tatev aghazaryan

Ջեյն Էյր և քույր Քերրի

Տարբեր գրքեր և տարբեր հեղինակներ՝ Շառլոթ Բրոնտե և Թեոդոր Դրայզեր: Սակայն ես շատ նմանություններ եմ գտել նրանց միջև: Օրինակ, հենց այն, որ երկուսն էլ չափահաս տարիքում մեկնում են օտար քաղաք աշխատելու նպատակով, երկուսն էլ շա՜տ փորձությունների մեջ են ընկնում սիրո և այլ գործոնների պատճառով: Ցավոք, Քերրիի կյանքը վատ ավարտ է ունենում: Մեջբերեմ գրքերից մի քանի հատվածներ:

«Օ՜, Քերրի, Քերրի, պատուհանի մոտ ճոճաթոռին նստած դու պետք է երազես մի երջանկություն, որը երբեք չես վայելելու…»

Քերրիին սիրում էին երկու տղամարդ, որոնցից մեկը ամուսնացած էր: Քերրին սիրում էր Հերթսվուդին (ամուսնացած տղամարդուն), ով ստի միջոցով կարողացավ Քերրիին տանել օտար քաղաք: Իմ կարծիքով, Հերթսվուդը թույլ տղամարդ էր, քանի որ չկարողացավ դիմանալ կյանքի փորձություններին և ինքնասպան եղավ: Իսկ մյուս տղամարդը անհետ կորավ Քերրիի կյանքից: Իսկ Քերրին իր աշխատասիրության և համառության շնորհիվ դարձավ հայտնի դերասանուհի:

Եվ ահա լավագույններից մեկը, որով փորձում եմ ես առաջնորդվել.

«Աշխարհում շատ բան կա, որին մենք կուզեինք հասնել: Սակայն չի կարելի միանգամից ամեն ինչի ձգտել: Եվ ի՞նչ միտք ունի հուսահատվել ամեն մի չիրականացած ցանկության պատճառով»:

Անդրադառնամ Ջեյնին, ով որբ է եղել և նրան «խնամել» է քեռակինը, ով ամեն կերպ նվաստացնում, շահագործում էր Ջեյնին: Իսկ հետագա տարիներին նա զղջաց իր արածների համար, բայց արդեն մահվան շեմին էր: Ջեյնը չափահաս տարիքում ընդունվում է աշխատանքի                              և հենց այդտեղ սիրահարվում Ռոչեսթրին (տանտիրոջը), ով ամուսնացած էր խելագար կնոջ հետ:

«Ինչքան ավելի եմ զգում, որ մենակ եմ, առանց բարեկամի, առանց պաշտպանի, այնքան ավելի եմ համոզվում, որ ինքս պետք է ինձ հարգեմ»:

«Մենք ծնվել ենք, որպեսզի պայքարենք ու տանջվենք, ինչպես դուք, այնպես էլ ես»:

«Հարգիր ինքդ քեզ ու սրտիդ ամբողջ սերը, ուժդ ու հոգիդ մի տուր նրան, ում դրանք հարկավոր չեն, և ում կողմից կարժանանաս միայն արհամարհանքի»:

Երևի թե դուք զարմացաք, թե ինչո՞ւ Ջեյն Էյրի մասին պատմելը կիսատ թողեցի: Ուզում եմ, որպեսզի դուք կարդաք, հավատացեք, որ դա ես ասում եմ իմ փորձից:

«Ջան գյուլում»

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

Կա՞ այնպիսի մարդ, ով չի սիրում մեր ազգային-կրոնական տոները: Ամեն բան այնքան ուրախ, թեթև ու իմաստալից է անցնում: Բոլորովին վերջերս` մայիսի 5-ին, ոմանք գիտեն, իսկ ոմանք ոչ, նշվում էր Համբարձման տոնը: Այդ օրը քրիստոնյաները նշում են Քրիստոսի Համբարձումը: Եկեղեցում կատարավում է Ս.Պատարագ, իսկ Պատարագից հետո ժողովուրդը շարունակում է տոնը: Համբարձման օրը ժողովուրդը կոչում է նաև «Վիճակ», «Ծաղիկ գովել», «Ջան գյուլում»: Այդ օրը աղջիկները` գույնզգույն զգեստներ հագած, գարնանային ծաղկած դաշտերում կամ այգիներում կազմակերպում են զբոսանք կամ վիճակախաղ:

Անցյալում Համբարձման տոնը՝ «Ջան գյուլումը», մեծ տոնակատարություն է եղել և միայն աղջիկներին համար տոն համարվել: Այժմ «Ջան գյուլումը» այդքան աշխուժությամբ և մեծ շուքով չի նշվում: Սակայն մենք փորձեցինք իրագործել այս տոնը, և այն նշել մեծ շուքով: Մուղնի գյուղում մի քանի երեխաներով կազմակերպեցինք ամեն ինչ, և այդ ամենը իրագործեցինք: Նախօրոք աղջիկներով դաշտից ծաղիկներ հավաքեցինք, գեղեցիկ ժապավեններով կապեցինք և դասավորեցինք զամբյուղի մեջ: Հյուսեցինք պսակներ հարսի և փեսայի համար: Կարծես թե ամեն ինչ պատրաստել էինք, բայց երբ մոտեցա սեղանին, որ ծաղիկները նկարեմ, տեսա, որ զամբյուղը դատարկ էր:

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

-Երեխե՛ք, հլը ստեղ եկեք, տենամ` ո՞վ ա վերցրել ծաղիկները: Ես էդքան ման գա՛մ, լիքը ծաղիկ հավաքեմ, որ դուք վերցնե՞ք:

-Ի՞նչ ա եղել, ի՞նչ ես ձենդ գլուխդ գցել, հարևանները սաղ դուրս ելան:

-Ստեղ ծաղիկ կար դրած, ո՞ր մեկդ ա վերցրե՞լ:

-Ե՛ս եմ վերցրել, հարցեր ունե՞ս:

-Դե, տես` ինչ հարցեր ունեմ:

Ու ես ամբողջ բակով վազեցի եղբորս հետևից, որովհետև նա էր վերցրել և թափել ծաղիկները, որպեսզի ես նորից այդքան քաղեմ ու կապեմ:

Առավոտյան ժամը վեցն էր: Մենք արդեն համարյա բոլորս հավաքվել էինք բակում: Ամեն ինչ պատրաստ էր՝ դհոլը, շվին, հարսն ու փեսան, զամբյուղով ծաղիկները և մնացած մյուս զամբյուղները, որտեղ պետք է ձու կամ քաղցրավենիք լցնեին: Իսկ գումարը փեսայի գրպանում պիտի դնեին:

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

-Շորերդ ինձ դուր չի գալիս, արագ գնա՛, փոխի՛, – ասացի ես:

-Դուրդ չի գալիս, մի՛ նայի, – ասաց իմ չարաճճի եղբայրը:

-Ճիշտ չի՛ տենց հագնվելը, որ ասում եմ` գնա փոխի, ուրեմն մի բան գիտեմ:

-Լա՛վ, ոնց ասես, քուր ջան:

Պետք էր ավելի գյուղավարի և աշխատավորի նման հագնվել, սակայն նա հագնված էր շատ սպորտային և ամենօրյա:

-Լավ, քանի որ ամեն ինչ պատրաստ ա, եկեք շարժվենք ու ճանապարհ ընկնենք:

-Դե, Աստված մեզ հետ:

Արդեն ճանապարհ էինք ընկել: Առաջին տունը մտանք, և սկսեցինք երգել. «Ջա՜ն գյուլում, ջա՜ն, ջա՜ն»: Այնքան հետաքրքիր էր ամեն ինչ, առաջին անգամ էի մասնակցում այս տոնին, և շատ ուրախ էի, որ իմ մասնակցությամբ ոգևորեցի և ուրախացրի ոմանց: Ամբողջ Մուղնին ոտքի տակ էինք տվել, շատ հոգնած էինք, բայց և այնպես, շատ ոգևորված:

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

Օրվա ընթացքում բավականին գումար հավաքվեց: Էլ չեմ խոսում քաղցրավենիքի մասին: Դրա պակասը չենք զգացել: Բոլորս միահամուռ որոշեցինք, որ գումարը պետք է որևէ բարեգործական նպատակի ծառայի: Սակայն դեռ վերջնական որոշում չունենք, թե կոնկրետ որտեղ և ինչպես այն օգտագործենք: Բայց գիտեմ, ինչ էլ որ անենք, կլինի և՛ դաստիարակչական, և՛ նպատակային:

Կարծում եմ, լավ կլինի, եթե ամեն մեկդ փորձեք վերականգնել ձեր գյուղական տոներից մեկը, գրեք, լուսանկարեք և ուղարկեք 17-ին, որպեսզի բոլորս տեսնենք և ծանոթանանք:

anna andreasyan

Կորցնելուց հետո

Երեկ մեր դպրոցում վերջին զանգի արարողությունն էր: Ես էլ, ինչպես միշտ, ընկերուհուս հետ գնացի նայելու այն: Երբ հասանք դպրոց, միջոցառումն արդեն սկսվել էր: Ուշացել էինք: Բայց չեմ կարծում ինչ-որ մեկը նկատեր դա, քանի որ բոլորի ուշադրությունը շրջանավարտներն էին: Նրանք փայլում էին:

Մոտեցանք: Հավաքվածների կեսը նստած էին, իսկ մենք էլ, ինչպես միշտ՝ կանգնած: Դե, մեր ուսուցիչների անձրևանոցները մեզ երբեք էլ չեն թողել հանգիստ դիտել: Եվ ես անընդհատ այս ու այն կողմ էի գնում` մի հարմար տեղ գտնելու համար: Վերջապես գտա և սկսեցի հանգիստ ուսումնասիրել շրջանավարտներին: Բոլորը շատ գեղեցիկ էին:

Նրանք ներկայացնում էին մեր ուսուցիչների ամենահաճախ կրկնվող արտահայտությունների թոփ տասնյակը: Ես դրանց հետ լիովին համաձայն էի: Բոլորս մի լավ ծիծաղեցինք, բայց այդ պահին ես մի տեսակ տխրեցի` հիշելով, որ ընդամենը երկու տարի հետո ես էլ եմ ավարտելու դպրոցը: Այն արտահայտությունները, որոնք նրանք թվարկում էին, այնքան ծանոթ էին ու հարազատ: Եվ այնքան հաճելի էր այն զգացումը, որ ես դեռ չեմ ավարտել, որ իմ սիրելի դպրոց դեռ երկու տարի էլ պետք է գնամ:

Դպրոց հաճախելու ընթացքում բոլորն էլ անհամբեր սպասում են վերջին զանգին, բայց հենց մոտենում են ավարտելու օրերը, սկսում են կարոտել դպրոցը: Հասկանում ես, որ դպրոցական տարիները կյանքիդ ամենաանհոգ ու երջանիկ տարիներն էին;

Չէ որ մենք միշտ կորցնելուց հետո ենք գնահատում մեր կորցրածի իսկական արժեքը:

Որ երկու տարին շուտ անցնի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Շուտով կսկսվի ամառային զորակոչը: Հանրապետության ողջ տարածքից բանակ կզորակոչվեն 18 տարին լրացած հազարավոր տղաներ: Կգնան մեր և իրենց հայրենիքը պաշտպանելու, կգնան, որ գիշերները չքնեն: Չէ՜, կգնան, որ մենք գիշերները հանգիստ քնենք: Նրանք կգնան, որ փոխարինեն մյուսներին, և նրանցից մեկն էլ կփոխարինի եղբորս: Որ տուն գան նրանք: Հաղթանակած:

Ու կգան զորացրվող տղաները մեկ կամ երկու ամսից, կգան մեծացած, հասունացած. պատերազմ տեսած: Կգան հպարտ. պարզ ճակատով են կանգնել մահվան առաջ, թշնամուն թիկունք ցույց չեն տվել: Կգան ժպտալով, որ մենք էլ ժպտանք: Կգան տղաները՝ բոլորի նման երկու տարի ծառայելուց հետո: Բայց ես գիտեմ, բոլորն էլ գիտեն, որ նրանց երկու տարին նման չէր մնացածին: Ուրի՜շ էր: Ավելի երկար: Ավելի դժվար: Ու եթե օրերի հաշվարկը չլիներ, կարող էինք ասել, որ նրանք երեք ու նույնիսկ չորս տարի են ծառայել:

Կգան, որ մոռանան զորամասի երկար, փոշոտ ու դժվար ճանապարհները: Որ էլ առիթ չունենան մտածելու այդ ճանապարհների մասին:

Եղբայրս էլ կգա, ու ես էլ երևի կմոռանամ չսիրած, բայց և հարազատ դարձած, ամեն ծառն ու թուփն անգիր արած ճանապարհը: Երևի ես էլ էլ առիթ չեմ ունենա մտածելու այդ ճանապարհի մասին: Երևի չեմ մտածի, թե ինչ էին մտածում տղաները, երբ գնում էին այդ ճանապարհով: Չեմ մտածի, թե այդ ճամփան անցած քանի տղայի համար այն միակողմանի եղավ, քանիսի համար էր այն հավերժության ճանապարհ: Բայց միշտ կմտածեմ նրանց ապրած ու չապրած կյանքի, նրանց երազանքների ու հույսերի մասին, որոնք իմ երազանքներն էլ են դարձել:

Նրա՜նք, ախր, նրանք այնքան շատ էին, շա՜տ՝ մեր փոքրիկ ազգի համար: Երևի չեմ հիշի բոլորի անունները, շատերը չեն հիշի, բայց նրանց անուններն ամեն երեկո, դեռ շատ երկար կհնչեն զորամասում՝ անվանակոչի ժամանակ. Ազատ, Արարատ, Արշակ, Էդուարդ … Բայց` անպատասխան…

Բայց հետո նրանց էլ փոխարինելու կգնան ուրիշները՝ ճանապարհի նույն մտքերով: Կգնան, ու Աստված մի արասցե, նրանցից մի քանիսի համար էլ ճանապարհը միակողմանի դառնա…

Ու նրանց փոխարեն էլ երևի էլի ինչ-որ մեկը՝ ինձ նման, կմտածի ճանապարհին, կմտածի նրանց չապրած տարիների, չապրած կյանքի մասին ու ինքն իրեն կխոստանա՝ ապրել նաև նրանց փոխարեն, այնպես, ինչպես մտածում էր նրանց փոխարեն:

Ու ես, ես էլ երևի չեմ մոռանա ոչինչ, ոչ մեկին: Ես էլ մյուս ծնողների ու քույրերի պես կաղոթեմ, որ գոնե այս անգամ նրանց երկու տարին շուտ անցնի…

Դրախտային Դարբասը

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Երբ բացվում է օրը, մտքով մտնում եմ Դարբասիս ձորը:

Ամեն մարդու ծննդավայրը իր` բնաշխարհով ու կյանքի բազմազանությամբ, նրա համար միշտ մնում է որպես հեքիաթ և անկրկնելի հրաշք:

Լեռնային գետը արագահոս է, գիժ ու գալարուն: Կանաչ գորգի վրա ծաղկում են հազար ու մի ծաղիկներ, որոնց բույրը սքանչելի է, եդեմական:

Դարբա՛ս, ծննդավայր հեքիաթային:

Այս գյուղն ունի յոթ հրաշալիք, հրաշալիքներ, որ կարծես պարիսպներ լինեն: Յոթ եկեղեցիներ, որոնք կառուցվել են գյուղի ծայրամասերում, անգամ գյուղի ամենաբարձր լեռան գագաթին: Մենք՝ դարբասցիներս, ունենք աղոթարան, սակայն մեզ գրավում է Եղիակը, որը այդքան հեռու է գյուղից: Եղիակի ստորոտում փոքրիկ անտառ կա, կարծես «Խոսրովի արգելոց»-ը լինի: Անտառում բազմազան կենդանիներ կան, նույնիսկ արջ: Այս փաստն անգամ գյուղացիների համար արգելք չի հանդիսանում, որպեսզի նրանք բարձրանան այնտեղ մոմ վառեն և իրենց խնդրանքը հղեն Աստծուն: Այստեղ արգելված է որսը:

Սարի լանջով հոսում է Լորագետը, իր կարկաչուն ձայնը տարածելով ամենուր: Սառն է ջուրը, բարձր սարից է գալիս: Երբ վարարում է, նոր հուն է ճեղքում՝ ավերելով այգի ու մարգագետին: Գետը ծանր քարեր է բերում, անգամ կոճղեր, կարծես թե զայրանում է: Կամուրջի պատերը դողում են շյուղի նման, գետը մեկ աջ ափն է քանդում, մեկ՝ ձախ:

Գյուղն ունի փոքրիկ ճահիճ, որի վրա կախվել է ուռենին: Երբ ինչ որ մեկը մոտենում է ճահճին, ուռենին իր գրկի մեջ է առնում գորտերին: Նրանք ցատկում են` նստում օրորվող ճյուղերին:

Գյուղի բնությունը սքանչելի է: Հնարավոր չէ ծաղկած ծառերի մոտով անցնել, աննկատ թողնել և հեռանալ: Երբ գնում ես բնության գիրկը, այնտեղ գտնում ես ներդաշնակություն:

Բնությունն այստեղ ծաղկում է ապրիլի կեսին, բայց թարմությունը զգացվում է մայիսին: Օդը մաքրվում է, դառնում հաճելի: Երբ մոտենում ես ծաղկած ծաղիկներին, տեսնում ես փոքրիկ բզեզիկներ և մեղուներ: Դրանք այնպիսի նրբությամբ են նստում ծաղիկների վրա և նեկտար հավաքում, որ կարծես շոյում են նրանց:

Եղանակը այստեղ անձրևային է, քամին ցրում է ամպերը, սկսում է որոտ, և անձրև է տեղում: Դաշտում գյուղացիները անգամ կարկտահարվում են, բայց շարունակում են իրենց գործը:

Այնքան հետաքրքիր է մեր գյուղը, այն դարպասն է երեք գյուղերի: Գյուղը, երբ կոչվեց Դարբաս, երկաթե դուռ եղավ Գետաթաղի, Լորի և Շենաթաղի համար:

Լեռան գագաթին առկա սուրբ խաչը հսկում է գյուղը հրեշտակի պես: Այն մարդկանց սրտերը լցնում է խաղաղությամբ:

Դե’, եթե ցանկություն ունեք մեր գյուղը տեսնելու, համեցե’ք: Դուք այնքան լավ չեք պատկերացնի ընթերցելով, ինչքան՝ տեսնելով:

lil vardanyan

Չմոռանաք մեզ

2005 թիվն էր, մտանք դպրոց: Աղոտ հիշում եմ բոլոր փուչիկները, ուրախ դեմքերը: Բոլորս հերթով կանգնում էինք աթոռին ու ինչ-որ հանելուկներ ասում: Հետո զանգ հնչեցրին, և բոլորիս տարան դասարաններ: Այլևս ոչինչ չեմ  հիշում, չէ՞ որ 12 տարի է անցել: Բոլորը շնորհավորում էին մեզ, իսկ մենք չէինք էլ հասկանում, թե ինչի համար: Ուղղակի մեզ արդեն շա՜տ մեծ էինք զգում, արդեն դպրոց գնացող մե՜ծ աղջիկներ ու տղաներ:

Հիշում եմ ծուռումուռ ձեռագիրս, մայրիկիս համբերատար դեմքը ինձ «Ձ» տառը սովորեցնելիս: Այդ չարաբաստիկ «Ձ» տառը…

Առաջին մեծ հաղթանակս 9-ի բազմապատկման աղյուսակն էր: Շատ դժվար հիշվեց, է…

Հինգերորդ դասարանում առաջին անգամ «2» ստացա: Հիշում եմ` բնագիտությունից էր, սովոր չէի, որ արդեն դժվար առարկաներ ենք անցնում: Հիշում եմ` ինչպես էի լաց լինում «2»-ի համար: Ու չէի հասկանում, թե ինչու են մեծերը ժպիտով մխիթարում ինձ: Հիմա ինքս եմ ժպտում դա հիշելիս:

Հիշում եմ կողքիս նստող տղային: Մենք դասարանի ամենաբարձրահասակներն էինք: Նա ամեն օր ինձ մատիտներ էր նվիրում ու շարք կանգնելիս ձեռքս կապտեցնելու աստիճան պինդ էր սեղմում: Հետո գնաց մեր դասարանից, արդեն դեմքն էլ լավ չեմ հիշում:

Փոքր էինք, երբ դպրոցները դարձան «ավագ» կամ «հիմնական»: Երբ վրա հասավ  9-րդ դասարանը, պետք է հեռանայինք: Այստեղից էլ սկսվեց իմ «դավթաշենյան» պատմությունը: Մե՜ծ, անծանոթ դպրոց, անծանոթ մարդիկ: Մտածում էի` ամեն ինչ վատ է լինելու, բայց հույսերս չարդարացան: Բոլորն էլ լավ ընդունեցին ինձ, շուտ սովորեցի և՛ անծանոթ թաղամասին, և՛ անծանոթ դպրոցին:

Ու վերջնական ձևավորվեց մեր դասարանը, իսկ ավագ դպրոցի երեք տարիները այնքան արագ անցան, ինչպես գծային հավասարումները: Կան չէ՞, հեշտ հավասարումներ, լուծումը մի րոպե էլ  չի տևում, և կան դժվար պարամետրական հավասարումներ. քննությանը դրանցից ամենաշատն եմ վախենում, բայց չմտածեմ քննության մասին, այսօր իմ վերջին զանգն է:

Այսօր բոլորիս համար շատ խառը օր է, երբ չգիտենք ինչ անել` ուրախանա՞լ, թե՞ տխրել: Առաջին հերթին, շնորհակալ ենք բոլոր նրանցից, ովքեր մեզ հանդուրժել են այս բոլոր տարիների ընթացքում: Եվ ներե՛ք մեզ, եթե ինչ-որ տեղ չենք արդարացրել ձեր հույսերը: Հիմա շատ տխուր և անսովոր է, չգիտենք` մեզ ինչ է սպասվում: Կկարոտենք ամեն ինչը, անգամ շենքը, դասարանը: Կկարոտեմ անգամ իմ հավատարիմ երթուղայինը, որն ինձ ամեն օր բերում էր այստեղ: Հրաժեշտ տալը միշտ էլ դժվար է. ևս մեկ անգամ շնորհակալ ենք ամեն ինչի համար:

Չմոռանաք մեզ` ձեզ բոլորիդ շատ սիրող տասներկուերորդցիներ:

Գյունեից Արեգունի՝ մեկ քայլ

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Արեգունին Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիսի տարածաշրջանի գյուղերից է։ Այն տեղացիների շրջանում ավելի հայտնի է Գյունե անունով։  Գյուղը գտնվում է Հայաստանի ջրային զարկերակը համարվող լճի՝ կապուտաչյա Սևանի ափին։ Արեգունին շրջապատված է Գեղամա լեռներով,  այդ պատճառով ունի հարուստ և շքեղ բուսականություն։  Տեղաբնիկների ապրուստ ստեղծելու հիմնական միջոցներն են՝ հողագործությունը, ձկնորսությունը և անասնապահությունը։

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Ֆինանսական նեղ պայմանները չեն կարողացել պղծել գյուղացիների ամսահման բարի և մեծ սրտերը։  Ապրելով այս գյուղում, ամեն առավոտ կարող ես տեսնել Սևանա լիճը իր ողջ հմայքով։ Նկարների միջոցով փորձել եմ ներկայացնել Արեգունի գյուղը և տեղաբնիկների առօրյան։ Նկարներում կարող ենք տեսնել նաև գյուղի փոստատան շենքը՝ քանդված և խարխուլ։

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Ani Kirakosyan

Տատիկիս անուշ բարբառը

Հարցազրույց տատիկիս` Աիդա Կիրակոսյան հետ

 -Տատ ջան, ուզում եմ քեզ հետ զրուցել, իմանալ ինձ հուզող հարցերի պատասխանները:

-Սա բալես, ինչ հարց գուզես` տուր:

-Տատ ջան, Գյումրին քանի՞ անուն է ունեցել:

-Սկզբում եղել է Կումայրի, հետո` Ալեքսանդրապոլ, Լենինական, Գյումրի:

-Իսկ քո մանկության տարիներին ինչպե՞ս է կոչվել քաղաքը:

-Մեռնիմ ջանիդ, երբ օր ես փոքր էի, մեր քաղաքը կոչվեր գը Լենինական:

-Լավ, տատ ջան, իսկ որտեղի՞ց  են եղել ծնողներդ:

-Հորս պապը գաղթել է Ալաշկերտից ու բնակություն է հաստատել Ղուկասյանի շրջանում, բայց պատերազմի տարիներին գյուղերի մեծահասակներին հավաքագրել-տարել են Լենինական` նորաբաց գործարաններում աշխատելու: Իսկ մորս ծնողները գաղթել են Էրզրումից: Մերս ծնվել է Կրասնոդար քաղաքում: Երբ օր մորական պապիկս ջահել մահացել է, իրանք տեղափոխվել են Լենինական: Նորաբաց Մսի կոմբինատում մտել են աշխատելու մորական տատիկս ու հորական պապիկս: Հետագայում, երբ հերս բանակից եկել է, մտել է Կոմբինատ աշխատելու ու ընդեղ է հանդիպե մորս: Ամուսնացել են ու քիչ-քիչ տուն-տեղ են եղե: Բայց հըմի ո’չ Մսի Կոմբինատը կա, ո’չ էլ հին Լենինականը:

-1988 թվականի երկրաշարժը շատ բան փոխեց Գյումրիում: Իսկ ինչպիսի՞ն էր Լենինականը նախքան երկրաշարժը:

-Լենինականը ուներ մեծ Մսի Կոմբինատ, հսկայական Տեքստիլ Կոմբինատ, Հղկող հաստոցների մեծ գործարան, Միկրոէլեկտրաշարժիչ գործարան և այլն: Ըդոնք երկրին կուդային արդյունաբերության 90%-ը: Մարդիկ կաբռեին ուրախ, հարուստ, երջանիկ, կրթություն կստանային: Բայց էդ ամենը ավիրվավ մէ քանիմ րոպեյվա ընթացքում:

-Ին՞չ ազդեցություն թողեց Սպիտակի երկրաշարժը գյումրեցիների վրա:

-Երկրաշարժը օր եղավ, մենք մեր աչքերով տեսանք ըդքան զոհեր, վիշտ ու արհավիրք: Կային ընտանիքներ, օր լրիվ զոհվան: Բայց էլի լեննագանցիք էնքան  թասիբ ունեին, օր նորից ընտանիքներ կազմեցին, երեխեք ունեցան, տներ սարքեցին, 30 տարի դոմիկների մեջ ապռան, բայց իրանց հումորը  չկորցրին ու, հակառակը, սաղ դառնությունները իրանց մեջ թաղելով` նորից վերածնվան:

-Տատ, դու ապրել ես ևհին Գյումրիում, ևնոր: Կա՞ն  արդյոք  տարբերություններ: Ի՞նչն  է  քեզ դուր գալիս Գյումրի քաղաքում:

-Հինն ու նորը կապ չունի: Բոլոր ժամանակներում էլ ընձի շատ դուր է եկել Լեննականի ժողովուրդը` հյուրասեր,  թասիբով,  կամեցող,  ուրախ ու  հանաքչի:

-Իսկ ի՞նչ կասես երևույթների մասին, որոնք քեզ դուր չեն գալիս:

-Բալես, լեննականցիք, անկախ ժամանակաշրջանից, մեծախոս են, միամիտ ու շատ տաքարյուն:

-Ո՞ր ավանդույթն է քեզ դուր գալիս, և ո՞րն է մինչ օրս պահպանվել:

-Լեննականցիք շատ ավանդապաշտ, ադաթներով ու հին սովորույթներով մարդիկ են: Ազիզ ջան, շատ շուտ ադաթ է էղե, օր աղջկան ուզեցել են նշանել, նախօրոք տարել են բաղնիք, լողցրել են, օր էդ աղջկա լավ ու վատ կողմերը տեսնին: Բայց ընձի դուր գուկա ուզնգան էրթլու ադաթը, որը մինչև հըմի ժողովրդի մեջ կա:

-Իսկ  ինչպե՞ս  կբնութագրես գյումրեցի տղաներին:

-Մեր տղեքը շատ հայրենասեր են, աշխատասեր, նամուսով ու թասիբով ու երբեք չեն թողնի, օր մեգը կբնի իրանց ազաբ աղջիկների պատվին:

-Մտածե՞լ ես երբևէ թողնել հարազատ Գյումրին:

-Ես երբեք չեմ ուզեցե թողնիմ  Լենինականը ու հմի էլ չեմ ուզե, քանի օր արդեն ես 65 տարեկան եմ, չեմ ուզե երտամ ուրիշի հողի մեջ  մեռնիմ: Գուզեմ իմ հանգրվանս գտնիմ իմ ծնված հողում:

 -Սիրո՞ւմ ես գյումրեցու բարբառը: Մտածե՞լ  ես երբևէ փոխել բարբառդ:

-Ես ուր էլ երտամ, որ քաղաքն էլ աբռիմ, երբեք չեմ փոխե իմ լեզուս, քանի օր շատ կսիրեմ մեր բարբառը, վռազըմ կարծիք կկազմեն, օր սոնք լավ մարդիկ են:  Ես ծնվել ու մեծցել եմ Լենինականում ու կմնամ մինչև վերջ պատվավոր լեննականցի: Հերիք է, օր Ֆրունզի երկրացին եմ…

Միշտ հիշե, մեռնիմ ջանիդ, ուր էլ էրտաս, ինչ էլ դառնաս, հանկարծ չմոռանաս, օր դու ծնվել ես Լենինականում: Մինչև վերջ հոգով ու սրտով մնա լենինականցի:

անի հարությունյան /մայիսյան/

Ալաշկերտից Ալաշկերտ

Վարդգես Հարությունյանը հայրիկիս պապն է՝ 84 տարեկան։ Նրա ընտանիքը եղեռնից է մազապուրծ եղել։ Մինչև հիմա, երբ խոսում է նրանց մասին, արցունքներ են երևում աչքերին…

-Պապ, որտեղի՞ց եք արմատներով:

-Արմատներով Ալաշկերտից եմ (Արևմտյան Հայաստան): Նանիս (մայրս) ու հայրս այնտեղից են սերում:

-Ինչպե՞ս և ե՞րբ են եկել Հայաստան:

-1918 թվականին, երբ թուրքերը սկսել են այդ տարածքում ջարդերը, ծնողներս ոտքով փախել, եկել են: Մայրս պատմում էր, որ երբ անցել են Մուրադ գետը, գետի ափին բարուրով երեխաներ են եղել դրված: Նրանց չեն կարողացել անցկացնել ու թողել են այն ափին: Ես այստեղ եմ ծնվել, բայց ինձնից առաջ ծնողներս 8 երեխա են ունեցել: Ճանապարհին 6-ը մահացել են:

Մայրս նաև պատմում էր, որ մեր Հարություն պապը շատ խիստ մարդ է եղել և ոչ մի կերպ չի համաձայնել լքել իր տունն ու ունեցվածքը։ Երբ նրանք արդեն բարձրացել են սարը, լուր է եկել, որ Հարություն պապին ողջ-ողջ այրել են։

-Հայաստանի ո՞ր շրջանում են հաստատվել ծնողներդ: 

-Սկզբում Էջմիածնի տարածքում` վանքի պատերի տակ են ապրել: Հետո գնացել են Ապարան, այնտեղ չեն կարողացել ապրել ու հետ են եկել Արարատյան դաշտավայր: Այն ժամանակ Քյարիմախ գյուղում են հաստատվել, որը հետո վերանվանվել է Սովետական, իսկ հիմա` Ալաշկերտ:

-Մանկությունդ անցել է Ալաշկերտում (Հայաստան): Ի՞նչ ես հիշում:

-Թերի միջնակարգ դպրոց եմ գնացել` մինչև 7-րդ դասարան: Փող չունեինք պայուսակ գնելու: Շորից «չանթիկ» էինք սարքում պայուսակի փոխարեն: 7-րդ դասարանն ավարտելուց հետո գնացի Արմավիր գյուղ` պոլիտեխնիկում սովորելու:

-Ե՞րբ եք եկել Մայիսյան:

-1954թ. գնացել եմ ծառայության, վերադարձել եմ միանգամից Մայիսյան: Մեկ տարի աշխատել եմ, ու ինձ տուն են տվել, որտեղ հիմա ապրում ենք:

-Երբ եկաք Մայիսյան` ինչպիսի՞ն էր կյանքն այստեղ:

-Սկզբում ապրում էինք «բարակներում»։ Նեղ, երկար միջանցքներով շենք էր՝ իրար շատ մոտիկ սենյակներով։ Տարբեր տեղերից եկած փախստականներն այդտեղ էին ապրում։

-Ի՞նչ եք աշխատել Մայիսյանում:

-Աշխատել եմ «բրիգադիր»: Հետևում էի դաշտերի աշխատանքներին, բանվորների հետ էտում էինք ծառերը, բերքահավաք անում: Աշխատել եմ մինչև 90-ականները ու անցել թոշակի:

-Պապի, իսկ ձեզ համար «ձեր ժամանակներն» էի՞ն լավ, թե՞ հիմա:

-Էն թվերին շատ լավ էր: Ապրելը հեշտ էր: 100 մանեթ ստանում էինք` ամբողջ ամիս ամեն ինչով ապահովված էինք: Հիմա աշխատանք չկա, ամեն ինչ թանկանում է, դժվարացել է:

davit ayvazyan

Հրաշք

Հրաշք. ոմանք հավատում են դրան, ոմանք` ոչ: Հավատում են բոլոր նրանք, ովքեր գոնե մեկ անգամ ականատես են եղել հրաշքի, բայց երբեք էլ չես տեսնի, եթե չես հավատում, որ այն կա: Հրաշք կտեսնես յուրաքանչյուր պահի, եթե աշխարհին նայես հրաշքով լի աչքերով: Մի՞թե հրաշք չէ նորածին երեխան, մի՞թե հրաշք չէ, երբ նա արտաբերում է իր առաջին բառը, հնչյունը:

Ես հավատում եմ, որ կա հրաշագործ, ուստի նաև հավատում եմ հրաշքին: Հրաշագործ կարող ես դառնալ ինքդ` տալով աղքատին օգնություն, կամ հիվանդին բուժվելու հնարավորություն: Ամեն ինչ փողկապակցված է, ուղղակի պետք է գիտակցել, որ եթե կա վատ, ուրեմն կա նաև լավ, եթե կա ծնունդ, պարտադիր է մահը:

Բոլոր մարդիկ ունեն և չար, և բարի կողմ, հաղթում է այն կողմը, որին ավելի շատ ես վստահում: Եթե աշխարհին նայես չար աչքերով, կտեսնես միայն չարը: Եթե նայես բարի աչքերով, կտեսնես երկուսին էլ` և չարին, և բարուն, բայց հավատալով, որ բարին կհաղթի: Հավատ, որը քեզ կարող է հասցնել ամեն ինչի` և փառքի, և կործանման: Եթե հասնես փառքի ու կորցնես հավատդ, կհասնես կործանման: Իսկ եթե հասնես կործանման ու չկորցնես հավատդ` կհասնես փառքի:

Կյանքի պարզ տրամաբանություն, բայց հիմնականում հաձնվում ենք, գրեթե հաղթանակին հասնելու պահին, իսկ երբեմն էլ պարտությանը մոտ հաղթում ենք: Մի՞թե սա հրաշք չէ:

Հրաշք կա միանշանակ, ուղղակի պետք է հավատալ հրաշքին:

Մի դադարեք հավատալ, ու ամենածանր պահին հավատը չկորցնելով, արդեն իսկ հրաշք կգործեք: