Բարև: Քեզ հետ հիմա խոսում են կարոտիս՝ դատարկ օդով լցված նոտաները, ես կարոտել եմ:

Մտել եմ սենյակ, ժամը երկուսն անց է, ու ինձ թվում է, թե պիտի ջղային ձայնով զանգեմ ու ասեմ. «Դավո՛, ի՞նչ եղար, արի տուն, գիշերվա հազարն ա»: Սպասում եմ, որ կամաց դուռը պիտի ծեծի, ու ես սենյակից վազելով գնամ բացեմ, սպասում եմ, որ լսեմ «բարի գիշեր»-իս պատասխանն ու քնեմ, բայց արի ու տես, որ այս պահից սկսած երկու տարի միայն կարոտելու եմ, ինչ ջղայնանալ, ինչ դռան թակոց:

Անասելի անսովոր է, երբ եղբայրս արդեն զինվոր է, երբ արդեն մենակ եմ: Անկեղծ կլինեմ ու կասեմ, որ երբևէ չէի պատկերացնի, որ այս տեսակ կկարոտեմ: Դժվար է:

Տանել չեմ կարողանում բաժանումներն ու հրաժեշտի պահերը: Գուցե նրանից է, որ ուժեղ եմ կապվում, հոգուս ու սրտիս ամուր թելերով, առանց որևէ ակնկալիքի, որ մի օր պիտի կարոտեմ նաև, որ թելերից մեկը մի օր պիտի երկարի, սրտիցս հեռանա:

Ճամփելու հաջորդ առավոտն է. աչքերս բացել եմ, ինձ թվում է, որ պիտի ասի. «Շուշա՛ն, քիչ խոսա, էլի, թող քնեմ: Էլի ժամը ութից ինձ քնից հանեցիր: Վերջին անգամ եմ ասում»: Խոսում եմ, խոսում, բայց արձագանք չկա: Գոնե էլի արթնացնեի քնից, կռվեինք, բայց մենակ չլինեի:

Մի քանի օր է, ու կոնֆետներս հետս կիսող չկա, թաքուն իմ բաժինը ուտող չկա. ես մենակ եմ, կարոտում եմ…

Ինչ ինձ հիշում եմ, գիտակցել եմ, որ հեռու, շա՜տ հեռու ապագայում գալու է մի օր, որ եղբայրս զինվոր է դառնալու, որ ծառայելու է: Այդ ընկալումներն այնքան երեկ էին թվում, որ ինչ-որ պահի անգամ մտածում եմ, որ հիմա երազի մեջ եմ: Ինքս ինձ համոզում եմ, որ երկու տարին կարճ ժամանակահատված է, աչքերս փակեմ-բացեմ, ու վերջ: Գուցե երբ ապրում ես առանց սպասման, առանց ժամերն ու օրերը հաշվելու, երկու տարին ակնթարթ է թվում, բայց երբ սպասում ես անհամբեր ու հաշվում դեռ մնացած օրերը, ձգվում է տարին, երկարում ինչ-որ տեղ էլ: Բայց ոչինչ, շուտ կանցնի:

Մենք շատ-շատ ենք կռվել, ու հիմա ականջներումս մամայիս ձայնն է, որ ասում էր. «Տեսնաս էս աշխարհում էլի երեխեք կա՞ն ձեզ պես կռվող, թե մենակ դուք եք: Ոչինչ, բան չեք հասկանում, հեսա Դավոն գնալու ա բանակ, զղջալու ես, Շուշան, կարոտես»: Իմ պատասխանը միշտ էլ անգիտակցորեն էր արտաբերվում. «Չեմ փոշմանելու, ո՜ւֆ, թող գնա, պրծնեմ իրանից, կյանքս կերավ»: Դե հա, չէի գիտակցում: Ու միշտ ընկերներիս հարցնում էի, թե իրանց մամաներն է՞լ են էդպիսի բաներ ասում, պարզվում էր, որ հա, ամեն կռվի ժամանակ նույն նախադասությունն է գրեթե բոլորի տներում. «Տեսնաս էս աշխարհում էլի երեխեք կա՞ն ձեզ պես կռվող, թե մենակ դուք եք»:

Վերջին օրն էր նախքան գնալը, չեմ կարողանում քնել, ժամը արդեն հինգն է, միացրել եմ հեռախոսիս լույսը, պահել խաղաղ ննջող դեմքին, նայում եմ ու չեմ կշտանում: Մի պահ, երբ կոկորդդ խեղդվում է արցունքներիդ՝ աչքերիցդ դուրս թափվելու ցանկությունից, դու էլ ուժեղ չես լինում, մոռանում ես քեզ զսպել: Հասկանո՞ւմ եք, այս մեծ ու փոքր աշխարհում ես իրեն ունեմ, իրեն, որ ամեն պահի կողքիս է եղել, որ ինչքան նեղված, հիասթափված եմ եղել ինչ-որ բաներից կամ մարդկանցից, նստել է կողքիս ու ասել, ցույց տվել, որ կողքիս է: Անասելի ուժեղ եմ ինձ զգացել ու հաղթահարել շատ բաներ:

Մայիս ամսից որոշել էր, որ պիտի դիմում գրի, թեև անվճար համակարգում է սովորում, ու կամավոր գնա բանակ: Ու ես արդեն մտքերի մեջ էի, տխուր: Ընկերներս զարմանում էին, որ ինձ նման չեմ, որ իմ «տափակ» հումորները պակասել են. ես մտքերով էի, նեղված, դեռ պատրաստ չէի զինվորի քրոջ կերպար ընդունել: Անընդհատ մտածում էի՝ բա էլ ում հետ եմ կռվելու, ում մոտ եմ անվախ լացելու, սրտինս ասելու: Ես կարոտում եմ..․

Տան փոքրն ինքն է, բայց ես երբեք դա չեմ զգացել: Նախ, ես շատ երեխայական բաներ էի անում, որ հեչ իր սրտով չէր, հետո էլ ինքը ինձնից ավելի ճիշտ է դատում ու ավելի հասուն է: Երբ հեռախոսով խոսում էր, բարձր երգում էի (դե, կռվելու ուրիշ պատճառ չկար այդ պահին), ու խեղճը ստիպված ասում էր. «Ախպեր, կներես, էլի, փոքր քուրս ա, հեսա կզանգեմ»: Ես սկսեցի հարմարվել, որ ես եմ տան փոքրը: Բայց հոգուս խորքում, սրտիս մեջ ինքն ինձ համար ընկալվում էր որպես իմ փոքր Դավո, իմ փոքր կես, որի հետ կյանքիս ամեն մի պահը կիսել եմ հավասար, որի հետ նեղվել եմ, ծիծաղել:

Գիշերվա մեկն անց է, ու մի քիչ առաջ զանգ եկավ մամային: Քնած էր, բայց հենց զանգի ձայնը լսեց, խաղաղ ժպիտը դեմքին՝ պատասխանեց. Դավոս էր: Սենյակիցս վազում եմ մամայի մոտ, որ գոնե մի րոպե էլ ես խոսեմ, կարոտս առնեմ: Հեռախոսի բարձրախոսն ենք միացրել, երեքով նստել հեռախոսի կողքին ու խոսում ենք: Նոր սիրահարվածներ են է լինում, որ անընդհատ իրար զանգի են սպասում, որ խոսելիս աչքերները փայլում են, հիմա մենք ենք՝ ես, պապաս, մամաս: Մենք նոր ենք սիրահարվել, հա, մեր զինվորին:

Բոլոր-բոլոր զինվորներին բարի, խաղաղ, թեթև, անհոգ ծառայություն, իրենց սպասողներին էլ՝ համբերություն: Թող միայն խաղաղություն լինի մեր երկրում ու միայն սեր՝ մեր սրտերում:

Ինչ Ամերիկայից եկել եմ, հաճախ եմ այցելում ԱԶԿ (Արմավիրի զարգացման կենտրոն): Մասնակցում եմ տարբեր սեմինարների, որոնք այնտեղ անցկացվում են: Բացի սեմինարներից այնտեղ նաև անցկացվում են ճամբարներ՝ տարատեսակ թեմաներով: Ճամբարներից առաջինը, որին մասնակցեցի արդեն որպես դասընթացավար, «Grow» բնապահպանական ճամբարն էր: Այն տևեց 4 օր՝ բավականին հագեցած օրակարգով:

Իրականում այս ամենը պատմում եմ ցույց տալու համար, որ այդ ճամբարով սկսվեց կյանքիս այն փուլը, երբ արդեն ես էլ եմ դաս վարում: Իհարկե, ես չէի սկսի դաս վարել, եթե Ֆլեքսի այն մեկ տարին չլիներ, որ ամեն ինչ փոխեց ու ավելի հասուն դարձրեց ինձ:

Հետաքրքիր է տեսնել, թե ինչպես է մտածելակերպդ փոխվում, երբ արդեն հասկանում ես, որ միայն սպասելով, թե ինչ-որ բան կփոխվի, կամ այս խնդիրը կլուծվի, ոչինչ էլ չի փոխվում: Հասկանում ես, որ հենց դու կարող ես լինել մեկը այն մարդկանցից, ովքեր ինչ-որ բան են փոխում: Հիմա ավելի ամուր կապ եմ զգում իմ ու համայնքիս միջև: Մի տեսակ մեծ ցանկություն կա մի բան փոխելու, այն ավելի լավը դարձնելու համար: Այդ ցանկությունը ասես պարտականություն լինի, որ ինքս եմ ինձ վրա դրել սեփական կամքով:

Սա այն օգտակար ու շատ կարևոր բաներից մեկն է, որ սովորել եմ Ֆլեքսից: Այնպես որ, մոտ ապագայում սպասեք իմ ծրագրերին:

Բարև, սիրելի ընթերցող։ Հուսամ` լավ ես։ Երկար դադարից հետո ես վերադարձա։ Վերադաձա, որ մի քիչ պատմեմ իմ երկու տարվա պատմությունը` անքուն գիշերների մասին, նպատակիս հասնելու ու դրան խանգարող տարբեր հանգամանքների մասին։ Լավ, իսկ հիմա ամեն ինչ հերթով։

Երկու տարի առաջ սեպտեմբերի մեկից սկսեցի պարապել երկու վեհ ու հետաքրքիր առարկա` կենսաբանություն ու քիմիա։ Արդեն հասկացաք, որ բժշկական համալսարանի ապագա ուսանող պետք է լինեի։ Առաջին տարին համեմատաբար թեթև անցավ, իսկ երկրորդ տարին… Երկրորդ տարին ամենատաժանակիր, միևնույն ժամանակ, ամենահաճելի տարին էր։ Օրս սկսվում էր ուսուցչուհուս տանը և ավարտվում էր նորից այնտեղ։ Օրական պարապում էի 12 ժամ և ավելի։ Գնում էի պարապմունքի առավոտյան ժամը 9-ին ու վերադառնում էի երեկոյան 10-12-ի սահմաններում։ Պատկերացնո՞ւմ եք, ես նույնիսկ իմ վերջին զանգի օրը այնտեղ եմ եղել, վերադարձել եմ դպրոց, երբ բոլոր հյուրերը արդեն հավաքվել էին։ Վերջին զանգին նախորդող օրերին էլ, պարապմունքս վերջացնում էի հնարավորինս շուտ ու արագ իջնում էի դպրոց, որ կարողանայի հասցնել բեմը ձևավորել։ Ինչ խոսք, հետաքրքիր օրեր էին։

Հիմա անցնենք բուն թեմային։ Ինձ ու ինձ հետ պարապող ուսուցչուհու՝ Աղաջանյանի համատեղ աշխատանքի շնորհիվ ես հասա նպատակիս։ Անվճար ընդունվեցի ԵՊԲՀ-ի ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետ։ Կարող եք շնորհավորել։

Կողքից նայողին թվում է, թե այնքան հեշտ է։ Բայց մինչև չանցնես այդ ճանապարհը, չես կարող պատկերացնել այնտեղ հանդիպող դժվարությունները: Ամեն անգամ, երբ հոգնում էի, երբ հավեսս կորցնում էի, Աղաջանյանս թափ էր տալիս ինձ, այնպիսի հոգեբանական դրական ազդեցություն էր թողնում վրաս, որ ուղղակի չպայքարել չէի կարող։ Ոչ մի պայքար անարդյունք չի մնում։ Իմ օրինակը` վառ ապացույց։

Աշխատեք ձեր երազանքը դարձնել նպատակ, իսկ նպատակին հասնելու համար դիմել ամեն մի քայլի՝ հնարավոր ու անհնար։ Այս կյանքում ինչ-որ բանի հասնում է միայն պայքարողը, միայն մեծ ներուժ ունեցողը։ Այն մարդը, ով ճանապարհի կեսից հուսախաբ է լինում, ամենաթույլ մարդն է։

Դե ինչ, ձեր կյանքի հետագա ընթացքի համար ցանկանում եմ կանաչ ճանապարհ, բայց հիշեք, որ կանաչ ճանապարհին լինում են նաև ծակող փշեր։ Մի հուսախաբվեք…

Նախքան սկսեմ իմ սենյակը բնութագրել, հիշեմ իմ մանկության սենյակը, երբ քնում էի մայրիկի ու տատիկի մահճակալների մեջտեղում։ Մահճակալների մեջտեղում, այսինքն՝ դրանք միացրած էին իրար, իսկ ես էլ վախելանով այն բանից, որ եթե քնեմ ծայրում, ապա մի օր կընկնեմ գետնին, քնում էի մեջտեղում։ Դե, տարիքի հետ միասին փոխվեց սենյակս ու ինքնըստինքյան էլ՝ մահճակալս։ Այժմ նախկին սենյակի տերն ունի նոր սենյակ, որն էլ գրանցված է իր անունով՝ Էլենի հարազատ սենյակ։

Դե, սենյակ անվանելը մի փոքր սխալ կհնչի, քանի որ այնտեղ ունեմ ամեն ինչ։ Չէ, այս բառի տակ չհասկանաք, թե աշխարհի եղած-չեղածն իմ սենյակում եմ պահում, ուղղակի այստեղ ունեմ այն ամենը, ինչն ինձ է պատկանել ու մինչ օրս էլ պատկանում է։

Այդ «ամեն ինչ» բառի տակ թաքնվող ամենակարևոր իրերից մեկը հենց իմ նկարներն են, որոնց էլ վեր եմ դասում ամեն ինչից։ Ի՞նչն է ամենից լավ տպավորվում մարդու մեջ․ միանշանակ, նկարները, այն նկարները, որոնք դարակիս մեջ իրենց տեղն են գտել դեռ մանկուց։ Բացի դրանցից՝ շատ լավ եմ հիշում բոլոր տիկնիկներս ու խաղալիքներս։

Անցում կատարեմ հագուստներին. նույնիսկ 2 պահարանն է քիչ դրանք տեղավորելու համար։

Պատուհանի տակ՝ աջ կողմում, դարակի մեջ են գրքերս, տետրերս, պատվոգրերս, իսկ դրա կողքին իմ ամենասիրելի մասն է՝ հայելիս ու դրա առջև դրված կարևոր իրերս։

-Սենյակդ ինչո՞ւ չես հավաքել,- այս խոսքերը կարելի է լսել գրեթե շաբաթական մեկ անգամ, ոչ թե օրեկան 2-3 անգամ։

Ուղղակի ունեմ սենյակս հավաքելու, ամեն ինչ ճիշտ ձևով կարգավորելու ու դնելու սովորություն։ Չեմ կարծում, որ մայրիկին ամեն օր բարկացնելը լավ բան է, քանի որ դա էլ իմ պարտականությունն է՝ սենյակս միշտ պահել իր տիրոջ՝ Էլենի կարգադրած օրենքներով՝ մաքուր, հավաքված, առանց ավելորդ իրերի։

Բոլորի համար էլ կարևոր տեղ ու նշանակություն ունի իր սենյակը, սակայն ինձ համար իմ սենյակն ամենից կարևորն է, ես այն համարում իմ ամենահարազատներից։

Բարև: Սկսում եմ նյութս արագ հավաքել, որովհետև պետք է պատրաստվեմ, որ գնամ աշխատանքի… Ը, չէ, դեռ մի 4 ժամ ունեմ մինչև տնից դուրս գալը, ուղղակի ինչ աշխատանքի եմ ընդունվել, բոլորի հարցերին պատասխանելիս կամ մի բան պատմելիս անընդհատ ուզում եմ նշել, որ աշխատում եմ:

-Բարև:

-Բարև աշխատանքի վայրից:

-Ո՞նց ես:

-Դե, աշխատող մարդը ո՞նց է լինում:

-Շոգ ա:

-Հա, մինչև գործի եմ հասնում, հինգ գույն եմ փոխում:

Ֆեյսբուքիդ պատին էլ նշում ես, որ արդեն աշխատում ես, և վերջ, առաքելությունը կատարված է: Դու արդեն ինքնուրույն ու ինքնավստահ ես… Էն լիմոնադի շիշը բերեք, դա էլ արդեն կարող եմ ինքնուրույն բացել: Աշխատավարձս էլ ստանամ, արդեն կարող եմ սրտիս ուզածի չափ հելիում գազով փուչիկ ու պիցա գնել…

Իսկ հիմա ասեմ, որ աշխատում եմ երեխաների հետ: Ավելի կոնկրետ` Cityzen-ում՝ մանկական մասնագիտությունների քաղաքում: Էն որ փոքր ժամանակ տուն-տունիկ եք խաղացել, ամեն մեկդ ձեզ մի դեր եք տվել, պատկերացրու` էստեղ պրոֆեսիոնալ տուն-տունիկ է: Երեխաների համար քաղաք, մեծերը էդ քաղաքում հյուր են, դու կարող ես 20 րոպեն մեկ մասնագիտությունդ փոխել ու ամեն մասնագիտության մեջ մնալ լավագույնը, քեզ դրա համար ամեն ինչ տրամադրում են. համազգեստ, եթե ոստիկան ես՝ գող, եթե փրկարար ես՝ հրդեհ: Եթե մենք տերևներով էինք առևտուր անում, էստեղ երեխաներն ունեն իրենց համար հատուկ ստեղծված գումար, որը տարբեր տաղավարներ մտնելիս ծախսում կամ աշխատում են:

Ես էդտեղ ավագ եմ, օգնում եմ երեխաներին այդ պահին իրենց ընտրած մասնագիտությունը հասկանալ, յուրացնել, հետո՝ կիրառել:

Ամեն ինչը մի կողմ, երեխաների հետ աշխատելով հասկանում ես` ինչպիսին են եղել Հիտլերն ու Այնշթայնը փոքր ժամանակ: Աչքիդ առաջ մեծանում է ապագա բարերար, որ շատ փող հավաքելով` սկսել էր բոլորին իր փողերից բաժանել, կամ օլիգարխ, որ մենակ ուզում է փող աշխատել ու ոչ մի դեպքում չի ծախսում: Փոքրիկ Հիտլերի մասին ընկերուհիս՝ Զարէն պատմեց, որ եկել ու հեքիաթ է գրել շատ չար մարդու մասին, որին սպանում է ավելի չար մեկը: Փոքրիկ գիտնականներ էլ կան, որ քեզանից առաջ անցնելով` ամեն ինչ պատմում են, ալյուրից թուղթ պատրաստող երևակայողների պակաս էլ չունենք:

Ու էսպես աշխատում ես, ուրախանում ես, հոգնում ես, կարոտում ես ծնողներիդ, ուզում ես քո հով Ճամբարակը, գնում ես աշխատանքի, օրդ թռչում է, աշխատավարձդ ստանում ես, ափսոսում ես հելիումով փուչիկ գնել, իսկ էդ լիմոնադի շիշը տենց էլ չես կարողանում բացել:

-Բարև,- ասաց տատիկս:

-Բարև ձեզ,- ասացի ես:

-Թոռնիկս ա:

-Բա մազերը ինչի՞ են սենց սպիտակ,- լսվեց այս ամառվա ամենաշատ տրվող հարցը, որը հուզում է գրեթե ամեն ինձ անծանոթ մարդու:

-Պապայի պես ա. իրա մազերն էլ են շուտ սպիտակել:

-Հա… Դե էս հարցի լուծումը հեշտ ա: Կարա ներկի:

-Հեսա, որ մի քիչ էլ մեծանա, կներկի,- վստահորեն ասաց տատիկս:

Տասը տարեկան էի, երբ մայրիկս նկատեց, որ մեկ սպիտակ մազ ունեմ:

-Ես սպիտակ մազ չունեմ,- ասում էի ես, մինչև մեկ տարի անց դրանք չշատացան:

Հայրիկիս մազերն էլ են շուտ սպիտակել: Եվ քանի որ հայրիկիս շատ եմ նման, իմ մազերն էլ շուտ սպիտակեցին:

Ժամանակի ընթացքում դա սկսեց ինձ դուր գալ:

Վերջերս իմ սպիտակ մազերը ավելի տեսանելի դարձան: Բայց ես մինչև հիմա հավանում եմ դրանք (իսկ ի՞նչ վատ բան կա լավ որակով, հաստ, չոր, խիտ, տեղ-տեղ սպիտակ մազերի մեջ): Բոլորին թվում է, որ ես տանել չեմ կարողանում իմ մազերը. ուզում եմ ներկել դրանք:

-Էս մազերդ ներկե՞լ ես,- ասում են ինձ մոտ քսան րոպե ծանոթ մարդիկ:

-Չէ, սպիտակել են:

-Ինչ հավես ա: Ոնց որ վերցրած լինես հատ-հատ ներկած լինես:

-Էս քո մազերը սպիտակե՞լ են,- ասում են ինձ որոշ չափով ծանոթ մարդիկ:

-Դե, հա:

-Երևի շատ մտածելուց ա:

-Հըմ,- ասում եմ ես:

«Ինչ «սրամիտ» կատակ էր»,- մտածում եմ այդ պահին:

-Էս քո մազերը սպիտա՞կ են,- ասում է անծանոթ ինչ-որ մեկը (օրինակ՝ խանութի վաճառողուհին, փոքր երեխաներ, անծանոթ կին)` ապշած հայացքը դեմքին:

-Դե… հա,- զարմացած նրա հայացքից՝ պատասխանում եմ ես:

-Ինչ հետաքրքիր ա,- շարունակում է զարմանալ:

Բայց սա մի քիչ թեթև տարբերակն էր: Լինում է նաև այսպես.

-Էս ինչի՞ ես սենց շուտ ծերացել:

-Բայց ես չեմ ծերացել:

-Կատակ էի անում: Մազերիդ հետ էի: Իսկ ինչի՞ են սենց շուտ սպիտակել:

Ո՞վ կարող է դիմանալ այս խոսքերին բացի ինձնից: Գիտե՞ք՝ յուրաքանչյուրին հերթով բացատրել եմ, որ դա ժառանգական է, նույնիսկ ծերանալու մասին «կատակից» հետո:

Բայց ինչո՞ւ է գրեթե ամեն անծանոթ զրուցակից (անծանոթ զրուցակիցներից 10-ից 9-ը) անքաղաքավարի ձևով միանգամից տալիս այդ հարցը: Չնայած՝ ես նրանցից ոչ մեկին չեմ ճանաչում: Հիշում եմ միայն նրանց զարմացած, կարեկցանքով լի դեմքերը: