Երևի մեզանից շատերը ինձ պես չգիտեն «կանսերվա» բառի հայերեն տարբերակը։ Այդ իսկ պատճառով այս նյութս կգրեմ հենց  այդ բառը օգտագործելով։

Նյութերումս հաճախ եմ նշել, որ տատս իմ զարմանքի աղբյուրն է։ Այս անգամ ևս նա ինձ զարմանք պատճառեց։ Այսքան տարի ես դեռ չէի լսել կամ տեսել, որ գարնան սեզոնին մարդիկ որևէ բան պահածոյացնեն, բայց տատս առիթ հանդիսացավ, որ ես ոչ միայն լսեմ այդ մասին, այլ նաև մասնակից լինեմ այդ գործին։ Տատիկս հաճախ էր պատմում, որ այն ժամանակ նա անկրկնելի համ ունեցող ձկան «կանսերվա» է պահածոյացրել։ Հաճախ նաև պարծեցել է, որ այդպիսի ուտելիքներով է մեծացրել իր երեխաներին, որ այդպես առողջ են։ Այս անգամ հերթը հասել է մեզ։ Նա իր թոռներին ևս ցանկանում է, որ առողջ մեծանան, և բոլորին ոտքի հանեց՝ իր ուզածը իրականացնելու համար։
Օրեր առաջ Գեղարքունիքի մարզից լուր ստացանք, որ սիգ ձկան մեկ հատը արժե հարյուր դրամ։ Տատիկիս համար լավ հնարավորություն այլևս չէր կարող լինել։ Նա առաջարկեց մորեղբորս, որ մեքենայի ճար անի, և գնան Ծովագյուղից ձուկ բերելու։ Հաջորդ օրը երեկոյան մորեղբորս ընկերը եկավ մեր տուն և համաձայնվեց, որ գնան ձկան հետևից։ Տատս ասում էր, որ կասկած չուներ, որ այդ տղան չի համաձայնվի, որովհետև ինչպես մորեղբորս մյուս ընկերները, նա ևս իր ձեռքի տակ է մեծացել։ Հաջորդ օրը դասից եկա, արդեն ձուկը տանն էր։ Չեմ կարող ասել, որ այդ ձկներից հաճելի հոտ էր գալիս, բայց ամենահաճելին դեռ առջևում էր։ Կեսօրից հետո, լուրը իմանալով, տատիս միացան մեր հարևաններից շատերը։ Նրանք օգնեցին տատիկիս գործը առաջ գցել։ Մայրս մաքրում եր ձկները թեփուկներից, տատս կտրում էր լողակները, իսկ մեր հարևան Մարետ տատին իր մեծական ձեռքերով լվանում էր դրանք։ Մյուս հարևաններն էլ կողքից զրուցում էին և զվարճալի պատմություններ պատմում։ Այս ամենին չենք մոռանում նաև ավելացնել սուրճը։
Ձկների հետ կապված հաջորդ գործողությունը դա դրանք մանր կտրատելն էր։ Բացի գլխի հատվածից մյուս բոլոր մասերը օգտագործվում են այս պահածոն պատրաստելու մեջ։ Ձկանից բացի պահածոն պատրաստելու համար անհրաժեշտ է նաև սև հատիկ պղպեղ, աղ, դափնու տերև և, ցանկության դեպքում, նաև տոմատի մածուկ։ Տատս խնամքով այդ ամենը լցնում և տեղավորում էր տարաների մեջ, ապա դնում մեծ ալյումինե կաթսայի մեջ, որի մեջ կար եռացրած ջուր և գազօջախի վրա եռացնում էր մոտ տասը ժամ։ Երբ լրանում էր տասը ժամը, նա վերցնում էր տարաները և փակում։ Եռալու ողջ ընթացքում տանը շատ հաճելի և համեղ բույր էր տարածվել։ Հարևանները այդ հոտը առնելով գալիս էին մեր տուն և տալիս իրենց գնահատականը։ Պահածոն իր համը ստանում է երկու-երեք օր անց։

Երբ տատիկս բացեց պահածոներից մեկը, և մենք փորձեցինք, չէինք հավատում, որ տան պայմաններում կարելի է նման պահածո պատրաստել։ Ես մինչև հիմա զարմացած եմ տատիկիս ստեղծարար ու աշխատասեր ձեռքերի վրա։

2017 թվական, մայիսի 26, Զոլաքարի թիվ1 միջնակարգ դպրոց, և երկար սպասված «Վերջին զանգ»:

Ու վերջ, այս ուսումնական տարին էլ պատմության գիրկը ճանապարհեցինք: Մեր այսօրվա շրջանավարտները երևի շատ երկար էին սպասել այս օրվան: Մենք էլ` հաճախ ենք դասընկերներիս հետ երանի ենք տալիս այդ օրվան, երազում, թե երբ ենք վերջապես դպրոցն ավարտելու: Թվում է, թե դպրոցական տարիները ի՞նչ են որ, նամանավանդ` 12 տարի, էլ բան ու գործ չունե՞նք: Որ 12 տարի դպրոցում սովորենք, բա ամբողջ կյանքի դպրոցն ավարտելու համար քանի՞ տարի կպահանջվի մեզանից:

Այսօր ես հասկացա, որ դա այդքան էլ այդպես չէ, մենք սխալ ենք մտածել այսքան ժամանակ: Հասկացա, քանի որ այս տարի անկախ իմ կամքից, այնպես ստացվեց, որ ես էլ մասնակիցը դարձա այդ միջոցառման: Ես շրջանավարտ չեմ, ասեմ ավելին` դեռ չորս տարի ունեմ սովորելու: Բանն այն է, որ այս տարի մեր սիրելի տասներկուերորդցիներին ողջունելու և նրանց մուտքը դեպի բեմ ազդարարելու հաճելի պարտականությունը դրված էր ինձ վրա: Եվ մի պահ կուլիսներում ես էլ ինձ շրջանավարտ զգացի, և գուցե դա էր պատճառը, որ ես մի պահ սթափվեցի, հետ նայեցի, առաջ նայեցի ու մտածեցի: Կանցնեն տարիներ` մեկ, երկու, երեք… Ու արդեն այսօրվա շրջանավարտների փոխարեն բեմում կանգնած կլինի մեր սերունդը, կգա մեր հրաժեշտի ժամանակը, շատ բաներ կփոխվեն, բայց ես գրեթե վստահ եմ, որ մեզանից յուրաքանչյուրը կյանքում ինչ ուղի էլ ընտրի, միևնույն է, ամենագեղեցիկ հիշողությունները միշտ կապված են լինելու դպրոցի հետ: Եվ ուրեմն` քանի դեռ ուշ չէ, գնահատենք դպրոցում անցկացրած յուրաքանչյուր վայրկյանը:

Այսօր առաջին անգամ ես մեր սիրելի շրջանավարտների աչքերում տեսա ուրախություն, տխրություն, թախիծ, սեր, ափսոսանք: Կարծես ինչ-որ մեկը բռնել ու այդ բոլոր զգացմունքներն իրար էր խառնել: Ես համոզված եմ, եթե նրանք հնարավորություն ունենային, կկանգնեցնեին ժամանակը…

Շնորհավորելով մեր բոլոր շրջանավարտներին, նրանց մաղթում միմիայն հաջողություն, իսկ դիմորդներին էլ` այս ամենի հետ մեկտեղ, նաև բարձր գնահատականներ:

Սովորական, դպրոցական օր էր՝ ինչքան հիշում եմ մարտի 19-ը, արթնացա զարթուցիչի անբարեհաճ ձայնից, աչքերս մի լավ տրորելուց հետո նայեցի ժամացույցին, հետո պահարանիս, ժամերով մտորելուց հետո հագա առաջինը աչքիս ընկած հագուստն ու շտապեցի խոհանոց՝ նախաճաշելու: Դե, նախաճաշ ասվածը սովորաբար թեյն է՝ հաց ու պանրով, կամ ձվածեղը, որը սովորաբար սիրում եմ ուտել 10 գդալ շաքարով շաղախված: Այս անգամ հերթը թեյինն էր, արագ-արագ թեյեցի այն հույսով, որ եթե արագ խմեմ, քունս շուտ կփախնի ու կկարողանամ սթափ գնալ դպրոց, չնայած առանց թեյի ազդեցության էլ, դպրոց տանող միակ ճանապարհին բնակություն հաստատած հնդիկ ուսանողների ձայները չեն թողնի, որ անսթափ լքեմ այդ փողոցը (տնաշեններն այնքան արագ ու այնքան բարձր են խոսում): Մի կերպ ինձ զսպեցի, որ աչքերս չփակեմ, կապեցի կոշիկներիս շուղակապերը, պայուսակս գցեցի ուսերս ու դուրս եկա տնից: Սակայն հույսերս չարդարացան. թեյը չօգնեց, իսկ ուսանողները, չգիտես ինչու, մոռացել էին ինձ ուշքի բերելու իրենց պարտականության մասին ու քնել: Փողոցը լի էր երեխաների իրար խառնված ամբոխով: «Ահա, հեսա ոնց էլ չլինի կհանդիպեմ ընկերներիցս մեկին, կցրվեմ ու կմոռանամ քնի մասին», մտածեցի ես՝ չորս կողմս զննող հայացք նետելով: Բայց չէ, է՜, ախր տաքուկ-փափուկ մահճակալս ինձ է սպասում, ինչպե՞ս թողնեմ նրան մենակ՝ սենյակիս խառնաշփոթի մեջ, ու գնամ դպրոց՝ անցկացնելու հերթական ձանձրալի օրը: Վե՛րջ, հետ եմ դառնում:

Վերադարձա տուն, հանեցի կոշիկներս, մի կողմ նետեցի պայուսակս ու սլացա դեպի սենյակս, որ մայրս չնկատի, բայց դե ո՞նց չէր նկատի… Զարմացած եկավ հետևիցս, հետո զարմանքին փոխարինեց բարկությունը, բայց տեսնելով, որ մուշ-մուշ քնած եմ, որոշեց չարթնացնել: Դուռը փակեց, որ տատիկի «Իչան» ու «Վիրը» չխանգարեն ինձ ու զգույշ հեռացավ: Երևի 7-րդ երազն էի տեսնում, երբ հեռախոսս ծնգաց: Անակնկալի եկած, կամ ավելի շուտ վեր թռնելով բացեցի աչքերս, քթիս տակ փնթփնթացի, մի կերպ ինձ ստիպելով հավաքեցի հեռախոսիս մի քանի մետրանոց գաղտնաբառը, բնականաբար մի քանի անգամ սխալվելով, դա միշտ ինձ նյարդայնացնում է: Ընկերներիցս մեկն էր գրել: Նրա, ինչպես նաև մյուս ֆեյսբուքյան ընկերներիս հետ ծանոթացել եմ Հարրի Փոթթերի աշխարհի շնորհիվ: Մի խումբ փոթթերհեդներ են, ովքեր արդեն մի տարի է, ընտանիք են կազմում, և ի դեպ, ես նույնպես նրանցից մեկն եմ.

-Էս ի՞նչ ա:

-Ըըը՜, շարադրություն:

-Ինչի՞ համար ես գրել:

-Դասատուս էր հանձնարարել:

-17.am-ի մասին գիտե՞ս:

-Դե լսել եմ:

-Որեմն «Ով եմ ես» թեմայով շարադրություն կգրես ու նկարի հետ կուղարկես:

Տեսել էր ֆեյսբուքյան էջումս տեղադրված շարադրությունը, հավանել ու մտածել, որ ես նույնպես պետք է շարադրություններս ուղարկեմ 17.am-ին:

Սկզբից կարևորություն չտվեցի, դա միայն խոսակցություն էր, որը ուղղակի «հարամ էր արել» քունս, հետո սկսեցի մտածել այդ հարցի վերաբերյալ: Ինչո՞ւ չլցնեմ ձանձրալի օրս կյանքով, արկածներով, չէ՞ որ դա կարող էր հենց այն լինել, ինչին այդքան ժամանակ սպասում էի՝ փոփոխության, ու որոշեցի գրել այդ շարադրությունը:

Ոգևորված, սենյակիս քաոսի միջից գտա թուղթ ու գրիչ ու սկսեցի գրել: Բայց մի րոպե, ո՞վ եմ ես, ի՞նչ գրեմ, գրողը տանի: Երևի այդ հարցն ինձ երբեք չէի տվել, դե անհրաժեշտություն էլ չէր եղել դրա մասին մտածելու ու ընդհանրապես, մինչ վերջերս ես շատ քիչ էի մտածում ու չէի էլ նկատում շուրջս տիրող քաոսին միախառնված բնության բազմաթիվ հրաշքերի գոյությունը, հետևաբար իմ մասին գրելը շատ ավելի խրթին էր, քան ես պատկերացնում էի:

Ես աղջիկ եմ, ով երազում է, հավատում հրաշքների, ամենուր փնտրում է արկածեր, 15 տարեկան մագլ (այդպես են դիմում մարդկանց Հարրի Փոթթերի աշխարհում), ով հույսը չի կտրում ու սպասում է Հոգվարթսի իր նամակին: Ունեմ աչքի չընկնող արտաքին, մեծ, շագանակագույն աչքեր, որոնք ամեն ինչի մեջ մի մեծ դույլ յուրահատկություն են տեսնում: Սիրում եմ նվագել դաշնամուր ու երգել, չնայած երգելուցս «ագռավները հավաքվում են շուրջս»: Ունեմ բազմաթիվ վախեր, բայց և այնպես էքստրիմի սիրահար եմ: Ատում եմ ձմեռը, քանի որ շատ շուտ եմ սառում և չեմ կարողանում նորմալ ձնագնդի խաղալ: Գարունն ատում եմ նրա համար, որ անձրևների պատճառով միշտ կոշիկներս ցեխոտվում են, թեև խենթանում եմ անձրևի համար:

Ամռանը մեր քաղաքում անտանելի շոգ է լինում, կամ նրա համար, որ ծիտիկները ափալ-թափալ կեղտոտում են մարդկանց, իսկ աշնանն արդեն պաղպաղակ չեմ կարող ուտել, և երկարատև հանգստից հետո էլի պետք է դպրոց հաճախեմ: Սպասում եմ իմ 5-րդ եղանակին:

Սիրում եմ ֆանտաստիկ ժանրի ֆիլմերն ու գրքերը: Ըստ ընկերներիս, ես բացի լավ շարադրություններ գրելուց, ոչինչ չեմ կարողանում անել: Չնայած մյուս կողմից էլ ասում են, որ եթե հաղթահարեմ ծուլությունս, ամեն ինչի էլ կհասնեմ: Հա՜, մոռացա մի բան ասել. խենթանում եմ բենզինի, նոր գրքերի ու ներկի բուրմունքի համար: Դե լավ, արդեն ինչ-որ երկար խոսեցի: Ես ուղղակի խենթ եմ, ով փնտրում է արկածներ այնտեղ, որտեղ ըստ մարդկության՝ դրանք լինել չեն կարող:

Կյանքը լի է անակնկալներով։ Մեկ ամիս առաջ  աշխարհի ամենաաշխույժ  պատանիներից մեկն էի և գիտեի, թե լիովին առողջ եմ։ Բայց այդ երանելի պահերը միայն թվացյալ էին։

Պատահաբար սկսվեցին սուր ցավեր՝ ծակոցներ, ինձ տեղափոխեցին հիվանդանոց։ Միանգամից մի  քանի բժիշկ  հրավիրվեց  ընդունարանին կից  սենյակ։ Ամեն մասնագետ  իր եզրակացությունն էր  տալիս։ Սկզբից խոսեց վիրաբույժը.
-Աղջկա կույրաղիքն է  շտապ վիրահատության պատրաստեք:
Հետո խոսեց քիթ-կոկորդի մասնագետը.
-Վիրահատությունից հետո անպայման ռենտգեն հետազոտություն է պետք։
Ես շփոթված էի և վախեցած, չգիտեի՝ ինչ է ինձ սպասվում…
Ահա եկավ վիրահատության ժամանակը։  Բուժքույրն ինձ վիրահատարան ուղեկցեց, ես իմ  ոտքով գնացի։ Շատ վախեցած էի, սակայն  պատկերացում չունեի, թե այդքան  բարի  մթնոլորտ կտիրեր։ Բոլոր բժիշկները սիրալիր էին, քաջալերում էին ինձ։

Երբ արթնացա, արդեն  հիվանդասենյակում էի։ Ճիշտ է, ցավեր ունեի, բայց  ուրախ էի, որ ողջ եմ։ Անցավ մի քանի ժամ: Արդեն պետք է տանեին  ռենտգեն հետազոտության։
Հետազոտությունը տևեց վայրկյաններ։ Գլխացավերիս  պատճառը հայմորիտյան խոռոչների բորբոքումն էր: Չդիմացա մինչև բժշկին հանդիպելն ու նրա բացատրությունը լսելը, դիմեցի համացանցի օգնությանը։ Կարդացի, որ բուժելի հիվանդություն է և բուժվում է դեղերի միջոցով։
Մի պահ հոգոց հանեցի և ասացի՝ ինչ լավ է, ես անպայման կբուժվեմ։ Երբ արդեն բժիշկն իր նշանակումները արեց,  վերադարձա հիվանդասենյակ:

Հիմա դեռ հիվանդանոցում եմ, բուժումները դեռ չեն ավարտվել:

Ես այս ընթացքում շատ բան հասկացա:  Երբ հասկանում ես, թե ինչքան փխրուն է կյանքը, ինչքան հեշտ կարող ես կորցնել առողջությունդ, սկսում ես ավելի շատ գնահատել կյանքիդ ամեն վայրկյանը։

Շնորհակալություն աշխարհի բոլոր բժիշկներին։