Երևի նկատած կլինեք, որ հայաստանցիները հազվադեպ են փայլում միջազգային հարթակներում, իհարկե, բացառություն են կազմում սպորտի ու վերջին տարիներին նաև միջազգային օլիմպիադաներում մի քանի պատանիների հաղթանակները: Համենայնդեպս տեսնելով, որ սփյուռքում հայերը ավելի հեշտ են դառնում մեգաաստղեր, կրկին բարձրացնում եմ բողոքիս ձայնը: Երևի մեզ շատ են պարտադրում: Շատ բաներ ՀՀ օրենսդրությամբ են պարտադիր, շատ բաներ պարտադիր է դարձնում, այսպես կոչված, հայկական, կամ ավելի ճիշտ կլինի ասել, հայաստանյան մենթալիտետը:
Առհասարակ չափից շատ է պարտադիրը մեր կյանքում: Ու մենք էլ պարտադրված պարտադիր կատարում ենք բոլոր այդ պարտադիր կետերը: Ոչ, ճիշտ հասկացեք, դեմ չեմ պարտադիրին, բայց դեմ եմ պարտադրելուն: Բացատրեմ: Կարծում եմ, որ բոլորդ էլ կհամաձայնեք, որ հարևան երկրի լեզուն իմանալը, միանշանակ, առավելություն է, մանավանդ այն դեպքում, երբ օրեցօր ավելի ու ավելի են սերտանում մեր ու այդ իքս երկրի հարաբերությունները: Ուստի կհամաձայնեք, որ հրաշալի կլիներ օրենքի մոտավորապես այսպիսի կետը «…ամեն համայնքում պարտադիր ունենալ իքսերեն լեզվի խմբակ, որը կտրամադրի բավարար գիտելիքներ` իքսերենով շփվելու համար…»:
Իսկ ի՞նչ ունենք: Օրինակ, տարրական դասարաններում երգեցողության, կերպարվեստի պարտադիր և ոմանց համար պարտադրված դասընթացներն են: Այսպես` եթե 8 տարեկան երեխան ունի սարսափելի վատ նկարչական կամ երաժշտական տաղանդ, ուրեմն այն, որ երեխան չի ունենա գերազանցիկի կոչում անաչառ գնահատաման դեպքում, ակնհայտ է: Չասեք, թե դա կապ չունի, և դրանից գիտելիքները չեն պակասի: Իսկ այդքան «պարտադիր» հասարակության կարծի՞քը: Շատ մարդիկ կհետաքրքրվեն գերազանցիկներով, շատերը կժպտան գերազանցիկներին, շատերը կնախատեն մյուսներին, որ չեն աշխատում բավարար չափով առանց անգամ իմանալու «պարտադիր հարվածայինների» պատմությունը:
Պարտադիր է բոլորին տալ հնարավորություն ի ցույց դնելու իր ողջ ներուժը: Պարտադիր է` ոչ մեկին, ոչինչ չպարտադրելը:

Տառե՞րը սովորեցինք առաջին դասարանում, թե՞ տառեր սովորելու մեթոդները: Կանոննե՞րն էր դժվար մեզ համար, թե՞ այն ամենը, ինչ կոչվում էր այբուբեն: Երկրորդ դասարանում ինչ-որ նոր բան սովորեցինք ու ակամայից սկսեցինք կարոտել տառեր սովորելու մեթոդները: Մեզ առաջին դասարանի սովորածը հեշտ էր թվում, ավելի հաճելի էր կրկնելը սովորածդ, քան նոր բան սովորելը: Յուրացրածդ ասելն ու կրկնելը մի օր մեզ ձանձրացնելու էր. դժվար էր մեզ համար նորը սովորելը, հինն էլ կրկնել տաղտկալի… Հենց այդ ժամանալ էր, էլի, որ փոխվեցինք երրորդ դասարան: Դե հինգերորդ դասարանից հիասթափությունների դասերն են սկսում, ութերորդում սիրահարվում ես, հետո նորից հիասթափվում:
Դպրոցական կյանքը ընդհանուր առմամբ մի շղթա էր, լավ ու վատ օրեր իրար հետ միացրած, հաճախ համեմված բարձր ու ցածր գնահատականներով: Գնահատականներն էլ դառնում էին մեր ուրախության կամ տխրության պատճառը: Հիմա էլ, երբ ավարտեցի դպրոցս, սկսեցի կարոտել դպրոցական օրերս, երբ տխում էի ցածր գնահատականներիս պատճառով: Հիմա կողքից նայում ու հասկանում եմ, որ այդ գնահատականները ինձ ոչինչ չսովորեցրեցին, իսկական դասերը կարելի է առնել այդ տխրությունից: Իսկ եթե տխուր օրերն էլ միացնես իրար, կարելի է ստանալ հաստափոր մի գիրք. ամեն մի օրվա համար ստեղծում ես մի հերոս. հրաշք գիրքը արդեն պատրաստ է: Մեծ գրողներն էլ երևի այդպես ես սկսում:
Այո՜, մարդիկ այդպիսին են. չենք էլ նկատում, թե ինչ ենք անում հիմա, բայց այն կորցնելուց հետո սկսում ենք կարոտել: Հիմա էլ եմ կարոտում: Կարոտում եմ իմ քաղաքը, իմ տունն ու շենքի անկյուններում դրված փայտե նստարանները:
Ուսումս շարունակելու համար ես գնացի իմ քաղաքից, չէ՜, չեմ կորցրել այն ու էլ չեմ էլ կորցնի. ուղղակի ժամանակավորապես հեռացել եմ` առանց նեղանալու ու առանց նեղացնելու: Անիմաստ թափառումներս եմ կարոտել ու ինձ հետ անիմաստ թափառողներին, դեղնած ծառերն ու նրանց տերևները, որ հավաքում էի ինչ-որ մի բան մակագրում ու թողնում գրքերիս էջերի հետ ապրելու: Այդ նույն գրքի հերոսներին եմ կարոտում, որոնք այնքան են հարազատանում, որ դառնում են իմ օրվա մի մասը (տեսնես` հե՞շտ է ապրել տերևների հետ), ու հաճախ ինչ-որ երևույթի հանդիպելիս մտածում ես, թե ինչ կաներ այդ հերոսը, եթե լիներ իմ փոխարեն:
Այդ աշունն եմ կարոտել, Վայքի աշունը, որ միանգամից զգացնել էր տալիս: Երևանում ծառեր չկան, ինչպես կամ ինչից են հասկանում, որ աշուն է: Աշնան հոտն ու կամակոր եղանակն եմ կարոտում, որ թե միայն պատուհանից նայեիր, ամառային կհագնվեիր, իսկ երբ դուրս գայիր, ձմեռային հագնվելու կարիք կզգայիր: Կարոտել եմ հարբուխը նույնիսկ, որի պատճառը հենց այդ եղանակն էր: Կարոտել եմ այդ բոլոր պատճառները: Ախր, ամեն ինչ այնքան գեղեցիկ էր` հեռվում, կարծես ինչ-որ մեկը բամբակով ծածկած լիներ սարերի գագաթները, կարոտել եմ հազիվ վառվող լապտերները, աղոտ լուսավորված փողոցները, բայց լուսավոր մարդիկ, ում հանդիպում էիր կիսախավարի մեջ ու գրկախառնվում` առանց բարևելու ու անունը հարցնելու: Ախր, ամեն ինչ այնքան գեղեցիկ էր`հեռվում… Միգուցե գեղեցիկ էր, որովհետև հեռվո՞ւմ էր:
Մի օր էլ ես երևի Երևանը կկարոտեմ, այս անհարմար տունն ու փոքրիկ խոհանոցը…