշտ ժամանակին։ Լավ ու վատ անելու, ջնջելու, տեղ ազատելու հնարավորություն էլ չկար։ Այ այդ նկարներն իսկապես ծնվում էին, այդ նկարներին բոլորը սպասում էին, ու այդ նկարներն իսկապես ստիպում էին մեզ հիշել։

Ժամանակներն անցան, ժապավենները անցան։ Եկան նոր տեխնոլոգիաները։ Բայց քանի դեռ դրանց հնարավորությունները ձգտում են անսահմանության, մեր հնարավորությունները, ընդհակառակը, ձգտում են սահմանափակության։

Ուզում եմ այսօր քեզ պատմել մարդկանց մասին։ Մեր մոլորակում լիքը մարդ կա։ Շատ, չես էլ պատկերացնի՝ ինչքան։ Նրանք ամեն անգամ քեզ նայում են ներքևից, բայց բոլորը չէ, որ նայում են։ Մի մասի համար դու ուղղակի կետ ես երկնքում։ Լավ, տես այն աղջկան՝ երկար մազերով։ Նա այն տեսակի մարդկանցից է, որոնք եթե տեսնեն, որ ինչ-որ բան ընկավ գետնին, անմիջապես կմոտենան ու կվերցնեն։

Իսկ նա, տես, հենց այդ «նրբանկատի» կողքին։ Կարճ մազերով է ու առանց շպարի, նա այն տեսակից է, որ միշտ նկատում է ընկածը, մտածում, որ կարելի է վերցնել, բայց, այնուամենայնիվ, ալարում է։

Հենց երթուղայինում մեր դիմաց նստածին տեսնո՞ւմ ես։ Նա էլ այն տեսակի աղջիկներից էր, որոնց եղունգները միշտ կարճ կտրված են ու չներկված։ Նրանցից, որոնք միշտ շտապում են և ուշանում սովորաբար։ Այն տեսակներից, որոնք միշտ մեծ, իրենցից մեծ ուսապարկով են, որը լցված է ինչով ասես՝ պիտանի ու անպետք, ինչով ասես։ Նրանցից, որոնք միշտ ունեն տափակ կոշիկներ, անհասկանալի մազեր։ Նրանք զբաղվում են որևէ կարևոր գործով, մի բանով, որը օգուտ է բերում շատերին։ Այս աղջկան ամեն օր էլ տեսնում եմ։ Իսկ այնտեղ՝ անկյունում նստածին տեսնո՞ւմ ես։ Նայիր՝ ինչպիսի աչքեր ունի։ Նա այն տեսակի մարդկանցից է, որ լուռ նստում են անկյունում, դիտում բոլորին, ամեն ինչ։ Ու նրանք գիտեն ամեն ինչի մասին՝ ում հագին ինչ կա, ով ինչպես է քայլում, ով քանի անգամ նայեց իրեն ու ինչպես։ Այո, նրա նմանները քիչ են, բայց, այնուամենայնիվ, կան։ Իսկ այս կինը, ի՞նչ կասես նրա մասին։ Դե հա, արտաքինը, իհարկե, սովորական է, տեսակն էլ, իմիջիայլոց, շատ սովորական է ու տարածված։

Նա այն տեսակի կանանցից է, որոնք անմիջապես ձգում են հոնքերը, երբ ամուսինը ձեռքը տանում է գրպանը կամ փորձում լավություն անել բարեկամներից որևէ մեկին։ Հա, նրանց ընտանիքում միշտ էլ էդպիսի վեճեր լինում են։

Այն տղային տեսնո՞ւմ ես։ Դասի է շտապում։ Նա սաստիկ այսօրվա տեսակ է։ Խոսում է՝ գիտի, թե չէ, ասում է, կարևորը՝ ձայնը լսվի։ Կապ չկա նախադասությունների մեջ, բառերի։ Այսօր իրոք կա պահանջը նրա նմանների։ Մարդկանց մեծամասնությունը սիրում է այս տեսակին։ Սիրում է ու մեծարում։ Նրա հետ փորձում են ընկերանալ, նրա կողքին շատ երևալ։ Բայց եթե խորանում են, հասկանում են, որ դատարկ էր, իսկ դատարկությունը երբեք բառերով չի լցվում։

Իսկ այս աղջիկը։ Տե՛ս, այնտեղ, մի քիչ թմբլիկ։ Անցնում է փողոցը, նայի՛ր։ Նրան ճանաչում եմ։ Գիտես ինչպիսին է. նա միշտ աղմկում է քայլելիս, խոսելիս, ամեն ինչ անելիս աղմկում է։ Հարց է տալիս, ու սեփական աղմուկից հարցը չի լսվում։ Նրա ներկայությամբ լռություն լինել չի կարող։ Ու նրա մեջ լավ բան գտնել կարելի է միայն սրտում։ Չհղկված է, բայց բարի սիրտ ունի։ Առհասարակ, սրտի որակը երբեք արտաքինից չես հասկանում։

Այն երեխա՞ն։ Հա իրոք, մեղք է, պայուսակը իրենից մեծ է։ Բայց դու մորը նայիր։ Նա այն մայրիկներից է, որոնք փորձում են իրենց երեխային հետ չպահել ոչնչից։ Որոնք «երեխաս գնում է պարի» ասելու փոխարեն ասում են՝ մենք գնում ենք պարի, և իրոք, նա միշտ երեխայի հետ է։ Նա առավոտյան միշտ ջրով լի շիշը մտցնում է երեխայի պայուսակի կողքի գրպանը՝ էլ ավելի ծանրացնելով այդ պայուսակը։ Տես այս մարդուն, որ նստեց մեքենան, նա էլ գիտե՞ս ինչպիսին է… Հեյ, ո՞ւր ես գնում, բայց ես դեռ չէի ավարտել…