artyom safaryan

Մեր ժամանակի հերոսները

Երբեմն շատ դժվար է գրել մի այնպիսի թեմայով, ինչպիսին մարդկային պրոֆեսիոնալիզմն է: Ես միշտ էլ կաղացել եմ նախաբաններից, սակայն այս թեման այնքան խորն է, որ ես ուղղակի չեմ կարող ինձ թույլ տալ մակերեսային նախաբաններ: Օրինակ՝ «Բարև ձեզ, ես երկար ժամանակ է՝ բացակայել եմ», կամ էլ՝ «Ահա իմ նյութը. այն այսինչ բանի մասին է»:

Ոչ, այս թեմայի լրջությունը և կարևորությունը ինձ թույլ չեն տալիս օգտվել նման մեթոդներից: Բայց ձեր մեջ ինձ թվում է հարց ծագեց, թե ինչ թեմայի մասին է գնում խոսքը: Իմ կողմից շատ սիրված և տաղանդավոր կոմպոզիտոր Էննիո Մորիկոնեն, որն իմ սիրած շատ ֆիլմերի սաունդթրեքների հեղինակն է, ունի մի հոյակապ մեղեդի «Պրոֆեսսիոնալը» ֆիլմի համար: Ֆիլմ, որը պատմում է գործի հանդեպ պրոֆեսիոնալ վերաբերմունքի մասին: Հենց այդպիսի մարդկանց մասին է իմ այս նյութը, մարդիկ, որոնց համար Հիպոկրատի երդումը սովորական բառակույտ չէ, ոտանավորի նման արտաբերված, պարզապես դիպլոմ ստանալու համար, և որոնց համար մարդկային կյանքեր փրկելը հենց աշխատանք է: Մարդիկ, որոնց համար չկա «ոչ աշխատանքային պայմաններ» հասկացություն, և որոնք մարդկային կյանքերը փրկում են առանց որևէ լարվածության: Չէ որ մարտի դաշտում զինվորի համար կարող է ճակատագրական լինել յուրաքանչյուր սխալ դրած քայլ, իսկ նրանք՝ վտանգելով սեփական առողջությունը և կյանքը, ուղղում են այդ սխալները: Նրանց, առաջին հայացքից սառը հայացքներում այնքան մարդկային ջերմություն կա, որ անգամ մի ժպիտը կարող է կյանք վերադարձնել նույնիսկ այն զինվորին, ումից ճակատագիրը խլել է քայլելու կամ ինչ որ բան ձեռքին բռնելու բաղձալի հնարավորությունը: Այս մարդկանց աչքերը միշտ հեղեղված են բազմաթիվ հաղթանակների և անհաջողությունների արցունքներով: Նրանց հայացքը լի է քաջությամբ, բայց նաև խոնարհ համեստությամբ: Չէ որ նրանք աշխատում են անմարդկային պայմաններում, մարտի դաշտերում, որտեղ փամփուշտները երամի նման ճախրում են գլխիդ վրայով: Եվ նրանք աշխատում են այդ պայմաններում և լավ են աշխատում: Նրանց հպարտ ու հերոսական անձերը ողողված են բոլոր այն մարդկանց օրհնանքով, որոնց ճակատագիրը գուրգուրել և ընծայել է նվիրական հնարավորություն՝ տեսնելու ամուսնու, զավակի կամ եղբոր փրկությունը, թվում է, անելանելի իրավիճակներից: Այս մարդիկ միայնակ հովիվներ են, քանի որ ոչ ոք չգիտի նրանց անունները, բացի այն մարդկանցից, որոնց համար կյանք կոչվող թատրոնի երկրորդ մուտքը բժիշկների հմուտ ձեռքերով է բացվել:

Երբ խոսում են հերոսների մասին, ակամայից այս մարդկանց եմ հիշում, քանի որ բախտը ինձ նույնպես պարգևել է այդ մարդկանց հետ շփվելու պատիվը: Չէ որ հերոսները մեզ նման մարդիկ են, իսկ մարդ լինելու համար միայն խոսելը բավարար չէ: Այդ կոչումը պետք է վաստակել: Այս մարդիկ, անցնելով պատերազմի ողջ թոհուբոհով, տեսնելով մարդկային կյանքերի կորուստները, կարողացել են մարդ կոչման շքանշանը պահպանել, իսկ այդ շքանշանը ոչ մի փողով չես գնի:

Այս մարդիկ զինվորական բժիշկներն են, հերոսներ, որոնց սխրանքը կարիք չունի ամպագոռգոռ խոսքերի, մարդիկ, որոնց փոխարեն խոսում են հազարավոր հուսալքված մայրերի և զինվորների երջանկությունից թրջված աչքերը: Ահա թե ովքեր են մեր ժամանակի հերոսները:

«Գեղեցիկ ապրեցեք»

Սեպտեմբերի 15-ին Ստեփան Զորյանի տուն-թանգարանի հարկի տակ էր հավաքվել մի զորյանասեր ու արվեստասեր հասարակություն. չէ՞ որ այդ օրը նրա ծննդյան օրն էր, չէ՞ որ 128 տարի առաջ կանաչազարդ Լոռվա գրկում ապագայի մի մեծանուն երեխա էր լույս աշխարհ եկել:

Գրական, դասական, բարի, ջերմ մթնոլորտ էր տիրում: Թանգարանի տնօրեն, բանաստեղծուհի Լենա Անթառանյանը մեծ ոգևորությամբ է նշում այն փաստը, որ Զորյանը բոլոր ժամանակների լավագույններից այն մեկն է, ում գրչով արարված ցանկացած գործ հետաքրքրություն է առաջացնում ընթերցողի մոտ: Իր օրհնությամբ ու լավատեսական խոսքով հանդես եկավ Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Վահան քահանա Ազարյանը:

Մեծ սիրով էին խոսում Զորյանի մասին ու նույնքան մեծ սիրով լսում նրա մասին, սակայն նաև ցավով նշում, որ դպրոցական դասագրքերում շատ հազվադեպ ու քիչ է շեշտված գրող, արձակագիր Ստեփան Զորյանի անունը։ Հայաստանի Գրողների միության Լոռու բաժանմունքի նախագահ Մանվել Միկոյանը և թարգմանիչ, բանաստեղծ Խորեն Գասպարյանը հպարտությամբ էին խոսում նրա մասին՝ հավելելով, որ Զորյանը երբեք չի դավաճանել իր գրչակից ընկերներին, սիրել է իր աշխատանքը, ապրել որպես մեծ հայ ու առաքինի անձնավորություն:

Հյուրերի շարքում էր նաև ՀԳՄ Կոտայքի բաժանմունքի նախագահ Հակոբ Հարությունը, որն իր երախտիքի խոսքը հղեց տուն-թանգարանի տնօրինությանն ու աշխատակազմին:

Արմավիրի մարզի Ծիլքար գյուղի միջնակարգ դպրոցի տասնամյա մի աշակերտուհի էլ կարդաց «Ջրհորի մոտ» իմաստախրատական արձակը: Նույն մարզի Լուկաշին գյուղի Հունան Ավետիսյանի անվան միջնակարգ դպրոցի սաներն էլ իրենց մասնակցությամբ ուրույն տեղ էին զբաղեցնում միջոցառման մեջ:

Ստեփանավանի մշակույթի ու ժամանցի կենտրոնի գուսանական համույթը, իր երաժշտական նուրբ ու ժողովրդական կատարումներով ողջունեց ամենքին: Այնքան հաճելի համադրություն էր՝ քանոնի ելևէջներն ու զորյանական մթնոլորտը:

Հայ ազգային տարազի ժողովրդական վարպետ Մարտուհի Սարգսյանը, ժողովրդական արտիստ, «Մովսես Խորենացի» մեդալակիր Ռոզա Մխիթարյանը, Հովհաննես Աբելյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնի դերասան Գագիկ Դուրմիշյանը, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ, երգիծաբան Սամվել Խալաթյանը, արձակագիր, դրամատուրգ, թարգմանիչ և դերասան Էլֆիք Զոհրաբյանը, Լոռու մարզային գրադարանի աշխատակից, գրականագետ Կարեն Մանուչարյանը, Վանաձորի քաղաքապետարանի մշակույթի, սպորտի և երիտասարդության հարցերով մասի ավագ մասնագետ Վալյա Լոռյանը, Վանաձորի ակտիվ հասարակության ասմունքողներն ու արվեստասեր երիտասարդությունն իրենց միանգամայն գեղեցիկ կատարումներով ու ջերմագին խոսքերով արթնացրին զորյանական ոգին ու շունչը:

Իսկ մի փոքրիկ անկյունում էլ ներկայացված էին գեղանկարիչ Սենիկ Մանուկյանի ձեռքի աշխատանքները, որոնք ավելի ու ավելի էին գեղեցկացնում միջավայրը:

Հետաքրքիր ու գեղեցիկ էր միջոցառումը, որը ևս մեկ անգամ մեզ պատմեց մեծ գրող, արձակագիր Ստեփան Զորյանի մասին: Իսկ մենք ապրենք նրա խրատներով, քանի որ գրողն իր կյանքի վերջին պահին ասել է՝ գեղեցիկ ապրեցեք:

Jenya Eghikyan

Մենք համաստեղությամբ ենք երկվորյակ

«Քույրս, ո՞նց ես»: Ես սպասում եմ այս խոսքերին, երբ կզանգես ու ձայնդ կլսեմ: Բանակը քեզ շատ է փոխել, չէ՞, ես զգում եմ ձայնիցդ. տպավորություն է, որ միմիկաներն էլ քոնը չեն: Իրար վրա գոռգոռալուց բացի՝ երևի մյուս զբաղմունքը ինձ նեղացնողներին լավ դաս տալն էր: Քո անվան տակ ես էլի մարդ եմ թաքցնում, դու ինձ հետ ես, նա՝ գլխավերևումս: Հիմա ես զարմանում եմ՝ ի՞նչ չափի զարթուցիչն է քեզ արթնացնում, եթե տանն ամեն առավոտ մայրիկի հարյուրերորդ գոռոցից էիր արթնանում:

Ես առանց քեզ չեմ հարմարվել, ես միշտ էլ առանց քեզ չեմ կարողացել: Դե, հա, դժվար է, երբ հետդ կատակ անող, արգելքներ դնող մեկը չկա: Քանի դեռ այստեղ էիր, քո ասած «7-ից ուշ չգաս»-ից չէի վախենում, հանգիստ էի, որովհետև իրարից հեռու չէինք: Հիմա, երբ ժամը 7-ն է գալիս, ու հանկարծ ես տանը չեմ լինում, հավատա՝ սարսափում եմ: Դա էլ հո առաջվա մատիտի կռիվը չէ՞ր, երրորդ համաշխարհայինն էր սկսվում: Ու այնպես էինք վիճում, թվում էր՝ սենյակից միայն մեկն է ողջ դուրս գալու:

Ես քեզ այնքան շատ եմ կարոտում, կիսատ եմ: Մեր տարբերությունը երկու տարի է, բայց ես զգում եմ քո ուրախությունը, տխրությունը, թեև մենք միայն համաստեղությամբ ենք երկվորյակ:

Mari Baghdasaryan malishka

Վայքից Միլան ձգվող ճանապարհը

Իտալիայի Միլան քաղաքում բնակվող դիզայներ Արման Ավետիքյանը մի քանի օրով Հայաստանում էր: Հարցազրույց երիտասարդ դիզայների հետ:

-Արման, պատմիր քո մասին, որտե՞ղ ես սովորել, ինչո՞ւ ես ընտրել դիզայների մասնագիտությունը, դրա մեջ ի՞նչն է քեզ դուր գալիս

-Ես ծնվել և ապրել եմ Վայք քաղաքում: 8 տարեկան էի, երբ ծնողներիս հետ տեղափոխվեցինք Ռուսաստան, որտեղ ապրեցինք տասնվեց տարի: Ռուսաստանում ավարտեցի միջնակարգ դպրոցը, որից հետո ընդունվեցի Սամարայի Ճարտարապետական համալսարանի դիզայնի ֆակուլտետը, այնտեղ սովորեցի երկու տարի: Չկարողանալով վճարել ուսմանս վարձը՝ դուրս եկա համալսարանից և մեկ տարի հետո տեղափոխվեցի Իտալիայի Միլան քաղաք: Սովորեցի իտալերեն և ընդունվեցի Միլանի տեխնիկական համալսարանի «Դիզայն և տրիկոտաժ» բաժինը: Հիմա արդեն ավարտել եմ և աշխատում եմ: Փոքր ժամանակ ինձ հետաքրքրում էր նկարելը, հետո այն ժամանակի ընթացքում փոխվեց և դարձավ հագուստի մոդելավորում:
Այս մասնագիտության մեջ ինձ դուր է գալիս ամեն մի տարրը: Ինձ դուր է գալիս այն, որ կարող եմ իրար միացնել ոճեր, որոնք ոչ մի կապ չունեն իրար հետ: Ինձ դուր է գալիս այն, որ մտքերս դառնում են նկար, իսկ հետո նկարածս դառնում է պատրաստի հագուստ:

-Ի՞նչ ոճի հագուստներ ես մոդելավորում

-Բոլոր ոճերի: Իրականում ես չէի ցանկանա, որ իմ մոդելավորած հագուստները համապատասխանեին ինչ-որ ոճի, կցանկանայի, որ դրանք տարբերվեին բոլոր ոճերից: Բայց դա շատ դժվար է: Ես մոդելավորում եմ հագուստ բոլորի համար՝ տղամարդկանց, կանանց, երեխաների, տարեց մարդկանց համար:

-Եղե՞լ են շոու-բիզնեսի աստղեր, որոնց համար հագուստ ես մոդելավորել

-Ո՛չ, հայտնիների համար դեռ հագուստ չեմ մոդելավորել:

-Ովքե՞ր են քո սիրած դիզայներները

-Ինձ շատ դիզայներների աշխատանքներ են դուր գալիս՝ Craig Green, Martin Margiela, Raf Simons: Նրանք ինձ գրավում են իրենց աշխատանքային մեթոդներով, ինձ դուր է գալիս, թե ինչպես են հեղինակները թեմաներ զարգացնում հագուստի միջոցով:

-Ի՞նչ կդառնայիր, եթե չընտրեիր դիզայների մասնագիտությունը

-Ես շատ կցանկանայի ճարտարապետ դառնալ, բայց դրա համար անհրաժեշտ է ֆիզիկա և մաթեմատիկա իմանալ, իսկ իմ ուղեղը դրա համար չէ:

-Կա՞ ինչ-որ մեկը, որի համար կցանկանայիր հագուստ մոդելավորել

-Այո, կցանկանայի հագուստ մոդելավորել 20-րդ դարի իտալացի գրող Գաբրիել դ’Աննունցիոյի համար: Ես կարդացել եմ նրա գրքերն ու շատ եմ տպավորվել: Նա ոչ միայն լավ էր գրում, այլ ուներ շատ էլեգանտ ոճ: Ցավոք, նա մահացել է և ես չեմ կարող երզանքս իրագործել:

-Ապրելով և աշխատելով Միլանում՝ երբևէ մտածե՞լ ես Հայաստանում ցուցադրություն կազմակերպելու մասին

-Այո, բայց հիմա շատ շուտ է դրա համար, որովհետև բավականաչափ փորձ չունեմ:

-Ո՞ր քաղաքներից մարդիկ հնարավորություն ունեն գնելու քո մոդելավորած հագուստը

-Իմ սեփական բրենդի հագուստը հիմա չեն կարող գնել, որովհետև ես աշխատում եմ այլ բրենդների համար, իսկ այն, ինչն իմ բրենդի համար եմ պատրաստում, դեռ վաճառքի համար չէ: Սեփական ոճս գտնելու և ինքնազարգացման համար է: Բայց շատ շուտով իմ բրենդային հագուստը նույնպես կլինի վաճառքում:

-Եթե Միլանում չապրեիր, որտե՞ղ կցանկանայիր ապրել

-Կցանկանայի ապրել այնտեղ, որտեղ կան հնարավորություններ իմ բոլոր երազանքներն իրականացնելու համար, այնտեղ, որտեղ կա աշխատանք և ազատություն:

-Վերջին անգամ ե՞րբ ես Վայքում եղել, ի՞նչ հիշողություններ ունես ծննդավայրիդ հետ կապված

-Շատ երկար ժամանակ է, ինչ Վայքում չեմ եղել: Ջերմ հիշողություններ ունեմ ծննդավայրիս հետ կապված: Վայքում անհոգ և ուրախ մանկության տարիներ եմ ապրել: Այս տարի՝ ուսումս ավարտելուց հետո, ընկերներիս հետ որոշեցի մի քանի օրով գալ Հայաստան՝ Վայքում բնակվող հարազատներիս տեսնելու: Նաև շատ էի ցանկանում ընկերներիս ցույց տալ Հայաստանի տեսարժան վայրերը:

«Խվալա»

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Այս տարի ամռանը ընտանիքով գնացինք Մոնտենեգրո: Մոնտենեգրո կամ Չեռնոգորիա: Մոնտենեգրո թարգմանաբար նշանակում է` սև լեռներ: Առաջին բանը, որ ես նկատեցի այնտեղ, հենց լեռներն էին:

Գիտե՞ք, ես չունեմ տեսողական հիշողություն: Նոր քաղաքներում չեմ կարողանում կողմնորոշվել, բայց Բուդվայում (որտեղ մենք ապրում էինք) ճանապարհները այնքան քիչ էին ու հեշտ, որ նույնիսկ ես հիշեցի դրանք:

Բուդվայում մի կղզի կար: Երբ տեսա այդ կղզին, ուզեցի լինել այնտեղ: Եվ մենք գնացինք կղզի՝ Սուրբ Նիկոլա: Այդ կղզին դարձավ իմ սիրած տեղերից մեկը: Կղզում մարդիկ քիչ էին, ջուրը ավելի մաքուր էր, և այդ ժամանակ մայրամուտի ժամն էր: Բայց մայրամուտը Ադրիատիկ ծովի այդ ափից չէր երևում:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Սուրբ Նիկոլայում բացահայտեցի իմ վախերից մեկը՝ մեծ քարերից ֆոբիան: Երբ ես մի քիչ խորն էի գնում, քարերը ահռելի չափսերի էին հասնում, ու ես վախենում էի: Սկսում էի տարօրինակ ձայներ արձակել:

Չգիտեմ, թե այդ վախը ինչպես է առաջացել և ինչպես է կոչվում, բայց մի օր հայրիկս շատ մեծ սունկ էր գնել: Ես տեսա այդ սնկի մեծ չափերը և, չեք հավատա, վախեցա:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Մոնտենեգրոյի քաղաքներից ամենաշատը հավանեցի Կոտորը: Կոտորը կատուների քաղաքն է: Այնտեղ այնքան շատ կատուներ կային: Կոտորը եղել է արհեստավորների քաղաք: Իսկ կատուները նավերի հետ Կոտոր են եկել, և մնացել այդ քաղաքում: Քաղաքը շատ հին էր՝ գեղեցիկ պատուհաններով: Փողոցները այնքան նեղ էին, որ երկու-երեք հոգի հազիվ կարող էին կողք կողքի քայլել:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Կոտորում ցերեկվա շոգին տանջվելով բարձրացանք քաղաքի պարիսպներով: Բարձրացանք 520 փլված աստիճան, որպեսզի տեսնենք փոքրիկ եկեղեցին: Կարող էինք շարունակել աստիճաններով բարձրանալը, բայց արդեն հոգնել էինք: Վերևից մենք տեսանք Կոտորի տների կարմիր տանիքները: Հետ գնալուց մենք ուժասպառ քայլում էինք քաղաքի լաբիրինթոսի պես ճանապարհներով և նայում տների ստվերներում անհոգ պառկած կատուներին:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Մենք եղանք նաև հին Բուդվայում, որը ինչպես անունից հասկացաք, հին ամրոց-քաղաք էր: Այն տեսքով նման էր Կոտորին: Բուդվան ժամանակին գրավել են ծովահենները: Երբ իմացա այդ մասին, հասկացա, թե ինչու էին այնտեղ ծովահեններով վերնաշապիկները վաճառվում 8 եվրոյով:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Իսկ մյուս քաղաքը, որտեղ եղանք՝ Հերցեգ Նովին էր: Հերցեգ Նովի գնացինք երեկոյան: Այդ պատճառով էլ քիչ ժամանակ ունեինք այնտեղ մնալու և չէինք կարող լողալ ծովափում: Բայց երբ տեսա այդ քաղաքի ափը, ափսոսեցի, որ չեմ լողալու: Հերցեգ Նովիում մենք եղանք երկու ամրոցում: Առաջինը իտալական էր, իսկ երկրորդը՝ թուրքական: Երբ մտանք իտալական ամրոց, տեսանք, որ այնտեղ կար բեմ: Այնտեղ բացօթյա բեմադրություններ էին ներկայացնում: Ընդհանրապես, բոլոր այն ամրոցներում, որտեղ ես եղա, ներկայացումների համար բեմահարթակներ կային: Թուրքական ամրոցից տեսքը շատ գեղեցիկ էր: Ծովի խորքում փոքր ժայռ կար: Մայրամուտ էր և ծովափը երևում էր սև ու դեղին գույներով: Մենք ընդամենը մի ժամ մնացինք այդ քաղաքում:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի

Հիմա կպատմեմ մեր տրանսպորտի մասին: Մենք նստում էինք ավտոբուս: Ավտոբուսը գնում էր մինչև նավահանգիստ: Հետո մի քանի ավտոբուսներ և ավտոմեքենաներ նստում էին մի մեծ լաստի վրա: Այդ մեծ լաստը ավտոմեքենաներին տեղափոխում էր ծովի մյուս ափ, և ավտոբուսը շարունակում էր ճանապարհը:

Մոնտենեգրոյում շատ էր օգտագործվում «խվալա» բառը: Երբ մենք գնումներ էինք կատարում, ասում էին՝ «խվալա»: Այդպես ես սովորեցի «խվալա» բառը, որը նշանակում է շնորհակալություն:

Եկ Արևածագ

Լուսանկարը՝ Մարգարիտա Ոսկանյանի

Լուսանկարը՝ Մարգարիտա Ոսկանյանի

Արևածագը գտնվում է Լոռու մարզում, տեղակայված է Լոռու սարահարթի արևելյան հատվածում, Ձորագետի ստորին հոսանքի բարձրադիր ձախափնյակում՝ սարավանդի վրա: Այս չոր ու ցամաք տվյալները, հավանաբար, պատկերացում չեն կարող տալ իմ գյուղի իրական կերպարի մասին:

Իսկ միգուցե լսած կլինեք Ստեփան Զորյանի «Ղաչաղանի» մասին: Նա գրում է, որ Ղաչաղանում անտառ ու ծառեր չկան, որովհետև այն ջուր չունի:

Հիմա փոխվել է թե՛ գյուղի անունը, թե՛ պատմվածքի բովանդակությունը: Ղաչաղանը դարձել է Արևածագ, ու եթե այն ժամանակ, երբ Զորյանը գրում էր գյուղիս մասին, գյուղում ջուր չկար, և ասում էին, թե միայն «տանը մնացած» աղջիկներն էին այստեղ հարս գալիս, ապա հիմա լրիվ հակառակն է՝ բոլոր աղջիկներն էլ երազում են Արևածագում ամուսնանալ:

Արևածագցիների նախնիները Լոռի են եկել Արցախից: Արևածագում անգամ աքաղաղի կանչն ու ցորեն հնձելու մեքենայի ձայնն են ուրիշ: Ասֆալտապատ ու լուսավոր փողոցներ, գույնզգույն երդիկներով տներ ու աննկարագրելի սիրուն բնություն: Մարդիկ էլ են էստեղ ուրիշ՝ անասելի շատ են աշխատում: Շոգ ամառ լինի, թե ցրտաշունչ ձմեռ, միևնույնն է՝ գյուղում միշտ էլ գործ կգտնվի: Թեպետ Արևածագում ժամանցային վայրեր քիչ կան, բայց օրդ բավականին հետաքրքիր է անցնում: Գյուղում «COAF»-ի կողմից բացված SMART-սենյակ ունենք, մենք առաջիններից էինք, որտեղ «Վիքիմեդիա Հայաստան» կազմակերպությունը բացեց վիքիակումբ:

Հատկապես՝ ամռան ամիսներին, գյուղում անպայման մի մոլորված զբոսաշրջիկ կգտնես, որը փորձում է անգլերեն չիմացող պապիկներից ճիշտ ճանապարհը պարզել:

Արևածագում և՛ արևն է առաջինը ծագում, և՛ լուսինը: Էստեղ ամեն քար ու թուփ շատախոս են, եթե ընկերակցես նրանց, քեզ շատ բան կպատմեն:

Ու եթե հոգնել ես քո միանման առօրյայից, քաղաքի աղմուկ-աղաղակից, ուրեմն Արևածագը քեզ է սպասում:

Ու հա, եթե արդեն որոշեցիր գալ, չմոռանաս քեզ հետ մի երկու կարևոր բան վերցնել՝ տաք հագուստ, թուղթ ու գրիչ և ականջակալներ: Տաք հագուստը քեզ պետք կգա, որովհետև նույնիսկ ամռանը՝ երեկոյան ժամերին, հաստատ մրսելու ես, թուղթ ու գրիչն ամենաշատն են հարկավոր, որովհետև ոչ միայն սարերի հետևից դուրս եկող արևածագն ես տեսնելու, այլ Արևածագի հարյուրամյակների պատմությունը ծայրից ծայր իմացող արևածագցի Վազգեն Հովհաննիսյանից պիտի լսես այն ու գրառումներ կատարես, իսկ երբ մեր Թափեն բարձրանաս՝ արևամուտը տեսնելու համար, պիտի որ ուզենաս ականջակալներովդ քո սիրած երգը լսել:

Մենք մեր գյուղի բնակիչներով խոստանում ենք, որ քո այցելությունը անմոռանալի կլինի:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Աշխատել է պետք

-Հը, Լիլ, դու ի՞նչ ես որոշել։

-Չգիտեմ դեռ, տեսնենք։

-Արդեն ժամանակն ա, էս ա՝ 12-րդ դասարան ես։

Եթե դու ավարտական դասարանի աշակերտ ես, կամ եղել ես, ինձ թվում է՝ ծանոթ ես այս տեսակ խոսակցություններին։ Ճիշտն ասած, միայն վերջերս եմ կողմնորոշվել մասնագիտության ընտրության հարցում։ Երբ բացում էի տվյալ բուհի ֆակուլտետների, քննությունների, վարձերի աղյուսակը, առաջինը, իհարկե, ուսումնասիրում էի, թե ինչ քննություններ են անհրաժեշտ տվյալ բաժինն ընդունվելու համար ու մտածում՝ արդյո՞ք կարող եմ այդ առարկան մասնավոր պարապել, կամ կարող եմ գուցե առանց մասնավոր պարապմունքների՞ ընդունվել: Փնտրում էի այնպիսի մասնագիտություն, որը և՛ կսիրեի, և՛ հեշտ կլիներ դուրս գալ մասնավորի տակից ու նաև վարձի, և՛ հետագայում իմ մասնագիտությամբ կկարողանայի աշխատել։

Իհարկե, ես այսպես մտատանջվում էի՝ մտածելով ծնղներիս մասին ևս, որովհետև հիմա այդքան էլ հեշտ չէ ուսանող պահելը, այն էլ՝ միանգամից երկուսին։ Ես ու եղբայրս այս տարի միասին ենք ավարտում։ Իհարկե, մենք միակը չենք:

Ես ապրում եմ Ստեփանավանում, իսկ մասնագիտության ընտրության հարցում օգնեց իմ քաղաքը: Ստեփանավանը հարուստ է իր անտառներով, մաքուր օդով, ձորերով։ Ամռանը, համեմատաբար, շատ հով եղանակ է։ Շատ մարդիկ մեծ քաղաքներից գալիս են միայն այն բանի համար, որ հունիսին տեսնեն սոճիների փոշոտումը։

Հիմա կմտածեք՝ սա ի՞նչ կապ ունի գրածիս հետ։ Իրականում ես ուզում եմ ասել, թե ինչ ուղղությամբ եմ ցանկանում շարժվել, և ինչքանով է իմ մասնագիտությունը կապված ծննդավայրիս հետ, որովհետև ապագայում կցանկանամ իմ հմտություններն ու գիտելիքները ներդնել իմ բնօրրանը զարգացնելու ու այն զբոսաշրջային խոշոր կենտրոն դարձնելու մեջ։ Իմ քաղաքն ունի շատ մեծ ռեսուրսներ տուրիստական խոշոր կենտրոն դառնալու համար։ Սակայն այսօր թե հանգստացողներն են քիչ, թե չկան զբոսաշրջիկներին առաջարկվող բազմաթիվ ծառայություններ:

Մի խոսքով՝ ցանկանում եմ սովորել հենց տուրիզմի բաժնում և մի քանի տարի հետո սպասում եմ ձեզ Ստեփանավանում։

Պատմություններ օվկիանոսի այն կողմից. Մաս 4

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Ուիլոուբենդ:

Հենց էս փողոցի մի խաղաղ անկյունում էլ ապրում եմ ես՝ հոսթ (հյուրընկալող) ընտանիքիս, նրանց երկու շների՝ Սեյդիի ու Սոֆիի (կամ Սնիկլ Ֆրեդի, նայեք՝ ոնց հարմար է), ու Միյուի հետ:

Չնայած իր յուրահատուկ ազգային ու մշակութային համադրության, մեր ընտանիքն այնքան էլ մեծ չէ: Ավելի ճիշտ՝ մինչև այն պահը, երբ մոտենում են տոներն ու Ռիչարդսոնների երեք զավակներից երկուսը՝ Ջեքին ու Բրայսը, ովքեր ուսման նպատակով տեղափոխվել են Արկանզաս, վերադառնում են տուն: Էս երևույթը կոչվում է «ընտանեկան վերամիավորում»: Երևի թե ամերիկյան մշակույթի ամենասիրուն երևույթներից մեկն է: Վերադարձողները իրենց հետ բերում են բոլոր իրենց բնորոշ ձայներն ու սովորությունները, որոնք տարել էին: Բրայսի ճոճվող բազկաթոռի ճռռոցն արդեն երկար ժամանակ է չի լսվել: Ջեքին չի շրջում տանը՝ գրկելով բոլորիս ու անընդհատ կրկնելով, որ կկարոտի: Մոտ երկու ամսվա բաժանումից հետո՝ նոյեմբերյան տոներին, Ռիչարդսոնների ընտանիքն իր ողջ կազմով նորից կհավաքվի այս տանը, ու ամեն ինչ կվերականգնվի:

Meri Antonyan

Ես՝ մոլորվածս

Ամեն առավոտ զարթնելուն հաջորդող մի քանի վայրկյանին չեմ հիշում, թե ով եմ ես, որտեղ եմ գտնվում, շաբաթվա որ օրն է… Մի խոսքով, նախկին գոյությունս լրիվ մոռացած եմ լինում:

Հիշողությունս հետ բերելու ու ոչ մեկին նրա բացակայությունը նկատել չտալու համար միջոց եմ գտել. հենց մայրս գալիս, ասում է՝ «Ժամը յոթն է», ես դեռ կենդանության նշաններ ցույց չեմ տալիս, սպասում եմ՝ ասի, թե ինչ գործ ունեմ էդ ժամին. դասի եմ, մարզվելու պիտի գնանք, թե՞ ուրիշ գործեր ունեմ: Կախված դրանից արդեն մոտավոր որոշում եմ ամիսն ու շաբաթվա օրը, քիչ-քիչ սկսում եմ գլխիցս թռած մտքերի ոտքերից բռնել, քաշելով հետ բերել։

Իսկ այսօր մայրս երևի շատ երկար խոսելու հավես չուներ: Մենակ ժամը հայտարարեց ու գնաց։  Ինչքան էլ սպասեցի, անելիքներս չիմացա: Կորցրել էի ինձ ժամանակի ու տարածության մեջ: Ուզեցի ինքնուրույն գլխի ընկնել: Այդպես էլ մոլորված, ուշացած ու գզգզված համալսարան հասա:

Լավ կլիներ՝ մաման միանգամից գլխի գցեր, մտքահավաքիս օգներ:

mariam papoyan portert

975 անգամ «գլխապտտված»

Հիշել եմ քեզ։ Որ շատ ուզես, չեմ ասի՝ կարոտել էլ եմ։ Ինչ ուզում ես մտածիր։ Դու, քո ցանկությունները։ Ես ո՞վ ձեր մեջ։ Քեզ չէ։ Եսիմ, քեզ էլ չէ։ Ձեզ չէ, մի խոսքով։ Ի՞նչ կարոտել։ Վերջին անգամ ե՞րբ էր, որ խոսում էինք։ Վաղուց էր։ Ժուկով ժամանակով չի, որ նյութ եմ գրել, բայց է՜…

Մի խոսքով, «Լինում է չի լինում»՝ էնքան «շվարած եմ» լինում, որ ուզում եմ հետդ խոսել։ Դե, իսկ ես հետդ խոսել ամեն դեպքում սիրում եմ։ Դե սիրելը ո՞րն ա։ Անշոշափելի ես։ Կամ էլ՝ չէ։ Ինձ համար։ Հարաբերական ա։ Բան էի ասել, հիշո՞ւմ ես։ Լուրջ, հիշո՞ւմ ես։ Բան ու գործ չունե՞ս դու։ Ես չէի հիշի։ Ենթադրում էի՝ դու էլ։ Որ ասեիր՝ հիշում եմ, կզարմանայի։ Զարմացա։ Կուզեի, բայց զարմացնեիր։ Քիչ ես զարմացնում։ Քեզ ի՞նչ ա հետաքրքրում։ Ի՞նչ պատմեմ։ Ինչի՞ չէինք խոսում։ Մեծ մասամբ էս հարցը քեզ ներսիցդ չի կեղեքում ու ութ հարյուր քսանյոթերորդական տեղում ա (թվով չգրեցի, որ աչքիդ ավելի մեծ երևա)։ Դե, ես ի՞նչ իմանամ՝ քեզ ինչ ա տանջում։ Եսիմ, ինչերի՞ց ես մասնատվում, դու կիմանաս։ Ինձ էդ չի տանջելու։ Դու կուզեի՞ր, չէ՞, իմանայիր՝ ես քեզ ոնց եմ վերաբերվում։ Չէիր ուզի՞։ Ես քեզ ընդհանրապես չեմ վերաբերվում։ Դու չէ, դու կարևոր ես։ Դու չնեղանաս, բայց եսիմ, է՜, ճակատագրական չես առանձնապես։

Ճակատագի՞ր։ Ինչ «մուդ» ա մոտս։ Իսկ ԴՈՒ։ Այ, ԴՈՒ, բոլորից «պետքականն» ես։ Նեղանալու բառ ասացի՞։ Դու քեզ, հաստատ անպիտան չէիր կնքել, գիտեմ։ «Պետքականը» մի քիչ ուրիշ իմաստով։ Որ խորը մտածես՝ աջ ու ձախ շաղ տվածդ հաճոյախոսություններից էլ լավ ա։ Ինչևէ, դու չհասկացար, ես՝ որ պետքականի հետ եմ։ Ինչ որ է, բայց եթե բախտդ բերի ու կյանքում թեկուզ մի անգամ քեզ ասեմ էդ սիրուն արմատով, առանց ժխտական նախածանցի բառը, ուրեմն դու «սպեցիֆիկ» ես, ես էլ՝անհույս, երևի։ Սա՝ Դու-ին, ձեզ չէ։ Բայց երևի դու չես կարդում։ Թե չէ՝ կարդաս իմանալո՞ւ ես՝ էսքան դու-երի մեջ ո՞ր «դու»-ն ես դու։ Դժվար ա, չէ՞։ Բարդ չի՞։ Չէ, հա։ Քո համար երևի։ Ինձ համար՝ չէ։ Տենց էլ լեզու չգտանք, հա՜, ես ու ԴՈՒ։ Չէ դու գտար։ Ես՝ չէ։ Մեծ բան չի։ Կդիմանաս մի կերպ։ Պատկերացնո՞ւմ ես, հավերժական պտույտի մեջ լինեինք։ Նիցշեն, Կունդերայի ասած, փիլիսոփաների հետ մեզ էլ նեղը գցած կլիներ։ Ինձ գցել ա ոնց որ։ Պատկերացրու կրկնվելով ապրեինք։ Միջին հաշվարկով շատ-շատ 975 անգամ (թվերով, որ չասես՝ ահագին շատ) հանդիպեինք երեք կյանքի ընթացքում։ Մտածում եմ՝ ես քեզ հետ էլ հաստատ թեմա չէի ունենա։ Հա, լավ, չորրորդ կյանքում կարող ա հետդ լեզու գտնեի։ Ինչ որ է։ Հինգերորդ կյանքում երևակայությունդ կսպառվեր, մեկ է, էլ թեմա չէիր բացի։ Հա՜, ես բացեի՞։ Չէ, էլի։ Հա, ի՞նչ, մեկ-մեկ լուռ հավես ա։ 975-ի մեջ 300-ը մի բան ասելու լինես գոնե, գոհ կլինեմ, ընտիր ա։ Դու իմացիր՝ քեզ կլսեմ։ Մինչև վեցերորդ կյանք կձգեմ, վերջերը մի քիչ լարված կլսեմ, երևի։ Չգիտեմ։ Դրանից հետո՝ եսիմ։ Ժամանակը, որ կրկնվեց, կարո՞ղ ա դու էլ սկսես կրկնվել։ Չէ, էլի։ Եթե հիմա կարդում ես ու, մեկ ա, չգիտես, որ դու ես։ Զգուշացնում եմ՝ չկրկնվես էլի։ Եթե դու էլ չես, դու էլ նկատի ունեցիր։ Հաստատ, մեկն էլ քեզ ա ուզում մի երեք-չորս կյանք լսի, բայց 975 անգամ «ամբախ-զամբախ» խոսելուդ սիրտը չի դիմանա։ Կրկնության «էֆեկտն» էլ կկորցնես։ Իր անունից էլ թող լինի, ուրեմն։ Չես «ֆայմում» չէ՞ ասես՝ կրկնվելուց  ամբողջովին են կրկնվում, ի՞նչ ես գլուխս տանում։ Գլխի՞  ես ընկել արդեն։ ԴՈՒ ես հաստատ։

Այ հիմա՝ բարև, հիշել եմ ՔԵԶ ու չեմ կարոտել։