1. Խնդրում եմ մի մեղադրեք մեզ, որ ծանոթ չենք ձեր հին դժբախտություններին և կարող ենք հանգիստ ծիծաղել ու ժպտալ երթուղայինում ու փողոցում: Եթե բարձր ձայներով ձեզ չենք խանգարում, խնդրում եմ, թարս մի նայեք մեր ժպիտներին, որովհետև դրանք շատ հեշտությամբ վերանում են, իսկ ժպտացող դեմքերը տեղից էլ շատ քիչ են մեր փողոցներում:

2. Դուք անընդհատ ինչ-որ վատ բան եք տեսնում վիրտուալ շփման մեջ: Չգիտեմ ինչու, դա ձեզ համար հանցանքին հավասար մի բան է: Դեմ եք մեր վիրտուալ շփմանը, բայց մեզ անընդհատ հորդորում եք շատ շփվել մեր ընկերների հետ: Իսկ ինտերնետը ամենալավ միջոցն է միշտ կապի մեջ լինելու համար: Էլ չասեմ, որ ինքներդ էլ հավեսով օգտվում եք սքայփից ու ֆեյսբուքից` ձեր բարեկամների հետ խոսելու համար:

3. Նույն երկրորդ կետի թեմայով. այդքան կողմ լինելով կենդանի շփմանը, հաճախ ինքներդ եք մեզ արգելում դուրս գալ ընկերների հետ, կամ կարծում եք, որ այդ ժամանակը ավելի օգտակար բանի վրա կարելի է ծախսել: Չեք վստահում, որ մենք ինքներս կարող ենք տնօրինել մեր ժամանակը:

4. Չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչու եք բացասաբար վերաբերվում մեր տեխնիկային, իսկ ինքներդ ուզում եք ամեն նոր բան ունենալ, անկախ այն բանից, օգտվել գիտեք, թե ոչ: Ի՞նչ վատ բան կա ինտերնետի, ականջակալների ու հեռախոսների մեջ: Երբ մեզ ականջակալներով եք տեսնում, անպայման մի քիչ թարս եք նայում, կարծում եք, որ դա անուշադրության պատճառ է, որ կարող ենք իբրև թե չլսել մեքենայի ձայնը ու մեքենայի տակ ընկել, կարծում եք ականջակալները անտարբերության նշան են: Իսկ իրականում մի՞թե վատ է, որ քո երաժշտությունը միշտ քեզ հետ է:

5. Ժամանակին, երբ մեր տարիքին եք եղել, դուք իհարկե շատ գեղեցիկ ու ոճային եք հագնվել, բայց ճաշակը ժառանգաբար չի փոխանցվում: Խնդրում եմ, մի մոռացեք, որ ձեր ճաշակը մեր ճաշակը չէ, և մենք առանձին անհատ ենք, մեր ճաշակով: Միգուցե դուք կուզենայիք, որ ձեր աղջիկը հագնվեր գեղեցիկ ու «աղջկական», ինչպես, օրինակ, ձեր հարևանի աղջիկը, բայց խնդրում եմ հաշվի առեք, որ ամեն մեկն իր ճաշակն ունի, և գուցե ձեր աղջկան կամ տղային դուր չի գալիս դասական ոճը, կամ հարմար չէ ամենօրյա խառնաշփոթի համար:

6. Ինչ վերաբերվում է հարևանի աղջկան կամ տղային: Խնդրում եմ, երբեք մեզ մի համեմատեք ուրիշ մեկի հետ: Նախ, նորից կա անհատականության հարցը` ամեն մեկս մեր լավ ու վատ կողմերն ունենք, տարբեր ենք: Իսկ համեմատությունը մեր ականջին հաճախ այսպես է հնչում. «Այ, եթե նա լիներ իմ երեխան, և ոչ թե դու…»: Էլ չեմ շարունակում: Դուք հասկացաք, հուսով եմ:

7. Վերադառնամ ճաշակների տարբերությանը: Եթե ինչ-որ գիրք կարդալու համար մենք խորհուրդ ենք հարցնում ինտերնետից և ոչ թե ձեզնից, դա չի նշանակում, որ մենք ձեզ անտեսում ենք, կամ կասկածում, որ դուք բավականաչափ կարդացած եք: Պարզապես, հնարավոր է մեզ այլևս չեն հետաքրքրում «Ջեյն Էյրն» ու «Անգլուխ ձիավորը»: Կարող է նաև ինչ-որ մեկին շատ հետաքրքիր է: Նորից նույն հարցն է, որն ամենաշատն եմ ուզում հասկանաք: Մենք տարբեր ենք, ձեր աչքին նույնը թվացող «այս սերնդի» մեջ լրիվ տարբեր մարդիկ են: Մի ընդհանրացրեք մեզ:

Հ.Գ. Շնորհակալություն ուշադրության համար, խնդրում եմ, միշտ հաշվի առեք մեր կարծիքը, կամ գոնե լսեք:

Մանկությունս անցել է Վայքում, որտեղ ես ծնվել եմ: Մեր տան, ինչպես նաև մեր բակի միակ երեխան էի: Բոլորը սիրում էին ինձ:

Մենք խանութ ունենք, և այնտեղ երաժշտական գործիքներ կան: Հայրիկս, երբ միացնում էր երաժշտությունը, ես տնից լսում էի դա և իջնում էի բակ ու կարծես մենահամերգ էի տալիս: Շենքի բնակիչները իջնում էին ու մեծ ուրախությամբ հետևում էին իմ շարժումներին:
Ես մեր տան դուռը չէի կարողանում բացել, ձեռքս չէր հասնում բռնակին: Հորեղբորս կինը տեսնելով, որ ես ամեն անգամ «կախվում» էի դռնից ու չէի կարողանում բացել, որոշեց օգնել ինձ և սովորեցրեց բացելու ձևը: Ու ամեն անգամ ես դուռը բացում էի ու փախչում դուրս:

Դե, ես փոքր ժամանակ շատ էի սիրում «դիմահարդարվել», բայց ինչպես նկատեցիք, դիմահարդարվելը չակերտներում, որովհետև դա դիմահարդարվել չէր:

Մի անգամ էլի հորեղբորս կինը նոր շրթներկ էր գնել, ու ես, կարելի է ասել, գաղտնի վերցրել էի դա և փչացրել: Հետո, դե, բնականաբար բոլորը ինձ վրա բարկանում էին: Ճիշտ է, հարսիկս էլ էր ջղայնացած, բայց զարմանալիորեն ինձ էր պաշտպանում: 
Տան առաջնեկը լինելը դա մի ուրիշ բան է: Երբ դու ես տան միակ երեխան, ու հարազատներդ քո բոլոր ասածները կատարում են: Եթե մեքենան շարժվում էր, Լուսինեն մեքենայի մեջ էր, եթե մեկը տեղ էր գնում, Լուսինեն էլի իրենց հետ էր: Մի խոսքով, Լուսինեն ամեն տեղ կար: 
Ու այսպես ես մինչև այժմ էլ ամեն տեղ կամ. թե՛ միջոցառումներին, թե՛ մրցույթներին և թե՛ տարբեր հավաքույթներին:


Չգիտեմ` «խասյաթ» ա դարձել մոտս թե չէ, բայց ամեն ծանոթ-անծանոթ մարդուն բարև եմ տալիս: Շատ էլ լավ «խասյաթ» է: Բայց բարև տալը մի առանձին ծես ա` կախված մարդուց: Բարև տալուց առաջ էլ միշտ նայում եմ մարդու դեմքին, բռնում եմ հայացքն ու վերծանում նրա դեմքի «միմիկայով արձակած ալիքները» ու միայն հետո, ըմբռնելով և կրկնօրինակելով նրա հայացքը, ասում եմ համապատասխան արտահայտությունը:
…«Բարև, բարև ձեզ, բարլուս» կամ եթե վիճակն այնքան էլ լավ չի, պարզապես գլխով եմ անում: Բայց երբեք-երբեք չի եղել ու չի լինի այնպես, որ նայեմ մարդու դեմքին ու չբարևեմ: Իսկ եթե լինում էլ է, որ չեմ բարևում, ապա դա անում եմ դիտմամբ, որպեսզի նա վիրավորվի, բայց ոչ մեկը չի նկատում ու չի վիրավորվում: Այդ դեպքում ինձ համար նա էլ մարդ չէ: Այդ դեպքում ես նրան ուղղակի չեմ նկատում, ոչ թե չնկատելու եմ տալիս: Բայց էստեղ մի բայց էլ կա: Եթե ես բարևում եմ մեկին, ու նա, նկատելով, որ բարևում եմ, չի պատասխանում բարևիս, ես ուղղակի պատրաստ եմ նրան ոչնչացնել: Մի անգամ դասարանում նման դեպք եղավ ու ավարտվեց նրանով, որ ես ու ընկերս իրար ծեծեցինք:
Ուրեմն, էս նյութը կարդացողներ, ինձ տեսնելուց բարևեք անպայման, թե չէ, երբ չեն պատասխանում բարևիս, աչքերիս առաջ ուղղակի մթնում է:
Հ.Գ. Ամեն առավոտ արթնանալիս Ձեր ընտանիքի անդամներին բարևեք: Ախր, շա~տ լավ բան ա բարևը:

-Պապի’, հարյուր դրամ կտա՞ս:
-Չէ’, բալա’ ջան, տասը դրամ էլ չունեմ:
Ամեն անգամ, երբ պապիկից փող էինք ուզում, այսպիսի պատասխան էինք ստանում: Բայց երբ քույրս` Մարիամն էր ուզում, հարյուր դրամի տեղը երկու հարյուր էր տալիս:
Երկար ժամանակ մենք այս մասին չգիտեինք, բայց երբ իմացանք պապիկի ու Մարիամի «մութ գործերի» մասին, իհարկե, սկզբում խանդեցինք. ո՞նց թե, պապիկը մեզ ասի`չէ, Մարիամին` հա, ու մի բան էլ ավե՞լ տա:
Բայց շուտով մեզ մոտ մի խորամանկ միտք հղացավ. ամեն անգամ, երբ փող էր պետք լինում, ոչ թե մենք էինք գնում պապիկից ուզելու, այլ Մարիամին էինք ուղարկում: Պապիկն էլ իր սովորության համաձայն կրկնապատիկն էր տալիս: Իսկ Մարիամը կեսը մեզ էր տալիս, մյուս կեսը իր գրպանը դնում: Լավ էինք չէ ՞ մտածել:
Շատ էր պատահում, որ Մարիամն ու մեծ քույրս` Անուշը, որոշում էին միասին փող հավաքել: Վերցնում էին տարա, անցք էին բացում, և ում մոտ որքան փող էր լինում, գցում էին մեջը: Այսպես շաբաթներ շարունակ: Բայց ամեն անգամ նրանք առանց լուրջ պատճառի կռվում էին, վերջն էլ լինում էր այն, որ բացում էին տարան, ու ամեն մեկը վերցնում էր իր ներդրած գումարը: Արդյունքում, Անուշը մնում էր ձեռնունայն, որովհետև երբ Մարիամը վերցնում էր իր փողը, տարայի մեջ մնում էր մի երկու կոպեկ: Ու երևի Անուշը մտքում պապիկին էր մեղադրում:
Իհարկե, պապիկը յոթ թոռներիս էլ շատ էր սիրում, բայց, ինչպես հասկացաք, ամենից շատ սիրում էր Մարիամին:

Հանգստյան օրերից հետո նորից երկուշաբթի: Ես շատ եմ սիրում առավոտյան քունը, որովհետև ամենալավ երազները սկսում են արևի ծագելուց հետո, բայց ինձ արթնացնում է դասի գնալու պարտավորվածությունը:
Սովորությանս համաձայն կանգնում եմ հայելու առաջ` ժպտում ու ասում, որ այսօր հիանալի օր է լինելու: Այդքանից հետո, իհարկե, ուրախ տրամադրությամբ և ժպիտով դուրս եմ գալիս տանից: Ես շատ եմ սիրում խոսել, անընդհատ զրուցել մի հետաքրքիր թեմայի շուրջ և այդ պատճառով էլ երբեք մենակ չեմ գնացել դպրոց: Հասանք դպրոց: Ես դասարանի ավագն եմ, և դա ինձ համար մեծ պարտավորություն է, միևնույն ժամանակ, նաև հետաքրքիր գործ: Զանգը հնչեց: Այժմ պետք է կենտրոնանալ դասին, բայց դե իհարկե, ինչպես վերը նշեցի, ես շատախոս եմ, և լինում է այնպես, որ ինձ դիտողություն են անում: Ես սիրում եմ իմ բոլոր ուսուցիչներին` հատկապես մեր դասղեկ ընկեր Սիմոնյանին: Ես նրան սիրում եմ, որովհետև թեկուզ նա շատ մեծ է, բայց միշտ կենսուրախ է: Դպրոցում ամեն ինչ լավ է անցնում, երբ ես տրամադրվում եմ, որ այսօր հիանալի օր է լինելու: Ես նաև շատ եմ սիրում հոգեբանությունը: Մեր դպրոցի հոգեբանը խմբակներ է անցկացնում, որի մեջ ես նույնպես ընդգրկված եմ: Նա ասում է, որպեսզի ձեր կյանքը միապաղաղ չլինի, պետք է ամեն օր տուն գնալու ճանապարհը տարբեր լինի: Նրա խորհրդով ես որոշեցի այս անգամ ընտրել բոլորովին ուրիշ ճանապարհ:
Դե ահա, ես մի փոքր հոգնած գալիս եմ տուն և համտեսում եմ մայրիկիս համեղ «ստեղծագործությունները»: Նա էլ ինձ նման չի սիրում միշտ նույն բաները` միապաղաղություն: Հանգստանալուց հետո պատրաստում եմ դասերս: Դա տևում է մինչև ժամը յոթը, բայց այս անգամ ես շուտ վերջացրեցի, իսկ մայրիկը տանը չէր… Դե~, ձեր մտքով էլ նույն բանն անցավ: Ես որոշեցի պատրաստել խմորեղեն: Տան մթերքները բավականացնում էին միայն ռուլետի: Ճիշտ ասած, չեմ սիրում լռության մեջ գործ անել, և ես դրեցի իմ սիրած երգերն ու գործի անցա: Ամեն բան լավ էր ստացվում: Ես գիտեմ մայրիկն ինչ է ուզում: Նա սիրում է, որ ինչ գործ էլ անելու լինես, մաքուր անես: Ես այդպես էլ արեցի: Սեղանին դրված էր միայն պատրաստ թխված ռուլետը: Մայրիկը եկավ: Նա սկզբում չնկատեց, բայց հետո առավ վառվածի հոտը (ես չեի ուզում ասել, բայց մինչ ես ափսեներն էի լվանում, մի փոքր վառվել էր իմ ռուլետը): Նրան շատ դուր եկավ իմ անակնկալը: Հրավիրեցինք նաև մորաքրոջս: Ոչ մի կտոր չէր մնացել: Արդեն ուշ էր: Ես պառկեցի քնելու, սակայն մտածում էի այս օրվա մասին: Օրն ուղղակի հիանալի էր: Ես հասկացա, որ ամեն բան գալիս է առավոտյան քո օրվա նկատմամբ տրամադրվածությունից: Ամեն օր ես արթնանում եմ այդպիսի զգացումով և վայելում կյանքը: Ես փորձում եմ նաև իմ դրական էներգիայից ամբողջ օրվա ընթացքում փոխանցել մարդկանց, որպեսզի բոլորն ուրախ լինեն: Մայրիկս ասում է, որ իմ մեջ չբացահայտված շատ տաղանդներ կան: Ինձ թվում է, մենք կբացահայտենք դրանք միասին:

Փոքր ժամանակից պապիկիս հետ շատ մտերիմ էի, նրա անունը Սուրեն էր: Հիշում եմ, միշտ կանչում էր ինձ, գումար էր տալիս և ասում.
-Քինա խանութ` պապիրոս առ, որ փող մնա, քեզ մհար կանֆետ կառնես:
Երբ մայրիկս իմ վրա բարկանում էր, նա ինձ միշտ պաշտպանում էր:
Պապիկս հիվանդ էր, դժվար էր քայլում, միշտ նստած էր բազմոցին: Մենք մի փոքրիկ կատու ունեինք: Կատուն միշտ գալիս էր ու նստում պապիկիս ծնկներին: Հարցնում էի.
-Պապիկ, կատուն խիա՞ միշտ նստում ծնկներիդ:
-Բալաս, կատուն հիվանդ մարդկանց մոտ ա քինում, ես ալ հիվանդ եմ,- պատասխանում էր պապս:
Հիշում եմ, երբ ամեն անգամ գնում էինք այգի աշխատելու, նա միշտ ուզում էր մեզ հետ գալ, չնայած չէր կարողանում աշխատել: Շատ աշխատասեր մարդ էր: Տատիկս պատմում է.
-Պապիկիդ նհետ երգան աշխատալ ենք, կոլխոզումն ենք աշխատալ, հող ենք մշակալ, արտ ենք ցանալ, արտ ենք վարալ: Շատ ա աշխատալ պապիդ, շատ դժվարություններ ա տեսալ: Պապիդ շոֆեր ա իլալ, համալ շատ բարի մարդ ա իլալ: Գեղըմը հով շենք ա շինալ, պապիդ օգնալա: Հյուրասեր ա իլալ, միշտ դրսից ղոնաղ ա պիրալ մեր տոն, ասալ ա միշտ ղոնաղին հաց կտան, տեղ կտան:
Տատիկս մի զվարճալի պատմություն պատմեց պապիկիս հետ կապված.
-Պապիդ թորք ծանոթներ ուներ, կալիս էին մեր կեղացի Սաքոյանց տոն: Մի անգամ վեր կալիս են կեղը, պապիիդ տեսնըմ են հարցնըմ են` «Սաքոն հունց ա՞», պապդ ասում ա` Սաքոն մահացալ ա: Էս թորքերը վեր են կենում, վեր քինան Սաքոյանց տոն, ճանապարհին տեսնըմ են Սաքոն հենա պահեստի մոտ կանգնած, սկսըմ են ծիծաղելը:
Ասըմ են. «Մենք գիտեինք, թե Սաքոն մեռալ ա»: Սաքոն էլ ասըմա. «Էտ հաստատ Սուրենի գործերը կիլի»:
Այսպիսին է եղել պապիկիս կյանքը և կատակներով, և հոգսերով լի…
Հինգ տարի է, ինչ պապիկս մահացել է: Շատ եմ կարոտում նրան, ինձ համար մի տեսակ անսովոր է գալ տուն և տեսնել, որ պապիկս տանը չէ, որ չեմ կարող վազել, գրկել նրան ու ասել. «Պապի 5 եմ ստացել»: Երբ սովորում էի 6-րդ դասարանում, անցնում էինք Ստեփան Զորյանի «Պապը» ստեղծագործությունը: Ուսուցչուհիս հանձնարարեց, որ կարդամ դասը, և ես ակամայից սկսեցի լաց լինել…
Մինչև հիմա էլ հիշում եմ պապիկիս, հիշում եմ նրա դողդոջուն ձեռքերը, թախծոտ աչքերը և բարի ժպիտը: Միևնույն է, նա չի մահացել, նա միշտ իմ սրտում կմնա որպես բարի, ազնիվ և հոգատար պապիկ:

Ինչպես ամեն առավոտ, այնպես էլ այսօր, դժվարությամբ արթնացա, վազեցի պատուհանի մոտ, որ տեսնեմ` ինչպիսի եղանակ էր, չնայած առանց դրա էլ երևում էր, որ մռայլ օր էր: Ժամանակը շատ սուղ էր, դասերը սկսվելուն մնացել էր քսան րոպե: Արագ լվացվեցի, հագնվեցի, նույնիսկ չհասցրի նախաճաշել, վերցրի պայուսակս և վազեցի դուրս: Վերելակում հիշեցի, որ թղթապանակս տանն եմ թողել, բայց ետ բարձրանալու ժամանակ չունեի, դրա փոխարեն մտածում էի, թե ինչ եմ ասելու ուսուցչուհուս, բայց մտքիս ծայրով չէր էլ անցնի, որ կարող է դպրոց չհասնեմ: Բացվեցին վերելակի դռները, առանց ժամանակ կորցնելու դուրս եկա, մտովի արդեն վազում էի, բայց հասկացա, որ չեմ վազում, այլ թռչում եմ: Այդ մեկ-երկու րոպեն օդում ես հասցրեցի վայելել, բայց վայրէջքի ժամանակն էր:
Դա թռիչք էր՝ անհաջող վայրէջքով: Անհաջողը մեղմ է ասված, այնպես էի գլխիվայր աստիճաններից ընկել , որ չեմ էլ պատկերացնում, թե ինչպես եմ ուժ գտել բարձրանալու: Գլուխս բարձրացրի, հասկացա, որ ատամներս ճոճվում են, քիթս, բերանս ուռել են, դեմքս արյունլվա է եղել:
Սովորաբար այսպիսի իրավիճակներում երեխաները լացում են, մյուսները` իրենց օգնում, կամ օգնություն կանչում, իսկ ես նստել եմ մի անկյունում, միաժամանակ և՛ լացում եմ, և՛ ծիծաղում: Ուժ գտա իմ մեջ, բարձրացա աստիճաններով, սեղմեցի կոճակը և վերելակով բարձրացա: Երբ մայրս դուռը բացեց, այնպիսի վախեցած հայացք ընդունեց, որ դեռ աչքիս առաջ է:
Մայրս ինձ կարգի բերեց, արդեն ուշքի էի գալիս կատարվածից հետո, ու չէի կարողանում համակերպվել այն մտքի հետ, որ պետք է նստեմ տանը, և չեմ կարող կիսել իմ հույզերը ընկերներիս հետ:
Ես վերցրի պայուսակս և վազեցի դուրս: Վերելակում հիշեցի, որ թղթապանակս տանն եմ թողել, բայց ետ բարձրանալու ժամանակ չունեի, դրա փոխարեն մտածում էի, թե ինչպես եմ պատմելու ընկերներիս կատարվածը: Վերելակի դռները բացվեցին, ես դանդաղ՝ առանց շտապելու, իջա աստիճաններով և բռնեցի դպրոցի ճանապարհը: